ZAKONO ARHIVSKOJ GRAĐI SAVEZNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE("Sl. list SRJ", br. 12/98 i 13/98 - ispr.) |
I OSNOVNE ODREDBE
Arhivska građa Savezne Republike Jugoslavije, u smislu ovog zakona, je izvorni i reprodukovani pisani, crtani, štampani, fotografisani, filmovani, fonografisani, čitljivo mašinom ili na drugi način zabeležen dokumentarni materijal od trajne vrednosti i značaja za nauku, kulturu i druge društvene potrebe.
Arhivskom građom Savezne Republike Jugoslavije (u daljem tekstu: arhivska građa), smatra se arhivska građa koja je nastala u radu:
1) Savezne skupštine, predsednika Republike, Savezne vlade, saveznih ministarstava, drugih saveznih organa i saveznih organizacija, Saveznog suda, Saveznog državnog tužioca, Saveznog ustavnog suda, Narodne banke Jugoslavije, Vojske Jugoslavije, vojnih sudova, vojnih tužilaštava, Vojnog pravobranilaštva, Vrhovnog saveta odbrane; preduzeća ili drugih organizacija kojima je saveznim zakonom povereno vršenje javnih ovlašćenja; javnih preduzeća, javnih ustanova i drugih organizacija osnovanih saveznim zakonom i međunarodnih skupova čiji su organizatori organi Savezne Republike Jugoslavije (u daljem tekstu: savezni organi i organizacije);
2) centralnih državnih organa i ustanova, centralnih organa političkih partija i drugih organizacija i stručnih i drugih udruženja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije;
3) centralnih političkih organa narodnooslobodilačkog pokreta, organa vlasti i uprave i političkih i drugih organizacija Jugoslavije iz vremena narodnooslobodilačkog rata;
4) centralnih državnih organa i ustanova, društveno-političkih organizacija u federaciji, ustanova koje su vršile poslove od interesa za ostvarivanje funkcija federacije, zajednica osnovanih saveznim zakonom, društvenih organizacija i udruženja građana i njihovih saveza na nivou federacije i samoupravnih organizacija i zajednica kojima je saveznim zakonom povereno vršenje javnih ovlašćenja, kao i međurepubličkih i međunarodnih skupova čiji su organizatori ti organi, odnosno organizacije Jugoslavije od Drugog svetskog rata do stvaranja Savezne Republike Jugoslavije;
5) vojske Srbije i vojske Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije;
6) jedinica narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, odnosno Jugoslovenske narodne armije i arhivska građa vojne prirode koja potiče od okupatora i njihovih saradnika iz Drugog svetskog rata;
7) nadležnih saveznih organa za narodnu odbranu i oružanih snaga Jugoslavije od Drugog svetskog rata do stvaranja Savezne Republike Jugoslavije;
8) organizacija političkog, sindikalnog i drugog udruživanja za delovanje na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, kao i političkih, kulturnih, naučnih, javnih i drugih ličnosti čije su aktivnosti od interesa za Saveznu Republiku Jugoslaviju, ako se ta arhivska građa poveri nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji u skladu sa ovim zakonom.
Registraturski materijal Savezne Republike Jugoslavije, u smislu ovog zakona, jeste sav izvorni i reprodukovani pisani, crtani, štampani, fotografisani, filmovani, fonografisani, čitljivo mašinom ili na drugi način zabeležen dokumentarni materijal i knjige, kartoteke i druge evidencije o tom materijalu, iz koga nije odabrana arhivska građa (u daljem tekstu: registraturski materijal).
Arhivska građa i registraturski materijal nastali radom saveznog organa i organizacije i drugih subjekata iz člana 1 ovog zakona čuvaju se kao celina (arhivski fond) i iz njega se ne mogu izdvajati pojedini delovi.
Arhivsku građu evidentira, prikuplja, preuzima, sređuje, obrađuje, objavljuje, izučava, zaštićuje i obezbeđuje uslove za njeno korišćenje nadležni savezni organ, odnosno organizacija.
Arhivska građa i registraturski materijal su u svojini Savezne Republike Jugoslavije.
Arhivska građa je kulturno dobro od opšteg interesa.
