ZAKONO VOJNIM SUDOVIMA("Sl. list SRJ", br. 11/95, 1/96 - odluka SUS IU broj 45/95 i 74/99, 3/2002 i 37/2002 - dr. zakon) |
Glava I
OSNOVNE ODREDBE
Vojni sudovi kao redovni sudovi sude za krivična dela koja učine vojna lica i određena krivična dela koja učine druga lica, a odnose se na odbranu i bezbednost zemlje, kao i u sporovima u vezi sa službom u Vojsci Jugoslavije.
Vojni sudovi su u vršenju sudske funkcije nezavisni i samostalni.
Vojni sudovi prate i proučavaju pitanja od interesa za ujednačavanje sudske prakse i za jedinstveno primenjivanje zakona, kao i druga pitanja od interesa za ostvarivanje sudske funkcije.
Vojni sudovi sude u većima.
U određenim stvarima iz nadležnosti vojnog suda prvog stepena sudi sudija pojedinac tog suda.
Veća vojnih sudova sastavljena su od sudija ili od sudija i sudija - porotnika.
Sudskom veću predsedava sudija.
Vojnim licem, u smislu ovog zakona, smatra se:
1) vojnik na služenju vojnog roka i vojnik po ugovoru (u daljem tekstu: vojnik);
2) student vojne akademije i učenik srednje vojne škole;
3) profesionalni podoficir, profesionalni oficir, podoficir po ugovoru i oficir po ugovoru (u daljem tekstu: podoficir i oficir);
4) lice iz rezervnog sastava dok se kao vojni obveznik nalazi na vojnoj dužnosti;
5) civilno lice koje vrši određenu vojnu dužnost.
Civilnim licem, u smislu ovog zakona, smatra se lice koje, prema stavu 1 ovog člana, nije vojno lice i koje nije ratni zarobljenik.
Glava II
ORGANIZACIJA I NADLEŽNOST
Vojni sudovi su:
1) vojni sudovi prvog stepena;
2) Vrhovni vojni sud.
Sedište Vrhovnog vojnog suda je u Beogradu.
Vojni sudovi prvog stepena su:
1) Vojni sud u Beogradu, koji postupa na teritoriji grada Beograda i teritoriji opština: Ada, Alibunar, Apatin, Aranđelovac, Batočina, Bač, Bačka Palanka, Bačka Topola, Bački Petrovac, Bela Crkva, Beočin, Bečej, Bogatić, Valjevo, Varvarin, Velika Plana, Veliko Gradište, Vladimirci, Vrbas, Vršac, Golubac, Gornji Milanovac, Despotovac, Žabalj, Žabari, Žagubica, Žitište, Zrenjanin, Inđija, Irig, Jagodina, Kanjiža, Kikinda, Knić, Kovačica, Kovin, Koceljeva, Kragujevac, Krupanj, Kula, Kučevo, Lajkovac, Lapovo, Loznica, Lučani, Ljig, Ljubovija, Mali Iđoš, Mali Zvornik, Malo Crniće, Mionica, Nova Crnja, Novi Bečej, Novi Kneževac, Novi Sad, Opovo, Osečina, Odžaci, Pančevo, Paraćin, Petrovac, Pećinci, Požarevac, Plandište, Ražanj, Rača, Rekovac, Ruma, Svilajnac, Senta, Sečanj, Smederevo, Smederevska Palanka, Sombor, Srbobran, Sremska Mitrovica, Sremski Karlovci, Stara Pazova, Subotica, Temerin, Titel, Topola, Ćićevac, Ćuprija, Ub, Čačak, Čoka, Šabac i Šid.
2) Vojni sud u Nišu, koji postupa na teritoriji opština: Aleksandrovac, Aleksinac, Babušnica, Bela Palanka, Blace, Bojnik, Boljevac, Bor, Bosilegrad, Brus, Bujanovac, Vitina, Vladičin Han, Vlasotince, Vranje, Vrnjačka Banja, Vučitrn, Gadžin Han, Glogovac, Gnjilane, Gora, Dečani, Dimitrovgrad, Doljevac, Đakovica, Žitorađa, Zaječar, Zvečan, Zubin Potok, Ivanjica, Istok, Kačanik, Kladovo, Klina, Knjaževac, Kosovo Polje, Kosovska Kamenica, Kosovska Mitrovica, Kraljevo, Kruševac, Kuršumlija, Lebane, Leposavić, Leskovac, Lipljan, Majdanpek, Medveđa, Merošina, Negotin, Niš, Novi Pazar, Novo Brdo, Obilić, Opolje, Orahovac, Peć, Pirot, Podujevo, Preševo, Prizren, Priština, Prokuplje, Raška, Svrljig, Sokobanja, Srbica, Suva Reka, Surdulica, Trgovište, Trstenik, Tutin, Uroševac, Crna Trava, Štimlje i Štrpce.
3) Vojni sud u Podgorici, koji postupa na teritoriji opština: Andrijevica, Arilje, Bajina Bašta, Bar, Berane, Bijelo Polje, Budva, Danilovgrad, Žabljak, Kolašin, Kosjerić, Kotor, Mojkovac, Nikšić, Nova Varoš, Plav, Plužine, Pljevlja, Podgorica, Požega, Priboj, Prijepolje, Rožaje, Sjenica, Tivat, Užice, Ulcinj, Herceg Novi, Cetinje, Čajetina i Šavnik.
