ZAKONO JAVNIM PREDUZEĆIMA I OBAVLJANJU DELATNOSTI OD OPŠTEG INTERESA("Sl. glasnik RS", br. 25/2000 i 25/2002) |
I UVODNE ODREDBE
1. Pojam javnog preduzeća
Javno preduzeće je preduzeće koje obavlja delatnost od opšteg interesa, a koje osniva država, odnosno jedinica lokalne samouprave.
Javno preduzeće se osniva i posluje u skladu sa saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća, ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa.
Državni kapital u javnom preduzeću podeljen je na akcije ili udele određene nominalne vrednosti i upisuje se u registar.
Državni kapital u javnom preduzeću čine novčana sredstva uložena od strane države i pravo korišćenja nad stvarima i pravima koja su u državnoj svojini.
2. Delatnosti od opšteg interesa
Delatnosti od opšteg interesa, u smislu ovog zakona, jesu delatnosti koje su kao takve određene zakonom u oblasti: proizvodnje, prenosa i distribucije električne energije; proizvodnje i prerade uglja; istraživanja, proizvodnje, prerade, transporta i distribucije nafte i prirodnog i tečnog gasa; prometa nafte i naftnih derivata; železničkog, poštanskog i vazdušnog saobraćaja; telekomunikacija; izdavanja službenog glasila Republike Srbije; informisanja; izdavanja udžbenika; korišćenja, upravljanja, zaštite i unapređivanja dobara od opšteg interesa (vode, putevi, mineralne sirovine, šume, plovne reke, jezera, obale, banje, divljač), kao i komunalne delatnosti.
Delatnosti u smislu stava 1 ovog člana jesu i delatnosti od strateškog značaja za Republiku, kao i delatnosti neophodne za rad državnih organa i organa jedinice lokalne samouprave, utvrđene zakonom.
3. Oblici organizovanja za obavljanje delatnosti od opšteg interesa
Delatnost od opšteg interesa obavljaju javna preduzeća.
Delatnost od opšteg interesa mogu obavljati i drugi oblici preduzeća, deo preduzeća i preduzetnik, u skladu sa saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća, zakonom kojim se uređuje položaj preduzetnika, ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa, kad im nadležni organ poveri obavljanje te delatnosti.
Drugi oblici preduzeća, deo preduzeća i preduzetnik u obavljanju delatnosti od opšteg interesa imaju isti položaj kao i javno preduzeće, ukoliko odredbama ovog zakona nije drukčije propisano.
II OSNIVANJE I POSLOVANJE JAVNOG PREDUZEĆA I DRUGIH OBLIKA PREDUZEĆA KOJI OBAVLJAJU DELATNOST OD OPŠTEG INTERESA
1. Osnivanje javnog preduzeća
Javno preduzeće osniva Republika Srbija.
Prava osnivača iz stava 1 ovog člana ostvaruje Vlada Republike Srbije.
Javno preduzeće za obavljanje komunalne delatnosti ili delatnosti od značaja za rad organa jedinice lokalne samouprave može da osnuje jedinica lokalne samouprave, aktom koji donosi skupština jedinice lokalne samouprave.
Javno preduzeće može da osnuje i skupština autonomne pokrajine.
Akt o osnivanju javnog preduzeća (u daljem tekstu: osnivački akt), pored odredaba utvrđenih saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća, sadrži i odredbe o:
1) osnivačkom kapitalu;
2) pravima, obavezama i odgovornostima preduzeća i osnivača u obavljanju delatnosti od opšteg interesa;
3) imovini koja se ne može otuđiti, odnosno imovini za čije je raspolaganje (otuđenje i pribavljanje) potrebna saglasnost osnivača;
4) drugim pitanjima koja su od značaja za nesmetano obavljanje delatnosti za koju se osniva javno preduzeće.
2. Cilj osnivanja i poslovanja
Javno preduzeće osniva se i posluje radi:
1) obezbeđivanja trajnog obavljanja delatnosti od opšteg interesa i urednog zadovoljavanja potreba korisnika proizvoda i usluga;
2) razvoja i unapređivanja obavljanja delatnosti od opšteg interesa;
3) obezbeđivanja tehničko-tehnološkog i ekonomskog jedinstva sistema i usklađenosti njegovog razvoja;
4) sticanja dobiti;
5) ostvarivanja drugog zakonom utvrđenog interesa.