Registraturski materijal čuva se od oštećenja, uništenja i ne može se otuđiti dok se iz njega ne odabere arhivska građa.
Arhivska građa i registraturski materijal su van prometa, osim u slučajevima utvrđenim ovim zakonom.
Arhivska građa i registraturski materijal mogu se iznositi u inostranstvo pod uslovima utvrđenim ovim zakonom i drugim saveznim propisima.
Zaposleni u nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji koji rade sa arhivskom građom ne mogu za sebe niti za druga lica kupovati, sticati poklonom, ili na drugi način pribavljati arhivsku građu.
II PRAVA I DUŽNOSTI SAVEZNIH ORGANA I ORGANIZACIJA U ČIJEM RADU NASTAJU ARHIVSKA GRAĐA I REGISTRATURSKI MATERIJAL
Savezni organi i organizacije u čijem radu nastaju arhivska građa i registraturski materijal dužni su da na propisan način:
1) obeležavaju i datiraju registraturski materijal i da o njemu vode evidenciju;
2) klasifikuju registraturski materijal i da vrše tekuće arhiviranje tog materijala;
3) čuvaju registraturski materijal u sređenom i bezbednom stanju;
4) odabiraju arhivsku građu iz registraturskog materijala i izdvajaju bezvredni registraturski materijal;
5) popisuju arhivsku građu i registraturski materijal;
6) čuvaju arhivsku građu od oštećenja, nestajanja i uništenja do predaje nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji;
7) daju podatke i informacije nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji radi informisanja o arhivskoj građi;
8) predaju arhivsku građu nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji pod uslovima i u rokovima utvrđenim ovim zakonom.
Savezni organi i organizacije dužni su da obaveštavaju nadležni savezni organ, odnosno organizaciju o svim promenama stanja arhivske građe i registraturskog materijala kojima raspolažu.
Odredbe stava 1 tač. 1) do 7) ovog člana odnose se i na organizacije političkog, sindikalnog i drugog udruživanja za delovanje na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije.
Savezni organi i organizacije odabiraju arhivsku građu iz registraturskog materijala koji je nastao u njihovom radu, ili koji se kod njih nalazi.
Odabiranje arhivske građe iz stava 1 ovog člana vrši se na osnovu liste kategorija registraturskog materijala, sa rokovima čuvanja koju su oni dužni da utvrde na propisan način.
Odabiranje arhivske građe iz registraturskog materijala vrše savezni organi i organizacije kod kojih se ta građa nalazi, po isteku rokova do kojih se pojedine kategorije registraturskog materijala moraju čuvati, saglasno listi kategorija registraturskog materijala, sa rokovima čuvanja iz člana 11 ovog zakona.
Savezni organi i organizacije dužni su da izdvoje bezvredan registraturski materijal, radi uništavanja, u roku od jedne godine od dana isteka roka čuvanja utvrđenog listom kategorija registraturskog materijala, sa rokovima čuvanja.
Savezni organi i organizacije odabiraju arhivsku građu na taj način što iz registraturskog materijala izdvajaju delove koji nisu od značaja za tekući rad, nauku, kulturu i druge društvene potrebe.
O izdvojenim delovima registraturskog materijala savezni organi i organizacije sastavljaju zapisnik.
Izdvojeni delovi registraturskog materijala ne mogu se otuđiti ni uništiti dok nadležni savezni organ, odnosno organizacija proverom ne utvrdi da li se u tom materijalu nalazi i arhivska građa.
Savezni organi i organizacije sređenu i popisanu arhivsku građu koja je nastala u njihovom radu, ili koja se kod njih nalazi, na propisan način i prema propisanoj dinamici, predaju nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji kad postane dostupna za korišćenje, u skladu sa ovim zakonom, a najdocnije u roku od 30, odnosno 50 godina od njenog nastanka.
Arhivska građa, kao i registraturski materijal kome nije istekao rok čuvanja, a koji je nastao u radu ili se nalazi kod saveznih organa i organizacija koje prestanu sa radom, na propisan način predaje se nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji, ako nije određeno da ih preuzme drugi organ ili organizacija.
