PRAVILNIKO KRITERIJUMIMA ZA ODREĐIVANJE LOKACIJE I UREĐENJE DEPONIJA OTPADNIH MATERIJA("Sl. glasnik RS", br. 54/92) |
Ovim pravilnikom propisuju se kriterijumi za određivanje lokacije i uređenje deponija otpadnih materija radi zaštite životne sredine.
Deponija otpadnih materija (u daljem tekstu: deponija) u smislu ovog pravilnika jeste sanitarno-tehnički uređen prostor na kome se odlaže čvrst otpad koji kao otpadni materijal nastaje na javnim površinama, u domaćinstvima, u procesu proizvodnje, odnosno rada, u prometu ili upotrebi, a koji nema svojstva opasnih materija i ne može se prerađivati, odnosno racionalno koristiti kao industrijska sirovina ili energetsko gorivo (u daljem tekstu: otpad).
Deponija se locira, po pravilu, u uvalama zaklonjenim bočnim reljefom, bivšim pozajmištima zemlje i ravnim terenima koji su bez tekućih i stagnirajućih voda.
Strmi tereni sa nagibom preko 25% mogu se koristiti za deponije uz primenu odgovarajućih tehničkih mera (planiranje, škarpiranje, podgrađivanje i dr.).
Tereni koji se nalaze na seizmičkom području preko 7o Merkalijeve skale mogu se koristiti za deponiju pod uslovom da su preduzete antiseizmičke mere na vodovodnim, kanalizacionim i drenažnim instalacijama, kao i pri izgradnji pomoćnih objekata deponije.
Tereni sa klizištima mogu se koristiti za deponiju pod uslovom da su preduzete mere sanacije klizišta (rasterećenje podloge, izgradnja potpornih zidova, drenaža, podgrađivanje i dr.).
Deponija se locira na terenu koji nije plavljen površinskim ili podzemnim vodama u vremenskom periodu najmanje učestalosti od 25 godina.
Deponija koja se locira na terenu sa većom propustljivošću od 0,00001 cm/s, obezbeđuje se radi zaštite podzemnih voda slojem gline od 0,5 m ili plastičnom folijom.
Deponija se locira na mestu koje je udaljeno najmanje 1,5 km od ušorenog naselja i naselja zbijenog tipa (granice stambenog dela).
Deponija iz stava 1 ovog člana može se locirati na udaljenosti najmanje od 400 m od naselja, ukoliko je zaklonjena geomorfološkim tvorevinama ili veštačkim zaklonom.
Pri određivanju lokacije za gradnju deponije, uzimaju se u obzir podaci o:
- nameni površina iz generalnog urbanističkog plana, u celini ili u gravitacionom području deponije u radijusu od 3 km;
- hidrografskoj situaciji sa ucrtanim vodotocima i vododerinama;
- geološkim karakteristikama u zoni terena u idejnom planu na bazi geološke, hidrogeološke i inžinjerske karte, a u glavnom projektu na osnovu istražnih radova, sa podacima o nivou podzemnih voda;
- konfiguraciji terena sa ucrtanim izohipsama;
- ucrtanoj putnoj mreži i koncepciji priključka deponije na postojeće puteve;
- hidrometeorološkim karakteristikama od značaja za lociranje deponije kao što su: ruža vetrova, učestalost i brzina vetra sa maksimalnom, minimalnom, aritmetičkom sredinom i tišinom;
- temperaturnim karakteristikama: maksimalna temperatura sa dužinom njenog trajanja i temperatura ispod 0oC sa brojem zimskih dana sa temperaturom ispod 0oC;
- broju dana sa snežnim pokrivačem, prosečnoj visini snežnog pokrivača i padavinama u milimetrima i ekstremnim padavinama;
- plavnosti terena za deponiju površinskim ili podzemnim vodama;
- stabilnosti terena, klizištima i njihovom intenzitetu na mestu buduće deponije;
- seizmičkim karakteristikama;
- podzemnoj infrastrukturi (instalacije za navodnjavanje, eventualno druge instalacije i drugi infrastrukturni objekti);
- nalazištima zemlje za kontrolno sanitarno zasipavanje deponovanog otpada;
- broju stanovnika po poslednjem popisu, sa proračunom trenda porasta ili smanjenja broja stanovnika za period za koji se predviđa trajanje i eksploatacija deponije;
- izvorima otpada, kao što su javne površine, površine domaćinstva, preduzeća, industrijski objekti i sl.;
- ukupnoj količini i vrsti otpada, ne računajući industrijski otpad;
- količini i vrsti industrijskog otpada za koji se pretpostavlja da se može deponovati;
- nasipavanju i kontroli deponije.