Vojni sudovi:
1) sude za krivična dela koja učine vojna lica, a u slučajevima predviđenim ovim zakonom - i za krivična dela koja učine druga lica;
2) sude u sporovima za naknadu štete koju vojna lica ili civilna lica na službi u Vojsci Jugoslavije i civilna lica na službi u Saveznom ministarstvu za odbranu (u daljem tekstu: civilna lica u Vojsci) učine saveznoj državi u vezi sa vršenjem službe, o zahtevu savezne države za naknadu iznosa koji je isplaćen zbog nezakonitog ili nepravilnog rada tih lica i u drugim sporovima kad je to određeno saveznim zakonom;
3) sude u upravnim sporovima protiv upravnih akata vojnih organa, kao i protiv upravnih akata drugih organa ako je to saveznim zakonom propisano;
4) obavljaju poslove izvršenja kazni koji su im saveznim zakonom stavljeni u nadležnost;
5) obavljaju i druge poslove određene saveznim zakonom.
Vojni sudovi sude civilnim licima za sledeća krivična dela predviđena u Krivičnom zakonu Savezne Republike Jugoslavije:
1) za dela iz čl. 118 do 121;
2) za dela iz člana 124;
3) za dela iz člana 125, ako je upravljeno protiv vojnog objekta ili protiv vojnih lica;
4) za dela iz čl. 126 i 127, ako su u pitanju vojni objekti;
5) za dela iz čl. 128 i 129, ako se podaci odnose na odbranu zemlje;
6) za delo iz člana 135;
7) za delo iz člana 136, ako je u pitanju vršenje krivičnih dela iz tač. 1, 3 i 4 ovog stava;
8) za dela iz čl. 201 do 236.
Vojni sudovi sude civilnim licima i za krivična dela protiv imovine i krivična dela protiv službene dužnosti, ako je predmet dela deo borbenog sredstva ili oružje, municija i eksploziv, koji služe potrebama odbrane zemlje.
Civilnim licima u Vojsci vojni sudovi sude i za krivična dela učinjena u vezi s vršenjem službe, kao i za sva druga krivična dela koja učine kao saučesnici sa vojnim licima.
Ako je civilno lice učinilo krivično delo iz nadležnosti vojnog suda u sticaju sa krivičnim delom iz nadležnosti drugog redovnog suda, za suđenje za ta dela nadležan je vojni sud.
Ako je zbog krivičnog dela uvrede između vojnog lica i civilnog lica podnesena privatna tužba i protivtužba, za suđenje po protivtužbi nadležan je sud kome je podnesena privatna tužba.
Izuzetno od odredbe stava 2 ovog člana, za suđenje po privatnoj tužbi, i protivtužbi zbog krivičnog dela uvrede između vojnog lica i civilnog lica u Vojsci nadležan je vojni sud.
Ako su vojno lice i civilno lice izvršili krivično delo kao saučesnici, a za suđenje civilnom licu je nadležan drugi redovni sud, taj sud će suditi i vojnom licu.
Izuzetno od odredbe stava 1 ovog člana, ako je vojno lice ili civilno lice u Vojsci izvršilo krivično delo protiv službene dužnosti, a civilno lice se pojavljuje kao saučesnik, i vojnom licu, odnosno civilnom licu u Vojsci i civilnom licu sudiće vojni sud.
Ako je u vezi sa izvršenjem krivičnog dela od strane vojnog lica ili civilnog lica za dela iz člana 10 ovog zakona i civilnog lica, jedno od njih prikrivač ili pomagač učinioca posle izvršenja krivičnog dela, ili ako nije prijavilo pripremanje krivičnog dela, izvršenje krivičnog dela ili učinioca - za suđenje je nadležan sud koji je nadležan za učinioca krivičnog dela.
Ako je do dana kad je optužnica stupila na pravnu snagu, odnosno do dana predaje optužnog predloga ili privatne tužbe vojnom sudu okrivljenom prestalo svojstvo vojnog lica, ili civilnog lica u Vojsci, a nisu u pitanju krivična dela iz člana 10 st. 1 i 2 ovog zakona, i krivična dela protiv službene dužnosti, za suđenje je nadležan drugi redovni sud.
Izuzetno od odredbe stava 1 ovog člana, vojni sud će suditi okrivljenom kome je prestalo svojstvo vojnog lica ili civilnog lica u Vojsci ako je krivično delo učinio kao saučesnik sa licem za čije je suđenje nadležan vojni sud.
Vojni sudovi prvog stepena obaveštavaju Vrhovni vojni sud o svom radu.
Vrhovni vojni sud obaveštava predsednika Republike o svom radu i radu vojnih sudova prvog stepena.
Vojni sudovi prvog stepena:
1) sude vojnim i civilnim licima za krivična dela propisana ovim zakonom;
2) sude ratnim zarobljenicima i u spornim slučajevima utvrđuju svojstvo ratnog zarobljenika;
3) sprovode istragu;
4) odlučuju o žalbama protiv rešenja istražnog sudije vojnog suda;
5) odlučuju o prigovoru protiv optužnice;
6) odlučuju u sporovima za naknadu štete koju vojna lica ili civilna lica u Vojsci učine saveznoj državi u vezi sa vršenjem službe i o zahtevu savezne države za naknadu iznosa koji je isplaćen zbog nezakonitog ili nepravilnog rada tih lica (u daljem tekstu: imovinski sporovi);
7) odlučuju o predlozima za zaštitu zbog nezakonitih radnji službenih lica u vojnim organima ako nije obezbeđena druga sudska zaštita;
8) odlučuju o drugim pravnim stvarima kad je to određeno saveznim zakonom;
9) obavljaju poslove izvršenja kazni koji su im saveznim zakonom stavljeni u nadležnost;
10) obavljaju i druge poslove koji su im saveznim zakonom stavljeni u nadležnost.
