ODLUKAO KRITERIJUMIMA ZA KLASIFIKACIJU BILANSNE AKTIVE I VANBILANSNIH STAVKI PREMA STEPENU NAPLATIVOSTI I VISINI POSEBNE REZERVE BANAKA I DRUGIH FINANSIJSKIH ORGANIZACIJA("Sl. glasnik RS", br. 39/2003) |
1. Ovom odlukom utvrđuju se kriterijumi za klasifikaciju bilansne aktive i vanbilansnih stavki banke i druge finansijske organizacije (u daljem tekstu: banka) prema stepenu naplativosti i visina posebne rezerve za obezbeđenje od potencijalnih gubitaka po aktivi i vanbilansnim stavkama određenog stepena naplativosti.
Pod potraživanjima koja se klasifikuju u smislu ove odluke podrazumevaju se bilansna aktiva iz tačke 2 i vanbilansne stavke iz tačke 3 te odluke.
2. Bilansnu aktivu banke koja se klasifikuje u smislu ove odluke čine:
- dospeli i nedospeli kratkoročni i dugoročni krediti,
- kamate i naknade,
- dugoročne i kratkoročne hartije od vrednosti i drugi plasmani namenjeni prodaji,
- učešća banke u kapitalu drugih pravnih lica,
- sredstva stečena naplatom potraživanja,
- druga bilansna aktiva, osim bilansne aktive iz tačke 4 ove odluke.
3. Vanbilansne stavke banke koje se klasifikuju u smislu ove odluke čine:
- izdate plative i činidbene garancije,
- avali i akcepti menica,
- drugi oblici jemstva,
- nepokriveni akreditivi,
- neiskorišćene preuzete obaveze,
- druge vanbilansne stavke po kojima može doći do plaćanja.
4. Bilansna aktiva i vanbilansne stavke koji se ne klasifikuju u smislu ove odluke su:
- gotovina, zlato i ostali plemeniti metali,
- osnovna sredstva i nematerijalna ulaganja,
- sredstva po viđenju i sredstva oročena od sedam dana na računima banaka u inostranstvu,
- kratkoročne hartije od vrednosti koje se mogu refinansirati kod Narodne banke Srbije,
- depoziti i druga potraživanja od Narodne banke Srbije,
- potraživanja od Republike Srbije,
- hartije od vrednosti koje su izdale vlade i centralne banke zemalja članica Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (u daljem tekstu: OECD),
- sredstva stečena naplatom potraživanja u toku godinu dana od dana sticanja,
- obveznice emitovane u skladu sa Zakonom o regulisanju javnog duga Savezne Republike Jugoslavije po osnovu devizne štednje građana ("Službeni list SRJ", broj 36/2002),
- vanbilansne stavke po kojima ne može doći do plaćanja.
5. Banka je dužna da sva potraživanja klasifikuje u sledeće kategorije:
1) u kategoriju A:
- potraživanja od dužnika kod koga se ne očekuju problemi u naplati i koji svoje obaveze izmiruje blagovremeno, a izuzetno s docnjom ne dužom od 30 dana;
2) u kategoriju B:
- potraživanja od dužnika čiji su tokovi gotovine ocenjeni kao adekvatni sa aspekta izmirivanja obaveza, ali čije finansijsko stanje nije zadovoljavajuće usled određenih problema u poslovanju, s tim da ne ukazuje na znatnije pogoršanje u budućnosti,
- potraživanja od dužnika koji svoje obaveze uglavnom izmiruje s docnjom ne dužom od 30 dana, a ponekad s docnjom ne dužom od 90 dana;
3) u kategoriju V:
- potraživanja od dužnika čiji tokovi gotovine nisu adekvatni sa aspekta izmirivanja obaveza i kod koga ročna usklađenost određenih elemenata aktive i pasive ne odgovara njegovoj delatnosti,
- potraživanja od dužnika čije struktura i visina kapitala ne odgovaraju njegovoj delatnosti,
- potraživanja od dužnika koji svoje obaveze uglavnom izmiruje s docnjom ne dužom od 90 dana, a ponekad s docnjom ne dužom od 180 dana;
4) u kategoriju G:
- potraživanja od dužnika koji posluje s gubitkom,
- potraživanja od nelikvidnog ili nesolventnog dužnika,
- potraživanja od dužnika protiv koga je pokrenut postupak prinudnog poravnanja ili prethodni postupak za utvrđivanje uslova za otvaranje stečajnog postupka,
- potraživanja od banke u sanaciji,
- potraživanja od dužnika koji svoje obaveze uglavnom izmiruje s docnjom ne dužom od 180 dana, a ponekad s docnjom ne dužom od 360 dana, pod uslovom da se osnovano može očekivati da će dužnik izmiriti bar deo obaveze;
5) u kategoriju D:
- potraživanja sa sumnjivim ili spornim pravnim osnovom,
- potraživanja od dužnika u stečaju ili kod koga se osnovano može očekivati otvaranje postupka stečaja,
- potraživanja koja ne ispunjavaju uslove za klasifikaciju u ostale kategorije,
- potraživanja od dužnika koji svoje obaveze često izmiruje s docnjom dužom od 360 dana,
- sredstva stečena naplatom potraživanja koja banka nije otuđila ili stavila u funkciju svog poslovanja u roku od jedne godine od datuma sticanja.