U izboru lokacije za deponiju učestvuju najmanje tri stručna lica sa visokom stručnom spremom, od kojih su po jedno iz urbanističke, geološke i medicinske struke.
Deponija se planira za vreme duže od 20 godina u skladu sa odgovarajućim urbanističkim planom.
Deponija se može planirati za vreme kraće od 20 godina u slučaju kada je potrebno popuniti prirodnu depresiju, iskopinu ili zaravniti pojedine površine u blizini naselja.
Zapremina i kapacitet deponije određuje se na osnovu uporedivih podataka dobijenih merenjem o količini otpada koji treba odložiti, zapreminske težine otpada (masa) na deponiji i količine prekrivnog materijala primenom sledećeg obrasca:
K x F
V = --------------------
q
gde je:
V - godišnja zapremina deponije (m3),
K - godišnja količina otpada (tona),
F - faktor procenjenog učešća prekrivnog materijala (0,10-0,17 za sabijene deponije, 0,17-0,33 za nesabijene deponije),
q - zapreminska težina otpada na deponiji (t/m3) 0,5-1,0 t/m3 za sabijene deponije, 0,3-0,5 t/m3 za nesabijene deponije).
Ukoliko se ne raspolaže uporedivim podacima dobijenih merenjem o količini otpada, zapremina deponije može da se odredi na osnovu podataka o broju stanovnika i njihovog prirodnog i veštačkog priraštaja za period za koji se predviđa korišćenje deponije primenom sledećeg obrasca:
P
N1 = N (1 + ------------) n;
100
gde je:
N1 - budući broj stanovnika,
N - postojeći broj stanovnika (iz popisa stanovništva),
P - priraštaj stanovništva u procentima,
n - broj godina za koje se predviđa vreme trajanja deponije.
Zapremina deponije dobija se na osnovu proizvoda broja stanovnika u vreme za koje se planira deponija i zapremine otpada posle kompaktiranja izražene u metrima kubnim.
Smatra se da se godišnje odloži po stanovniku jedan m3 otpada u rastresitom stanju.
Proračunata količina otpada za vek trajanja deponije, uvećava se za 2% godišnje.
Deponija se povezuje na postojeću putnu mrežu pre početka njenog korišćenja.
Jedan ili više pristupnih puteva uređuju se u skladu sa procesom rada na deponiji i brojem, veličinom i težinom vozila.
Prohodnost pristupnog puta obezbeđuje se u svim vremenskim uslovima.
Širina pristupnog puta ka deponiji za naselja sa preko 50.000 stanovnika iznosi 6 m, a uspon puta najviše 14%.
Za deponije naselja sa manje od 50.000 stanovnika pristupni put ne može imati širinu manju od 3,5 m, pod uslovom da su obezbeđena mestimična proširenja za mimoilaženje vozila.
Deponija se ne može locirati:
1) na manjoj udaljenosti od 0,5 km od pojedinačnih kuća van naselja,
2) na zemljištu u užoj zoni sanitarne zaštite izvorišta za snabdevanje vodom za piće,
3) na manjoj udaljenosti od 0,5 km uz obalu reka, jezera, akumulacija i u njihovom aluvionu,
4) na manjoj udaljenosti od 1,5 km od spomenika kulture ili zaštićenog prirodnog dobra,
5) na manjoj udaljenosti od 0,5 km od železničke i autobuske stanice, stovarišta zapaljivog materijala i vojnog objekta,
6) na manjoj udaljenosti od 2 km od zdravstvenog objekta za stacionarno lečenje, prirodnog lečilišta, prehrambene industrije,
7) u radijusu 3,2 km od referentne tačke (ARP) aerodroma i 13 km duž poletno-sletne staze za avione na mlazni pogon, odnosno u radijusu 1,2 km za ostale avione,
8) na zemljištu na kome je najviši sezonski nivo podzemne vode 2 m od dna deponije i terenima sa većom propustljivošću od 0,0000l cm/s,
9) iznad ugrađenih instalacija za veštačko navodnjavanje, kao i drugih podzemnih infrastruktura iznad tunela podvožnjaka, skloništa i sl.