Vojni sudovi prvog stepena sude u većima čiji je sastav propisan saveznim zakonom kojim su uređeni krivični i parnični postupak, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
Za krivična dela protiv oružanih snaga ne može suditi sudija pojedinac.
Kad vojni sud prvog stepena odlučuje o predlogu za zaštitu zbog nezakonite radnje službenog lica u vojnom organu ili kad odlučuje van glavnog pretresa, veće je sastavljeno od trojice sudija.
U vojnom sudu prvog stepena održavaju se, po potrebi, sednice svih sudija tog suda na kojima se razmatraju pitanja od interesa za ujednačavanje sudske prakse i za jedinstveno primenjivanje zakona. Na tim sednicama se razmatra i izveštaj o radu suda i odlučuje o pokretanju postupka za ocenjivanje ustavnosti i zakonitosti.
Vojni sud prvog stepena obavestiće Vrhovni vojni sud o pokretanju postupka za ocenjivanje ustavnosti i zakonitosti.
Sednicu svih sudija saziva i njenim radom rukovodi predsednik vojnog suda.
Vojni sud prvog stepena sudi u veću:
1) u krivičim stvarima vojnika i podoficira, jedan sudija-porotnik mora biti podoficir;
2) u krivičnim stvarima oficira i civilnih lica, sudije-porotnici su oficiri, s tim da u krivičnim stvarima civilnih lica jedan sudija-porotnik može biti i civilno lice u Vojsci;
3) u krivičnim stvarima maloletnika, sudije-porotnici moraju biti lica koja imaju iskustva u vaspitanju maloletnika;
4) u krivičnim stvarima u kojima odgovara više vojnih lica, sudije-porotnici određuju se prema otpuženom koji ima najviši čin, a ako pored vojnih lica odgovara i civilno lice, sudije-porotnici se mogu odrediti kao za suđenje civilnom licu;
5) u imovinskim sporovima, sudije-porotnici određuju se na način propisan odredbama tač. 1 do 4 ovog člana, a prema svojstvu tuženog.
Vrhovni vojni sud:
1) odlučuje o žalbama protiv odluka vojnih sudova prvog stepena u slučajevima predviđenim zakonom;
2) odlučuje o zahtevu za vanredno ublažavanje kazne;
3) odlučuje u upravnim sporovima, u prvom i poslednjem stepenu protiv upravnih akata vojnih organa, kao i protiv upravnih akata drugih saveznih organa i saveznih organizacija ako je to saveznim zakonom određeno;
4) odlučuje o zahtevu za zaštitu slobode i prava zajemčenih Ustavom SRJ, ako je sloboda ili pravo povređeno konačnim pojedinačnim aktom vojnog organa, a nije obezbeđena druga sudska zaštita;
5) rešava sukobe nadležnosti između vojnih sudova prvog stepena;
6) određuje predstavnike Vrhovnog vojnog suda za učešće na opštoj sednici Saveznog suda;
7) utvrđuje načelna pravna shvatanja o pitanjima koja su od značaja za jedinstveno primenjivanje zakona od strane vojnih sudova;
8) obavlja druge poslove koji su mu saveznim zakonom stavljeni u nadležnost.
Odluku vojnog suda prvog stepena može potvrditi, preinačiti ili ukinuti Vrhovni vojni sud, u postupku propisanom saveznim zakonom.
U slučajevima utvrđenim ovim zakonom, Vrhovni vojni sud odlučuje o pravnim sredstvima i protiv odluke svog veća.
U slučajevima utvrđenim ovim ili drugim saveznim zakonom, protiv odluke Vrhovnog vojnog suda mogu se uložiti pravna sredstva Saveznom sudu.
Vrhovni vojni sud može od vojnih sudova prvog stepena tražiti podatke u vezi s primenjivanjem zakona i problemima koji se pojavljuju u suđenju, kao i druge podatke potrebne za proučavanje pojedinih pitanja koja se pojavljuju u njihovom radu.
Vrhovni vojni sud može, prilikom dostavljanja odluka o pravnom sredstvu, ukazati vojnom sudu prvog stepena na nedostatke u suđenju zapažene prilikom rešavanja o pravnom sredstvu.
Vrhovni vojni sud, kad odlučuje o pravnim lekovima u drugom stepenu, sudi u veću sastavljenom od pet sudija, ako zakonom nije drukčije određeno.
Vrhovni vojni sud u trećem stepenu sudi u veću sastavljenom od pet sudija. Veće Vrhovnog vojnog suda sudi u istom sastavu i kad odlučuje o zahtevu za zaštitu zakonitosti.
Vrhovni vojni sud odlučuje u veću sastavljenom od trojice sudija u svim slučajevima koji nisu izričito navedeni u odredbama st. 1 i 2 ovog člana.
Vrhovni vojni sud na opštoj sednici:
1) odlučuje o pokretanju postupka pred nadležnim ustavnim sudom za ocenjivanje ustavnosti i zakonitosti;
2) utvrđuje načelna pravna shvatanja o pitanjima značajnim za jedinstveno primenjivanje zakona od strane vojnih sudova;
3) daje mišljenje na poslovnik o radu vojnih sudova;
4) određuje predstavnike Vrhovnog vojnog suda za zajedničku sednicu vrhovnih sudova republika članica i opštu sednicu Saveznog suda;
5) vrši druge poslove određene saveznim zakonom.
Načelna pravna shvatanja usvojena na opštoj sednici obavezna su za sva veća Vrhovnog vojnog suda i mogu se izmeniti samo na opštoj sednici.
