PRAVILNIK O ZDRAVSTVENOM PREGLEDU USEVA I OBJEKATA ZA PROIZVODNJU SEMENA, RASADA I SADNOG MATERIJALA I ZDRAVSTVENOM PREGLEDU SEMENA, RASADA I SADNOG MATERIJALA ("Sl. list SRJ", br. 66/99, 13/2002 i "Sl. list SCG", br. 10/2003)

Član 1

Ovim pravilnikom propisuju se vreme i način vršenja zdravstvenog pregleda useva i objekata za proizvodnju semena, rasada i sadnog materijala (u daljem tekstu: usevi i objekti), kao i zdravstveni pregled proizvodnje bezvirusnog ili na određene viruse testiranog semena, rasada i sadnog materijala i zemljišta na nematode; merila za utvrđivanje zdravstvenog stanja useva i objekata, semena, rasada, sadnog materijala i drugog bilja u unutrašnjem prometu i prometu preko državne granice (u daljem tekstu: Merila); obrazac uverenja o zdravstvenom stanju useva i objekata za proizvodnju sadnog materijala višegodišnjih biljaka; obrazac uverenja o zdravstvenom stanju i testiranju na prisustvo virusa i njima sličnih organizama na sadnom materijalu višegodišnjih biljaka i semena; uslovi koje moraju da ispune pravna lica koja se bave zdravstvenim pregledom useva i objekata, kao i zdravstvenim pregledom bezvirusnog ili na određene viruse testiranog semena, rasada, sadnog materijala i zemljišta na nematode.

Član 2

Usevima za proizvodnju semena poljoprivrednog bilja smatraju se zemljišta zasejana žitima, industrijskim, krmnim, povrtarskim, lekovitim, začinsko-aromatičnim i ukrasnim biljem i cvećem, kao i zemljište i supstrat na kome se to bilje proizvodi.

Objektima za proizvodnju šumskog semena, rasada i sadnog materijala višegodišnjih biljaka smatraju se:

1) rasadnici, staklenici, plastenici, botaničke bašte i arboretumi za proizvodnju voćnog, loznog i šumskog sadnog materijala, rasada i semena i sadnog materijala ukrasnog bilja, cveća, povrća i hmelja, zemljište i supstrat na kome se to bilje proizvodi;

2) primarni izvorni, predosnovni i osnovni materijal za zasnivanje matičnjaka voćaka i vinove loze, matični zasadi voćaka, vinove loze, šumskog i ukrasnog bilja, cveća i hmelja i zemljište na kome se to bilje proizvodi;

3) bilje za selekciju i introdukciju, zajedno sa zemljištem i supstratom na kome se to bilje proizvodi;

4) zemljišta na kojima se proizvode izdanci, sadnice, divljačice, prporci, živići, reznice, kalem grančice, lukovice, rizomi, krtole i seme drvenastog bilja, uključujući i semenske sastojine i semenske plantaže šumskog bilja;

5) mesta (lokacije, laboratorije, komore za gajenje biljaka i sl.) za proizvodnju semena i sadnog materijala iz kulture biljnog tkiva, kulture embriona i dr.

Objektima iz stava 2 ovog člana smatraju se i skladišta za smeštaj, čuvanje, doradu, preradu i transport semena, rasada i sadnog materijala.

Član 3

Zdravstvenom pregledu podležu:

1) usevi i objekti;

2) zemljište i supstrat na kome se zasniva proizvodnja bilja iz useva i objekata iz člana 2 stav 1 i stav 2 tač. 1 do 4 ovog pravilnika;

3) bilje koje se gaji ili se kao spontana flora nalazi u okruženju useva, odnosno objekata, a koje može da bude potencijalni domaćin i prenosilac određenih štetnih organizama (u daljem tekstu: izolacioni pojas), što se utvrđuje u Merilima za utvrđivanje zdravstvenog stanja useva i objekata, semena, rasada i sadnog materijala (u daljem tekstu: Merila).

Usevi i objekti vidno se obeležavaju sa podacima o proizvođaču, vrsti bilja, sorti i reprodukciji, zemljišnoj površini odnosno broju sadnica ili stabala.

Član 4

Zdravstveni pregled useva i objekata tokom vegetacije na prisustvo štetnih organizama mogu da vrše pravna lica koja ispunjavaju sledeće uslove:

1) da imaju u stalnom radnom odnosu dva radnika sa visokom stručnom spremom iz oblasti zaštite bilja;

2) da imaju laboratoriju za zaštitu bilja sa osnovnom opremom (mikroskop, binokular, termostat, aparat za sterilizaciju).

