UPUTSTVOO NAČINU I POSTUPKU PRERADE NOVČANICA I KOVANOG NOVCA I ZAMENE POHABANIH I OŠTEĆENIH NOVČANICA I OŠTEĆENOG KOVANOG NOVCA I O NAČINU OTKRIVANJA FALSIFIKATA NOVČANICA I KOVANOG NOVCA I POSTUPANJA SA FALSIFIKATIMA("Sl. list SRJ", br. 66/2002) |
1. Ovim uputstvom uređuju se način i postupak prerade novčanica i kovanog novca i zamene pohabanih i oštećenih novčanica i oštećenog kovanog novca, kao i način otkrivanja u bankama falsifikata novčanica i kovanog novca i postupanja sa falsifikatima.
2. Banka je dužna da prerađuje gotov novac, da odvaja pohabani, oštećeni, vanopticajni i makulaturni novac i da utvrđuje autentičnost novčanica i kovanog novca.
3. Banka je dužna da, vodeći računa da lice novčanice bude okrenuto prema gore, novčanice razvrstava i pakuje po vrstama i apoenima - u pakete od po 100 komada novčanica na koje se stavlja karika za pakovanje novčanica, u svežnjeve od po 1.000 komada (10 paketa), odnosno u amanete koji ne mogu da sadrže više od 20.000 komada (20 svežnjeva) novčanica.
4. Karika za pakovanje novčanica mora da sadrži naziv banke koja je izvršila pakovanje, apoen i iznos novčanica, potpise brojača i lica koje je izvršilo naknadnu kontrolu brojne tačnosti i datum pakovanja.
Deset paketa novčanica istog apoena i izdanja formira se u svežanj i vezuje mašinom za vezivanje (unakrsno trakom za vezivanje novca) ili vakuumiranjem. Na poslednjem paketu svežnja obavezno se upisuje datum vezivanja i stavljaju potpisi kontrolnog brojača i lica koje je izvršilo vezivanje.
Amanet mora biti spakovan u bešavnu vreću na takav način da su vrednosti potpuno bezbedne. Na amanetu se nalazi karton na kome su upisani naziv banke, iznosi i apoenska struktura novčanice, datum pakovanja i potpisi lica koji su izvršili pakovanje.
5. Kovani novac istog apoena mora biti zapakovan u platnenu vrećicu u koju se pakuje 1.000 komada apoena od 50 para i 1 dinara, a 500 komada apoena od 2 i 5 dinara.
Na platnenoj vrećici s kovanim novcem mora biti karton na kome je upisan naziv banke, apoen i iznos kovanog novca i datum pakovanja, kao i stavljeni potpisi članova komisije koji su pakovali taj novac.
6. Pohabane i oštećene novčanice i oštećeni kovani novac zamenjuju se u filijalama i ekspoziturama Narodne banke Jugoslavije.
7. Pohabanim novčanicama, u smislu ovog uputstva, smatraju se novčanice koje su dotrajale usled upotrebe ili njihov izgled više ne odgovara zahtevima i potrebama redovnog opticaja.
Pohabane novčanice zamenjuju se u punom iznosu.
8. Stepen oštećenja novčanica utvrđuje se upotrebom mera od providnog materijala, izrađenih posebno za svaki apoen i za svako izdanje novčanica, s tim što je svaka mera podeljena na 100 jednakih pravougaonika, a jedan pravougaonik odgovara jednom procentu (1%) površine cele novčanice.
Pri utvrđivanju stepena oštećenja novčanica merama iz stava 1 ove tačke, u obzir se uzimaju samo potpuno pokriveni pravougaonici.
Narodna banka Jugoslavije obezbediće bankama potrebne količine mera iz stava 1 ove tačke.
9. U punom iznosu zamenjuju se sledeće oštećene novčanice:
1) novčanica koja je iscepana na dva dela ili više delova pa lepljenjem sastavljena u celu novčanicu, a pored toga je pohabana i nepodobna za opticaj;
2) novčanica koja je usled dugog opticaja pohabana i pri tom oštećena pisanjem ili crtanjem, polivena mastilom, bojom ili masnoćom, nagorela, nagrižena, oštećena truljenjem, progorela, izbledela zbog pranja usled dejstva hemikalija ili na drugi način - ako to oštećenje ne prelazi 40% površine ispravne novčanice;
3) novčanica koja je po svom izgledu podobna za opticaj i čije oštećenje, nastalo na jedan od načina navedenih u odredbi pod 2 ovog stava, ne prelazi 40% površine ispravne novčanice;
4) novčanica kojoj nedostaje deo čija površina iznosi najviše 6% površine ispravne novčanice (dozvoljeno oštećenje), bez obzira na to da li je to oštećenje na jednom mestu ili na više mesta;
5) novčanica koja je zacepljena, bez obzira na dužinu zacepljenja.
