I OSNOVNE ODREDBE

Član 1

Preduzeća, zadruge, banke i druge finansijske organizacije, organizacije za osiguranje, berze i berzanski posrednici i druga pravna lica (u daljem tekstu: pravna lica) vode poslovne knjige, sastavljaju i podnose periodične i godišnje račune i izveštaje o poslovanju u skladu sa odredbama ovog zakona i propisima donesenim na osnovu ovog zakona i računovodstvenim standardima.

Član 2

Odredbe ovog zakona primenjuju se i na preduzeća i druge oblike organizovanja za obavljanje delatnosti ili usluga koje je pravno lice osnovalo u inostranstvu ako propisima države u kojoj su osnovani nije utvrđena obaveza vođenja poslovnih knjiga i podnošenja i revizije godišnjih računa.

Preduzeća i drugi oblici organizovanja iz stava 1 ovog člana za koje je stranim propisima utvrđena obaveza vođenja poslovnih knjiga i podnošenja godišnjih računa utvrđeni rezultat po godišnjem računu uključuju u rezultat poslovanja pravnog lica.

Pravno lice može odlučiti da za preduzeća i druge oblike organizovanja iz stava 1 ovog člana ne vodi posebno knjigovodstvo ako imovinu i obaveze i rezultate njihovog poslovanja iskazuje u svom knjigovodstvu i ako u Dodatnom računovodstvenom izveštaju - Aneksu obezbedi podatke iz kojih se može sagledati rezultat poslovanja tih oblika organizovanja.

Član 3

Preduzeća se, u smislu ovog zakona, razvrstavaju u mala, srednja i velika preduzeća zavisno od broja zaposlenih, prihoda, i vrednosti imovine po godišnjem računu u poslednjoj poslovnoj godini.

U mala preduzeća razvrstavaju se ona preduzeća koja u poslednjoj poslovnoj godini ispunjavaju najmanje dva od sledećih kriterijuma:

1) da je prosečan broj zaposlenih na osnovu časova rada do 50;

2) da je godišnji prihod manji od 8.000 prosečnih mesečnih bruto zarada zaposlenih u Saveznoj Republici Jugoslaviji;

3) da je prosečna vrednost imovine (na početku i na kraju poslovne godine) manja od 6.000 prosečnih bruto zarada zaposlenih u Saveznoj Republici Jugoslaviji.

U srednja preduzeća razvrstavaju se ona preduzeća koja u poslednjoj poslovnoj godini ispunjavaju najmanje dva od sledećih kriterijuma:

1) da je prosečan broj zaposlenih na osnovu časova rada od 50 do 250;

2) da je godišnji prihod od 8.000 do 40.000 prosečnih mesečnih bruto zarada zaposlenih u Saveznoj Republici Jugoslaviji;

3) da je prosečna vrednost imovine (na početku i na kraju poslovne godine) od 6.000 do 30.000 prosečnih mesečnih bruto zarada zaposlenih u Saveznoj Republici Jugoslaviji.

U velika preduzeća razvrstavaju se ona preduzeća koja nisu razvrstana prema kriterijumima iz st. 2 i 3 ovog člana.

Novoosnovana preduzeća razvrstavaju se u smislu st. 2 do 4 ovog člana na osnovu podataka iz svog tekućeg polugodišnjeg, odnosno godišnjeg računa i broja meseci poslovanja u toku obračunskog perioda.

Preduzeća se u toku tekuće poslovne godine ne mogu ponovo razvrstati.

Savezni organ nadležan za poslove statistike objavljuje do kraja marta svake godine podatke o prosečnoj mesečnoj bruto zaradi zaposlenih u Saveznoj Republici Jugoslaviji za prethodnu godinu, a Narodna banka Jugoslavije - Zavod za obračun i plaćanja, obaveštava preduzeća o razvrstavanju u roku od 60 dana od roka propisanog za predaju godišnjeg računa na osnovu kog se preduzeća razvrstavaju, ako je došlo do promene u razvrstavanju.

1. Poslovne knjige

Član 4

Poslovne knjige su jednoobrazne evidencije i druge evidencije o stanju i kretanju imovine, kapitala i obaveza, prihoda, rashoda i rezultata poslovanja pravnog lica.

Jednoobraznost evidencija obezbeđuje se primenom kontnih okvira.

Kontne okvire i sadržaj pojedinih računa u kontnim okvirima za:

1) preduzeća i zadruge;

2) banke i druge finansijske organizacije;

3) organizacije za osiguranje;

4) berze i berzanski posrednici;

5) druga pravna lica

propisuje savezni organ nadležan za poslove finansija.

Kontne okvire i sadržaj pojedinih računa u kontnim okvirima za ustanove i jedinice Vojske Jugoslavije propisuje savezni organ nadležan za poslove odbrane.

Kontne okvire i sadržaj pojedinih računa u kontnim okvirima za Narodnu banku Jugoslavije kao i analitičke račune u kontnom okviru za banke i druge finansijske organizacije propisuje guverner Narodne banke Jugoslavije.

Član 5

Poslovne knjige vode se po sistemu dvojnog knjigovodstva, a sastoje se od: dnevnika, glavne knjige i pomoćnih knjiga.

Poslovne knjige imaju karakter javnih isprava.

Poslovne knjige mogu biti u slobodnim listovima, povezane ili prenesene na neko od sredstava za automatsku ili mikrografsku obradu podataka, tako da se po potrebi mogu odštampati ili prikazati na ekranu.

Poslovne knjige se vode tako da omogućavaju kontrolu ispravnosti knjiženja, čuvanja i korišćenja podataka, kao i uvid u hronologiju izvršenih knjiženja i sagledavanje svih promena na računima glavne knjige i pomoćnih knjiga.

Član 6

Vođenje poslovnih knjiga i sastavljanje računovodstvenih izveštaja pravnog lica može da obavlja samo stručno lice.

Stručno lice iz stava 1 ovog člana mora da ispunjava sledeće uslove:

1) da je državljanin SRJ;

2) da ima položen stručni ispit za odgovarajuće stručno zvanje (računovođa, samostalni računovođa i ovlašćeni računovođa);

3) da nije kažnjavano za krivična dela koja ga čine nedostojnim za obavljanje poslova iz oblasti računovodstva.

Izuzetno od odredbe tačke 1 stav 2 ovog člana stručno lice može biti i strani državljanin pod uslovom uzajamnosti.

Pored uslova iz stava 2 ovog člana kandidat za polaganje stručnog ispita treba da ispunjava i sledeće uslove:

1) za računovođu - da ima najmanje srednju školsku spremu ekonomskog smera i tri godine radnog iskustva na poslovima računovodstva;

2) za samostalnog računovođu - da ima višu školsku spremu ekonomskog smera i tri godine radnog iskustva na poslovima računovodstva;

3) za ovlašćenog računovođu - da ima visoku školsku spremu ekonomskog smera i tri godine radnog iskustva na poslovima računovodstva.

Pravno lice svojim opštim aktom utvrđuje koje od stručnih zvanja treba da ima lice, odnosno lica odgovorna za vođenje poslovnih knjiga i sastavljanje računovodstvenih izveštaja.

Izuzetno, velika preduzeća, banke i druge finansijske organizacije, organizacije za osiguranje i berze, vođenje poslovnih knjiga i sastavljanje računovodstvenih izveštaja mogu poveriti samo ovlašćenom ili samostalnom računovođi.

Pravno lice može vođenje poslovnih knjiga i sastavljanje računovodstvenih izveštaja poveriti drugom pravnom licu ili preduzetniku koje je registrovano za obavljanje tih poslova pod uslovom da lice, odnosno lica odgovorna za vođenje poslovnih knjiga i sastavljanje računovodstvenih izveštaja, u tom pravnom licu, ispunjavaju uslove iz st. 2, 3 i 4 ovog člana.

Savezna vlada donosi program za polaganje ispita za sticanje stručnih zvanja.

2. Knjigovodstvene isprave

Član 7

Knjigovodstvena isprava je zapis o nastaloj poslovnoj promeni.

Knjiženje poslovnih promena na imovini, kapitalu i obavezama, rashodima i prihodima, kao i rezultatima poslovanja, vrši se samo na osnovu knjigovodstvene isprave.