3. Uslovi za obavljanje delatnosti od opšteg interesa
Javna preduzeća, drugi oblici preduzeća i preduzetnik mogu da otpočnu obavljanje delatnosti od opšteg interesa kad nadležni državni organ utvrdi da su ispunjeni uslovi za obavljanje te delatnosti u pogledu:
1) tehničke opremljenosti;
2) kadrovske osposobljenosti;
3) zaštite na radu;
4) zaštite i unapređenja životne sredine;
5) drugih uslova propisanih ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa.
Drugi oblici preduzeća i preduzetnik mogu da otpočnu obavljanje delatnosti od opšteg interesa ako imaju zaključen ugovor o pravima i obavezama u obavljanju delatnosti od opšteg interesa (u daljem tekstu: ugovor).
Prava, obaveze i odgovornosti između javnih preduzeća ili preduzeća sa većinskim učešćem državnog kapitala, koja obavljaju delatnost od opšteg interesa i države, odnosno jedinice lokalne samouprave ili autonomne pokrajine, uređuju se aktom o osnivanju, a pojedina prava i obaveze mogu se urediti i ugovorom u skladu s ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa.
Prava, obaveze i odgovornosti između drugih oblika preduzeća ili preduzetnika, koji obavljaju delatnost od opšteg interesa i države, odnosno jedinice lokalne samouprave ili autonomne pokrajine, uređuju se ugovorom u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa.
Ugovor iz st. 1 i 2 ovog člana sadrži naročito odredbe o:
1) radu i poslovanju preduzeća, odnosno preduzetnika;
2) pravima i obavezama u pogledu korišćenja sredstava u državnoj svojini za obavljanje delatnosti od opšteg interesa, u skladu sa zakonom;
3) obavezama preduzeća, odnosno preduzetnika u pogledu obezbeđivanja uslova za kontinuirano, uredno i kvalitetno zadovoljavanje potreba korisnika proizvoda i usluga;
4) međusobnim pravima i obavezama u slučaju kada nisu obezbeđeni ekonomski i drugi uslovi za obavljanje delatnosti od opšteg interesa;
5) pravima i obavezama u slučaju poremećaja u poslovanju preduzeća;
6) drugim pravima i obavezama koja proizilaze iz odredaba zakona kojim se uređuje obavljanje pojedine delatnosti od opšteg interesa i ovog zakona;
7) drugim pitanjima koja su od značaja za ostvarivanje i zaštitu opšteg interesa.
Ugovor iz st. 1 i 2 ovog člana, zaključuju Vlada Republike Srbije, odnosno izvršni organ jedinice lokalne samouprave ili autonomne pokrajine i preduzeće, odnosno preduzetnik koji obavlja delatnost od opšteg interesa, pre otpočinjanja obavljanja te delatnosti.
4. Imovina
Imovinu javnog preduzeća i drugih oblika preduzeća koja obavljaju delatnost od opšteg interesa, čine pravo svojine na pokretnim i nepokretnim stvarima, novčana sredstva i hartije od vrednosti i druga imovinska prava, uključujući i pravo korišćenja dobara u državnoj svojini, odnosno dobara od opšteg interesa.
Preduzeća iz stava 1 ovog člana, za obavljanje delatnosti od opšteg interesa, mogu koristiti i sredstva u državnoj i drugim oblicima svojine, u skladu sa zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa, osnivačkim aktom i ugovorom.
Javna preduzeća i preduzeća sa većinskim učešćem državnog kapitala, koja obavljaju delatnost od opšteg interesa, imaju svoju imovinu kojom upravljaju i raspolažu u skladu sa saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća, zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa, osnivačkim aktom i ugovorom.
Preduzeća sa privatnim kapitalom, odnosno preduzeća sa većinskim učešćem privatnog kapitala, koja obavljaju delatnost od opšteg interesa, imaju svoju imovinu kojom upravljaju i raspolažu u skladu sa saveznim zakonom kojim je uređen pravni položaj preduzeća, osnivačkim aktom i ugovorom.
5. Odgovornost za obaveze
Javno preduzeće za svoje obaveze odgovara celokupnom svojom imovinom.
Drugi oblici preduzeća koja obavljaju delatnost od opšteg interesa za svoje obaveze odgovaraju u skladu sa saveznim zakonom kojim je uređen pravni položaj preduzeća.
Preduzetnik koji obavlja delatnost od opšteg interesa za svoje obaveze odgovara celokupnom svojom imovinom.
6. Organi javnog preduzeća
Organi javnog preduzeća jesu:
1) upravni odbor, kao organ upravljanja;
2) direktor, kao organ poslovođenja;
3) nadzorni odbor, kao organ nadzora.
