ODLUKAO KRITERIJUMIMA ZA KLASIFIKACIJU BILANSNE AKTIVE I VANBILANSNIH STAVKI PREMA STEPENU NAPLATIVOSTI I VISINI POSEBNE REZERVE BANAKA I DRUGIH FINANSIJSKIH ORGANIZACIJA("Sl. list SRJ", br. 39/2002) |
1. Ovom odlukom utvrđuju se kriterijumi za klasifikaciju bilansne aktive i vanbilansnih stavki banke i druge finansijske organizacije (u daljem tekstu: banka) prema stepenu naplativosti i visina posebne rezerve za obezbeđenje od potencijalnih gubitaka po aktivi i vanbilansnim stavkama određenog stepena naplativosti.
Pod potraživanjima koja se klasifikuju u smislu ove odluke podrazumevaju se bilansna aktiva iz tačke 2 i vanbilansne stavke iz tačke 3 te odluke.
2. Bilansnu aktivu banke koja se klasifikuje u smislu ove odluke čine:
- dospeli i nedospeli kratkoročni i dugoročni krediti,
- kamate i naknade,
- dugoročne i kratkoročne hartije od vrednosti i drugi plasmani namenjeni prodaji,
- učešća banke u kapitalu drugih pravnih lica,
- sredstva stečena naplatom potraživanja,
- druga bilansna aktiva, osim bilansne aktive iz tačke 4 ove odluke.
3. Vanbilansne stavke banke koje se klasifikuju u smislu ove odluke čine:
- izdate plative i činidbene garancije,
- avali i akcepti menica,
- drugi oblici jemstva,
- nepokriveni akreditivi,
- neiskorišćene preuzete obaveze,
- druge vanbilansne stavke po kojima može doći do plaćanja.
4. Bilansna aktiva i vanbilansne stavke koji se ne klasifikuju u smislu ove odluke su:
- gotovina, zlato i ostali plemeniti metali,
- osnovna sredstva,
- sredstva na računima kod banaka u inostranstvu, osim u delu koji služi za obezbeđenje izmirenja preuzete obaveze,
- kratkoročne hartije od vrednosti koje se mogu refinansirati kod Narodne banke Jugoslavije,
- depoziti i druga potraživanja od Narodne banke Jugoslavije,
- potraživanja od SR Jugoslavije i republika članica,
- hartije od vrednosti koje su izdale vlade i centralne banke zemalja članica Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (u daljem tekstu: OECD),
- sredstva stečena naplatom potraživanja u toku godinu dana od dana sticanja,
- obveznice emitovane u skladu sa Zakonom o regulisanju javnog duga Savezne Republike Jugoslavije po osnovu devizne štednje građana ("Službeni list SRJ", br. 36/2002),
- vanbilansne stavke po kojima ne može doći do plaćanja.
5. Banka je dužna da sva potraživanja klasifikuje u sledeće kategorije:
1) u kategoriju A:
- potraživanja od dužnika kod koga se ne očekuju problemi u naplati i koji svoje obaveze izmiruje blagovremeno, a izuzetno s docnjom ne dužom od 30 dana;
2) u kategoriju B:
- potraživanja od dužnika čiji su tokovi gotovine ocenjeni kao adekvatni sa aspekta izmirivanja obaveza, ali čije finansijsko stanje nije zadovoljavajuće usled određenih problema u poslovanju, s tim da ne ukazuje na znatnije pogoršanje u budućnosti,
- potraživanja od dužnika koji svoje obaveze uglavnom izmiruje s docnjom ne dužom od 30 dana, a ponekad s docnjom ne dužom od 90 dana;
3) u kategoriju V:
- potraživanja od dužnika čiji tokovi gotovine nisu adekvatni sa aspekta izmirivanja obaveza i kod koga ročna usklađenost određenih elemenata aktive i pasive ne odgovara delatnostima za koje je registrovan i koje stvarno obavlja,
- potraživanja od dužnika čija struktura i visina kapitala ne odgovaraju delatnostima za koje je registrovan i koje stvarno obavlja,
- potraživanja od dužnika koji svoje obaveze uglavnom izmiruje s docnjom ne dužom od 90 dana, a ponekad s docnjom ne dužom od 180 dana;
4) u kategoriju G:
- potraživanja od dužnika koji posluje s gubitkom ili za koga se može predvideti da će poslovati s gubitkom,