Knjigovodstvenom ispravom smatra se i isprava dobijena telekomunikacionim putem, uključujući i elektronsku razmenu podataka između računara u skladu sa odgovarajućim JUS-UN/ EDIFACT standardima.

Pošiljalac je odgovoran za to da podaci na ulazu u telekomunikacioni prenos budu zasnovani na knjigovodstvenoj ispravi.

Za tačnost prenesenih poruka po JUS - UN/EDIFACT standardima odgovoran je davalac usluga, odnosno posrednik u obavljanju EDI transakcije.

Član 8

Kontrolom knjigovodstvenih isprava pre knjiženja utvrđuje se njihova potpunost, istinitost, računska tačnost i zakonitost.

Knjigovodstvena isprava se dostavlja na knjiženje u roku od osam dana od dana nastanka poslovne promene, ako opštim aktom pravnog lica nije utvrđen kraći rok.

Član 9

Pravno lice opštim aktom određuje lica koja su odgovorna za zakonitost i ispravnost nastanka poslovne promene i sastavljanje isprave o poslovnoj promeni, uređuje kretanje knjigovodstvenih isprava i utvrđuje rokove za dostavljanje tih isprava na dalju obradu.

Pravno lice opštim aktom propisuje i interne računovodstvene kontrolne postupke kojima se obezbeđuje da sve poslovne promene budu tačno proknjižene i da poslovne knjige budu ažurne i međusobno usaglašene.

U skladu sa odredbom stava 2 ovog člana, pravno lice koje vrši knjiženje na računaru dužno je da koristi računovodstveni softver koji obezbeđuje funkcionisanje sistema internih računovodstvenih kontrola i onemogućava brisanje proknjiženih poslovnih promena, saglasno odgovarajućem računovodstvenom standardu.

1. Obaveza sastavljanja računovodstvenih izveštaja i izveštaja o poslovanju

Član 10

Pravno lice utvrđuje stanje imovine, kapitala i obaveza na dan 31. decembra - godišnji račun, na dan 30. juna - polugodišnji račun poslovne godine, kao i prihode i rashode i rezultat poslovanja od početka poslovne godine do dana utvrđivanja stanja.

Pravna lica kod kojih nastaju statusne promene (podela ili spajanje), promena oblika organizovanja ili prodaja pravnog lica, sastavljaju godišnji račun na dan utvrđen u odluci o promeni, odnosno na dan utvrđen u ugovoru o prodaji. Poslovne promene nastale između dana bilansa i dana upisa u sudski registar obuhvataju se u poslovnim knjigama prethodnog pravnog lica ili novog pravnog lica, što se utvrđuje u odluci o promeni, odnosno u ugovoru o prodaji (klauzula računovodstvene retroaktivnosti).

Pravna lica sastavljaju godišnji račun na dan kada utvrđuju vrednost kapitala.

Godišnji račun se sastavlja i u slučaju otvaranja, odnosno zaključenja postupka redovne likvidacije i stečaja pravnog lica.

Član 11

Godišnji i polugodišnji račun iskazuju se u Bilansu stanja, Bilansu uspeha i Dodatnom računovodstvenom izveštaju - Aneksu.

Srednja i velika preduzeća, banke i druge finansijske organizacije i organizacije za osiguranje sastavljaju uz godišnji i polugodišnji račun i Bilans tokova gotovine, a uz godišnji račun - i Izveštaj o poslovanju.

Obrasce Bilansa stanja, Bilansa uspeha i Bilansa tokova gotovine, kao i sadržaj pozicija u njima, Dodatni računovodstveni izveštaj - Aneks i sadržinu podataka u njemu propisuje savezni organ nadležan za poslove finansija.

Obrazac Bilansa stanja i Bilansa uspeha, kao i sadržaj pozicija u njima za ustanove i jedinice Vojske Jugoslavije propisuje savezni organ nadležan za poslove odbrane.

Obrasce Bilansa stanja i Bilansa uspeha, kao i sadržaj pozicija u njima za Narodnu banku Jugoslavije propisuje guverner Narodne banke Jugoslavije.

Član 12

Pravna lica koja imaju kontrolu (matično pravno lice) nad jednim ili više pravnih lica (zavisno pravno lice) obavezna su da sastavljaju i podnose Konsolidovani godišnji račun - Bilans stanja, Bilans uspeha i Dodatni računovodstveni izveštaj - Aneks, kao i Izveštaj o poslovanju celine, u skladu sa računovodstvenim standardom.

Pod pojmom konsolidovani račun podrazumeva se račun ekonomske celine koju čine matično pravno lice i sva zavisna pravna lica.

2. Oblik i sadržina računovodstvenih izveštaja i izveštaja o poslovanju

Član 13

Računovodstveni izveštaji iz člana 11 ovog zakona sastavljaju se na obrascima propisanim na osnovu ovog zakona, posebno za:

1) preduzeća i zadruge;

2) Narodnu banku Jugoslavije;

3) banke i druge finansijske organizacije;

4) organizacije za osiguranje;

5) berze i berzanske posrednike;

6) druga pravna lica.

Bilans stanja

Član 14

Pravno lice iskazuje stanje imovine, kapitala i obaveza na dan bilansiranja na obrascu Bilans stanja.

Pravno lice može štampati obrazac Bilans stanja na računaru ili pisaćoj mašini, uključivanjem samo onih pozicija koje ima, pri čemu se mora pridržavati propisanog zaglavlja i unositi podatke prema redosledu (oznake grupa konta, brojeva i naziva pozicija, međuzbirove i zbirove, oznake za AOP i dr.).

Bilans uspeha

Član 15

Pravno lice iskazuje prihode, rashode i rezultat poslovanja (dobitak ili gubitak) u poslovnoj godini do dana bilansiranja na obrascu Bilans uspeha.

Pravno lice može štampati obrazac Bilans uspeha na način utvrđen u članu 14 stav 2 ovog zakona za obrazac Bilans stanja.

Bilans tokova gotovine

Član 16

Pravno lice iskazuje tokove gotovine po osnovu poslovne aktivnosti, investicione aktivnosti i aktivnosti finansiranja na obrascu Bilans tokova gotovine.

Dodatni računovodstveni izveštaj - Aneks

Član 17

Dodatni računovodstveni izveštaj - Aneks sadrži podatke za dodatno sagledavanje finansijskog položaja i rezultata poslovanja pravnog lica.

Član 18

Godišnji izveštaj o poslovanju sadrži naročito:

1) prikaz i ocenu poslovanja i razvoja finansijskog položaja;

2) procenu razvoja poslova i finansijskog položaja;

3) informacije o važnim poslovnim događajima od isteka poslovne godine do dana sastavljanja izveštaja;

4) informacije o istraživačko-razvojnim aktivnostima;

5) informacije o otkupu sopstvenih akcija.

Član 19

Po završetku poslovne godine odnosno u toku godine posle knjiženja svih poslovnih promena i obračuna, poslovne knjige se zaključuju, pre roka za dostavljanje godišnjeg računa.

Izuzetno od odredbe stava 1 ovog člana, poslovne knjige koje se koriste dve godine ili više godina zaključuju se po prestanku njihovog korišćenja.

Član 20

Pravno lice je dužno da uredno čuva poslovne knjige, knjigovodstvene isprave i računovodstveni softver i da odredi odgovorno lice za njihovo čuvanje.

Pravno lice je dužno da čuva poslovne knjige, knjigovodstvene isprave i računovodstveni softver u prostorijama u kojima obavlja delatnost, odnosno kod specijalizovane organizacije za vođenje knjigovodstva ako je vođenje knjigovodstva povereno toj organizaciji.

Odgovorno lice iz stava 1 ovog člana dužno je da, u slučaju otvaranja postupka redovne likvidacije ili postupka stečaja, poslovne knjige, knjigovodstvene isprave i računovodstveni softver zapisnički preda likvidacionom, odnosno stečajnom upravniku.

Član 21

Godišnji računi pravnog lica i godišnji obračuni zarada zaposlenih lica čuvaju se pedeset godina.

Isplatne liste sa podacima o zaradama zaposlenih lica čuvaju se deset godina.