Vrhovni vojni sud obaveštava Savezni sud i vojne sudove prvog stepena o načelnim pravnim shvatanjima usvojenim na opštoj sednici.
Opštu sednicu Vrhovnog vojnog suda sačinjavaju predsednik i sve sudije tog suda.
Opštu sednicu Vrhovnog vojnog suda saziva i njenim radom rukovodi predsednik tog suda.
Za punovažno odlučivanje na opštoj sednici potrebno je prisustvo najmanje dve trećine sudija Vrhovnog vojnog suda. Odluke se donose većinom glasova svih sudija Vrhovnog vojnog suda.
Glava III
SUDIJE I SUDIJE-POROTNICI VOJNIH SUDOVA
1. Postavljenje
Predsednika, sudije vojnih sudova i sudije-porotnike vojnih sudova prvog stepena postavlja predsednik Republike.
Broj sudija u vojnim sudovima određuje predsednik Republike.
Za sudiju vojnog suda prvog stepena može biti postavljen oficir pravne službe - diplomirani pravnik koji je položio pravosudni ispit.
Za sudiju Vrhovnog vojnog suda može biti postavljen oficir pravne službe - diplomirani pravnik koji je položio pravosudni ispit i koji je najmanje pet godina proveo na dužnostima u pravosudnim organima, odnosno najmanje deset godina na drugim pravnim poslovima.
Sudijska funkcija je stalna.
Sudiji vojnog suda prestaje sudijska funkcija kad to sam zatraži ili ako mu prestane služba zbog ispunjenja uslova za starosnu penziju ili ako je pokrenut postupak za njegovo razrešenje od dužnosti zbog nekog od razloga predviđenih ovim zakonom.
Sudije-porotnici vojnih sudova prvog stepena postavljaju se iz redova oficira, podoficira i civilnih lica u Vojsci na vreme od četiri godine.
Pre stupanja na dužnost, sudije i sudije-porotnici vojnih sudova polažu zakletvu, koja glasi:
"Zaklinjem se da ću se u svom radu pridržavati Ustava Savezne Republike Jugoslavije i zakona i da ću dužnost sudije vršiti savesno i nepristrasno."
Sudije i sudije-porotnici polažu zakletvu pred predsednikom Republike ili licem koje on odredi.
2. Prava i dužnosti
Sudija i sudija-porotnik vojnog suda ne mogu biti pozvani na odgovornost za mišljenje i za dati glas u vršenju sudijske dužnosti.
Sudija i sudija-porotnik vojnog suda ne mogu bez odobrenja predsednika Republike biti stavljeni u pritvor zbog krivičnog dela učinjenog u vršenju sudijske dužnosti.
Sudija vojnog suda ne može obavljati drugu javnu ili profesionalnu delatnost.
Sudiji-porotniku vojnog suda prvog stepena pripada naknada troškova nastalih zbog vršenja sudijske dužnosti. Ta naknada može se odrediti i u paušalnom iznosu.
Propise o naknadi troškova nastalih u vršenju dužnosti sudije-porotnika donosi Savezna vlada.
3. Udaljenje od dužnosti
Sudija vojnog suda udaljava se od dužnosti za vreme dok se nalazi u pritvoru ili na izdržavanju kazne zatvora zbog krivičnog dela.
Sudija vojnog suda može biti udaljen od dužnosti ako je protiv njega pokrenut krivični postupak ili postupak za njegovo razrešenje od dužnosti zbog razloga iz člana 36 stav 1 tač. 4 do 9 ovog zakona - za vreme dok taj postupak traje.
Sudija, odnosno sudija-porotnik vojnog suda ne može vršiti dužnost ako je protiv njega pokrenut krivični postupak za krivično delo za koje se goni po službenoj dužnosti ili postupak za njegovo razrešenje od dužnosti po odredbi člana 39 stav 1 ovog zakona - dok taj postupak traje.
Akt o udaljenju od dužnosti donosi za sudije - predsednik vojnog suda, za predsednike vojnih sudova prvog stepena - predsednik Vrhovnog vojnog suda, a za predsednika Vrhovnog vojnog suda - predsednik Republike.
4. Razrešenje
Sudije i sudije-porotnike vojnih sudova razrešava od dužnosti predsednik Republike.
Sudija vojnog suda razrešava se dužnosti pre isteka vremena za koje je postavljen:
1) ako mu prestane profesionalna vojna služba;
2) ako sam zatraži da bude razrešen;
3) ako po svom pristanku bude postavljen na drugu dužnost;
4) ako bude osuđen na bezuslovnu kaznu zatvora;
5) ako mu bude izrečena blaža kazna od kazne iz tačke 4 ovog stava ili uslovna osuda za kriivično delo koje ga čini nedostojnim za vršenje sudijske funkcije;
6) ako se na osnovu mišljenja nadležne vojnolekarske komisije utvrdi da je trajno izgubio zdravstvenu sposobnost za vršenje sudijske funkcije;
7) ako se utvrdi da je izvršio težu povredu sudijske dužnosti, odnosno ugleda sudijske funkcije;
8) ako se utvrdi da nije stručan za vršenje sudijske funkcije ili je neuredno vrši;
9) ako se utvrdi da nije ispunjavao zakonom propisane uslove da bude postavljen za sudiju;
Sudija vojnog suda može biti razrešen dužnosti ako je aktom nadležnog organa smanjen broj sudija u vojnom sudu.
Sudija vojnog suda smatra se razrešenim dužnostima ako bude ukinut vojni sud u koji je postavljen.