- potraživanja od nelikvidnog ili nesolventnog dužnika,
- potraživanja od dužnika protiv koga je pokrenut postupak prinudnog poravnanja ili prethodni postupak za utvrđivanje uslova za otvaranje stečajnog postupka,
- potraživanja od banke u sanaciji,
- potraživanja od dužnika koji svoje obaveze uglavnom izmiruje s docnjom ne dužom od 180 dana, a ponekad s docnjom ne dužom od 360 dana, pod uslovom da se osnovano može očekivati da će dužnik izmiriti bar deo obaveze;
5) u kategoriju D:
- potraživanja za koja se osnovano može očekivati da neće biti naplaćena,
- potraživanja sa sumnjivim ili spornim pravnim osnovom,
- potraživanja od dužnika u stečaju ili kod koga se osnovano može očekivati otvaranje postupka stečaja,
- potraživanja koja ne ispunjavaju uslove za klasifikaciju u ostale kategorije,
- potraživanja od dužnika koji svoje obaveze često izmiruje s docnjom dužom od 360 dana,
- sredstva stečena naplatom potraživanja koja banka nije otuđila ili stavila u funkciju svog poslovanja u roku od jedne godine od datuma sticanja.
6. Potraživanja klasifikovana u kategorije A i B iz tačke 5 ove odluke smatraju se dobrom aktivom, a potraživanja iz kategorija V, G i D - lošom aktivom.
7. Potraživanja od jednog dužnika klasifikuju se u jednu kategoriju, i to u kategoriju koja je, kad se primene kriterijumi iz tačke 5 ove odluke - najnepovoljnija, osim potraživanja za koje se osnovano može očekivati da neće biti naplaćeno i potraživanja sa sumnjivim ili spornim pravnim osnovom.
Sva potraživanja od dužnika povezanih imovinskim i upravljačkim vezama klasifikuju se u istu kategoriju, određenu na osnovu najnepovoljnije klasifikovanog potraživanja od tih dužnika.
Pod dužnicima povezanim imovinskim i upravljačkim vezama iz stava 2 ove tačke podrazumevaju se:
1) dva ili više fizičkih ili pravnih lica koja predstavljaju jedinstveni rizik za banku zbog toga što direktno ili indirektno ostvaruju uzajamnu kontrolu;
2) dva ili više fizičkih ili pravnih lica koja su međusobno tako povezana da finansijske teškoće jednog lica utiču na mogućnost plaćanja drugih lica.
8. Docnja u naplati potraživanja računa se prema prvobitnom datumu dospeća.
Prenos potraživanja na drugog dužnika ne utiče na njegovu klasifikaciju po kriterijumu docnje u naplati.
Potraživanje kojim su dužniku neposredno ili posredno obezbeđena sredstva za izmirivanje prethodno odobrenog potraživanja banke klasifikuje se prema prvobitnom datumu dospeća izmirenog potraživanja.
9. Izuzetno od tačke 8 ove odluke, odredbe te tačke ne primenjuju se pri prvom restrukturiranju, a na naredno restrukturiranje se primenjuju ako prethodno nije uspešno sproveden program finansijske konsolidacije dužnika.
Restrukturiranim potraživanjem, u smislu ove odluke, smatra se novo potraživanje regulisano ugovorom ako su tim potraživanjem zamenjena sva bilansna potraživanja od dužnika zbog pogoršanja njegovog finansijskog stanja, bitno promenjeni uslovi pod kojima je to potraživanje odobreno i istovremeno usvojen adekvatan program finansijske konsolidacije tog dužnika.
Bitnom promenom uslova iz stava 2 ove tačke smatra se, naročito, produženje roka vraćanja glavnice ili kamate, smanjenje kamatne stope ili visina potraživanja, zamena ispunjenja, kao i druge promene uslova kojima se olakšava položaj dužnika.
10. Banka je dužna da za svakog dužnika vodi dosije, koji sadrži dokumentaciju sa ažurnim, potpunim i tačnim podacima važnim za preuzimanje kreditnog rizika u odnosu na tog dužnika i za upravljanje tim kreditnim rizikom.