Izuzetno od odredbe stava 2 ovog člana, isplatne liste sa podacima o zaradama zaposlenih lica za periode za koje pravno lice ne raspolaže godišnjim obračunima tih zarada potpisanim od strane tih lica, čuvaju se pedeset godina.

Glavna knjiga i dnevnik čuvaju se najmanje deset godina, a pomoćne knjige - najmanje pet godina.

Polugodišnji računi i knjigovodstvene isprave na osnovu kojih su vršena knjiženja čuvaju se najmanje pet godina od poslednjeg dana poslovne godine na koju se odnose.

Narodna banka Jugoslavije - Zavod za obračun i plaćanja čuva isprave koje se odnose na platni promet najmanje tri godine.

Prodajni i kontrolni blokovi, pomoćni obrasci i slična dokumentacija čuvaju se najmanje dve godine.

Godišnji i polugodišnji računi, knjigovodstvene isprave i poslovne knjige čuvaju se u originalu ili korišćenjem drugih sredstava arhiviranja utvrđenih zakonom.

1. Načela procenjivanja

Član 22

Procenjivanjem pozicija računovodstvenih izveštaja, u smislu ovog zakona, smatra se utvrđivanje vrednosti pozicija Bilansa stanja i Bilansa uspeha na dan bilansiranja.

Član 23

Pri sastavljanju polugodišnjeg i godišnjeg računa, pravno lice je dužno da se pridržava sledećih opštih načela procenjivanja:

1) načela stalnosti pravnog lica, iz koga proizilazi periodičnost i privremenost izveštavanja, kao i obaveza procenjivanja po nabavnoj ceni i ceni koštanja, osim u slučajevima primene načela impariteta;

2) načela doslednosti, prema kome odabrana pravila procenjivanja treba dosledno da se primenjuju u dužem periodu, s tim što, u slučaju njihove izmene, u Dodatnom računovodstvenom izveštaju - Aneksu treba iskazati efekte izvršene promene i obrazložiti razloge koji su je uslovili;

3) načela opreznosti prilikom bilansiranja, koje sadrži:

a) načelo realizacije, po kome se u bilans mogu uključiti samo realizovani dobici;

b) načelo nejednake vrednosti (impariteta), po kome se za bilansiranje pozicija aktive primenjuju najniže verovatne vrednosti, a za bilansiranje obaveza - najviše verovatne vrednosti, iz čega u bilansu uspeha proističe odmeravanje rashoda prema gore (naviše) i prihoda prema dole (naniže), kao i uzimanje u obzir svih obezvređenja (depresijacija) i rezervisanja, bez obzira na to da li je rezultat poslovne godine dobitak ili gubitak;

4) načela uzročnosti prihoda i rashoda, po kome se uzimaju u obzir svi prihodi i rashodi koji se odnose na posmatrani obračunski period, bez obzira na datum naplate prihoda (fakturisana realizacija) ili plaćanje po osnovu rashoda;

5) načela pojedinačnog procenjivanja imovine i obaveza, pri čemu eventualna grupna procenjivanja uvedena radi racionalnosti treba da proističu iz pojedinačnih procenjivanja;

6) načela identiteta bilansa, po kome bilans otvaranja svake poslovne godine treba da se podudara sa zaključenim bilansom prethodne poslovne godine.

2. Usklađivanje poslovnih knjiga i popis imovine i obaveza

Član 24

Usklađivanje prometa i stanja glavne knjige sa dnevnikom i pomoćnih knjiga sa glavnom knjigom vrši se pre popisa imovine i obaveza i pre sastavljanja polugodišnjih i godišnjih računa.

Stanje imovine i obaveza u knjigovodstvu usklađuje se najmanje jednom godišnje sa stvarnim stanjem koje se utvrđuje popisom.

Pravna lica najmanje jednom godišnje vrše usklađivanje međusobnih finansijskih plasmana, potraživanja i obaveza.

Izuzetno od odredbe stava 2 ovog člana, pravno lice može predvideti svojim opštim aktom i duže periode za vršenje popisa knjiga, filmova, fotosa, arhivske građe i sl., s tim što ti periodi ne mogu biti duži od pet godina.

Pravno lice vrši popis imovine i obaveza na kraju poslovne godine sa stanjem na dan 31. decembra.

Izuzetno od odredbe stava 4 ovog člana, pravno lice može opštim aktom predvideti da se popis određene imovine vrši u toku godine.

Član 25

Pored popisa imovine i obaveza iz člana 24 stav 4 ovog zakona, pravno lice vrši popis i usklađivanje stanja i prilikom primopredaje dužnosti računopolagača, promene prodajnih cena proizvoda i robe u prodavnici, statusne promene, promene oblika organizovanja, prodaje pravnog lica, vlasničke transformacije, otvaranja, odnosno zaključenja postupka redovne likvidacije i stečaja pravnog lica i u drugim slučajevima predviđenim zakonom.

Pravno lice koje u poslovnim knjigama iskazuje proizvode i robu u prodavnici po vrsti, količini i vrednosti može odlučiti da prilikom promene prodajnih cena ne vrši popis, a da promenu vrednosti utvrđuje na osnovu podataka iz poslovnih knjiga.

Način i rokove vršenja popisa i usklađivanja knjigovodstvenog stanja sa stvarnim stanjem propisuje savezni organ nadležan za poslove finansija.

Način i rokove vršenja popisa i usklađivanja knjigovodstvenog stanja sa stvarnim stanjem za ustanove i jedinice Vojske Jugoslavije propisuje savezni organ nadležan za poslove odbrane.

3. Procenjiivanje pozicija bilansa stanja

Član 26

Neuplaćeni upisani kapital procenjuje se u visini nominalnog iznosa potraživanja po osnovu upisa kapitala.

Član 27

Nematerijalnim ulaganjima, u smislu ovog zakona, smatraju se osnivačka ulaganja, ulaganja u probnu proizvodnju, ulaganja u istaživanje i razvoj, koncesije, patenti, licence i slična prava, ulaganja i pribavljanje nematerijalnih ulaganja i ulaganja iznad knjigovodstvene vrednosti - goodwill.

Ulaganjem u probnu proizvodnju smatraju se troškovi proizvodnje nastali u fazi uvođenja nove ili rekonstruisane opreme, odnosno tehnologije ako je to nužno i tehničko-tehnološkom dokumentacijom predviđeno i ako omogućava redovnu proizvodnju.

Goodwill-om se smatra vrednost utvrđena iznad knjigovodstvene vrednosti neto imovine (kapitala) ostvarena prilikom kupoprodaje pravnog lica, pripajanja, spajanja, podele i vlasničke transformacije između nezavisnih učesnika u tim transakcijama.

Osnovnim sredstvima, u smislu ovog zakona, smatraju se prirodna bogatstva (zemljišta i šume), građevinski objekti, oprema, alat i inventar sa kalkulativnim otpisom, višegodišnji zasadi, osnovno stado i ostala osnovna sredstva, kao i ulaganja u pribavljanje osnovnih sredstava.

Član 28

Nematerijalna ulaganja i osnovna sredstva otpisuju se redovno u toku poslovne godine na teret poslovnih rashoda obračunom amortizacije.

Izuzetno od odredbe stava 1 ovog člana, obračunata amortizacija osnovnih sredstava može se umanjiti na teret kapitala do iznosa koji nije pokriven sredstvima javnih prihoda ili iz drugih namenskih izvora finansiranja u pravnim licima koja se finansiraju iz tih izvora.

Odluku o umanjenju amortizacije iz stava 2 ovog člana donosi nadležni organ na osnovu zakona.

Nematerijalna ulaganja i osnovna sredstva otpisuju se kao vanredni rashodi kad pravno lice proceni da to ulaganje, odnosno osnovno sredstvo više ne donosi korist.

Izuzetno od odredbe stava 4 ovog člana u pravnim licima koja se finansiraju iz javnih prihoda ili drugih namenskih izvora nematerijalna ulaganja i osnovna sredstva otpisuju se na teret kapitala.

Član 29

Osnovicu za otpisivanje nematerijalnih ulaganja i osnovnih sredstava čini nabavna vrednost ili cena koštanja.

Nabavnu vrednost nematerijalnih ulaganja i osnovnih sredstava čini fakturna vrednost dobavljača uvećana za zavisne troškove po osnovu nabavke (dažbine i direktni troškovi) i troškove dovođenja u stanje funkcionalne pripravnosti.