Upravni odbor i direktor javnog preduzeća čine upravu javnog preduzeća.
Osnivačkim aktom ili statutom javnog preduzeća može se utvrditi da se u javnom preduzeću bira i izvršni odbor direktora.
Predsednika i članove upravnog odbora javnog preduzeća imenuje i razrešava osnivač.
Predstavnici zaposlenih predlažu se na način utvrđen statutom.
Osnivačkim aktom javnog preduzeća utvrđuje se broj članova upravnog odbora, kao i njihov mandat.
Predsednik upravnog odbora ima zamenika koga određuje osnivač aktom o imenovanju upravnog odbora.
Aktom o imenovanju predsednika i članova upravnog odbora javnog preduzeća može se odrediti da predsednik upravnog odbora ostvaruje u javnom preduzeću prava i obaveze iz radnog odnosa.
Članovi upravnog odbora imaju pravo na odgovarajuću naknadu za rad u upravnom odboru, čiju visinu utvrđuje upravni odbor javnog preduzeća, na osnovu kriterijuma sadržanih u godišnjem programu poslovanja javnog preduzeća.
Direktora javnog preduzeća imenuje i razrešava osnivač.
Osnivačkim aktom javnog preduzeća utvrđuje se mandat direktora.
Osnivač može do imenovanja direktora javnog preduzeća da imenuje vršioca dužnosti direktora.
Na način iz stava 2 ovog člana, imenuje se i vršilac dužnosti direktora javnog preduzeća.
Vršilac dužnosti direktora može obavljati tu funkciju najduže jednu godinu.
Predsednika i članove nadzornog odbora javnog preduzeća imenuje i razrešava osnivač.
Predstavnici zaposlenih predlažu se na način utvrđen statutom.
Osnivačkim aktom javnog preduzeća utvrđuje se broj članova nadzornog odbora, kao i njihov mandat.
Predsednik i članovi nadzornog odbora imaju pravo na odgovarajuću naknadu. Visina naknade utvrđuje se odlukom upravnog odbora javnog preduzeća, na osnovu kriterijuma sadržanih u godišnjem programu poslovanja javnog preduzeća.
Upravni odbor javnog preduzeća ima delokrug upravnog odbora i skupštine, utvrđen saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća i statutom.
Direktor javnog preduzeća ima delokrug utvrđen saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća i statutom.
Nadzorni odbor javnog preduzeća ima delokrug utvrđen saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća i statutom.
7. Opšti akti
Opšti akti javnog preduzeća su statut i drugi opšti akti utvrđeni zakonom.
Drugi oblici preduzeća koji obavljaju delatnost od opšteg interesa imaju opšte akte u skladu sa saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća.
8. Upis u registar
Javna preduzeća i drugi oblici preduzeća koji obavljaju delatnost od opšteg interesa upisuju se u sudski registar u skladu sa saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća, ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa.
Preduzetnik koji obavlja delatnost od opšteg interesa upisuje se u registar u skladu sa saveznim zakonom kojim se uređuje pravni položaj preduzeća, zakonom kojim se uređuje položaj preduzetnika, ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa.
9. Osnivačka prava
Javna preduzeća i preduzeća sa većinskim učešćem državnog kapitala, koja obavljaju delatnost od opšteg interesa, mogu osnovati zavisno društvo kapitala za obavljanje delatnosti iz predmeta svog poslovanja utvrđenog osnivačkim aktom.
Na akt iz stava 1 ovog člana saglasnost daje Vlada Republike Srbije, odnosno nadležni organ jedinice lokalne samouprave ili autonomne pokrajine.
10. Ulaganje kapitala
Javna preduzeća, kao i preduzeća sa većinskim učešćem državnog kapitala, koja obavljaju delatnost od opšteg interesa i drugi oblici preduzeća koja obavljaju delatnost od opšteg interesa mogu ulagati kapital u druga društva kapitala za obavljanje delatnosti od opšteg interesa ili delatnosti koja nije delatnost od opšteg interesa, na osnovu prethodne saglasnosti Vlade Republike Srbije, odnosno nadležnog organa jedinice lokalne samouprave ili autonomne pokrajine.
11. Raspodela dobiti
Odluku o raspodeli dobiti donosi upravni odbor javnog preduzeća uz saglasnost osnivača.
12. Unapređenje rada i razvoja
Unapređenje rada i razvoja javnog preduzeća zasniva se na dugoročnom i srednjoročnom planu rada i razvoja.