III ČUVANJE, KOMPLETIRANJE, EVIDENTIRANJE, OBRADA I KORIŠĆENJE ARHIVSKE GRAĐE
Arhivska građa čuva se od oštećenja, uništenja i nestajanja primenom propisanih mera koje se odnose na smeštaj i tehničko-tehnološku i bezbednosnu zaštitu.
Arhivska građa kompletira se otkupom, poklonom, zaveštanjem, istraživanjem i snimanjem u zemlji i inostranstvu.
Ako arhivska građa nastala u radu organizacija političkog, sindikalnog i drugog udruživanja za delovanje na teritoriji SRJ, kao i političkih, kulturnih, naučnih, javnih i drugih ličnosti čije su aktivnosti od interesa za Saveznu Republiku Jugoslaviju nije poverena nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji, a bude izložena prodaji, pravo preče kupovine, pod jednakim uslovima, ima Savezna Republika Jugoslavija.
Pravo preče kupovine ima Savezna Republika Jugoslavija i ako arhivska građa iz člana 1 stav 2 tač. 2) do 7) ovog zakona bude izložena prodaji.
O saveznim organima i organizacijama i drugim subjektima u čijem radu nastaje arhivska građa, o imaocima arhivske građe, o arhivskoj građi, o fondovima i zbirkama, o snimljenoj i prikupljenoj arhivskoj građi iz stranih arhiva i o publikacijama i informativnim sredstvima o arhivskoj građi iz zemlje i inostranstva koja je od značaja za istoriju Jugoslavije, nadležni savezni organ, odnosno organizacija vodi evidencije na propisan način.
Obrada arhivske građe i izrada informativnih sredstava o arhivskoj građi vrše se primenom propisanih jedinstvenih standarda i metodologije.
Arhivska građa koristi se za naučnoistraživačke, stručne i druge potrebe pravnih i fizičkih lica, kao i za potrebe ostvarivanja funkcija saveznih organa i organizacija.
Arhivska građa postaje dostupna za korišćenje, u smislu člana 20 ovog zakona, po isteku rokova koje utvrđuju savezni organi i organizacije u čijem je radu nastala ili kod kojih se nalazi, s tim što ti rokovi ne mogu biti duži od 30 godina, računajući od godine nastanka arhivske građe, odnosno 50 godina ako je to posebnim saveznim propisom određeno.
Arhivska građa koristi se pod propisanim uslovima i na propisan način.
Korisniku koji se ne pridržava propisa iz stava 2 ovog člana uskraćuje se pravo korišćenja arhivske građe.
Arhivska građa može se privremeno iznositi u inostranstvo po odobrenju nadležnog saveznog organa, odnosno organizacije na propisan način.
Strani državljani mogu koristiti arhivsku građu po odobrenju nadležnog saveznog organa, odnosno organizacije.
IV NADZOR
Nadzor nad izvršavanjem ovog zakona vrši nadležni savezni organ, odnosno organizacija.
U vršenju nadzora ovlašćeno lice:
1) vrši uvid u stanje registraturskog materijala i arhivske građe i izvršavanje svih obaveza predviđenih ovim zakonom i drugim saveznim propisima, radi utvrđivanja činjenica i okolnosti od interesa za vršenje nadzora;
2) uzima izjave od odgovornih, odnosno službenih lica za arhivsku građu i registraturski materijal;
3) predlaže preduzimanje preventivnih i drugih mera radi zaštite registraturskog materijala i arhivske građe.
Kad se utvrdi da savezni organ i organizacija u radu s registraturskim materijalom i arhivskom građom ne postupaju u skladu sa ovim zakonom i drugim saveznim propisima, ovlašćeno lice:
1) nalaže preduzimanje mera i radnji radi otklanjanja utvrđenih nepravilnosti ili nedostataka, u roku koji odredi;
2) zahteva od saveznih organa i organizacija dostavljanje potrebne dokumentacije i podataka, u roku koji odredi;
3) podnosi prijavu nadležnom organu za pokretanje krivičnog postupka;
4) podnosi prijavu nadležnom organu za pokretanje prekršajnog postupka.
O izvršenom nadzoru ovlašćeno lice sačinjava zapisnik.
Primerak zapisnika iz stava 1 ovog člana dostavlja se saveznom organu i organizaciji u kojoj je izvršen nadzor.
