ZAKONO BIBLIOTEČKOJ DELATNOSTI("Sl. glasnik RS", br. 34/94) |
I OSNOVNE ODREDBE
Ovim zakonom utvrđuju se opšti interes u bibliotečkoj delatnosti, uslovi i način obavljanja te delatnosti.
Bibliotečku delatnost mogu obavljati sva pravna i fizička lica pod uslovima i na način utvrđen ovim zakonom.
Bibliotečka delatnost, u smislu ovog zakona, obuhvata: prikupljanje, obradu, čuvanje i korišćenje knjiga, časopisa i novina, spisa, muzičkih dela, reprodukcija umetničkih slika i crteža, kartografskih publikacija planova naselja, fonodokumenata, reprografske građe, plakata, oglasa, fotodokumenata, video i filmskih zapisa i drugih dela koja su umnožena štampanjem ili na drugi način, te rukopisa i memorisane građe (u daljem tekstu: bibliotečka građa), kao i prikupljanje, obradu i pružanje informacija i podataka koji se odnose na bibliotečku građu.
Opšti interes u bibliotečkoj delatnosti ostvaruje se u skladu sa odredbama ovog zakona.
Biblioteka je ustanova koja ima određen broj knjiga i drugih publikacija namenjenih za korišćenje, koja ispunjava druge uslove utvrđene ovim zakonom i koja je registrovana u skladu sa odredbama ovog zakona.
Druge organizacije mogu obavljati bibliotečku delatnost pod uslovom da imaju organizacionu jedinicu za obavljanje te delatnosti upisanu u registar biblioteka u skladu sa ovim zakonom.
Bibliotečka građa ne sme se oštetiti, otuđiti niti uništiti ako ovim zakonom nije drukčije uređeno.
Stara i retka knjiga, kao kulturno dobro, zaštićena je i koristi se u skladu s propisom o zaštiti kulturnih dobara.
Radi ostvarivanja jedinstvenog i stručnog obavljanja bibliotečke delatnosti i njenog unapređivanja, utvrđuju se matične funkcije u bibliotečkoj delatnosti.
Na osnivanje, upravljanje, rukovođenje, položaj zaposlenih u biblioteci, nadzor nad zakonitošću rada, kao i na ukidanje biblioteka, primenjuju se odredbe zakona kojima se utvrđuje sistem javnih službi ako ovim zakonom nije drugačije određeno.
Nadzor nad sprovođenjem odredaba ovog zakona vrši ministarstvo nadležno za poslove kulture.
II OPŠTI INTERES U BIBLIOTEČKOJ DELATNOSTI
Opšti interes u oblasti bibliotečke delatnosti u smislu ovog zakona jeste:
1) prikupljanje, obrada, čuvanje i davanje na korišćenje knjiga i druge bibliotečke građe;
2) izrada tekuće, retrospektivne i druge bibliografije srpskog naroda i nacionalnih manjina koje žive u Republici Srbiji;
3) prijem i čuvanje obaveznog primerka štampane publikacije, upotpunjavanje nacionalnog fonda bibliotečke građe; organizovanje centralizovane katalogizacije i vođenje centralnog kataloga bibliotečke građe;
4) staranje o širenju, popularisanju i zaštiti srpske knjige u inostranstvu;
5) objedinjavanje i koordiniranje referalnih poslova i rada na bibliografijama;
6) objavljivanje bibliotečke građe, bibliotekarske literature kao i rezultata vlastitog stručnog i naučno-istraživačkog rada i drugih publikacija;
7) koordiniranje izgradnje i razvoja jedinstvenog bibliotečko-informacionog sistema na jedinstvenoj informatičkoj tehnologiji u Republici;
8) opis južnoslovenskih ćirilskih i ostalih značajnih rukopisa;
9) zaštita bibliotečke građe;
10) obavljanje matičnih funkcija.
Opšti interes utvrđen ovim zakonom ostvaruje Narodna biblioteka Srbije.
U ostvarivanju opšteg interesa Narodna biblioteka Srbije sarađuje sa Bibliotekom Matice srpske u Novom Sadu.
Opština obezbeđuje uslove za prikupljanje, obradu, čuvanje i davanje na korišćenje knjiga i drugih publikacija.
Opština može, ako obezbedi sredstva, utvrditi i druge oblike zadovoljavanja potreba građana u bibliotečkoj delatnosti.
Radi zadovoljavanja potreba građana u bibliotečkoj delatnosti opština osniva biblioteku.
Narodna biblioteka Srbije obavlja kataloški opis publikacija i izrađuje stručna uputstva za obradu bibliotečke građe i pružanje stručne pomoći bibliotekama.