Zdravstveni pregled useva i objekata za proizvodnju bezvirusnog ili na određene viruse testiranog semena, rasada i sadnog materijala mogu da vrše pravna lica koja ispunjavaju sledeće uslove:

1) da imaju u stalnom radnom odnosu radnika sa visokom stručnom spremom iz oblasti zaštite bilja, sa naučnim stepenom magistra ili doktora (u istraživačkom, odnosno naučnom zvanju), iz oblasti virusologije;

2) da imaju virusološku laboratoriju sa opremom za ELISA test, staklenik i mrežanik, a za pregled voćarskih kultura, vinove loze i hmelja i eksperimentalno polje.

Zdravstveni pregled zemljišta na prisustvo nematoda mogu da vrše pravna lica koja ispunjavaju sledeće uslove:

1) da imaju u stalnom radnom odnosu radnika sa visokom stručnom spremom iz oblasti zaštite bilja, sa naučnim stepenom magistra ili doktora (u istraživačkom, odnosno naučnom zvanju), iz oblasti fitonematologije;

2) da imaju laboratoriju za fitonematologiju sa uređajima za ekstrakciju cistolikih i slobodnih nematoda, mikroskop, binokular.

Zdravstveni pregled useva i objekata, semena, rasada i sadnog materijala na prisustvo drugih štetnih organizama (fitopatogenih gljiva, bakterija, insekata i grinja), a koje nije moguće utvrditi pregledom u smislu stava 1 ovog člana mogu da vrše pravna lica koja ispunjavaju sledeće uslove, iz jedne ili više oblasti:

1) da imaju u stalnom radnom odnosu radnika sa visokom stručnom spremom iz oblasti zaštite bilja, sa naučnim stepenom magistra ili doktora (u istraživačkom, odnosno naučnom zvanju), iz oblasti mikologije, bakteriologije, entomologije, akarologije i herbologije;

3) da imaju laboratoriju za fitopatologiju, entomologiju odnosno herbologiju sa sledećom opremom: mikroskop, binokular, termostat, komora za izolaciju, sušnica, autoklav, staklara, insektarijum.

Član 5

Zdravstveni pregled useva vrši se dva puta, i to prvi pregled u vreme u kome se najbolje mogu uočiti pojave štetnih organizama, a drugi pregled - pred ubiranje semena.

Zdravstveni pregled za useve suncokreta, duvana i krmnog bilja vrši se tri puta, a u usevu krompira - četiri puta, u toku vegetacije.

Zdravstveni pregled useva iz člana 5 stav 2 ovog pravilnika vrši se, i to:

1) prvi pregled - kad suncokret ima šest do sedam listova, drugi - pred cvetanje biljaka, a treći - u početku tehničke zrelosti;

2) prvi pregled duvana - u fenofazi rasada (10 dana pre iznošenja biljaka na stalno mesto), drugi - u fenofazi bujnog porasta biljaka, a treći - u fenofazi butonizacije;

3) prvi pregled krmnog bilja - odmah po nicanju useva ili po završetku vegetacije (u već zasnovanom lucerištu), drugi - pre cvetanja biljaka, a treći - u fazi obrazovanja mahuna;

4) prvi pregled - kada biljke krompira dostignu visinu 15 do 20 cm, drugi - kada su biljke u punom cvetu, treći pregled (postkontrola) - po završetku vegetacije, a četvrti - pre stavljanja u promet.

Ako se seme poljoprivrednog bilja, seme cveća, šumsko seme i dr. proizvodi u dvogodišnjem periodu, obavezan je pregled u toku vegetacije u prvoj godini.

Pri proizvodnji šumskog semena svake godine se vrši po jedan pregled, a u godinama berbe i drugi pregled - pred ubiranje semena.

Zdravstveni pregled objekata poljoprivrednog i šumskog bilja vrši se prvi put najdocnije do 31. jula tekuće godine. Drugi pregled objekata vrši se pre stavljanja sadnog materijala u promet, a najdocnije do 30. novembra tekuće godine. Zdravstveni pregled objekata može se vršiti i više od dva puta godišnje ako je to potrebno zbog nepovoljnih uslova proizvodnje sadnog materijala ili specifičnosti štetnih organizama.

Zdravstveni pregled zemljišta i supstrata, na prisustvo nematoda vrši se jedanput godišnje, 30 dana pre početka proizvodnje - zasnivanja useva, 30 dana pre zasnivanja objekata i svake četvrte godine u matičnjaku, pre kretanja vegetacije.

Zdravstvenom pregledu na prisustvo nematoda, podležu i organska đubriva (kompost, treset i dr.) i organsko mineralna smeša pre deklarisanja ili stavljanja u promet.

Zdravstveni pregled useva i objekata iz ovog člana vrši se u prisustvu proizvođača semena, rasada i sadnog materijala.