Sudija-porotnik vojnog suda prvog stepena razrešava se dužnosti pre isteka vremena za koje je postavljen:
1) ako mu prestane profesionalna vojna služba, odnosno služba civilnog lica u Vojsci;
2) ako sam zatraži da bude razrešen;
3) ako bude osuđen na kaznu zatvora u trajanju dužem od šest meseci;
4) ako mu bude izrečena blaža kazna od kazne iz tačke 3 ovog stava za krivično delo koje ga čini nedostojnim za vršenje funkcije sudije-porotnika;
5) ako se na osnovu mišljenja nadležne lekarske komisije utvrdi da je trajno izgubio zdravstvenu sposobnost za vršenje funkcije sudije-porotnika;
6) ako se utvrdi da je izvršio težu povredu dužnosti, odnosno ugleda funkcije sudije-porotnika.
Sudija-porotnik smatra se razrešenim od dužnosti ako bude ukinut vojni sud u koji je postavljen.
Akt o razrešenju od dužnosti sudija i sudija-porotnika vojnih sudova zbog razloga iz člana 36 stav 1, tač. 5, 7, 8 i 9 i člana 38 stav 1 tač. 4 i 6 ovog zakona, može se doneti samo ako je prethodno sproveden postupak u kome je utvrđeno da postoje razlozi za razrešenje i ako je u tom postupku licu koje se razrešava omogućeno da se izjasni o razlozima za njegovo razrešenje.
Postupak za utvrđivanje razloga iz stava 1 ovog člana sprovodi komisija od tri člana, sastavljena od sudija vojnih sudova, koju obrazuje predsednik Republike.
5. Privremeno upućivanje na rad u drugi vojni sud
Sudija vojnog suda prvog stepena može biti privremeno upućen na rad u drugi vojni sud prvog stepena na dužnost sudije, ali najduže šest meseci u toku jedne godine.
Rešenje o privremenom upućivanju na rad iz stava 1 ovog člana donosi predsednik Vrhovnog vojnog suda.
6. Ostale odredbe
Odredbe zakona i drugih propisa kojima su uređeni odnosi u službi i prava, dužnosti i odgovornost vojnih lica važe i za predsednike i sudije vojnih sudova, ako ovim zakonom nije drukčije propisano.
Sudije vojnih sudova odgovaraju po propisima o disciplinskoj odgovornosti vojnih lica za povrede vojne discipline učinjene van vršenja dužnosti sudije.
Odredbe ovog zakona o pravima i dužnostima sudije, o njihovom postavljenju, razrešavanju i udaljenju od dužnosti, o polaganju zakletve i odgovornosti sudija za povrede vojne discipline odnose se i na predsednike vojnih sudova.
Glava IV
STRUČNI SARADNICI U VOJNIM SUDOVIMA
Za obavljanje određenih stručnih poslova u vojnim sudovima mogu se postavljati stručni saradnici.
Za stručnog saradnika može biti postavljen oficir pravne službe - diplomirani pravnik koji je položio pravosudni ispit ili civilno lice u Vojsci - diplomirani pravnik koje je položilo pravosudni ispit.
Stručni saradnici učestvuju u proučavanju pravnih pitanja, izrađuju nacrte sudskih odluka, a može im se poveriti pripremanje izveštaja suda i vođenje evidencije o sudskoj praksi.
Stručni saradnici postavljaju se po propisima o postavljanju vojnih lica.
Glava V
SUDSKA UPRAVA
Poslovima sudske uprave smatraju se rukovođenje i upravljanje sudom i pojedini poslovi i ovlašćenja u vezi sa organizacijom rada, finansijskim, materijalnim i administrativnim poslovanjem kojim se obezbeđuju uslovi za pravilan rad i poslovanje suda, a naročito:
1) organizovanje unutrašnjeg poslovanja u sudu;
2) obezbeđivanje sprovođenja zakona i drugih propisa u vezi sa organizacijom i radom vojnih sudova;
3) obezbeđivanje organizacijskih, kadrovskih, materijalnih i drugih uslova za rad vojnih sudova;
4) vođenje statistike;
5) poslovi pozivanja i raspoređivanja sudija-porotnika;
6) poslovi u vezi sa stalnim sudskim tumačima i veštacima;
7) poslovi izvršenja krivičnih sankcija;
8) materijalno i finansijsko poslovanje suda;
9) poslovi nadzora nad obavljanjem poslova sudske uprave u vojnim sudovima;
10) poslovi u vezi s predstavkama i predlozima stranaka koji se odnose na rad suda.
Poslove iz člana 47 ovog zakona vrši Savezno ministarstvo za odbranu, osim poslova iz tač. 1, 5, 6, 8 i 10 tog člana, koje vrši predsednik suda u skladu s Poslovnikom o radu vojnog suda.
Poslovnik o radu vojnih sudova sadrži odredbe o: unutrašnjoj organizaciji vojnog suda, radu sudske uprave, načinu vođenja sudskih upisnika i pomoćnih knjiga, poslovanju sudske pisarnice, obliku sudskih poziva i drugih obrazaca, postupanju sa sudskim spisima, pozivanju i rasporedu sudija-porotnika, postavljanju stalnih sudskih veštaka i sudskih tumača, materijalnom i finansijskom poslovanju i drugim pitanjima u vezi sa unutrašnjim poslovanjem u vojnim sudovima.
Poslovnik o radu vojnih sudova donosi savezni ministar za odbranu, po pribavljenom mišljenju opšte sednice Vrhovnog vojnog suda.
Poslovnik o radu vojnih sudova objavljuje se u "Službenom vojnom listu".