10. Uz naknadu zamenjuju se sledeće oštećene novčanice:
1) novčanica čija površina dela podnesenog radi zamene za celu novčanicu iznosi najmanje 60% površine ispravne novčanice;
2) novčanica koja je iscepana na dva dela ili više delova pa lepljenjem sastavljena u celu novčanicu, koja bi, da nije tako pocepana, bila podobna za opticaj;
3) novčanica koja je oštećena pisanjem ili crtanjem, polivena mastilom, bojom ili masnoćom, nagorela, nagrižena, oštećena truljenjem, progorela, izbledela zbog pranja usled dejstva hemikalija ili na drugi način - ako to oštećenje prelazi 40% površine ispravne novčanice.
11. Ne zamenjuju se novčanice koje su oštećene na jedan od sledećih načina:
1) ako površina dela podnesenog radi zamene za celu novčanicu iznosi manje od 60% površine ispravne novčanice;
2) ako novčanici nedostaju dva dela okruglog oblika čiji prečnici iznose po 20 mm, a odstojanje pravolinijski vodoravno levo i desno od središta novčanice po 25 mm, bez obzira na veličinu ostalih delova koji joj nedostaju.
12. Izuzetno od tačke 11 ovog uputstva, novčanica čija površina dela podnesenog radi zamene za celu novčanicu iznosi manje od 60% površine ispravne novčanice a nagorela je, nagrižena, progorela ili oštećena truljenjem - zamenjuje se, uz naknadu, u Direkciji Narodne banke Jugoslavije za poslove trezora (u daljem tekstu: Direkcija), ali samo ako prethodno komisija, koju imenuje guverner ili lice koje on ovlasti, oceni da je reč o nesumnjivo autentičnoj novčanici za koju se sa sigurnošću može utvrditi da delovi koji joj nedostaju nisu mogli biti zamenjeni, odnosno da se neće moći podneti na zamenu.
U slučaju da komisija iz stava 1 ove tačke nije u mogućnosti da pouzdano utvrdi da je reč o nesumnjivo autentičnoj novčanici i da delovi koji joj nedostaju nisu mogli biti zamenjeni, odnosno da se neće moći podneti na zamenu - takva novčanica se šalje na ekspertizu u Zavod za izradu novčanica i kovanog novca - Topčider (u daljem tekstu: Zavod), od čijeg nalaza zavisi da li će se novčanica zameniti.
13. Za izvršenu uslugu zamene oštećenih novčanica iz tačke 10 i tačke 12 stav 2 ovog uputstva, podnosilac tih novčanica plaća Narodnoj banci Jugoslavije iznos utvrđen odlukom kojom je utvrđena jedinstvena tarifa po kojoj se naplaćuju naknade za usluge koje vrši Narodna banka Jugoslavije.
14. Oštećenim kovanim novcem, u smislu ovog uputstva, smatra se kovani novac koji je postao neupotrebljiv za dalji opticaj usled dejstva neke spoljne sile, ali samo ako su u pitanju celi i nesumnjivo autentični primerci tog novca.
Oštećeni kovani novac zamenjuje se u punom iznosu.
15. Makulaturama novčanica i kovanog novca, u smislu ovog uputstva, smatraju se primerci novčanica i kovanog novca koji su u Zavodu izrađeni sa izvesnom greškom i kao takvi pušteni u opticaj.
Makulature novčanica i kovanog novca koje se, kao zakonsko sredstvo plaćanja nalaze u opticaju - zamenjuju se u punom iznosu.
16. Narodna banka Jugoslavije o svakom novom tipu falsifikata novčanica i kovanog novca cirkularnim pismom obaveštava banke, navodeći sve karakteristike tog falsifikata.
17. Ako se u stanju gotovog novca u banci uoči primerak novca za koji se sumnja da je falsifikat, takav se primerak izuzima i šalje Direkciji, radi slanja na ekspertizu u Zavod.
Ako se ekspertizom u Zavodu utvrdi da je reč o falsifikatu, banka s takvim primercima novca postupa na isti način kao s manjkovima u gotovom novcu, a ako se utvrdi da je u pitanju originalni novac - banka iznos novca koji je poslala na ekspertizu vraća u stanje gotovog novca.
18. Ako ovlašćena lica filijale, odnosno ekspoziture Narodne banke Jugoslavije pri kontroli brojne tačnosti i ispravnosti gotovog novca - odmah posle prijema gotovog novca od banke u prisustvu radnika banke ili naknadno, na osnovu prijema deklarisane vrednosti - uoče primerak novca za koji se sumnja da je falsifikat, iznos takvog novca smatraće se manjkom, koji banka može nadoknaditi odmah tako što će položiti iznos novca koji nedostaje ili će Direkcija zadužiti žiro-račun banke.
Sa primercima gotovog novca za koji se sumnja da je falsifikat - filijala, odnosno ekspozitura Narodne banke Jugoslavije postupa na način utvrđen u tački 17 stav 1 ovog uputstva.
Ako se ekspertizom u Zavodu ustanovi da je reč o originalnom novcu, iznos takvog gotovog novca smatraće se viškom, koji Direkcija uplaćuje na žiro-račun banke.
19. Ovo uputstvo stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ", a primenjivaće se od 1. januara 2003. godine.