10) na manjoj udaljenosti od 0,1 km od gasovoda, naftovoda, dalekovoda.
Deponija se može locirati u široj zoni sanitarne zaštite, ako u smislu propisa o sanitarnoj zaštiti ne ugrožava izvorište vode za piće.
Deponija se ograđuje, ukoliko nije zaklonjena od auto-puta, regionalne ili važnije frekventne komunikacije, železničke pruge i vodenog puta, veštačkim zaklonom čija je visina najmanje dva metra.
Deponija se oprema pokretnom žičanom mrežom visine najmanje tri metra, čija su okca prečnika od najviše 50 mm, radi sprečavanja raznošenja otpada.
Deponija se obezbeđuje nepokretnim i pokretnim osvetljenjem, a operativna zona odlaganja obezbeđuje osvetljenjem u skladu sa propisima o JU standardima.
Deponija ima kontrolni centar za poslove kontrole, koji se postavlja 20 do 60 m od glavnog ulaza, sa njegove unutrašnje strane.
Na svakom ulazu u deponiju postavlja se tabla koja sadrži podatke: naziv deponije, adrese preduzeća koja odlažu otpad na deponiju, radno vreme, zabranjene i dozvoljene vrste otpada i druge značajne informacije. Ova tabla je od trajnog materijala sa neizbrisivim natpisima.
Pomoćni objekti deponije, namenjeni za korišćenje i boravak zaposlenih radnika grade se i opremaju u skladu sa propisima o zaštiti na radu.
Pomoćni objekti namenjeni za održavanje i čuvanje mehanizacije grade se i opremaju u skladu sa veličinom deponije i stepenom njene opremljenosti.
Deponija se obezbeđuje rezervama vode, čiji pritisak pri isticanju ne može biti manji od 8 bara, i rezervama zemlje, radi zaštite od požara.
Uz deponiju se gradi objekat namenjen za pranje vozila i kontejnera.
Kad su količine vode na deponiji ograničene, dozvoljeno je pranje kontejnera i na drugom mestu gde postoji centralno snabdevanje vodom i odvođenje upotrebljene vode sa ugrađenim uređajem za prečišćavanje voda, u skladu sa važećim propisima o vodama.
Mesto iz stava 3 ovog člana nalazi se između deponije i naselja koje koristi deponiju, odnosno u tom naselju.
Deponija se oprema sistemom za prihvatanje voda od padavina, voda iz tela deponije i upotrebljenih tehnoloških voda.
Voda od padavina i iz tela deponije odvodi se u dva bazena koji se pune naizmenično, iz kojih se vraća na površinu deponije ili se, posle prečišćavanja, ispušta u recipijent.
Upotrebljene tehnološke i sanitarne vode ispuštaju se u kanalizacioni sistem, a ukoliko ne postoji takva mogućnost - odvode se u nepropusnu prelivnu septičku jamu.
Deponija se uređuje nivelacijom osnovice i strana terena, zavisno od topografije i karakteristika terena, (skidanje humusnog sloja, po potrebi podsloja i sl.) i dodatnim zemljanim radovima, zavisno od tehnologije deponovanja.
Otpad iz vozila istovaruje se na prostoru dnevnog odlaganja, i to na delu napredovanja otpada.
Širina radnog čela iznosi od 10 do 50 metara, zavisno od dnevne količine otpada, a nagib kosine odlaganja ne može biti veći od 1:3.
Otpad se razastire i sabija preko radnog čela u slojevima od po 30-50 cm debljine, preko kojih se odlažu novi slojevi iste debljine, visine etaže od 2,5 m, uključujući i prekrivku.
Kod velikih deponija (naselja preko 100.000 stanovnika) visina etaže može biti do pet metara.
