PRAVILNIKO TEHNIČKIM I DRUGIM ZAHTEVIMA ZA TEČNA GORIVA NAFTNOG POREKLA("Sl. list SRJ", br. 64/2000) |
I OSNOVNE ODREDBE
Ovim pravilnikom propisuju se tehnički i drugi zahtevi koje moraju da ispunjavaju tečna goriva naftnog porekla koja se koriste kao energetska goriva ili goriva za motore sa unutrašnjim sagorevanjem (u daljem tekstu: tečna goriva).
Tečna goriva klasifikovana prema jugoslovenskom standardu JUS ISO 8216, klasa F, mogu biti:
1) motorni benzini;
2) avionski benzini;
3) petroleum za motore;
4) goriva za mlazne motore;
5) goriva za brzohodne dizel motore;
6) ulja za loženje.
Motorni benzin može biti:
1) motorni benzin NORMAL, koji se označava oznakom MB 86;
2) motorni benzin REGULAR, koji se označava oznakom MB 91;
3) motorni benzin PREMIJUM, koji se označava oznakom MB 95;
4) motorni benzin SUPER, koji se označava oznakom MB 98.
Izrazi i pojmovi koji se odnose na motorne benzine iz stava 1 ovog člana utvrđeni su jugoslovenskim standardima JUS B.H2.220 i JUS B.H2.220/1.
Bezolovni motorni benzin, na osnovu osobine otpornosti na pojavu detonacije ustanovljene preko istraživačkog oktanskog broja, može biti:
1) bezolovni motorni benzin tipa REGULAR, koji se označava oznakom BMB 91;
2) bezolovni motorni benzin tipa PREMIJUM, koji se označava oznakom BMB 95.
Avionski benzin može biti:
1) avionski benzin koji se označava oznakom AB 80/87;
2) avionski benzin koji se označava oznakom AB 100/130.
Izrazi i pojmovi koji se odnose na avionske benzine iz stava 1 ovog člana utvrđeni su jugoslovenskim standardom JUS B.H2.250.
Izrazi i pojmovi koji se odnose na petroleum za motore utvrđeni su jugoslovenskim standardom JUS. B.H2.320.
Gorivo za mlazne motore može biti:
1) gorivo za mlazne motore tip 1 GM-1;
2) gorivo za mlazne motore tip 4 GM-4.
Izrazi i pojmovi koji se odnose na goriva za mlazne motore iz tačke 1 stav 1 ovog člana utvrđeni su jugoslovenskim standardom JUS B.H2. 331, a izrazi i pojmovi iz tačke 2 - jugoslovenskim standardom JUS B.H2.334.
Gorivo za brzohodne dizel motore može biti:
1) dizel gorivo vrlo lako, koje se označava oznakom D1;
2) dizel gorivo lako, koje se označava oznakom D2;
3) dizel gorivo srednje, koje se označava oznakom D3;
4) dizel gorivo lako (sa malim sadržajem sumpora), koje se označava oznakom D2S.
Izrazi i pojmovi koji se odnose na goriva za brzohodne dizel motore iz stava 1 ovog člana utvrđeni su jugoslovenskim standardima JUS B.H2. 410 i JUS B.H2.410/1.
Ulje za loženje može biti:
1) ulje za loženje ekstra lako, koje se označava oznakom EL;
2) ulje za loženje lako specijalno, koje se označava oznakom LS;
3) ulje za loženje lako, koje se označava oznakom L;
4) ulje za loženje lako niskosumporno, koje se označava oznakom LNS;
5) ulje za loženje srednje, koje se označava oznakom S;
6) ulje za loženje srednje niskosumporno, koje se označava oznakom SNS;
7) ulje za loženje teško, koje se označava oznakom T;
8) ulje za loženje teško niskosumporno, koje se označava oznakom TNS;
9) ulje za loženje ekstra teško, koje se označava oznakom ET.
Ulje za loženje EL, koje mora biti obojeno postojanom crvenom bojom i mora da sadrži indikator, je destilatno gorivo namenjeno za plamenike sa isparavanjem, kao i za sve plamenike koji rade sa pritiskom, bez mogućnosti predgrevanja goriva.
Ulje za loženje LS je destilatno gorivo namenjeno za centralna grejanja manjeg kapaciteta, za industriju i sušare u poljoprivredi.
Ulje za loženje L je mešano destilatno i ostatno gorivo namenjeno za instalacije koje imaju mogućnost predgrevanja prilikom skladištenja i upotrebe.
Ulje za loženje LNS je ulje za loženje L, koje ima količinu sumpora nižu od 1% (m/m).