Dosije dužnika - pravnog lica sadrži naročito:
1) osnovne podatke o dužniku;
2) osnivački akt i statut dužnika, izvod iz sudskog registra i izvod iz registra organa nadležnog za poslove statistike;
3) akt o proceni finansijskog stanja i kreditne sposobnosti dužnika;
4) finansijske izveštaje dužnika u poslednja dva obračunska perioda pre nastanka potraživanja i u svim obračunskim periodima do potpunog izmirivanja potraživanja, uključujući i izveštaj revizora za one dužnike za koje je to propisano zakonom;
5) dokumentaciju u vezi sa eventualnim restrukturiranjem potraživanja, uključujući program finansijske konsolidacije dužnika i ocenu uspešnosti njegovog sprovođenja;
6) izveštaje o eventualnim nepravilnostima u vezi sa odobravanjem ili naplatom potraživanja i upravljanjem kreditnim rizikom u odnosu na dužnika;
7) pregled svih potraživanja banke od dužnika, tekućih i onih koja su prestala u toku poslednjih godinu dana, sa pratećom originalnom dokumentacijom uključujući:
- kreditni zahtev,
- odluke banke o odobravanju potraživanja i eventualnim izmenama uslova potraživanja,
- ugovore i druge akte koji su pravni osnov za nastanak, prestanak ili izmene uslova potraživanja, kao i za korišćenje prava banke iz instrumenta obezbeđenja naplate potraživanja,
- dokumentaciju o jemcu i ocenu njegovog finansijskog stanja,
- podatke o klasifikaciji potraživanja prema stepenu naplativosti u trenutku nastanka potraživanja i kasnije,
- prepisku i drugu dokumentaciju o kontaktima banke i dužnika u vezi s potraživanjem,
- izveštaje o kontroli namenskog korišćenja kredita,
- dokumentaciju u vezi s naplatom potraživanja i merama koje je banka preduzela radi naplate,
- akte koji su pravni osnov za promenu dužnika, u slučaju takve promene.
Dosije dužnika - fizičkog lica sadrži podatke iz stava 2 odredbe pod 1, 3, 5, 6 i 7 ove tačke, kao i podatke o zaposlenju i zaradi ili penziji dužnika u poslednja tri meseca, a po potrebi, i o prosečnom godišnjem prihodu u poslednje dve godine, s procenom imovinskog stanja dužnika.
Banka je dužna da dosijee svih dužnika, s kreditnim dosijeima za sva tekuća potraživanja, čuva na način kojim se obezbeđuje efikasno upravljanje kreditnim rizikom.
11. Potraživanja od dužnika za koga banka ne raspolaže potpunim i ažurnim podacima iz tačke 10 ove odluke klasifikuju se u kategoriju D - osim ako delimično nedostaju ili su neažurni samo manje značajni podaci, u kom slučaju se potraživanja tog dužnika klasifikuju u kategoriju G.
12. Banka je dužna da posebnu rezervu za obezbeđenje od potencijalnih gubitaka po aktivi i vanbilansnim stavkama određenog stepena naplativosti obrazuje u ukupnoj visini svojih potencijalnih gubitaka obračunatih na način iz tač. 13 i 14 ove odluke.
Banka je dužna da ukupan iznos posebne rezerve iz stava 1 ove tačke redovno obrazuje na računu posebnih rezervi, u skladu s promenama kvaliteta i visine svojih potraživanja, a najmanje jednom tromesečno.
13. Potencijalne gubitke banke iz tačke 12 ove odluke čini zbir 2% potraživanja klasifikovanih u kategoriju A, 5% potraživanja klasifikovanih u kategoriju B, 25% potraživanja klasifikovanih u kategoriju V, 50% potraživanja klasifikovanih u kategoriju G i 100% potraživanja klasifikovanih u kategoriju D.