Cenu koštanja osnovnih sredstava čine direktni troškovi i pripadajući indirektni troškovi proizvodnje.

Cenu koštanja nematerijalnih ulaganja čine direktni troškovi i pripadajući indirektni troškovi koji se odnose na ta ulaganja.

Pod pripadajućim indirektnim troškovima iz stava 3 ovog člana podrazumevaju se indirektni troškovi srazmerni iskorišćenom kapacitetu u odnosu na prosečno korišćeni kapacitet za više godina u normalnim uslovima poslovanja.

Izuzetno, u cenu koštanja mogu se uključiti i troškovi uprave, kao i rashodi finansiranja ako su direktno uslovljeni tim ulaganjem ili osnovnim sredstvom.

Ako je cena koštanja veća od nabavne cene istog ili sličnog proizvoda, primenjuje se niža vrednost.

Nabavnu vrednost osnovnih sredstava prilikom dodatnih ulaganja izvršenih pri rekonstrukciji, adaptaciji i modernizaciji ili drugoj dogradnji radi povećanja kapaciteta, poboljšanja kvaliteta ili promene namene, odnosno produžetka veka korišćenja investicionih dobara čini zbir neotpisane vrednosti i vrednosti novog ulaganja, s tim što vrednost dodatnog ulaganja u sopstvenoj režiji ne može biti veća od tržišne vrednosti.

Dodatnim ulaganjem iz stava 8 ovog člana može se povećati nabavna vrednost ili smanjiti ispravka vrednosti ako se time rok otpisa realnije prilagođava veku upotrebe sredstava u koja su vršena dodatna ulaganja.

Nabavna vrednost može se utvrditi i na osnovu vrednosti iz stava 8 ovog člana i procenjenog procenta preostalog veka u odnosu na ukupni vek upotrebe tog sredstva.

Nabavnu vrednost kupljenog osnovnog sredstva koje je već korišćeno čini njegova nabavna vrednost kod prodavca, neotpisanu vrednost tog sredstva čini fakturna cena, uvećana za zavisne troškove nabavke i troškove dovođenja u stanje funkcionalne pripravnosti, a razlika između tih vrednosti predstavlja ispravku vrednosti.

Ako je nabavna vrednost osnovnog sredstva iz stava 11 ovog člana kod prodavca manja od novoformirane neotpisane vrednosti kod kupca ili je nabavna vrednost prodavca nepoznata, nabavna vrednost će se utvrditi na osnovu neotpisane vrednosti i procenjenog procenta preostalog veka upotrebe osnovnog sredstva.

Član 30

Osnovicu za otpisivanje osnivačkih ulaganja čine izdaci za studije i istraživanja, za izradu i nabavku projektne i druge dokumentacije, za stručno osposobljavanje i usavršavanje, za kamate i premije osiguranja, kao i drugi izdaci u vezi sa osnivanjem pravnog lica, odnosno organizacionog dela.

Osnovicu za otpisivanje osnovnog stada (radna i priplodna stoka) čini nabavna vrednost umanjenja za procenjenu klaničnu vrednost stoke na kraju veka korišćenja.

Član 31

Otpisivanje nematerijalnih ulaganja i osnovnih sredstava otpočinje po isteku meseca u kome je počelo korišćenje ulaganja, odnosno osnovnih sredstava.

Otpisivanje nematerijalnih ulaganja i osnovnih sredstava može se privremeno obustaviti za osnovna sredstva koja su oštećena višom silom i za osnovna sredstva i nematerijalna ulaganja koja su funkcionalno povezana sa osnovnim sredstvima oštećenim višom silom i sa kojima čine jednu proizvodnu ili drugu celinu.

Prekid otpisivanja iz stava 2 ovog člana traje dok se osnovna sredstava oštećena višom silom ne osposobe za korišćenje, odnosno dok se osnovna sredstva i nematerijalna ulaganja funkcionalno povezana sa osnovnim sredstvima oštećenim višom silom ne počnu ponovo da koriste za iste ili druge namene.

Član 32

Obavezi otpisivanja ne podležu sledeća nematerijalna ulaganja i osnovna sredstva:

1) zemljište i šume kao prirodna bogatstva koja se ne troše;

2) građevinski objekti i stvari koji su, u skladu sa zakonom, proglašeni za spomenike kulture i istorijske spomenike (osim ako se ti objekti ne koriste za obavljanje delatnosti na osnovu kojih se stiču prihodi), odnosno koji su muzejske vrednosti, kao i dela likovne, vajarske, filmske i druge umetnosti;

3) putevi lokalnog značaja sa zemljanom ili makadamskom podlogom, kao i objekti koji su sastavni deo tih puteva;

4) građevinski objekti (osim stanova i stambenih zgrada) i oprema ustanova i jedinica Vojske Jugoslavije i građevinski objekti (osim stanova i stambenih zgrada) i oprema koji, na osnovu posebnih propisa, služe kao rezerva za potrebe odbrane zemlje, odnosno za obavljanje funkcija javne i državne bezbednosti;

5) donji stroj železničkih i drugih pruga, puteva, aerodroma, ulica, trgova, parkova i drugih izgrađenih javnih površina;

6) nematerijalna ulaganja i osnovna sredstva pravnog lica koje se nalazi u postupku stečaja ili likvidacije, ako u to vreme ne obavlja delatnost.

Član 33

Jednom otpisano nematerijalno ulaganje ili osnovno sredstvo, bez obzira na to što se i dalje koristi, ne može biti predmet ponovnog procenjivanja vrednosti i ne podleže otpisivanju dok se koristi u istom pravnom licu.

Član 34

Nematerijalna ulaganja otpisuju se primenom godišnjih stopa amortizacije koje proističu iz procenjenog trajanja korišćenja ili iz ugovora o korišćenju tih ulaganja.

Osnovna sredstva otpisuju se primenom propisanih godišnjih stopa amortizacije.

Nomenklaturu osnovnih sredstava i nematerijalnih ulaganja, sa stopama amortizacije, propisuje savezni organ nadležan za poslove finansija.

Član 35

Nematerijalna ulaganja otpisuju se proporcionalnom metodom.

Osnovna sredstva mogu se otpisivati primenom sledećih metoda:

1) proporcionalnom metodom, odnosno metodom jednakih godišnjih kvota u procenjenom veku trajanja;

2) degresivnom metodom, odnosno metodom opadajućih godišnjih kvota u procenjenom veku trajanja;

3) funkcionalnom metodom.

Pri primeni funkcionalne metode otpisivanja osnovnih sredstava dozvoljena je upotreba niže godišnje stope otpisa, s tim da godišnja stopa otpisa ne može biti niža od polovine propisane stope, kao i da ukupno trajanje otpisa ne bude duže od perioda koji proizilazi iz propisane stope.

Član 36

Opštim aktom, u skladu sa odredbama ovog zakona, pravno lice utvrđuje metod koji će koristiti za otpisivanje osnovnih sredstava i rokove otpisivanja nematerijalnih ulaganja.

Član 37

Otpisivanje nematerijalnih ulaganja i osnovnih sredstava u toku godine vrši se privremeno na osnovu godišnjeg predračuna amortizacije korigovanog za promene u toku godine.

Na kraju svake poslovne godine, kao i u slučajevima iz člana 10 st. 2 do 4 ovog zakona, sastavlja se konačan obračun amortizacije.

Amortizacija se obračunava pojedinačno za nematerijalna ulaganja i osnovna sredstva, osim alata i inventara koji se može otpisivati grupno.

Pod pojedinačnim obračunom amortizacije podrazumeva se otpisivanje za jedno osnovno sredstvo ili više osnovnih sredstava iz iste amortizacione grupe datih na korišćenje u istom mesecu.

Član 38

Pravno lice procenjuje zemljište po nabavnoj vrednosti.

Vrednost šume procenjuje se prema podacima utvrđenim popisom, odnosno procenom količine drvne mase pojedinih vrsta drveća, debljinske strukture i kvaliteta drvne mase, po tržišnim cenama na najbližem prodajnom mestu (kamionski put, železnička stanica, glavni objekat i sl.).