Ulje za loženje S je ostatno gorivo koje se mora predgrevati prilikom transporta, skladištenja i upotrebe, a namenjeno je za industrijske peći i energetske jedinice.
Ulje za loženje SNS je ulje za loženje S, koje ima količinu sumpora nižu od 1% (m/m).
Ulje za loženje T je ostatno gorivo koje se mora predgrevati prilikom transporta, skladištenja i upotrebe, a namenjeno je za industrijske peći i energetske jedinice.
Ulje za loženje TNS je ulje za loženje T, koje ima količinu sumpora nižu od 1% (m/m).
Ulje za loženje ET je ostatno gorivo dobijeno iz nafte uz primenu različitih tehnologija prerade, a namenjeno je za velike energetske jedinice i industriju.
II TEHNIČKI I DRUGI ZAHTEVI
Motorni benzini iz člana 3 stav 1 ovog pravilnika, moraju ispunjavati zahteve propisane jugoslovenskim standardima JUS B.H2.220 i JUS B.H2.220/1.
Bezolovni motorni benzin iz člana 4 ovog pravilnika mora biti bistar, prozračan, bez primesa vode i mehaničkih nečistoća i u pogledu fizičko-hemijskih i drugih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) u pogledu destilacije:
- 10% (V/V) mora da predestiliše:
- u zimskom periodu do 55°C;
- u letnjem periodu do 65°C;
- 50% (V/V) mora da predestiliše do 120°C;
- 95% (V/V) mora da predestiliše do 205°C;
- kraj destilacije sme da bude najviše 220°C;
- zbir ostatka posle destilacije i gubitka tokom destilacije ne sme biti veći od 3% (V/V);
2) u pogledu opštih osobina:
- napon para (Reid), bar
- u zimskom periodu najviše 0,9;
- u letnjem periodu najviše 0,7;
- sadržaj olova ne sme biti veći od 0,02 g/l;
- sadržaj ukupnog sumpora ne sme biti veći od 0,2% (m/m);
- oksidaciona stabilnost (indukcioni period na 100° C) ne sme biti kraća od 420 min;
- sadržaj postojeće smole ne sme biti veći od 5 mg/100ml;
- temperatura na kojoj je u letnjem periodu odnos tečne i parne faze 36:1 ne sme biti niža od 53°C;
3) u pogledu korozivnosti:
- ocena korozivnosti na bakru posle tri časa grejanja na temperaturi od 50°C sme da bude najviše klasa 1b;
4) u pogledu otpornosti na pojavu detonacije:
- oktanski broj po istraživačkoj metodi mora da iznosi najmanje 95 za bezolovni motorni benzin BMB 95, a 91 za bezolovni motorni benzin BMB 91;
- oktanski broj po motornoj metodi mora da iznosi najmanje 85 za bezolovni motorni benzin BMB 95, a 81 za bezolovni motorni benzin BMB 91.
Pored zahteva iz stava 1 ovog člana, za bezolovni motorni benzin mora da bude navedena i vrednost za gustinu na 15°C u kilogramima po kubnom metru.
Avionski benzin iz člana 5 ovog pravilnika mora ispunjavati zahteve propisane jugoslovenskim standardom JUS B.H2.250.
Petroleum za motore iz člana 6 ovog pravilnika mora ispunjavati zahteve propisane jugoslovenskim standardom JUS B.H2. 320.
Gorivo za mlazne motore iz člana 7 ovog pravilnika mora ispunjavati zahteve propisane jugoslovenskim standardima: JUS B.H2.331 za gorivo GM-1 i JUS B.H2.334 za gorivo GM-4.
Gorivo za brzohodne dizel motore iz člana 8 ovog pravilnika mora ispunjavati zahteve propisane jugoslovenskim standardima JUS B.H2.410 i JUS B.H2.410/1.
Ulje za loženje EL iz člana 9 tačka 1 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) gustina na 15°C mora da iznosi najviše 0.870 g/cm 3 ;
2) tačka paljenja mora da bude viša od 55°C;
3) kinematička viskoznost na 20°C mora da se nalazi u granicama od 2,5 mm 2 /s do 6 mm2 /s;
4) sadržaj sumpora može da iznosi najviše 1% (m/m);
5) sadržaj vode i sedimenata može da iznosi najviše 0,15% (V/V);
6) boja mora da bude crvena;
7) sadržaj indikatora mora da iznosi najmanje 15 mg/l.