14. Osnovicu za obračun potencijalnih gubitaka banke iz tačke 13 ove odluke predstavlja knjigovodstvena vrednost potraživanja, umanjena za:
- izvršene ispravke vrednosti;
- visinu potraživanja po osnovu hartija od vrednosti koje se mogu refinansirati kod Narodne banke Jugoslavije;
- visinu potraživanja obezbeđenih garancijom Narodne banke Jugoslavije, SR Jugoslavije ili republike članice;
- visinu gotovinskog depozita kod banke koji služi kao obezbeđenje potraživanja banke od tog dužnika;
- vrednost zaloge na zlatu, ostalim plemenitim metalima, kratkoročnim hartijama od vrednosti koje se mogu refinansirati kod Narodne banke Jugoslavije ili hartijama od vrednosti koje su izdale vlade i centralne banke zemalja članica OECD-a, kojom su obezbeđena potraživanja banke od tog dužnika;
- neiskorišćeni iznos okvirnih kredita s rokom dospeća do jedne godine ili koje banka može bezuslovno i bez najave da otkaže;
- visinu pokrivenih akreditiva;
- 80% iznosa potraživanja po osnovu hartija od vrednosti koje su izdale međunarodne razvojne banke;
- 80% iznosa potraživanja obezbeđenih bezuslovnom neopozivom garancijom banke iz zemlje članice OECD-a;
- 80% iznosa potraživanja po osnovu dokumentarnih akreditiva, obezbeđenih zalogom na robi koja se plaća akreditivom;
- 50% neiskorišćenog iznosa okvirnih kredita sa izvornim rokom dospeća preko jedne godine ili koje banka ne može bezuslovno ili bez najave da otkaže;
- 50% vrednosti činidbenih garancija;
- 50% iznosa bilansnih potraživanja banke obezbeđenih hipotekom na nekretnini čija vrednost, prema proceni ovlašćenog procenjivača, nije manja od ukupne visine potraživanja banke i drugih potraživanja obezbeđenih založnim pravom višeg reda prvenstva na istoj nekretnini, pod uslovom da je procena vrednosti nekretnine izvršena u poslednjih godinu dana, da zalogodavčevo pravo raspolaganja nekretninom i bančino založno pravo nisu ograničeni pravima trećih lica i da od prvobitnog datuma dospeća potraživanja nije prošlo više od 540 dana;
- 50% preostalog iznosa vanbilansnih stavki banke, nakon umanjenja po drugim osnovima iz ove tačke, obezbeđenih hipotekom na nekretnini čija vrednost, prema proceni ovlašćenog procenjivača, nije manja od ukupne visine potraživanja banke i drugih potraživanja obezbeđenih založnim pravom višeg reda prvenstva na istoj nekretnini, pod uslovom da je procena vrednosti nekretnine izvršena u poslednjih godinu dana, da zalogodavčevo pravo raspolaganja nekretninom i bančino založno pravo nisu ograničeni pravima trećih lica i da od prvobitnog datuma dospeća potraživanja nije prošlo više od 540 dana.
15. Banka je dužna da Narodnoj banci Jugoslavije tromesečno dostavlja izveštaje o visini i klasifikaciji svojih potraživanja - po stepenu naplativosti i visini svoje posebne rezerve obrazovane za obezbeđenje od potencijalnih gubitaka.
Izveštaji iz stava 1 ove tačke izrađuju se na obrascima koje Narodna banka Jugoslavije propisuje posebnim uputstvom.
16. Banke i druge finansijske organizacije osnovane pre stupanja na snagu Zakona o izmenama i dopunama Zakona o bankama i drugim finansijskim organizacijama ("Službeni list SRJ", br. 36/2002) dužne su da do 30. septembra 2002. godine posebnu rezervu za obezbeđenje od potencijalnih gubitaka po aktivi i vanbilansnim stavkama određenog stepena naplativosti obrazuju u iznosu od najmanje 50%, a do 31. decembra 2002. godine - u iznosu od 100% potencijalnih gubitaka po aktivi i vanbilansnim stavkama određenog stepena naplativosti, obračunatih na način propisan ovom odlukom.
17. Danom stupanja na snagu ove odluke prestaju da važe Odluka o kriterijumima za klasifikaciju bilansne i vanbilansne aktive banaka i drugih finansijskih organizacija prema stepenu naplativosti ("Službeni list SRJ", br. 31/99) i Odluka o visini posebne rezerve za obezbeđenje od potencijalnih gubitaka banaka i drugih finansijskih organizacija ("Službeni list SRJ", br. 31/99).
18. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".