Član 39

Dugoročnim finansijskim plasmanima smatraju se učešća u kapitalu, krediti sa rokom dospeća preko godinu dana od dana činidbe, odnosno od dana godišnjeg bilansa, dugoročne hartije od vrednosti, otkupljene sopstvene akcije, udeli i ostali dugoročni plasmani.

Kratkoročnim finansijskim plasmanima smatraju se krediti, hartije od vrednosti i ostali kratkoročni plasmani sa rokom dospeća, odnosno prodaje do godinu dana od dana činidbe, odnosno od dana godišnjeg bilansa.

Kratkoročnim potraživanjima smatraju se potraživanja po osnovu prodaje, ostala potraživanja iz poslovanja i ostala kratkoročna potraživanja.

Učešća u kapitalu procenjuju se po nabavnoj vrednosti ili po tržišnoj vrednosti ako je ona niža.

Krediti se procenjuju po nominalnoj vrednosti umanjenoj indirektno za verovatne gubitke vrednosti, a direktno za nastala i dokumentovana smanjenja vrednosti.

Hartije od vrednosti i otkupljene sopstvene akcije i udeli procenjuju se po nabavnoj vrednosti ili po tržišnoj vrednosti ako je ona niža.

Kratkoročna potraživanja procenjuju se po nominalnoj vrednosti umanjenoj indirektno za iznos verovatne nenaplativosti potraživanja, a direktno, ako je nemogućnost naplate izvesna i dokumentovana.

Finansijski plasmani i potraživanja u stranoj valuti procenjuju se po kursu strane valute na dan bilansiranja.

Pravno lice opštim aktom bliže uređuje način procenjivanja plasmana, potraživanja i hartija od vrednosti u skladu sa odredbama ovog člana.

Banke i druge finansijske organizacije vrše indirektno smanjenje vrednosti dospelih, a nenaplaćenih plasmana i kredita najkasnije u roku od 90 dana od dana dospelosti.

Za plasmane i kredite iz stava 10 ovog člana, banke i druge finansijske organizacije prenose potraživanja za obračunatu kamatu tekućeg perioda na račune aktivnih vremenskih razgraničenja i umanjuju prihode po osnovu već obračunate kamate tekućeg perioda preko računa pasivnih vremenskih razgraničenja, odnosno vrše indirektno smanjenje vrednosti potraživanja za obračunatu kamatu ranijeg perioda.

Član 40

Zalihe materijala, rezervnih delova, inventara i robe procenjuju se po nabavnoj vrednosti.

Nabavnu vrednost, u smislu stava 1 ovog člana, čine neto fakturna vrednost i zavisni troškovi nabavke.

Pod zavisnim troškovima nabavke podrazumevaju se svi direktni troškovi u postupku nabavke do uskladištenja. U zavisne troškove nabavke mogu se uključiti i pripadajući troškovi sopstvenog transporta, uključujući i troškove utovara i istovara, najviše do nivoa tržišne cene takve usluge.

Obračun izlaza sa zaliha može se vršiti po metodi "prva ulazna - prva izlazna" (FIFO), po metodi "poslednja ulazna - prva izlazna" (LIFO) ili po metodi ponderisane prosečne cene.

Ako se zalihe materijala, rezervnih delova i inventara vode po planskim nabavnim cenama, a zalihe robe po prodajnim cenama, obračun odstupanja u cenama, odnosno razlike u ceni vrši se tako da vrednost izlaza bude svedena na vrednost iz stava 4 ovog člana.

Materijal, rezervni delovi i inventar proizvedeni za sopstvene potrebe procenjuju se po ceni koštanja utvrđenoj na način propisan u članu 29 st. 3 i 5 ovog zakona ili po neto tržišnoj ceni ako je ona niža.

Pravno lice može da umanji vrednost zaliha iz stava 1 ovog člana po osnovu stvarno nastalih i dokumentovanih smanjenja upotrebnih vrednosti.

Član 41

Zalihe nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda procenjuju se po ceni koštanja ili po neto prodajnoj ceni ako je ona niža.

Cenu koštanja iz stava 1 ovog člana čine troškovi materijala izrade, troškovi zarada i opšti troškovi proizvodnje, uključujući i opšte troškove nabavke i tehničkog upravljanja, u iznosima neophodnim za dovođenje zaliha u stanje i na mesto u kome se nalaze na dan procene.

Neophodnim troškovima, u smislu stava 2 ovog člana, ne mogu se smatrati troškovi po osnovu neekonomičnog trošenja materijala, neefikasnog rada i neiskorišćenog kapaciteta, kao ni troškovi uprave i prodaje i troškovi finansiranja.

Izuzetno od odredbe stava 3 ovog člana, troškovi uprave i prodaje i troškovi finansiranja u pravnim licima sa dužim proizvodnim ciklusom ili sezonskom prodajom mogu se uključiti u cenu koštanja zaliha nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda.

Neto prodajna cena utvrđuje se umanjenjem prodajne - fakturne cene na dan procene za dažbine, troškove prodaje, kao i za neophodne troškove dovršenja u slučaju nedovršene proizvodnje.

Pravno lice može odlučiti da neto prodajnu cenu iz stava 5 ovog člana umanji i za prosečan iznos dobitka.

Cena koštanja, odnosno neto prodajna cena po kojoj su vrednovane zalihe dokazuje se kalkulacijom po neophodnim troškovima ili po neto prodajnoj ceni.

Obračun izlaza gotovih proizvoda i nedovršene proizvodnje vrši se na način propisan u članu 40 st. 4 i 5 ovog zakona.

Član 42

Pravno lice opštim aktom uređuje način procenjivanja zaliha i način utvrđivanja nabavne cene, odnosno cene koštanja pojedinih vrsta zaliha u skladu sa odredbama ovog zakona.

Član 43

Gotovinskim ekvivalentima i gotovinom smatraju se hartije od vrednosti, depoziti po viđenju, gotovina, plemeniti metali i predmeti od plemenitih metala.

Hartije od vrednosti imaju karakter gotovinskog ekvivalenta ako su neposredno unovčive, uz beznačajan rizik smanjenja vrednosti.

Hartije od vrednosti kao gotovinski ekvivalenti, depoziti po viđenju i gotovina procenjuju se po nominalnoj vrednosti.

Plemeniti metali i predmeti od plemenitih metala procenjuju se najmanje u visini vrednosti izvedene iz cene plemenitih metala na svetskom tržištu.

Hartije od vrednosti, depoziti po viđenju i gotovina u stranoj valuti procenjuju se po kursu strane valute.

Član 44

Na teret aktivnih vremenskih razgraničenja mogu biti razgraničeni troškovi i prihodi najviše na period od 12 meseci od dana nastanka, i to:

1) unapred plaćeni, odnosno fakturisani troškovi i rashodi;

2) prihodi tekućeg perioda koji nisu mogli da budu fakturisani, a za koje su nastali troškovi u tekućem periodu.

Član 45

Kapital čine osnovni kapital (društveni kapital, državni kapital, akcijski kapital, udeli, ulozi i drugi izvori), emisiona premija (kapitalne rezerve), revalorizacione rezerve, rezerve iz dobiti (zakonske, statutarne i ostale), dobitak iz ranijih godina i dobitak iz tekuće godine, umanjeni za porez na dobitak.

Gubitak iz ranijih godina i gubitak iz tekuće godine predstavljaju ispravku vrednosti kapitala.

Kapital i gubitak unose se u bilans u nominalnom iznosu, odnosno u visini knjigovodstvene vrednosti.

Član 46

Dugoročna rezervisanja predstavljaju obaveze za pokriće troškova i rizika proisteklih iz prethodnog poslovanja koji će se pojaviti u narednim godinama, a odnose se naročito na:

1) dugoročne rizike;

2) obnavljanje prirodnih bogatstava;

3) opšte, odnosno paušalno rezervisanje za pokriće dubioznih potraživanja iz poslovnih odnosa i potencijalnog gubitka;

4) investiciono održavanje osnovnih sredstava koje se ponavlja u intervalima dužim od godinu dana;

5) ostale verovatne troškove koji će nastati posle dužeg vremena, a odnose se na sadašnje učinke;

6) negativan goodwill.

Izuzetno od odredbe stava 1 tačka 3 ovog člana, banke i druge finansijske organizacije mogu u korist dugoročnih rezervisanja vršiti i pojedinačne rezervacije za rizike po osnovu plasmana.