Na početku godine, u svakom vojnom sudu, rasporedom poslova, određuje se koje će poslove vršiti pojedine sudije, a koje ostala lica na radu u sudu.
Raspored poslova u vojnom sudu utvrđuje predsednik suda, po prethodno pribavljenom mišljenju sudija tog suda.
Svaki vojni sud ima svoj pečat koji sadrži naziv i sedište vojnog suda i grb Savezne Republike Jugoslavije.
Naziv i sedište vojnog suda ispisani su na srpskom jeziku ćiriličnim pismom.
Na zgradi u kojoj se nalazi vojni sud mora biti istaknut natpis koji sadrži naziv vojnog suda.
Glava VI
POSEBNE ODREDBE O KRIVIČNOM POSTUPKU PRED VOJNIM SUDOVIMA
1. Primenjivanje Zakona o krivičnom postupku
U krivičnom postupku pred vojnim sudovima primenjuju se odredbe Zakona o krivičnom postupku, ako ovim zakonom nije drukčije propisano.
Poslove i ovlašćenja određena Zakonom o krivičnom postupku vrše, i to:
1) poslove i ovlašćenja drugih redovnih prvostepenih sudova - vojni sudovi prvog stepena;
2) poslove i ovlašćenja drugih redovnih drugostepenih vrhovnih sudova - Vrhovni vojni sud;
3)*** poslove i ovlašćenja organa unutrašnjih poslova - organi bezbednosti Vojske Jugoslavije i organi vojne policije, u propisanom delokrugu;
4) poslove i ovlašćenja javnih tužilaca - vojni tužioci.
Vrhovni vojni sud ne održava pretres kad odlučuje o žalbi.
Kad Vrhovni vojni sud odlučuje u trećem stepenu, shodno se primenjuju odredbe koje važe za postupak u drugom stepenu. Član veća koji odlučuje u trećem stepenu ne može biti sudija koji je ranije odlučivao o tom predmetu.
Ako se oštećeni koji je vojno lice ili civilno lice u Vojsci, za krivično delo učinjeno od strane vojnog lica ili civilnog lica u Vojsci, za koje se goni po privatnoj tužbi, obrati za mirenje vojnoj komandi, rok za podnošenje privatne tužbe počinje teći od dana kada je postupak mirenja pred komisijom koju obrazuje nadležna vojna komanda okončan, a ako postupak nije okončan u roku od tri meseca - protekom tog roka. Ako je u postupku pred ovom komisijom došlo do izmirenja, oštećeni gubi pravo na podnošenje privatne tužbe.
Ako sudija vojnog suda prvog stepena po prijemu privatne tužbe za krivično delo protiv časti i ugleda koje nije učinjeno putem štampe, radija i televizije, u kojoj su privatni tužilac i okrivljeni vojna lica ili civilna lica u Vojsci, nađe da je vojni sud nadležan i da nema razloga za odbacivanje tužbe, kao i da nije bilo mirenja u smislu stava 1 ovog člana, dostaviće privatnu tužbu pretpostavljenoj vojnoj komandi privatnog tužioca i okrivljenog koja će obrazovati komisiju radi pokušaja mirenja.
Ako u roku od tri meseca od dana dostavljanja privatne tužbe sud primi od vojne komande izveštaj da su se stranke izmirile i da je privatni tužilac izjavio da odustaje od tužbe, sudija će odbaciti privatnu tužbu. Ako vojna komanda u roku od tri meseca ne dostavi takav izveštaj, smatraće se da je mirenje bilo bezuspešno i sudija će nastaviti postupak.
2. Branilac
U postupku pred vojnim sudovima okrivljeni ima pravo da uzme branioca koga sam odabere.
Ako okrivljeni ne uzme branioca, a radi se o slučajevima obavezne odbrane, predsednik vojnog suda prvog stepena postaviće mu branioca po službenoj dužnosti.
Ako ne postoje uslovi za obaveznu odbranu po Zakonu o krivičnom postupku, okrivljenom vojniku, studentu vojne akademije i učeniku srednje vojne škole, protiv koga je određen pritvor mora se odmah odrediti branilac po službenoj dužnosti.
Ako se protiv lica iz stava 3 ovog člana vodi postupak zbog krivičnog dela za koje se može izreći kazna zatvora u trajanju preko jedne godine, okrivljenom će se, na njegov zahtev, odrediti branilac po službenoj dužnosti za glavni pretres.
Za branioca po službenoj dužnosti može biti određen oficir pravne službe i civilno lice u Vojsci koji su diplomirani pravnici i koji su položili pravosudni ispit.
Listu lica iz stava 5 ovog člana na početku svake godine sačinjava predsednik vojnog suda prvog stepena.
Za krivična dela za koja se može izreći kazna zatvora u trajanju od 15 godina ili teža kazna, branilac okrivljenog može biti samo advokat.
3. Mesna nadležnost
Ako je vojno lice po izvršenom krivičnom delu premešteno ili privremeno upućeno na rad u drugu vojnu jedinicu, odnosno vojnu ustanovu koja se nalazi na teritoriji mesne nadležnosti drugog vojnog suda prvog stepena, za suđenje je mesno nadležan vojni sud prvog stepena koji je bio nadležan za suđenje u vreme izvršenja krivičnog dela. Izuzetno, veće Vrhovnog vojnog suda može, na predlog Vrhovnog vojnog tužioca, odrediti da okrivljenom u tom slučaju sudi vojni sud prvog stepena koji je za suđenje nadležan u vreme pokretanja postupka.
