ZAKONO OSNOVAMA PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA("Sl. list SRJ", br. 5/2003) |
1. Osnovne odredbe
Ovim zakonom uređuju se osnove penzijskog i invalidskog osiguranja i matične evidencije o osiguranicima i korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.
Penzijsko i invalidsko osiguranje obuhvata obavezno i dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje.
Obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje je osiguranje kojim se, po osnovu rada, obezbeđuju prava za slučaj starosti, invalidnosti i smrti.
Lica koja nisu obavezno osigurana mogu se uključiti u obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje, u skladu sa zakonom kojim se uređuje obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja stiču se i ostvaruju zavisno od dužine i obima ulaganja sredstava za penzijsko i invalidsko osiguranje i uz primenu načela uzajamnosti i solidarnosti, pod uslovima i na način utvrđenim zakonom kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje.
Dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje je osiguranje kojim se mogu obezbediti prava za slučaj starosti, invalidnosti, smrti i drugih rizika osiguranja, ili veći obim prava od obima prava utvrđenog obaveznim osiguranjem.
Dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje mogu, pored organizacije za osiguranje, organizovati i sprovoditi i druga pravna lica, u skladu sa posebnim zakonom.
2. Prava iz obaveznog penzijskog i invalidskog osiguranja
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, u smislu ovog zakona, su:
1. za slučaj starosti - pravo na starosnu penziju;
2. za slučaj invalidnosti - pravo na invalidsku penziju;
3. za slučaj smrti - pravo na porodičnu penziju.
Zakonom kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje mogu se utvrditi i druga prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.
Uslovi za sticanje prava iz stava 1 ovog člana i drugih prava, utvrđivanje visine prava, način usklađivanja i korišćenje prava urediće se zakonom kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja su lična prava i ne mogu se prenositi na druga lica.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ne mogu zastareti, osim prava na potraživanja dospelih a neisplaćenih iznosa po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja.
Pojedine kategorije osiguranika utvrđene zakonom mogu, izuzetno, sticati i ostvarivati pravo na penziju pod posebnim uslovima utvrđenim zakonom kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje.
Osiguranici koji rade u saveznom organu na unutrašnjim poslovima, inostranim poslovima, poslovima kontraradio-izviđajne službe i poslovima kriptografije, na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, pravo na penziju mogu ostvariti pod uslovima iz stava 1 ovog člana.
Korisnik starosne, odnosno invalidske penzije ima pravo na najniži iznos penzije, u skladu sa zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju.
3. Ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja koja se ostvaruju u organizaciji za osiguranje obezbeđuju se u postupku predviđenom zakonom kojim je uređen opšti upravni postupak, ako zakonom kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje nije drukčije određeno.
Prava za slučaj invalidnosti i smrti prouzrokovanih povredom na radu ostvaruju osiguranici i lica koja pretrpe povredu na radu učestvujući u akcijama spasavanja ili odbrane od elementarnih nepogoda ili nesreća, u vojnoj vežbi ili u vršenju drugih obaveza iz oblasti odbrane zemlje utvrđenih saveznim zakonom.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju se kod organizacije za osiguranje kod koje je osiguranik poslednji put bio osiguran.
Organizacija za osiguranje kod koje je osiguranik poslednji put bio osiguran nadležna je i kad se prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju po osnovu međunarodnih ugovora.
Izuzetno od odredaba st. 1 i 2 ovog člana, osiguranik, odnosno korisnik prava, kao i član njegove porodice može, na svoj zahtev, ostvariti pravo na penziju kod organizacije za osiguranje kod koje je navršen, odnosno utvrđen pretežan deo staža osiguranja.
Pravo izbora organizacije za osiguranje iz stava 3 ovog člana može se koristiti samo jedanput.
Zahtev za ostvarivanje prava na penziju podnosi se organizaciji za osiguranje kod koje je osiguranik poslednji put bio osiguran.
Organizacija za osiguranje kod koje je osiguranik ostvario pravo na penziju, nadležna je za ponovno određivanje penzije ako se korisnik penzije zaposli, odnosno počne da obavlja samostalnu delatnost na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije.
Prava za slučaj invalidnosti i smrti prouzrokovanih povredom na radu ostvaruju se kod organizacije za osiguranje kod koje je osiguranik bio osiguran u času nastanka te povrede.
Prava za slučaj invalidnosti i smrti prouzrokovanih profesionalnom bolešću ostvaruju se kod organizacije za osiguranje kod koje je osiguranik bio osiguran u vreme oboljenja od profesionalne bolesti, a ako u to vreme nije bio osiguran, ta prava ostvaruju se kod organizacije za osiguranje kod koje je poslednji put bio osiguran.