Izuzetno od stava 1 odredba pod 4, alineja prva, ove tačke, gubitak u poslovanju dužnika nije razlog za klasifikaciju potraživanja banke u kategoriju G ako je dužnik pravno lice koje svoje obaveze prema banci izmiruje blagovremeno ili sa docnjom ne dužom od 180 dana, a pri tom je osnovano ili privatizovano metodom tenderske privatizacije u poslednje tri godine od dana kada se vrši klasifikacija ili se na dan kada se vrši klasifikacija nalazi u postupku tenderske privatizacije, kao i ako ima gubitak u poslovanju ali svoje obaveze izmiruje u roku ili sa docnjom ne dužom od 30 dana - s tim što potraživanje prema tom dužniku ne može biti klasifikovano u kategoriju A.
Pod tokovima gotovine u smislu ove odluke podrazumeva se razlika između poslovnih prihoda i poslovnih rashoda uvećanih za troškove amortizacije i troškove rezervisanja, s jedne strane, i dospelih obaveza za plaćanje po svim osnovama, s druge strane, koje se odnose na posmatrani izveštajni period.
Tokovi gotovine dužnika smatraju se adekvatnim sa aspekta izmirivanja obaveza prema banci pod sledećim uslovima:
- ako je dužnik iskazao pozitivnu razliku u smislu stava 3 ove tačke u poslednjem izveštajnom periodu, ili
- ako iz analize ekonomičnosti projekta za koji se odobrava kredit (poslovni plan, projekcija bilansa stanja i bilansa uspeha, projekcija tokova gotovine, ocena rentabilnosti projekta, ocena perioda vraćanja ulaganja, analiza osetljivosti projekta na rizike) proizlazi da će dužnik iskazivati pozitivnu razliku u smislu stava 3 ove tačke dovoljnu za uredno izmirivanje obaveza prema banci.
6. Potraživanja klasifikovana u kategorije A i B iz tačke 5 ove odluke smatraju se dobrom aktivom, a potraživanja iz kategorija, V, G i D iz te tačke - lošom aktivom.
7. Sva potraživanja od jednog dužnika klasifikuju se u jednu kategoriju, određenu na osnovu potraživanja koje je, primenom kriterijuma iz tačke 5 ove odluke, najnepovoljnije klasifikovano.
Izuzetno od stava 1 ove tačke, potraživanja sa sumnjivim i spornim pravnim osnovom ne određuju klasifikaciju ostalih potraživanja.
Sva potraživanja od dužnika povezanih imovinskim i upravljačkim vezama klasifikuju se u istu kategoriju, određenu na osnovu najnepovoljnije klasifikovanog potraživanja od tih dužnika.
Pod dužnicima povezanim imovinskim i upravljačkim vezama iz stava 3 ove tačke podrazumevaju se:
1) dva ili više fizičkih ili pravnih lica koja predstavljaju jedinstveni rizik za banku zbog toga što direktno ili indirektno ostvaruju uzajamnu kontrolu;
2) dva ili više fizičkih ili pravnih lica koja su međusobno tako povezana da finansijske teškoće jednog lica utiču na mogućnost plaćanja drugih lica.
8. Docnja u naplati potraživanja računa se prema prvobitnom datumu dospeća.
Prenos potraživanja na drugog dužnika ne utiče na njegovu klasifikaciju po kriterijumu docnje u naplati.
Potraživanje kojim su dužniku neposredno ili posredno obezbeđena sredstva za izmirivanje prethodno odobrenog potraživanja banke klasifikuje se prema prvobitnom datumu dospeća izmirenog potraživanja.
9. Izuzetno od tačke 8 ove odluke, odredbe te tačke ne primenjuju se pri prvom restrukturiranju, a na naredno restrukturiranje se primenjuju ako prethodno nije uspešno sproveden program finansijske konsolidacije dužnika.
Restrukturiranim potraživanjem, u smislu ove odluke, smatra se novo potraživanje regulisano ugovorom ako su tim potraživanjem zamenjena sva bilansna potraživanja od dužnika zbog pogoršanja njegovog finansijskog stanja, bitno promenjeni uslovi pod kojima je to potraživanje odobreno i istovremeno usvojen adekvatan program finansijske konsolidacije tog dužnika.
Bitno promenjenim uslovima iz stava 2 ove tačke smatraju se, naročito, produženje roka vraćanja glavnice ili kamate, smanjenje kamatne stope ili visine potraživanja, zamena ispunjenja, kao i druge promene uslova kojima se olakšava položaj dužnika.