Član 6

Proizvođač semena, rasada i sadnog materijala poljoprivrednog i šumskog bilja, dužan je da nadležnom saveznom organu prijavi zdravstveni pregled:

1) zemljišta i supstrata - najkasnije 30 dana pre zasnivanja useva, odnosno objekta;

2) useva - najkasnije 30 dana od obavljene setve;

3) objekta - najkasnije do 30. aprila tekuće godine; i

4) matičnjaka - najkasnije do 30. aprila svake četvrte godine.

Uz prijavu za pregled iz stava 1 ovog člana proizvođač podnosi na uvid i ugovor zaključen sa pravnim licem ovlašćenim za vršenje zdravstvenog pregleda, iz člana 4 ovog pravilnika.

Član 7

Način vršenja zdravstvenog pregleda i utvrđivanje zdravstvenog stanja useva, objekata i bilja iz člana 3 tač. 1 i 3 ovog pravilnika kao i utvrđivanje zdravstvenog stanja semena, rasada i sadnica u prometu, u odnosu na prisustvo štetnih organizama, izuzev virusa, fitoplazmi i njima sličnih organizama, propisani su Merilima. Pored vrste bilja i štetnog organizma (kolone 2 i 3), Merilima je utvrđena i površina, odnosno količina koja se pregleda i na koji način (kolona 4), a u kolonama 5, 6 i 7 utvrđen je procenat do kojeg može da se nađe štetni organizam.

Izuzetno od odredbe stava 1 ako se kod bilja koje se razmnožava vegetativnim putem (voćke, vinova loza, šumsko bilje, jagodičasto i sitno voće, ukrasno šiblje, krompir, lukovi, cveće) i rasada prilikom pregleda utvrdi prisustvo zaraza određenim virusima ili fitoplazmama koji su navedeni u Merilima, u procentu iznad dozvoljenog, a koji se prenose vektorima, taj usev, odnosno objekat se isključuje iz proizvodnje semena, odnosno sadnog materijala.

Ako se prisustvo određenih virusa iz stava 2 ovog člana utvrdi na višegodišnjim stablima, zaražena stabla treba uništiti, a ostala stabla pored vizuelnog pregleda na prisustvo određenih virusa treba potvrgnuti serološkom testiranju ili bio testu. Tek posle dvogodišnjeg negativnog nalaza objekat se može smatrati zdravstveno ispravnim u odnosu na određene viruse, s tim da se u međuvremenu ne pojavi nijedna nova zaraza.

Ako se u usevu za proizvodnju semena biljaka (ječam, paprika, pasulj, grašak, lucerka, crvena detelina, salata) kao i na voćkama za proizvodnju generativnih podloga utvrdi prisustvo virusa koji se prenose semenom, u značajnom procentu (preko 1%), a prenose se i vektorima ili polenom, u procentu određenom u Merilima, takav usev, odnosno objekat se izbacuje iz proizvodnje za seme i sadni materijal. Osim vizuelnog pregleda, te biljke se obavezno podvrgavaju testiranju, radi utvrđivanja prisustva virusa.

Zdravstveni pregled i utvrđivanje zdravstvenog stanja zemljišta i supstrata u odnosu na nematode vrši se analizom na prisustvo određenih nematoda koje su utvrđene u Merilima, prema vrstama bilja na kojima se javljaju, a koje se planiraju kao usevi, odnosno objekti.

Član 8

Prilikom prvog zdravstvenog pregleda useva i objekata pravno lice ovlašćeno za vršenje zdravstvenog pregleda vrši uvid u dokumentaciju i utvrđuje:

1) da li za seme upotrebljeno za zasnivanje useva postoji uverenje o proizvodnji semenskog useva i deklaracija o kvalitetu semena, odnosno da li za podizanje matičnih zasada voćaka postoji uverenje o njegovom zasnivanju od osnovnog materijala, odnosno da li za reprodukcioni sadni materijal upotrebljen na objektu postoji uverenje o zdravstvenoj ispravnosti i deklaracija o kvalitetu;

2) da li postoji izveštaj o izvršenom pregledu na prisustvo određenih nematoda u zemljištu, odnosno supstratu, iz člana 3 tačka 2 ovog pravilnika.

Član 9

Ako se zdravstvenim pregledom useva i objekata utvrdi prisustvo karantinskih štetnih organizama sa Liste karantinski štetnih organizama - Lista A1 ("Službeni list SRJ" br. 8/99), usev ili objekat se isključuju iz proizvodnje, a držaocima bilja se naređuje preuzimanje mera radi uništavanja (iskorenjivanja) štetnih organizama.