Za svaku kalendarsku godinu javno preduzeće donosi godišnji program poslovanja.
Godišnji program poslovanja iz stava 2 ovog člana posebno prikazuje planirane izvore prihoda i pozicije rashoda po namenama, elemente za celovito sagledavanje politike zarada i zaposlenosti u preduzećima, kriterijume za korišćenje sredstava za pomoć, sportske aktivnosti, propagandu i reprezentaciju, kao i kriterijume za određivanje zarade predsednika upravnog odbora i određivanje naknade za rad predsednika nadzornog odbora i članova upravnog i nadzornog odbora.
Na planove i programe iz st. 1 i 2 ovog člana, saglasnost daje osnivač.
Vlada Republike Srbije može do donošenja programa iz stava 2 ovog člana da uredi uslove i način obračuna ukupnog iznosa sredstava za zarade u javnim preduzećima i preduzećima čiji je osnivač javno preduzeće.
13. Promena delatnosti, sedišta i firme
Javno preduzeće može, pored delatnosti za čije je obavljanje osnovano, da obavlja i druge delatnosti uz saglasnost osnivača.
Promena sedišta i firme javnog preduzeća vrši se uz saglasnost osnivača, na način utvrđen osnivačkim aktom javnog preduzeća.
14. Naknada za korišćenje dobara od opšteg interesa
Javna preduzeća, drugi oblici preduzeća i preduzetnik, kada u obavljanju delatnosti od opšteg interesa koriste dobra od opšteg interesa, plaćaju naknadu za korišćenje tih dobara u skladu sa zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa, odnosno zaštita, unapređenje i korišćenje dobara od opšteg interesa.
15. Ovlašćenja osnivača
U slučaju poremećaja u poslovanju javnog preduzeća i preduzeća sa većinskim učešćem državnog kapitala, koje obavlja delatnost od opšteg interesa, osnivač može preduzeti mere kojima će obezbediti uslove za nesmetano funkcionisanje preduzeća i obavljanje delatnosti za koje je preduzeće osnovano, osim ako je osnivačkim aktom i zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa drugačije određeno, a naročito:
1) promenu unutrašnje organizacije javnog preduzeća;
2) razrešenje organa koje imenuje i imenovanje privremenih organa preduzeća;
3) ograničenja prava pojedinih delova preduzeća da istupaju u pravnom prometu sa trećim licima;
4) ograničenje u pogledu prava raspolaganja pojedinim sredstvima u državnoj svojini;
5) druge mere određene zakonom kojim se uređuju uslovi i način obavljanja delatnosti od opšteg interesa i osnivačkim aktom.
Kad poremećaj u poslovanju javnog preduzeća čiji je osnivač jedinica lokalne samouprave, odnosno autonomna pokrajina može imati za posledicu ugrožavanje života i zdravlja ljudi ili imovine, a nadležni organ osnivača ne preduzme blagovremeno mere iz stava 1 ovog člana, te mere može preduzeti Vlada Republike Srbije.
Za vreme ratnog stanja ili neposredne ratne opasnosti osnivač može u javnom preduzeću i preduzeću sa većinskim učešćem državnog kapitala koje obavlja delatnost od opšteg interesa, utvrditi organizaciju za izvršavanje poslova od strateškog značaja za Republiku.
16. Obezbeđivanje zaštite opšteg interesa
Radi obezbeđivanja zaštite opšteg interesa u javnom preduzeću, Vlada Republike Srbije, odnosno nadležni organ jedinice lokalne samouprave ili autonomne pokrajine, daje saglasnost na:
1) statut;
2) davanje garancija, avala, jemstava, zaloga i drugih sredstava obezbeđenja za poslove koji nisu iz okvira delatnosti od opšteg interesa;
3) tarifu (odluku o cenama, tarifni sistem i dr.), osim na odluku o cenama proizvoda i usluga koje su na saveznom nivou;
4) raspolaganje (pribavljanje i otuđenje) imovinom preduzeća veće vrednosti, koja je u neposrednoj funkciji obavljanja delatnosti od opšteg interesa, utvrđenom osnivačkim aktom;
5) akt o opštim uslovima za isporuku proizvoda i usluga;
6) ulaganje kapitala;
7) statusne promene;
8) akt o proceni vrednosti državnog kapitala i iskazivanju tog kapitala u akcijama, kao i na program i odluku o svojinskoj transformaciji;
9) druge odluke, u skladu sa zakonom kojim se uređuje obavljanje delatnosti od opšteg interesa i osnivačkim aktom.