Odredbe stava 1 ovog člana shodno se primenjuju i pri određivanju mesne nadležnosti vojnog suda prvog stepena za suđenje civilnom licu u Vojsci.
Za suđenje civilnom licu mesna nadležnost vojnog suda određuje se prema odredbama Zakona o krivičnom postupku.
Ako je civilno lice izvršilo krivično delo iz člana 10 ovog zakona zajedno s vojnim licem, odnosno s civilnim licem u Vojsci, za suđenje civilnom licu mesno je nadležan sud koji je nadležan da sudi vojnom licu.
Ako je u vezi sa izvršenjem krivičnog dela okrivljeno više lica (saučesnici, prikrivači, lica koja su pomagala učiniocu posle izvršenja krivičnog dela, kao i lica koja nisu prijavila pripremanje krivičnog dela, izvršenje krivičnog dela ili učinioca), a za suđenje su nadležna dva vojna suda ili više vojnih sudova prvog stepena, veće Vrhovnog vojnog suda, na predlog Vrhovnog vojnog tužioca, odrediće vojni sud prvog stepena koji će sprovesti postupak.
4. Istraga
Istragu sprovodi istražni sudija vojnog suda.
Svaki pretpostavljeni vojni starešina dužan je da preduzme mere da se učinilac krivičnog dela za koje se goni po službenoj dužnosti ne sakrije ili ne pobegne, da se sačuvaju tragovi krivičnog dela i predmeti koji mogu poslužiti kao dokaz, kao i da se prikupe sva obaveštenja koja bi mogla biti od koristi za uspešno vođenje postupka.
O preduzetim merama iz stava 1 ovog člana vojni starešina dužan je da obavesti vojnog tužioca neposredno ili preko višeg starešine.
Obaveštenje vojnog starešine iz stava 2 ovog člana i izveštaj vojnog starešine iz člana 64 stav 2 ovog zakona mogu se koristiti u postupku po odredbama čl. 83 do 86 Zakona o krivičnom postupku.
Naredbu za prinudno dovođenje vojnog lica izvršava njegova pretpostavljena komanda, odnosno uprava, a za prinudno dovođenje civilnog lica - organ unutrašnjih poslova.
5. Pritvor
Pritvor protiv vojnog lica, civilnog lica u Vojsci i civilnog lica za krivična dela iz nadležnosti vojnih sudova može odrediti istražni sudija vojnog suda.
Za krivična dela iz nadležnosti drugog redovnog suda, pritvor protiv vojnog lica ili civilnog lica u Vojsci može odrediti, pod uslovima iz Zakona o krivičnom postupku, istražni sudija nadležnog drugog redovnog suda.
Sud koji je odredio pritvor protiv vojnog lica ili civilnog lica u Vojsci dužan je da o tome odmah, a najdocnije u roku od 24 časa, obavesti pretpostavljenog starešinu tog lica.
Svaki vojni starešina na položaju komandira čete, njemu ravnom ili višem položaju i ovlašćeno službeno lice organa unutrašnjih poslova i organa bezbednosti Vojske Jugoslavije i vojne policije mogu lišiti slobode vojno lice zatečeno u izvršenju krivičnog dela za koje se goni po službenoj dužnosti ako postoji opasnost od bekstva ili ako bi to lice ugrožavalo živote ili druga važna dobra.
Vojni starešina i ovlašćeno službeno lice iz stava 1 ovog člana dužni su da vojno lice koje su lišili slobode odmah, s izveštajem o zaticanju u izvršenju krivičnog dela i razlozima zbog kojih su ga lišili slobode, predaju istražnom sudiji vojnog suda ili najbližoj vojnoj jedinici, odnosno vojnoj ustanovi, koja će ga odmah sprovesti nadležnom istražnom sudiji vojnog suda. Ako vojni starešina ili ovlašćeno službeno lice to ne može učiniti, mora odmah izvestiti istražnog sudiju vojnog suda ili najbližu vojnu jedinicu, odnosno vojnu ustanovu, koja će lice lišeno slobode odmah preuzeti i bez odlaganja sprovesti nadležnom istražnom sudiji vojnog suda.
Rešenje o produženju pritvora preko tri meseca donosi veće Vrhovnog vojnog suda.
6. Ovlašćenja za donošenje propisa
Savezna vlada donosi propise o izdržavanju pritvora iz čl. 63 do 65 ovog zakona i o naknadi troškova krivičnog postupka pred vojnim sudovima.
Glava VII
POSEBNE ODREDBE O PARNIČNOM POSTUPKU PRED VOJNIM SUDOVIMA
U parničnom postupku pred vojnim sudovima primenjuju se odredbe Zakona o parničnom postupku, ako ovim zakonom nije drukčije propisano.
Poslove i ovlašćenja koji su određeni Zakonom o parničnom postupku vrše, i to:
1) poslove i ovlašćenja drugih redovnih prvostepenih sudova - vojni sudovi prvog stepena;
2) poslove i ovlašćenja drugih redovnih drugostepenih i vrhovnih sudova - Vrhovni vojni sud.
Pred vojnim sudovima neće se primenjivati odredbe Zakona o parničnom postupku koje se odnose na postupak u sporovima male vrednosti, na raspravu pred drugostepenim sudom i na reviziju.
Glava VIII
POSTUPAK U UPRAVNIM SPOROVIMA
Upravni spor protiv upravnih akata vojnih organa, kao i protiv upravnih akata saveznih organa i saveznih organizacija, ako je to saveznim zakonom propisano, pokreće se pred Vrhovnim vojnim sudom.