Ulje za loženje LS iz člana 9 tačka 2 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) tačka paljenja mora da bude viša od 60°C;
2) kinematička viskoznost na 20°C mora da se nalazi u granicama od 6 mm 2 /s do 12 mm 2 /s;
3) sadržaj sumpora može da iznosi najviše 1,5% (m/m);
4) sadržaj vode i sedimenata može da iznosi najviše 0,3% (V/V).
Ulje za loženje L iz člana 9 tačka 3 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) tačka paljenja mora da bude viša od 60°C;
2) kinematička viskoznost na 50°C mora da se nalazi u granicama od 6 mm 2 /s do 20 mm 2 /s;
3) sadržaj sumpora može da iznosi najviše 2% (m/m);
4) sadržaj vode i sedimenata može da iznosi najviše 0,5% (V/V).
Ulje za loženje LNS iz člana 9 tačka 4 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) tačka paljenja mora da bude viša od 60°C;
2) kinematička viskoznost na 50°C mora da se nalazi u granicama od 6 mm 2 /s do 20 mm 2 /s;
3) sadržaj sumpora mora da bude niži od 1% (m/m);
4) sadržaj vode i sedimenata može da iznosi najviše 0,5% (V/V).
Ulje za loženje S iz člana 9 tačka 5 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) tačka paljenja mora da bude viša od 80°C;
2) kinematička viskoznost na 100°C mora da se nalazi u granicama od 6 mm 2 /s do 26 mm 2 /s;
3) sadržaj sumpora može da iznosi najviše 3% (m/m);
4) sadržaj vode i sedimenata može da iznosi najviše 1% (V/V).
Ulje za loženje SNS iz člana 9 tačka 6 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) tačka paljenja mora da bude viša od 80°C;
2) kinematička viskoznost na 100°C mora da se nalazi u granicama od 6 mm 2 /s do 26 mm 2 /s;
3) sadržaj sumpora mora da bude niži od 1% (m/m);
4) sadržaj vode i sedimenata može da iznosi najviše 1% (V/V).
Ulje za loženje T iz člana 9 tačka 7 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) tačka paljenja mora da bude viša od 100°C;
2) kinematička viskoznost na 100°C mora da se nalazi u granicama od 26 mm 2 /s do 53 mm 2 /s;
3) količina sumpora sme da iznosi najviše 4% (m/m);
4) količina vode i sedimenata može da iznosi najviše 1,5% (V/V).
Ulje za loženje TNS iz člana 9 tačka 8 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) tačka paljenja mora da bude viša od 100°C;
2) kinematička viskoznost na 100°C mora da se nalazi u granicama od 26 mm 2 /s do 53 mm 2 /s;
3) sadržaj sumpora mora da bude niži od 1% (m/m);
4) sadržaj vode i sedimenata može da iznosi najviše 1,5% (V/V).
Ulje za loženje ET iz člana 9 tačka 9 ovog pravilnika, u pogledu fizičko-hemijskih osobina mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) tačka paljenja mora da bude viša od 100°C;
2) kinematička viskoznost na 100°C sme da bude viša od 45 mm 2 /s;
3) sadržaj sumpora mora da bude niži od 5% (m/m);
4) sadržaj vode i sedimenata može da iznosi najviše 2% (V/V).
Pored tehničkih zahteva iz čl. 17 do 25 ovog pravilnika, koji se odnose na ulja za loženje moraju se navesti i vrednosti koje se odnose na:
1) donju toplotnu vrednost u MJ/kg;
2) kinematičku viskoznost na najmanje jednoj temperaturi različitoj od temperature propisane ovim pravilnikom za odgovarajuću kategoriju u mm 2 /s;
3) tačku tečenja u °C;
4) sadržaj koksa u % (m/m);
5) sadržaj pepela u % (m/m);
6) sadržaj vode određene destilacijom u % (V/V), osim za ulje za loženje EL;
7) destilacione karakteristike, samo za ulje za loženje EL.
Tečna goriva čiji tehnički i drugi zahtevi nisu propisani ovim pravilnikom, moraju imati proizvođačku specifikaciju.
III ISPITIVANJE TEČNIH GORIVA
Fizičko-hemijske osobine motornih benzina NORMAL MB 86, REGULAR MB 91, PREMIJUM MB 95 I SUPER MB 98 koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) oktanski broj IOB;
3) sadržaj olova (g/l);
4) destilacija, poč. (°C);
10% (V/V)
20% (V/V)
50% (V/V)
destilacija, kraj (°C);
5) napon para (Reid) na 38°C (bar);
6) boja;
7) korozivnost na bakru 3h/50°C.