Dugoročna rezervisanja za troškove i rizike iz stava 1 ovog člana procenjuju se u visini očekivanih izdataka po njihovom osnovu.

Procena dugoročnih rezervisanja iz stava 1 ovog člana vrši se na osnovu opšteg akta, tehničke i knjigovodstvene dokumentacije, utvrđene računovodstvene politike i drugog akta kojim se utvrđuje visina dugoročnih rezervisanja, a za investiciono održavanje i na osnovu dugoročnog plana.

Procena dugoročnih rezervisanja iz stava 1 ovog člana za banke i druge finansijske organizacije vrši se i u skladu sa propisima kojima se uređuje poslovanje banaka i drugih finansijskih organizacija.

Član 47

Dugoročna rezervisanja za rizike odnose se na troškove koji će se s velikom izvesnošću javiti u narednim godinama (troškovi garantnog roka dužeg od jedne godine, deo zadržanih kaucija i depozita za posao izvršen kvalitetno i u roku i sl.), a za koje je ostvaren prihod u punom iznosu.

Dugoročna rezervisanja za rizike odnose se i na moguće gubitke u budućnosti po osnovu dugoročnih nedospelih finansijskih plasmana, nedospelih potraživanja, izdatih garancija i drugih jemstava.

Dugoročna rezervisanja za rizike prate se po vrstama, a njihovo smanjenje odnosno ukidanje stavlja se u korist prihoda ako se radi o jednokratnom rezervisanju, a ako se radi o kontinuiranom rezervisanju, umanjuje se iznos potrebnih dugoročnih rezervisanja po bilansu za tekuću godinu.

Izuzetno od odredbe stava 3 ovog člana, neiskorišćeni deo dugoročnih rezervisanja stavlja se u korist prihoda.

U dugoročna rezervisanja za rizike uključuju se i iznosi za evenutalni otpis ulaganja u donji stroj železničkih i drugih pruga, puteva, aerodroma, ulica, trgova, parkova i drugih izgrađenih javnih površina kod kojih se očekuje prestanak korišćenja, kao i ostalih ulaganja iz člana 32 tač. 2 i 3 ovog zakona kod kojih se takođe očekuje prestanak korišćenja.

Član 48

Dugoročna rezervisanja za obnavljanje zemljišta vrše se u iznosima potrebnim da bi se zemljište koristilo u svrhe za koje je namenjeno, odnosno da bi se posle korišćenja dovelo u prvobitno stanje, kao i da bi se sprečilo nastajanje šteta, a ako su štete ipak nastale - da bi se otklonile (površinski kopovi, deponije jalovine i pepela, zarušavanje jamskih kopova i sl.).

Potreban iznos dugoročnih rezervisanja za obnavljanje (reprodukciju) šuma izdvaja se iz ostvarenog ukupnog prihoda u visini određenoj opštim aktom pravnog lica, a najmanje u visini 15% od vrednosti posečene drvne mase prema tržišnim cenama na najbližem prodajnom mestu (kamionski put, železnička stanica, plovni objekat i sl.).

Sredstva za reprodukciju šuma služe za održavanje i zaštitu postojećih šuma, obnavljanje posečenih šuma i otvaranje postojećih šuma za eksploataciju ili drugu namenu kojoj šume služe, kao i za druge potrebe gazdovanja šumama propisane zakonom.

Član 49

Obavezama, u smislu ovog zakona, smatraju se dugoročne obaveze (obaveze prema povezanim pravnim licima i pravnim licima sa uzajamnim učešćem, dugoročni krediti, obaveze po dugoročnim hartijama od vrednosti i ostale dugoročne obaveze), kratkoročne finansijske obaveze (obaveze prema povezanim pravnim licima i pravnim licima sa uzajamnim učešćem, kratkoročni krediti i ostale kratkoročne finansijske obaveze), kratkoročne obaveze iz poslovanja (dobavljači i ostale obaveze iz poslovanja) i ostale kratkoročne obaveze.

Kratkoročnim obavezama smatraju se obaveze koje dospevaju u roku do godinu dana, od dana činidbe, odnosno od dana godišnjeg bilansa.

Obaveze se procenjuju u visini nominalne vrednosti proistekle iz odgovarajuće poslovne i finansijske transakcije, odnosno u visini očekivane isplate po tom osnovu ako je ona viša.

Smanjenje obaveza po osnovu zakona, vanparničnog poravnanja i sl. vrši se direktnim otpisivanjem.

Obaveze u stranoj valuti procenjuju se po kursu strane valute na dan bilansiranja.

Član 50

Pravno lice direktno otpisuje kratkoročne obaveze po isteku roka zastarelosti u korist vanrednih prihoda.

Obaveze po osnovu hartija od vrednosti ispravljaju se indirektno u poslovnim knjigama za iznose kamata koje se odnose na budući period.

Član 51

U okviru pasivnih vremenskih razgraničenja iskazuju se unapred naplaćeni, odnosno obračunati prihodi i troškovi tekućeg perioda za koje nije primljena isprava ili kad obaveza plaćanja nastaje u budućem periodu.

4. Procenjivanje pozicija bilansa uspeha

Član 52

Bilans uspeha sadrži:

1) poslovne prihode, rashode i rezultat;

2) finansijske prihode, rashode i rezultat;

3) neposlovne i vanredne prihode, rashode i rezultat;

4) revalorizacione prihode, ravalorizacione rashode i rezultat;

5) rezultat pravnog lica.

Član 53

Poslovne prihode čine prihodi od prodaje robe, proizvoda i usluga, prihodi od aktiviranja učinaka, prihodi od subvencija, dotacija, regresa, kompenzacija i povraćaja dažbina po osnovu prodaje robe, proizvoda i usluga, prihodi od doprinosa i članarina i drugi poslovni prihodi koji su obračunati u knjigovodstvenoj ispravi, nezavisno od vremena naplate.

Prihodima od aktiviranja učinaka smatraju se prihodi po osnovu upotrebe robe, proizvoda i usluga za: nematerijalna ulaganja, osnovna sredstva, učešća u kapitalu, materijal, inventar i rezervne delove, prirast osnovnog stada i sopstveni transport nabavke materijala i robe, uključujući i troškove utovara, istovara i sl.

Poslovni prihodi uvećavaju se ili umanjuju za promenu stanja zaliha nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda, pri izradi godišnjeg i polugodišnjeg računa, obračunatih u skladu sa članom 41 ovog zakona.

Poslovne prihode u bankama i drugim finansijskim organizacijama čine prihodi finansijskog poslovanja umanjeni za obračunate prihode po osnovu kamata na plasmane i kredite za koje je izvršeno indirektno smanjenje vrednosti u skladu sa članom 39 stav 10 ovog zakona i operativnog poslovanja banke, uključujući i dobitke od prodaje hartija od vrednosti.

Poslovnim prihodima organizacija za osiguranje smatraju se i prihodi od premije osiguranja, saosiguranja i reosiguranja.

Izuzetno od odredbe stava 1 ovog člana, poslovnim prihodima za pravna lica koja se finansiraju iz javnih prihoda ili drugih namenskih izvora smatraju se doznačena sredstva.

Član 54

Poslovne rashode čine rashodi direktnog materijala i robe i drugi poslovni rashodi (troškovi ostalog materijala, proizvodne usluge, rezervisanja, amortizacija, nematerijalni troškovi, porezi i doprinosi pravnog lica nezavisni od rezultata, bruto zarade i ostali lični rashodi), nezavisno od momenta plaćanja.

Poslovne rashode u bankama i drugim finansijskim organizacijama čine rashodi iz finansijskog i operativnog poslovanja.

Poslovnim rashodima u bankama i drugim finansijskim organizacijama smatraju se i procenjeni rashodi po osnovu ispravke vrednosti plasmana u visini verovatnih gubitaka, rashodi za moguća smanjenja vrednosti plasmana ili povećanja vrednosti obaveza, kao i gubici po osnovu prodaje hartija od vrednosti.

Poslovnim rashodima u organizacijama za osiguranje smatraju se i naknade štete po ugovoru o osiguranju, saosiguranju i reosiguranju, kao i dugoročna rezervisanja u skladu sa saveznim zakonom.