Svaka etaža deponovanog otpada i prekrivnog materijala ostvaruje nagib od najmanje 2%.
Na deponijama iz stava 1 ovog člana formiraju se do dve etaže godišnje, s tim da se druga etaža postavlja šest meseci posle stabilizacije prve etaže.
Razastiranje otpada vrši se buldožerom ili drugim vozilom sa raonikom mase od 5-15 tona.
Na deponiji za naselje od 50.000 stanovnika dozvoljeno je odlaganje otpada bez posebnog sabijanja.
Na deponiji za naselje preko 50.000 stanovnika otpad se odlaže obaveznim sabijanjem-kompaktiranjem posebnom pokretnom opremom za sabijanje (kompaktori) ili drugom opremom veće mase, bez ograničenja broja etaža koje se postavljaju jedna preko druge u toku jedne godine.
U višeslojnoj i kompaktiranoj deponiji izgrađuju se vertikalni kanali za odvođenje deponijskog gasa.
Gornja površina otpada, koja se odloži u toku dana, prekriva se slojem zemlje čija debljina zavisi od kohezije otpada i stepena sabijanja.
Debljina prekrivke iz stava 1 ovog člana iznosi 10-30 cm.
Zaliha prekrivnog materijala treba da obezbedi sedmodnevne potrebe deponije, a za zimski period za onoliko dana koliko se predviđa prema statističkim meteorološkim podacima temperatura ispod 0o celzijusa.
Na deponiji se uređuje poseban odvojen deo za odlaganje čvrstog industrijskog otpada koji se zaštićuje nepropusnom folijom u horizontalnom i bočnom delu.
Industrijski otpad se odlaže u ambalaži koja je zaštićena od oštećenja pre i prilikom rasturanja i sabijanja otpada.
Na deponiji nije dozvoljeno spaljivanje otpada, izuzev u odgovarajućem postrojenju za spaljivanje otpada.
Na deponiji se jednom u pet godina određuje struktura otpada, a kontrola postupaka pri odlaganju otpada se vrši svakodnevno, naročito primena kontrolnog sanitarnog zasipavanja.
Na deponiji se kontrolom istovarene količine i vrste otpada, količine i kvaliteta ocednih voda iz drenažnih uređaja, kvaliteta podzemnih voda i sistemskom kontrolom prisustva glodara, utvrđuju opasnosti od zagađivanja životne sredine i preduzimaju odgovarajuće mere zaštite (sprečavanje prijema otpada koji ima svojstva opasnih materija, otklanjanje nedostataka na drenažnim uređajima, deratizacija i dr.).
Radi kontrole kvaliteta podzemnih voda na deponiju se postavljaju najmanje tri pijezometra, po jedan sa svake strane i jedan nizvodno od deponije, pri čemu se uzimaju uzorci dva puta godišnje.
Deponija prestaje da se koristi kad na njenoj površini nije moguće odlaganje novih količina otpada ili kad ugrožava životnu sredinu, a nije moguće izvršiti sanaciju.
Gornja površina deponije iz stava 1 ovog člana prekriva se slojem zemlje u količini od 3.000 do 5.000 m3 po ha, u zavisnosti od buduće namene zemljišta, vodeći računa da se prekrivna zemlja ravnomerno rasporedi.
Preduzeće, odnosno druga organizacija koja je koristila deponiju, dužna je da u roku od šest meseci od dana prestanka njenog korišćenja izvrši rekultivaciju deponije po projektu rekultivacije.
Postojeće deponije predviđene za korišćenje u periodu dužem od 5 godina, urediće se na način utvrđen ovim pravilnikom, u delu koji se odnosi na uređenje deponija u roku od 18 meseci od dana stupanja na snagu ovog pravilnika.
Postojeće deponije, predviđene za korišćenje u periodu kraćem od 5 godina, urediće se na način utvrđen ovim pravilnikom u pogledu najnužnijih mera zaštite životne sredine (ograđivanje, fizičko obezbeđenje, zasipavanje, dovođenje i odvođenje vode i sl.).
Mere iz stava 2 ovog člana utvrdiće nadležni organ uprave za poslove zaštite životne sredine rešenjem najdocnije za šest meseci od dana stupanja na snagu ovog pravilnika.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".