Fizičko-hemijske osobine bezolovnih motornih benzina REGULAR BMB 91 i PREMIJUM BMB 95 koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) oktanski broj IOB;
3) sadržaj olova (g/l);
4) destilacija, poč. (°C)
10% (V/V)
20% (V/V)
50% (V/V)
95% (V/V)
destilacija, kraj (°C);
5) napon para (Reid) na 38°C (bar);
6) izgled;
7) korozivnost na bakru 3h/50°C.
Fizičko-hemijske osobine avionskih benzina AB 80/87 i AB 100/130 koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) destilacija, poč. (°C)
10% (V/V)
50% (V/V)
90% (V/V)
destilacija, kraj (°C);
3) oktanski broj MOB;
4) sadržaj olova (g/l);
5) napon para (Reid) na 38°C (bar);
6) sadržaj sumora % (m/m);
7) tačka mržnjenja (°C);
8) boja
Fizičko-hemijske osobine petroleuma za motore koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) destilacija, poč. (°C)
20% (V/V);
destilacija, 98% (V/V) (°C);
3) tačka paljenja (°C);
4) sadržaj olova (g/l);
5) boja.
Fizičko-hemijske osobine goriva za mlazne motore GM-1 koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) destilacija, poč. (°C)
10% (V/V)
20% (V/V)
50% (V/V)
90% (V/V)
destilacija, kraj (°C);
3) tačka mržnjenja (°C);
4) sadržaj merkaptanskog sumpora % (m/m)
5) tačka paljenja (°C);
6) boja;
7) reakcija sa vodom;
8) sadržaj naftalena % (V/V)
Fizičko-hemijske osobine goriva za mlazne motore GM-4 koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) destilacija, poč. (°C);
20% (V/V),
50% (V/V)
90% (V/V)
destilacija, kraj (°C);
3) tačka mržnjenja (°C)
4) sadržaj merkaptanskog sumpora % (m/m)
5) napor para (Reid) na 38°C (bar);
6) boja
7) reakcija sa vodom;
Fizičko-hemijske osobine goriva za brzohodne dizel motore - dizel gorivo vrlo lako D1, dizel gorivo lako D2 i dizel gorivo lako (sa malim sadržajem sumpora) D2S, koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) destilacija poč. (°C);
50% (V/V)
90% (V/V)
destilacija, kraj (°C);
3) sadržaj sumpora % (m/m);
4) tačka paljenja (°C);
5) viskoznost na 20°C (mm 2 /s);
6) filtrabilnost (°C);
7) izgled;
8) cetanski indeks.
Fizičko-hemijske osobine goriva za brzohodne dizel motore - dizel gorivo srednje D3, koje se ispituju pre stavljanja u promet su;
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) destilacija poč. (°C);
50% (V/V)
60% (V/V)
destilacija, kraj (°C);
3) sadržaj sumpora % (m/m);
4) tačka paljenja (°C);
5) viskoznost na 20°C (mm 2 /s);
6) tačka tečenja (°C);
7) izgled;
8) cetanski indeks.
Fizičko-hemijske osobine ulja za loženje ekstra lako EL koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) tačka tečenja (°C)
3) tačka paljenja (°C);
4) sadržaj sumpora % (m/m);
5) viskoznost na 20°C (mm 2 /s);
6) sadržaj indikatora (mg/l);
7) sadržaj vode i sedimenata % (V/V);
8) crvena boja.
Fizičko-hemijske osobine ulja za loženje lako specijalno LS i lako niskosumporno LNS koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) viskoznost na 20°C (mm 2 /s);
3) tačka tečenja (°C);
4) tačka paljenja (°C);
5) sadržaj sumpora % (m/m);
6) sadržaj vode i sedimenata % (V/V);
Fizičko-hemijske osobine ulja za loženje lako L, koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) viskoznost na 50°C (mm 2 /s);
3) tačka tečenja (°C);
4) tačka paljenja (°C);
5) sadržaj sumpora % (m/m);
6) sadržaj vode i sedimenata % (V/V);
Fizičko-hemijske osobine ulja za loženje - srednje S, srednje niskosumporno SNS, teško T, teško niskosumporno TNS i ekstra teško ET koje se ispituju pre stavljanja u promet su:
1) gustina na 15°C (g/cm 3 );
2) viskoznost na 100°C (mm 2 /s);
3) tačka tečenja (°C);
4) tačka paljenja (°C);
5) sadržaj sumpora % (m/m);
6) sadržaj vode i sedimenta % (V/V);
7) donja toplotna vrednost (MJ/kg).
Uzimanje uzoraka za ispitivanje tečnih goriva vrši se u skladu sa jugoslovenskim standardom JUS ISO 3170.
IV ZAVRŠNA ODREDBA