Predlog za davanje saglasnosti iz stava 1 ovog člana Vladi Republike Srbije podnosi nadležno ministarstvo.
Odredba stava 1 ovog člana shodno se primenjuje i na društva kapitala sa većinskim učešćem državnog kapitala koja obavljaju delatnost od opšteg interesa, ako osnivačkim aktom tog društva nije drukčije uređeno.
Ostvarivanje opšteg interesa u drugim oblicima preduzeća koja obavljaju delatnost od opšteg interesa za Republiku, odnosno za jedinicu lokalne samouprave ili autonomnu pokrajinu, obezbeđuje se davanjem saglasnosti Vlade Republike Srbije, odnosno nadležnog organa jedinice lokalne samouprave ili autonomne pokrajine na:
1) statut;
2) tarifu (odluku o cenama, tarifni sistem i dr.) osim na odluku o cenama proizvoda i usluga koje su na saveznom nivou;
3) druge odluke u skladu sa zakonom kojim se uređuje obavljanje pojedine delatnosti od opšteg interesa i ugovorom.
Predlog za davanje saglasnosti iz stava 1 ovog člana Vladi Republike Srbije podnosi nadležno ministarstvo.
Odredbe stava 1 ovog člana shodno se primenjuju i na preduzetnika koji obavlja delatnost od opšteg interesa.
17. Ostvarivanje prava na štrajk
U javnom preduzeću i drugim oblicima preduzeća koja obavljaju delatnost od opšteg interesa pravo na štrajk zaposleni ostvaruju u skladu sa saveznim zakonom kojim se uređuju uslovi za organizovanje štrajka, kolektivnim ugovorom i aktom osnivača, odnosno poslodavaca o minimumu procesa rada.
U slučaju da se u javnom preduzeću, odnosno u drugom obliku preduzeća koje obavlja delatnost od opšteg interesa, ne obezbede uslovi za ostvarivanje minimuma procesa rada, ministarstvo nadležno za oblast u okviru koje je ta delatnost, preduzima neophodne mere, ako oceni da mogu nastupiti štetne posledice za život i zdravlje ljudi ili njihovu bezbednost i bezbednost imovine ili druge štetne neotklonjive posledice, i to:
1) uvođenje radne obaveze;
2) angažovanje radnika iz drugih tehničko-tehnoloških sistema i drugih radnika;
3) pokretanje postupka za utvrđivanje odgovornosti direktora i predsednika i članova upravnog odbora javnog preduzeća.
III PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
1. Prelazne odredbe
Danom stupanja na snagu ovog zakona javna preduzeća, kao i druga preduzeća i preduzetnici koji obavljaju delatnost od opšteg interesa, nastavljaju sa radom u skladu sa propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona i osnivačkim aktom.
Osnivači preduzeća iz stava 1 ovog člana, uskladiće osnivačka akta tih preduzeća sa odredbama ovog zakona u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
Za javna preduzeća osnovana zakonom za obavljanje delatnosti od opšteg interesa koja čine jedinstven tehničko-tehnološki sistem i javna preduzeća i druge oblike preduzeća koja su do dana stupanja ovog zakona na snagu ta javna preduzeća osnovala, Vlada Republike Srbije doneće akta o osnivanju u kojima će utvrditi i načela za organizaciju tih preduzeća.
Drugi oblici preduzeća, delovi preduzeća i preduzetnici, kojima je povereno obavljanje delatnosti od opšteg interesa, nastavljaju sa radom u skladu sa propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona i ugovorom o poveravanju obavljanja delatnosti, do usklađivanja tog ugovora sa odredbama ovog zakona.
Usklađivanje ugovora iz stava 1 ovog člana, sa odredbama ovog zakona, izvršiće se u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Javna preduzeća i drugi oblici preduzeća koji obavljaju delatnost od opšteg interesa, uskladiće svoje opšte akte, organizaciju i poslovanje sa odredbama ovog zakona u roku od šest meseci od dana usklađivanja osnivačkih akata za ta preduzeća.
(Brisan)
Preduzeća sa ulogom stranog ulagača osnovana u skladu sa zakonom kojim se uređuje obavljanje pojedinih delatnosti od opšteg interesa i zakonom kojim se uređuje strano ulaganje, nastavljaju sa radom u skladu sa osnivačkim aktom, opštim aktima i datom saglasnošću Vlade Republike Srbije.
2. Završne odredbe
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o javnim preduzećima ("Službeni glasnik RS", broj 6/90).
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".