Ako se zdravstvenim pregledom utvrdi prisustvo karantinski štetnih organizama sa Liste karantinski štetnih organizama - Lista A2 ("Službeni list SRJ" br. 8/99), usev ili objekat se ne isključuje iz proizvodnje, ali se držaocu bilja naređuju mere uništavanja (iskorenjivanja) štetnih organizama.

Ako se zdravstvenim pregledom utvrdi prisustvo ekonomski štetnih organizama sa Liste ekonomski štetnih organizama ("Službeni list SRJ" br. 65/99), u procentu većem nego što je to utvrđeno Merilima, držaocu bilja se naređuje mera u cilju saniranja stanja zaraze.

Član 10

Seme, rasad i sadni materijal ne mogu se upotrebljavati i stavljati u promet ako se na njima utvrdi prisustvo prouzrokovača biljnih bolesti i štetočina, odnosno ako se u semenu, usevima i objektima utvrdi prisustvo korova u procentu većem od procenta koji je utvrđen u Merilima ovog pravilnika, ili ako su zaraženi virusima i njima sličnim organizmima, a deklarisani su kao bezvirusni.

Član 11

Posle svakog izvršenog zdravstvenog pregleda useva i objekta sastavlja se Zapisnik o zdravstvenom pregledu useva i objekata za proizvodnju semena, rasada i sadnog materijala poljoprivrednog i šumskog bilja na Obrascu broj 1.

Zapisnik se sastavlja u tri primerka, od kojih prvi primerak zadržava pravno lice ovlašćeno za vršenje zdravstvenog pregleda, drugi primerak zadržava proizvođač semena, odnosno sadnog materijala, a treći primerak pravno lice ovlašćeno za vršenje zdravstvenog pregleda dostavlja nadležnom saveznom organu.

Izveštaj o rezultatima izvršenih pregleda na prisustvo nematoda, kao i testovima na prisustvo virusa, čini sastavni deo zapisnika o zdravstvenom pregledu.

Član 12

Podaci o zdravstvenom stanju useva i objekata unose se posebno za svaki pregledani usev, odnosno objekat u Knjigu o zdravstvenom pregledu useva i objekata za proizvodnju semena, rasada i sadnog materijala poljoprivrednog i šumskog bilja, koja se vodi na Obrascu broj 2.

Podaci o zdravstvenom pregledu i testiranju na viruse i njima slične organizme u proizvodnji bezvirusnog ili na određene viruse testiranog materijala unose se u Knjigu o zdravstvenom pregledu i testiranju na viruse i njima slične organizme, koja se vodi na Obrascu broj 3.

Član 13

Ako je zdravstvenim pregledom utvrđeno da je usev, odnosno objekat zdravstveno ispravan, pravno lice ovlašćeno za vršenje zdravstvenog pregleda, po izvršenom pregledu, izdaje Uverenje o zdravstvenom stanju poljoprivrednog useva za proizvodnju semena, objekta za proizvodnju rasada i sadnog materijala višegodišnjih biljaka na Obrascu broj 4, u roku od deset dana od dana kada je izvršen zdravstveni pregled, a za bezvirusni materijal Uverenje o zdravstvenom stanju i testiranju na prisustvo virusa i njima sličnih organizama na rasadu i sadnom materijalu višegodišnjih biljaka i semenu na Obrascu broj 5, deset dana posle završenog indeksiranja.

Ako se zdravstvenim pregledom bilja iz člana 3 tačka 3 ovog pravilnika utvrdi da postoje karantinski štetni organizmi u bilo kom procentu, odnosno da postoje ekonomski štetni organizmi u procentu većem od procenta utvrđenog Merilima, tretiraće se da je zaraženi ceo usev, odnosno objekat - ako se na tom usevu, odnosno objektu proizvodi seme ili sadni materijal vrste bilja kod koje ti organizmi prouzrokuju bolest, odnosno koju te štetočine napadaju ili se preko tog bilja mogu preneti.

U promet se mogu stavljati samo one količine semena i sadnog materijala koje nisu zaražene određenim virusima ili svim poznatim virusima i njima sličnim organizmima na toj vrsti bilja i koje su proizvedene od testiranog materijala i nad kojima su sprovedeni zdravstveni pregledi, a testiranjem utvrđeno da nisu zaraženi virusima, odnosno određenim virusima i njima sličnim organizmima.

Član 14

Merila za utvrđivanje zdravstvenog stanja useva i objekata, semena, rasada i sadnog materijala, kao i Obrasci od 1. do 5. odštampani su uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 15

Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o obaveznom zdravstvenom pregledu useva i objekata, semena i sadnog materijala poljoprivrednog i šumskog bilja ("Službeni list SFRJ" br. 52/86).

Član 16

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".