Izuzetno od odredbe stava 1 ovog člana, poslovnim rashodima za pravna lica čije se poslovanje finansira iz javnih prihoda ili drugih namenskih izvora smatraju se izvršene isplate za namene predviđene predračunom, programom i finansijskim planom.

Član 55

Finansijske prihode čine prihodi od kamata, realizovanih kursnih razlika i dividendi, ostvareni iz odnosa sa povezanim pravnim licima, pravnim licima sa uzajamnim učešćem i s drugim pravnim licima, kao i ostali finansijski prihodi.

Član 56

Finansijske rashode čine rashodi po osnovu kamata i realizovanih kursnih razlika, nastali iz odnosa s povezanim pravnim licima, pravnim licima sa uzajamnim učešćem i s drugim pravnim licima, kao i ostali finansijski rashodi.

Član 57

Neposlovne i vanredne prihode čine dobici od prodaje osnovnih sredstava i nematerijalnih ulaganja, dobici od prodaje dugoročnih hartija od vrednosti i učešća, dobici od prodaje materijala, prihodi iz ranijih godina, viškovi, prihodi od smanjenja obaveza, prihodi od ukidanja neiskorišćenih dugoročnih rezervisanja i ostali vanredni prihodi, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.

Član 58

Neposlovne i vanredne rashode čine gubici po osnovu prodaje i rashodovanja osnovnih sredstava i nematerijalnih ulaganja, gubici po osnovu prodaje dugoročnih hartija od vrednosti i učešća, gubici od prodaje materijala, rashodi iz ranijih godina, manjkovi, otpisi potraživanja, otpisi zaliha, vanredni otpisi osnovnih sredstava i nematerijalnih ulaganja, rashodi od dugoročnih rezervisanja za rizike i ostali neposlovni i vanredni rashodi, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.

Član 59

Revalorizacione prihode i rashode čine efekti revalorizacije u skladu sa odredbama ovog zakona.

6) Revalorizacija

Član 61

Pravno lice revalorizuje rastom cena na malo na dan sastavljanja polugodišnjeg i godišnjeg računa, po bruto principu, neuplaćeni upisani kapital, nematerijalna ulaganja, osnovna sredstva, učešća u kapitalu drugih pravnih lica, finansijske plasmane i potraživanja i obaveze iskazane u stranoj valuti, plemenite metale i predmete od plemenitih metala i kapital.

Pravna lica mogu odlučiti da revalorizuju i zalihe na dan sastavljanja polugodišnjeg i godišnjeg računa ako je za obračun izlaza sa zaliha korišćena LIFO - metoda.

Izuzetno od odredbe stava 1. ovog člana pravna lica čije se poslovanje finansira iz javnih prihoda, ili drugih namenskih izvora revalorizuju, na dan sastavljanja polugodišnjeg i godišnjeg računa, po bruto principu, nematerijalna ulaganja, osnovna sredstva i učešća u kapitalu drugih pravnih lica u korist kapitala.

Način revalorizacije propisuje savezni organ nadležan za poslove finansija.

Način revalorizacije za ustanove i jedinice Vojske Jugoslavije propisuje savezni organ nadležan za poslove odbrane.

Član 62

Revalorizacija iz člana 61 ovog zakona vrši se primenom stope rasta cena na malo, osim:

1) šume, čija se procenjena vrednost prema odredbama člana 38 stav 2 ovog zakona smatra revalorizovanom vrednošću;

2) osnovnog stada, čija se vrednost procenjuje po tržišnim cenama, a iznos revalorizacije utvrđuje kao razlika između te vrednosti i vrednosti u knjigovodstvu posle utvrđivanja prihoda po osnovu prirasta osnovnog stada;

3) finansijskih plasmana, hartija od vrednosti i potraživanja i obaveza iskazanih u stranoj valuti, čija se procenjena vrednost po kursu strane valute smatra revalorizovanom vrednošću;

4) plemenitih metala i predmeta od plemenitih metala čija se procenjena vrednost, prema odredbama člana 43 stav 4 ovog zakona, smatra revalorizovanom vrednošću;

5) kapitala, ako je pored kapitala u dinarima uložen i kapital u stranoj valuti po ugovoru, kada se revalorizacija ukupnog kapitala vrši po kursu strane valute.

Član 63

Obračunati iznosi revalorizacije iz člana 61 st. 1 i 2 ovog zakona predstavljaju revalorizacioni rashod, odnosno revalorizacioni prihod.

Na teret revalorizacionih rashoda, odnosno u korist revalorizacionih prihoda iskazuje se i obračunata revalorizacija finansijskih plasmana i potraživanja i obaveza u dinarima ako je obaveza revalorizacije utvrđena ugovorom.

Pozitivan rezultat revalorizacije (višak revalorizacionih prihoda nad revalorizacionim rashodima) iskazuje se u bilansu uspeha najmanje u visini gubitka koji bi bez toga nastao, a ostatak pravno lice može usmeriti na teret rashoda u rezerve.

Član 64

Savezni organ nadležan za poslove statistike utvrđuje i objavljuje u "Službenom listu SRJ":

1) mesečni koeficijent rasta cena na malo - do 10. u mesecu za prethodni mesec;

2) koeficijent rasta cena na malo od početka godine do kraja meseca - do 10. u mesecu za prethodni mesec;

3) koeficijent prosečnog mesečnog rasta cena na malo od početka godine do kraja meseca - do 10. u mesecu za prethodni mesec;

4) koeficijent rasta cena na malo od svakog meseca u godini do kraja godine - do 10. januara za prethodnu godinu;

5) koeficijent rasta cena na malo u odnosu na isti mesec prethodne godine - do 10. u mesecu za prethodni mesec.

Član 65

Narodna banka Jugoslavije objavljuje u "Službenom listu SRJ" cene plemenitih metala na osnovu prosečnih cena sa tri do pet najvećih svetskih berzi:

1) na dan 31. decembra prethodne godine do 10. januara tekuće godine;

2) na dan 30. juna do 10. jula tekuće godine.

Član 66

Savez računovođa i revizora Jugoslavije kao javno ovlašćenje donosi računovodstvene standarde i standarde revizije.

Savez računovođa i revizora Jugoslavije, Savez računovođa i revizora Srbije, Savez računovođa i revizora Crne Gore i Jugoslovensko udruženje računovođa vrše sledeća javna ovlašćenja:

1) obrazuju komisiju za polaganje ispita i sprovode polaganje ispita za sticanje stručnih zvanja;

2) utvrđuju naknadu za polaganje ispita;

3) izdaju ispravu o sticanju stručnih zvanja;

4) vode imenik stručnih zvanja.

Za vršenje javnih ovlašćenja koja su ovim zakonom poverena pravnim licima iz st. 1 i 2 ovog člana statutom se uređuje način vršenja tih ovlašćenja, kao i organi nadležni za njihovo izvršenje.

Član 67

Nadzor nad vršenjem javnih ovlašćenja pravnih lica iz člana 66 ovog zakona vrši savezni organ nadležan za poslove finansija.

Ako savezni organ nadležan za poslove finansija utvrdi da se javna ovlašćenja ne vrše u skladu sa ovim zakonom, naložiće da se utvrđene nepravilnosti otklone u određenom roku.

Ako se utvrđene nepravilnosti ne otklone u određenom roku, savezni organ nadležan za poslove finansija predložiće Saveznoj vladi preduzimanje odgovarajućih mera.

Savezna vlada daje saglasnost na deo statuta pravnih lica iz člana 66 ovog zakona koji se odnosi na vršenje javnih ovlašćenja i na iznos naknade iz člana 66 stav 2 tačka 2 ovog zakona.

Pravna lica iz člana 66 ovog zakona podnose Saveznoj vladi godišnji izveštaj o vršenju javnih ovlašćenja najdocnije do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu.

Član 68

Pravno lice dostavlja Narodnoj banci Jugoslavije - Zavodu za obračun i plaćanja polugodišnji račun - do kraja jula tekuće godine, a godišnji račun - do kraja februara tekuće godine za prethodnu godinu.

Konsolidovani račun pravno lice dostavlja Narodnoj banci Jugoslavije - Zavodu za obračun i plaćanja u roku od 60 dana od dana isteka roka za dostavljanje godišnjeg računa.