III USLOVI I NAČIN OBAVLJANJA BIBLIOTEČKE DELATNOSTI
Biblioteka može početi s radom i obavljati delatnost ako ima najmanje: 3.000 knjiga i drugih publikacija, jednog bibliotekara s visokom stručnom spremom i prostorije za prijem čitalaca i za smeštaj publikacija s odgovarajućim nameštajem i opremom.
Bibliotečka građa čuva se u prostorijama u kojima je na odgovarajući način zaštićena od požara, vlage, fizičkih, bioloških, hemijskih i drugih uzročnika koji bi mogli dovesti do njenog oštećenja ili uništenja.
Ministar kulture propisuje bliže uslove iz stava 1 ovog člana.
Obrada bibliotečke građe vrši se na jedinstven način u skladu s odredbama ovog zakona.
Način jedinstvene obrade bibliotečke građe zasniva se na primeni jedinstvenog sistema klasifikovanja i indeksiranja te jedinstvene kataloško-bibliografske obrade podataka prema međunarodnim standardima.
O bibliotečkoj građi vode se: knjiga inventara i alfabetski (azbučni, abecedni) katalog, kao i drugi katalozi.
Ministar kulture propisuje: koji se podaci upisuju u knjigu inventara i kataloge; vrste drugih kataloga i način njihovog vođenja; način vođenja kataloga bibliotečke građe s podacima koji se upisuju u taj katalog.
Nadzor nad stručnim radom biblioteka obavlja ona biblioteka koja vrši matične funkcije (u daljem tekstu: matična biblioteka).
Biblioteka je dužna da matičnoj biblioteci, na njen zahtev, dostavi podatke potrebne za obavljanje tog nadzora, kao i da ovlašćenom licu omogući neposredni nadzor.
Ministar kulture propisuje način obavljanja stručnog nadzora.
Biblioteke obavljaju razmenu i pozajmicu knjiga i druge bibliotečke građe.
Revizija i otpis bibliotečke građe obavlja se najmanje jedanput u deset godina.
Narodna biblioteka Srbije donosi uputstvo o reviziji i otpisu bibliotečke građe.
Biblioteka dostavlja matičnoj biblioteci podatke za vođenje centralnog kataloga i registra o toj ustanovi.
Stručne poslove u biblioteci zavisno od vrste i složenosti mogu obavljati lica s odgovarajućom visokom, višom i srednjom stručnom spremom i položenim stručnim ispitom ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
Vrste stručnih poslova u biblioteci, vrstu i stepen stručne spreme potrebne za njihovo obavljanje propisuje ministar kulture.
Stručni ispit, nakon stručnog osposobljavanja provedenog na praktičnom radu u biblioteci, mogu polagati radnici s visokom i višom stručnom spremom posle godinu dana, a radnici sa srednjom stručnom spremom posle devet meseci.
Stručni ispit za radnike svih stepena stručne spreme organizuje i sprovodi Narodna biblioteka Srbije.
Ministar kulture propisuje program stručnog ispita i način njegovog polaganja.
Ministar kulture obrazuje komisiju za polaganje stručnog ispita bibliotečkih radnika.
Članovima komisije i ispitivačima pripada naknada za rad u komisiji.
Troškove polaganja stručnog ispita, odnosno posebnog dela stručnog ispita, snosi biblioteka u kojoj kandidat radi. Visinu troškova i naknade određuje ministar kulture.
Lica koja su radila duže od jedne godine a nemaju položen stručni ispit mogu zasnovati radni odnos u biblioteci i obavljati poslove bibliotečke delatnosti najduže tri godine od dana zasnivanja radnog odnosa, s tim da u tom roku polože stručni ispit za obavljanje odgovarajućih poslova u bibliotečkoj delatnosti.
Lica koja su, obavljajući bibliotečke poslove u biblioteci ili kojoj drugoj organizaciji, položila stručni ispit a u toku rada steknu viši stepen obrazovanja mogu obavljati poslove tog stepena obrazovanja u biblioteci ako polože deo stručnog ispita za taj stepen.
Lica koja su položila stručni ispit za obavljanje drugih poslova mogu zasnovati radni odnos u biblioteci i obavljati poslove bibliotečke delatnosti najduže dve godine od dana zasnivanja radnog odnosa, s tim da u tom roku polože posebni deo stručnog ispita za obavljanje poslova u bibliotečkoj delatnosti.
Radniku iz st. 1 i 3 ovog člana koji u propisanom roku ne položi stručni ispit, odnosno posebni deo stručnog ispita, prestaje rad u biblioteci s danom isteka roka u kojem je bio obavezan da položi stručni ispit, odnosno posebni deo stručnog ispita.
Lica koja obavljaju stručne poslove u biblioteci za čije obavljanje je potrebna visoka stručna sprema stiču zvanja:
1) bibliotekar, bibliograf, arheograf, dokumentalista, informator i konzervator;
2) viši bibliotekar, viši bibliograf, viši arheograf, viši dokumentarista, viši informator i viši konzervator i
3) bibliotekar savetnik, bibliograf savetnik, arheograf savetnik, dokumentalista savetnik, informator savetnik i konzervator savetnik.