Za vođenje upravnog spora pred Vrhovnim vojnim sudom i za postupak tog suda u upravnim sporovima, kao i za postupak o zahtevu za zaštitu slobode i prava zajemčenih Ustavom SRJ, ako je sloboda ili pravo povređeno konačnim pojedinačnim aktom vojnog organa, i o predlogu za zaštitu zbog nezakonite radnje službenog lica u vojnom organu, važe odredbe Zakona o upravnim sporovima, ako ovim zakonom nije drukčije propisano.
Ako je upravnim aktom iz člana 68 ovog zakona povređen zakon u korist pojedinca ili pravnog lica, upravni spor pred Vrhovnim vojnim sudom pokreće Vrhovni vojni tužilac.
O predlogu za zaštitu zbog nezakonite radnje službenog lica u vojnom organu odlučuje vojni sud prvog stepena na čijoj je teritoriji radnja učinjena.
Glava IX
PRUŽANJE PRAVNE POMOĆI
Vojni sudovi su dužni da jedni drugima pružaju pravnu pomoć.
Vojni sudovi su dužni da pružaju pravnu pomoć i drugim redovnim sudovima.
Drugi redovni sudovi su dužni da pružaju pravnu pomoć vojnim sudovima.
Svi državni organi su dužni da pružaju pravnu pomoć vojnim sudovima.
Glava X
ZAHTEV ZA ZAŠTITU ZAKONITOSTI
O zahtevu za zaštitu zakonitosti protiv pravosnažnih odluka veća Vrhovnog vojnog suda, odlučuje Vrhovni vojni sud u opštoj sednici.
Glava XI
ORGANIZACIJA I RAD VOJNIH SUDOVA ZA VREME RATNOG STANJA, NEPOSREDNE RATNE OPASNOSTI ILI VANREDNOG STANJA
U slučaju ratnog stanja, neposredne ratne opasnosti ili vanrednog stanja, vojni sudovi prvog stepena iz člana 8 ovog zakona nastavljaju sa radom pri komandama armija, a Vrhovni vojni sud nastavlja sa radom u sedištu Štaba Vrhovne komande.
Za vreme ratnog stanja, neposredne ratne opasnosti ili vanrednog stanja formiraju se i vojni sudovi prvog stepena pri komandama vojnih okruga, divizija, korpusa, Komandi ratnog vazduhoplovstva i protivvazdušne odbrane i Komandi ratne mornarice.
Za vreme ratnog stanja postavljenje, udaljenje od dužnosti i razrešenje od dužnosti predsednika, sudija i sudija-porotnika vojnih sudova vrši predsednik Republike.
Poslovnik o radu vojnih sudova i postupak pred tim sudovima u slučaju ratnog stanja, neposredne ratne opasnosti ili vanrednog stanja propisuje Savezna vlada.
Glava XII
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Lica koja se na dan stupanja na snagu ovog zakona zateknu na dužnosti sudija vojnih sudova, odnosno predsednika vojnih sudova ostaju na tim dužnostima najduže tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Postavljenje sudija vojnih sudova, odnosno predsednika vojnih sudova po odredbama ovog zakona izvršiće se najdocnije u roku od tri meseca od dana njegovog stupanja na snagu.
Lica koja se na dan stupanja na snagu ovog zakona zateknu na dužnosti sudija vojnih sudova, odnosno predsednika vojnih sudova ostaju na tim dužnostima najduže tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Postavljenje sudija vojnih sudova, odnosno predsednika vojnih sudova po odredbama ovog zakona izvršiće se najdocnije u roku od tri meseca od dana njegovog stupanja na snagu.
Postupak pred Vojnom privrednom arbitražom započet pre stupanja na snagu ovog zakona okončaće se po odredbama čl. 125 do 134 Zakona o vojnim sudovima ("Službeni list SFRJ", br. 4/77 i 13/82), u roku od godinu dana.
Sa položenim pravosudnim ispitom izjednačuje se ispit koji su oficiri pravne službe i vojni službenici Jugoslovenske narodne armije, kao diplomirani pravnici, položili za čin majora, odnosno vojnog službenika III klase pravne službe, a koji je po Osnovnom zakonu o pravosudnom ispitu ("Službeni list SFRJ", br. 15/67) izjednačen s pravosudnim ispitom.
Propisi za izvršavanje ovog zakona doneće se u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o vojnim sudovima ("Službeni list SFRJ", br. 4/77 i 13/82), osim odredaba čl. 86 do 124, koje će se primenjivati do stupanja na snagu saveznog zakona kojim će se urediti materija izvršenja krivičnih sankcija.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".
* Odlukom SUS IU broj 45/95 ("Sl. list SRJ", br. 1/96) utvrđeno je da odredbe člana 26, 35 i člana 75 u delu koji glasi "na predlog saveznog ministra za odbranu" odnosno, "na predlog načelnika štaba Vrhovne komande", nisu saglasne sa Ustavom SRJ.
** Rokovi iz člana 77a računaju se od dana stupanja na snagu Zakona o izmenama i dopunama Zakona o vojnim sudovima ("Sl. list SRJ", br. 3/2002), odnosno od 26. januara 2002. godine.
*** Odredba člana 52 stav 2 tačka 3 Zakona o vojnim sudovima, u delu kojim se uređuje da poslove i ovlašćenja organa unutrašnjih poslova vrše organi bezbednosti Vojske Jugoslavije, prestala je da važi 11. jula 2002. godine, stupanjem na snagu Zakona o službama bezbednosti Savezne Republike Jugoslavije ("Sl. list SRJ", br. 37/2002) - član 61.