Pravno lice koje godišnji račun sastavlja po odredbama člana 10 st. 2 do 4 ovog zakona, dostavlja ga Narodnoj banci Jugoslavije - Zavodu za obračun i plaćanja u roku od 60 dana od dana kada je godišnji račun sastavljen.

Izuzetno od odredaba st. 1 i 3 ovog člana, Dodatni računovodstveni izveštaj - Aneks koji pravno lice sastavlja u skladu sa članom 2 ovog zakona dostavlja se u roku od 30 dana od dana isteka roka iz st. 1 i 3 ovog člana.

Član 69

Narodna banka Jugoslavije - Zavod za obračun i plaćanja dužna je da zainteresovanom pravnom licu ili fizičkom licu omogući dobijanje kopije delova ili celih računovodstvenih izveštaja i izveštaja o poslovanju pravnog lica.

Član 69a

Narodna banka Jugoslavije - Zavod za obračun i plaćanja vrši kontrolu primene zakona i drugih propisa kojima se uređuje računovodstvo.

Način vršenja kontrole iz stava 1 ovog člana propisuje Narodna banka Jugoslavije.

Član 70

Novčanom kaznom od 45.000 do 450.000 novih dinara kazniće se za privredni prestup pravno lice:

1) ako odredbe ovog zakona ne primenjuje na preduzeća i druge oblike organizovanja za obavljanje delatnosti ili usluga osnovane u inostranstvu (član 2);

2) ako se ne razvrsta u mala, srednja i velika preduzeća po propisanim kriterijumima (član 3);

3) ako poslovne knjige ne vodi po sistemu dvojnog knjigovodstva i na način predviđen ovim zakonom (član 5);

4) ako vođenje poslovnih knjiga i sastavljanje računovodstvenih izveštaja poveri licu koje ne ispunjava uslove predviđene ovim zakonom ili ako opštim aktom ne utvrdi stručno zvanje tog lica (član 6);

5) ako knjiženje u poslovnim knjigama ne vrši na osnovu knjigovodstvene isprave ili ne obezbedi kontrolu knjigovodstvenih isprava ili knjigovodstvenu ispravu ne dostavlja na knjiženje u propisanom roku (čl. 7 i 8);

6) ako ne donese opšti akt ili tim aktom ne uredi sva pitanja u skladu sa ovim zakonom (član 9 st. 1 i 2);

7) ako ne obezbedi sistem internih računovodstvenih kontrola i zaštitu od brisanja proknjiženih poslovnih promena (član 9 stav 3);

8) ako stanje imovine, kapitala i obaveza, kao i rezultat poslovanja ne iskaže u godišnjem računu i polugodišnjem računu na utvrđeni dan i na propisanim obrascima (čl. 10 i 11);

9) ako ne sastavi konsolidovani godišnji račun (član 12 stav 1);

10) ako ne čuva uredno poslovne knjige, knjigovodstvene isprave i računovodstveni softver ili ako za njih ne odredi odgovorno lice (član 20);

11) ako ne čuva poslovne knjige i knjigovodstvene isprave na način i prema rokovima utvrđenim ovim zakonom (član 21);

12) ako stanje prometa i stanje glavne knjige ne usklađuje sa dnevnikom i pomoćnu knjigu sa glavnom knjigom pre sastavljanja polugodišnjih i godišnjih računa, odnosno pre popisa (član 24 stav 1);

13) ako ne vrši popis prema odredbama ovog zakona (član 24 st. 2 do 6 i član 25 stav 1);

14) ako ne vrši procenjivanje pozicija bilansa stanja na način i po postupku propisanim ovim zakonom (čl. 26 do 51);

15) ako ne vrši procenjivanje pozicija bilansa uspeha na način i po postupku propisanim ovim zakonom (čl. 52 do 60);

16) ako ne vrši revalorizaciju na način i po postupku predviđenim ovim zakonom (čl. 61 do 63);

17) ako ne dostavlja računovodstvene izveštaje i izveštaje o poslovanju prema odredbama ovog zakona (član 68).

Za radnje iz stava 1 ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom od 3.000 do 30.000 novih dinara.

Za radnje iz stava 1 ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u saveznom organu i organizaciji, organu i organizaciji republike članice i jedinici lokalne samouprave novčanom kaznom od 3.000 do 30.000 novih dinara.

Član 71

Novčanom kaznom od 15.000 do 150.000 novih dinara, kazniće se za prekršaj pravno lice ako po završetku poslovne godine, odnosno po prestanku korišćenja posle knjiženja svih poslovnih promena, ne zaključi poslovne knjige (član 19 st. 1 i 2).

Za radnje iz stava 1 ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom od 900 do 9.000 novih dinara.

Za radnje iz stava 1 ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u saveznom organu i organizaciji, organu i organizaciji republike članice i jedinici lokalne samouprave, novčanom kaznom od 900 do 9.000 novih dinara.

Član 72

Savez računovođa i revizora Jugoslavije će, u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, priznati licima koja imaju 15 godina radnog iskustva u računovodstvu, od čega najmanje 5 godina na poslovima samostalnog vođenja poslovnih knjiga i sastavljanja računovodstvenih izveštaja sledeća stručna zvanja:

1) ovlašćeni računovođa - licima koja imaju visoku školsku spremu ekonomskog smera;

2) samostalni računovođa - licima koja imaju višu školsku spremu ekonomskog smera;

3) računovođa - licima koja imaju srednju školsku spremu ekonomskog smera.

Lica iz stava 1 ovog člana podnose zahtev za priznavanje stručnog zvanja, s tim što moraju ispunjavati i uslove predviđene u članu 6 stav 2 tač. 1 i 3 ovog zakona.

Savez računovođa i revizora Jugoslavije će licima koja su ispunila uslove iz st. 1 i 2 ovog člana izdati ispravu o stečenom stručnom zvanju i upisati ih u imenik stručnih zvanja.

Lica koja su do dana stupanja na snagu ovog zakona stekla stručno zvanje računovođa, samostalni računovođa i ovlašćeni računovođa upisuju se u imenik stručnih zvanja kod Saveza računovođa i revizora Jugoslavije.

Član 73

Odgovorno lice za vođenje poslovnih knjiga i sastavljanje računovodstvenih izveštaja koje ne ispunjava uslove u pogledu stručnog zvanja iz člana 6 ovog zakona može da obavlja te poslove najduže 3 godine od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 74

Srednja i velika pravna lica koja sastavljaju Bilans tokova gotovine u skladu sa članom 11 stav 2 ovog zakona dužna su da taj Bilans dostavljaju uz računovodstvene izveštaje počev od godišnjeg računa za 1998. godinu.

Član 75

Propisi za izvršavanje ovog zakona doneće se u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 76

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o računovodstvu ("Službeni list SRJ", br. 18/93, 24/93, 24/94 i 12/95) i član 48 Zakona o izmenama saveznih zakona kojima su određene novčane kazne za privredne prestupe i prekršaje ("Službeni list SRJ", br. 28/96).

Član 77

Ovaj zakon se ne primenjuje na sastavljanje računovodstvenih izveštaja za 1996. godinu.

("Sl. list SRJ", br. 74/99)

Član 30 [s1]

Odgovorno lice za vođenje poslovnih knjiga i sastavljanje računovodstvenih izveštaja koje ne ispunjava uslove u pogledu školske spreme iz člana 6 može da stekne odgovarajuće stručno zvanje u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 31 [s1]

Iznos odloženih revalorizacionih prihoda na dan 31. decembra 1999. godine, u delu koji ostane posle iskazivanja u Bilansu uspeha najmanje u visini gubitka koji bi bez toga nastao, usmerava se direktno u rezerve.

Član 32 [s1]

Izuzetno od odredbe člana 63 stav 1 Zakona po godišnjem računu za 1999. godinu, banke i druge finansijske organizacije mogu negativan rezultat revalorizacije (višak revalorizacionih rashoda nad revalorizacionim prihodima) da iskažu na aktivnim vremenskim razgraničenjima.

Banke i druge finansijske organizacije dužne su da obračunate iznose iz stava 1 ovog člana, iskažu kao revalorizacioni rashod u bilansu uspeha u narednoj godini.