Lica koja obavljaju stručne poslove u biblioteci za čije obavljanje je potrebna viša stručna sprema stiču zvanja:
1) viši knjižničar i
2) samostalni viši knjižničar.
Lica koja obavljaju stručne poslove u biblioteci za čije obavljanje je potrebna srednja stručna sprema stiču zvanja:
1) knjižničar i
2) samostalni knjižničar.
Ministar kulture utvrđuje bliže uslove za sticanje zvanja iz st. 1 do 3 ovog člana.
IV MATIČNE FUNKCIJE
Matične funkcije u bibliotečkoj delatnosti jesu:
1) vođenje registra biblioteka;
2) vođenje kataloga bibliotečke građe;
3) pružanje stručne pomoći bibliotekama;
4) nadzor nad stručnim radom biblioteka;
5) staranje o usavršavanju kadrova za obavljanje bibliotečke delatnosti,
6) praćenje i proučavanje stanja, potreba i uslova rada u bibliotečkoj delatnosti,
7) predlaganje mera za unapređivanje bibliotečke delatnosti i njihovo sprovođenje.
U registar biblioteka upisuju se: naziv i sedište biblioteke, odnosno naziv i sedište druge organizacije čija organizaciona jedinica obavlja bibliotečku delatnost s nazivom te organizacione jedinice, broj zaposlenih i njihova kvalifikaciona struktura i podaci o smeštajnom prostoru i tehničkoj opremljenosti.
Ministar kulture bliže propisuje sadržinu i način vođenja registra iz stava 2 ovog člana.
Narodna biblioteka Srbije obavlja matične funkcije za sve biblioteke i organizacione jedinice koje u skladu s odredbama ovog zakona obavljaju bibliotečku delatnost.
Matične funkcije za biblioteke na teritorijama određenih opština i za organizacione jedinice koje u skladu s odredbama ovog zakona obavljaju bibliotečku delatnost, kao poverene poslove, obavljaju biblioteke koje odredi ministar kulture.
Ministar kulture imenuje, odnosno razrešava direktora biblioteke koja obavlja matične funkcije.
Na imenovanje, odnosno razrešenje direktora biblioteke saglasnost daje direktor biblioteke koja obavlja matične funkcije za tu biblioteku.
V KAZNENE ODREDBE
Novčanom kaznom od 1.000 do 10.000 dinara kazniće se za prekršaj biblioteka:
1) ako ne sprovodi tehničko-zaštitne i druge propisane mere za čuvanje bibliotečke građe (član 15 ovog zakona);
2) ako ne vodi knjigu inventara i alfabetski (azbučni, abecedni), kao i druge kataloge (član 17 ovog zakona);
3) ako ne postupi po nalogu donetom u vršenju stručnog nadzora (član 18 ovog zakona);
4) ako u određenom roku ne obavi reviziju i otpis bibliotečke građe, odnosno obavi ih protivno uputstvu Narodne biblioteke Srbije (član 19 ovog zakona);
5) ako odgovarajućoj biblioteci koja vrši matične funkcije ne dostavi podatke radi evidencije (član 20 ovog zakona) i
6) ako ne obavlja matične funkcije (član 27 ovog zakona).
Novčanom kaznom od 100 do 1.000 dinara kazniće se za prekršaj iz stava 1 ovog člana i odgovorno lice u biblioteci.
Novčanom kaznom od 100 do 1.000 dinara kazniće se za prekršaj fizičko lice koje ošteti, otuđi ili uništi bibliotečku građu (član 5 ovog zakona).
VI PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Postojeće biblioteke koje u smislu ovog zakona obavljaju bibliotečku delatnost uskladiće organizaciju, rad i opšte akte s odredbama ovog zakona u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Zemljište, zgrade, bibliotečka građa i druga sredstva koja koriste biblioteke koje su osnovale Republika, autonomna pokrajina, grad Beograd i opština kao sredstva u državnoj svojini, koriste i njima raspolažu biblioteke, u skladu sa zakonom.
Lica koja su do dana stupanja na snagu ovog zakona obavljala poslove u bibliotečkoj delatnosti duže od 15 godina ili druge poslove najmanje 25 godina, kao i lica koja su stekla akademski naziv magistra ili naučni stepen doktora nauka iz bibliotečke delatnosti, mogu obavljati poslove u bibliotečkoj delatnosti bez polaganja stručnog ispita.
Do donošenja propisa na osnovu ovog zakona primenjivaće se postojeći propisi ako nisu u suprotnosti s ovim zakonom.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o bibliotečkoj delatnosti ("Službeni glasnik SRS", broj 6/90).
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".