4. Sredstva za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja
Sredstva za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje obezbeđuju se iz doprinosa koje plaćaju osiguranici i poslodavci.
Sredstva za povećane obaveze koje nastaju usled sticanja i ostvarivanja prava pod posebnim uslovima za osiguranike iz člana 8 stav 2 obezbeđuju se u saveznom budžetu.
Sredstva za povećane obaveze koje nastaju usled sticanja i ostvarivanja prava pod posebnim uslovima utvrđenim zakonom kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje obezbeđuju se u republičkom budžetu.
Sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje, odnosno prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja obezbeđuju se, odnosno ostvaruju kod organizacije za penzijsko i invalidsko osiguranje.
Sredstva za ostvarivanje prava iz člana 11 ovog zakona obezbeđuje organizator aktivnosti.
Ako je penzijski staž utvrđen kod dve organizacije ili više organizacija za osiguranje, one nadoknađuju deo penzije organizaciji za osiguranje kod koje je ostvareno pravo na penziju.
Naknada dela penzije u smislu stava 1 ovog člana odgovara srazmeri između staža koji je osiguraniku utvrđen kod druge organizacije za osiguranje i ukupnog penzijskog staža.
Pri utvrđivanju srazmere između utvrđenog staža i ukupnog penzijskog staža, od ukupnog penzijskog staža odbijaju se periodi posebnog staža.
Naknada dela penzije iz stava 2 ovog člana obuhvata i srazmerni deo dodatnih primanja uz penziju, koja korisniku pripadaju po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i srazmerni deo obaveznih doprinosa koji se plaćaju na penzijska primanja.
Naknada srazmernog dela penzije obračunava se i isplaćuje mesečno, ako ugovorom između organizacije za osiguranje nije drukčije određeno.
Odredbe ovog člana odnose se i na organizaciju za osiguranje vojnih osiguranika za staž navršen posle 1. januara 1973. godine.
Ako je invalidnost, odnosno smrt osiguranika prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću, invalidska, odnosno porodična penzija ostvarena po tom osnovu u celosti pada na teret organizacije za osiguranje kod koje je pravo ostvareno.
Organizacija za osiguranje kod koje je ostvareno pravo na penziju ili novčanu naknadu dužna je da korisniku prava isplaćuje iznose koji mu pripadaju u mestu njegovog boravka u Saveznoj Republici Jugoslaviji.
Organizacija za osiguranje kod koje je ostvareno pravo na penziju ili novčanu naknadu obezbeđuje njihovu isplatu korisnicima prava u inostranstvu, pod uslovima predviđenim međunarodnim ugovorom ili zakonom, odnosno pod uslovom reciprociteta.
5. Matična evidencija
Organizacija za osiguranje vodi matičnu evidenciju o osiguranicima i korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.
Matična evidencija iz stava 1 ovog člana sadrži podatke propisane zakonom kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje.
Penzijski staž i zarade, naknade zarada, odnosno osnovice osiguranja, kao i druge činjenice od uticaja na sticanje i utvrđivanje prava, osim nalaza, mišljenja i ocene organa veštačenja, uzimaju se u obzir pri ostvarivanju prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, bez obzira na to kod koje organizacije za osiguranje su utvrđeni, na osnovu podataka utvrđenih u matičnoj evidenciji.
6. Prelazne i završne odredbe
Korisnici prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja koji su, do dana stupanja na snagu ovog zakona, ta prava ostvarili po Zakonu o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SRJ", br. 30/96, 70/2001 i 3/2002), a koja su utvrđena ovim zakonom, imaju ta prava i posle tog dana, u obimu i na način utvrđenim ovim zakonom, ako je to za njih povoljnije.
Korisnici prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja koji su ta prava ostvarili po Zakonu o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SRJ", br. 30/96, 70/2001 i 3/2002), a koja nisu utvrđena ovim zakonom, ostvaruju ih pod uslovima, u obimu i na način utvrđenim propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Prava iz st. 1 i 2 ovog člana usklađivaće se na način utvrđen Zakonom o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SRJ", br. 30/96, 70/2001 i 3/2002).
Sredstva za pokriće obaveza organizacija za osiguranje nastalih zbog sticanja i ostvarivanja prava pod posebnim uslovima utvrđenim saveznim zakonom, koji se primenjivao do dana stupanja na snagu ovog zakona, obezbeđuju se u Saveznom budžetu.
Stupanjem na snagu ovog zakona prestaju da važe odredbe čl. 1 do 9 Zakona o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SRJ", br. 30/96, 70/2001 i 3/2002), a ostale odredbe i podzakonski akti doneti za izvršavanje tog zakona, primenjivaće se najkasnije do donošenja novih zakona kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje i podzakonskih akata na osnovu tih zakona.
Ovaj zakon stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom listu SRJ".