Na činjenično stanje utvrđeno u zapisniku može se uložiti prigovor nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji.
Nadležni savezni organ, odnosno organizacija dužna je da razmotri navode istaknute u prigovoru iz stava 1 ovog člana i o svom stavu obavesti podnosioca prigovora.
Ovlašćeno lice za vršenje nadzora koje je stručno osposobljeno za zaštitu arhivske građe poseduje propisanu službenu legitimaciju.
V POSEBNA ZAŠTITA ARHIVSKE GRAĐE I REGISTRATURSKOG MATERIJALA
Savezni organi i organizacije obezbeđuju i sprovode na propisan način, posebnu zaštitu arhivske građe i registraturskog materijala u slučaju ratnog stanja, stanja neposredne ratne opasnosti ili vanrednog stanja.
Savezni organi i organizacije dužni su da u skladu sa obavezama iz plana odbrane zemlje utvrde mere za blagovremenu pripremu i zaštitu arhivske građe i registraturskog materijala u slučaju ratnog stanja, stanja neposredne ratne opasnosti ili vanrednog stanja.
VI KAZNENE ODREDBE
Krivično delo
Ko prisvoji, prikrije, u većoj meri ošteti, uništi ili na drugi način učini neupotrebljivom arhivsku građu ili registraturski materijal ili ih iznese u inostranstvo bez prethodnog odobrenja nadležnog saveznog organa, odnosno organizacije, ili omogući drugom da to učini, kazniće se za krivično delo zatvorom od 3 meseca do 5 godina.
Prekršaji
Novčanom kaznom u iznosu od 10.000 do 100.000 novih dinara kazniće se za prekršaj preduzeće ili drugo pravno lice ako:
1) ne izvrši ili neuredno izvrši obeležavanje, datiranje i vođenje evidencije o registraturskom materijalu, ili klasifikovanje i arhiviranje registraturskog materijala, ili čuvanje registraturskog materijala u sređenom i bezbednom stanju, ili odabiranje arhivske građe iz registraturskog materijala, ili popisivanje arhivske građe i registraturskog materijala, ili čuvanje arhivske građe od oštećenja, uništenja i nestajanja do predaje nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji, ili dostavljanje podataka i informacija nadležnom saveznom organu odnosno organizaciji radi informisanja o arhivskoj građi, ili predaju arhivske građe nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji pod uslovima i u rokovima utvrđenim ovim zakonom, ili obaveštavanje nadležnog saveznog organa, odnosno organizacije o svim promenama stanja arhivske građe i registraturskog materijala kojima raspolažu (član 10);
2) ne utvrde listu kategorija registraturskog materijala, sa rokovima čuvanja (član 11);
3) ne omogući ovlašćenom licu za vršenje nadzora uvid u stanje registraturskog materijala i arhivske građe, radi utvrđivanja činjenica i okolnosti od interesa za vršenje nadzora, uzimanje izjava od odgovornih službenih lica za arhivsku građu i registraturski materijal (član 24).
Za radnje iz stava 1 ovog člana novčanom kaznom u iznosu od 900 do 9.000 novih dinara kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u preduzeću ili drugom pravnom licu.
Novčanom kaznom u iznosu od 900 do 9.000 novih dinara kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u državnom organu ako izvrši neku od radnji iz stava 1 ovog člana.
Novčanom kaznom u iznosu od 900 do 9.000 novih dinara kazniće se za prekršaj svako lice zaposleno u nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji koje radi sa arhivskom građom a koje za sebe ili za drugo lice kupi, stekne poklonom ili na drugi način pribavi arhivsku građu (član 9).
Arhivska građa koja je predmet prekršaja iz stava 1 ovog člana oduzeće se.
VII PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Udruženja građana i druga pravna lica koja su imaoci arhivske građe nastale u radu društvenih organizacija i udruženja građana i njihovih saveza na nivou federacije (član 1 stav 2 tačka 4 ovog zakona) dužna su da tu arhivsku građu predaju nadležnom saveznom organu, odnosno organizaciji u roku koji sporazumno utvrde, a najdocnije u roku od pet godina od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Propisi za izvršavanje ovog zakona doneće se u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o arhivskoj građi federacije ("Službeni list SFRJ", br. 11/86).
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".