10. Banka je dužna da za svakog dužnika vodi dosije, koji sadrži dokumentaciju sa ažurnim, potpunim i tačnim podacima važnim za preuzimanje kreditnog rizika u odnosu na tog dužnika i za upravljanje tim kreditnim rizikom.
Dosije dužnika koji je pravno lice sadrži naročito:
1) osnovne podatke o dužniku;
2) osnivački akt i statut dužnika, izvod iz sudskog registra i izvod iz registra organa nadležnog za poslove statistike;
3) procenu finansijskog stanja i kreditne sposobnosti dužnika;
4) finansijske izveštaje dužnika u poslednja dva obračunska perioda pre nastanka potraživanja i u svim obračunskim periodima do potpunog izmirivanja potraživanja, uključujući i izveštaj revizora za one dužnike za koje je to propisano zakonom;
5) dokumentaciju u vezi sa eventualnim restrukturiranjem potraživanja, uključujući program finansijske konsolidacije dužnika i ocenu uspešnosti njegovog sprovođenja;
6) pregled svih potraživanja banke od dužnika, tekućih i onih koja su prestala u toku poslednjih godinu dana, sa pratećom originalnom dokumentacijom, uključujući:
- kreditni zahtev,
- odluke banke o odobravanju potraživanja i eventualnim izmenama uslova potraživanja,
- ugovore i druge akte koji su pravni osnov za nastanak, prestanak ili izmene uslova potraživanja, kao i za korišćenje prava banke iz instrumenta obezbeđenja naplate potraživanja,
- dokumentaciju o jemcu i ocenu njegovog finansijskog stanja,
- podatke o klasifikaciji potraživanja prema stepenu naplativosti u trenutku nastanka potraživanja i kasnije,
- prepisku i drugu dokumentaciju o kontaktima banke i dužnika u vezi s potraživanjem,
- izveštaje o kontroli namenskog korišćenja kredita,
- dokumentaciju u vezi s naplatom potraživanja i merama koje je banka preduzela radi naplate,
- akte koji su pravni osnov za promenu dužnika, u slučaju takve promene.
Izuzetno od st. 1 i 2 ove tačke, dosije dužnika kome banka odobri jedan ili više kredita čiji ukupni iznos ne prelazi 1.000.000 dinara sadrži, pored osnovnih podataka o dužniku i njegovom jemcu, podatke o njihovim prihodima, odnosno tokovima gotovine u prethodnih godinu dana i procenu mogućnosti dužnika i njegovog jemca da u narednom periodu ostvare prihode, odnosno tokove gotovine dovoljne za otplatu kredita izvršenu na osnovu njihovih prihoda, odnosno tokova gotovine u prethodnih godinu dana, kao i na osnovu projekta dužnika za čiju se realizaciju kredit odobrava - kada je reč o dužniku koji posluje, ili procenu mogućnosti dužnika i njegovog jemca da ostvare prihode, odnosno tokove gotovine dovoljne za otplatu kredita koja se vrši na osnovu projekta dužnika za čiju se realizaciju kredit odobrava - kada je reč o dužniku kome je kredit potreban za otpočinjanje delatnosti.
Dosije dužnika koji je fizičko lice sadrži podatke iz stava 2 odredbe pod 1, 3, 5 i 6 ove tačke, kao i podatke o zaposlenju i zaradi ili penziji tog dužnika u poslednja tri meseca, a, po potrebi, i o prosečnom godišnjem prihodu u poslednje dve godine, s procenom imovinskog stanja ovog dužnika.
Banka je dužna da dosijee svih dužnika, s kreditnim dosijeima za sva tekuća potraživanja, čuva na način kojim se obezbeđuje efikasno upravljanje kreditnim rizikom.
11. Potraživanja od dužnika za koga banka ne raspolaže potpunim i ažurnim podacima iz tačke 10 ove odluke klasifikuju se u kategoriju D - osim ako delimično nedostaju ili su neažurni samo manje značajni podaci, u kom se slučaju potraživanja od tog dužnika klasifikuju u kategoriju G.
12. Banka je dužna da posebnu rezervu za obezbeđenje od potencijalnih gubitaka po aktivi i vanbilansnim stavkama određenog stepena naplativosti obrazuje u ukupnoj visini svojih potencijalnih gubitaka obračunatih na način iz tač. 13 i 14 ove odluke.
Banka je dužna da ukupan iznos posebne rezerve iz stava 1 ove tačke redovno obrazuje na računu posebnih rezervi, u skladu s promenama kvaliteta i visine svojih potraživanja, a najmanje jednom tromesečno.
13. Potencijalne gubitke banke iz tačke 12 ove odluke čini zbir 2% potraživanja klasifikovanih u kategoriju A, 5% potraživanja klasifikovanih u kategoriju B, 25% potraživanja klasifikovanih u kategoriju V, 50% potraživanja klasifikovanih u kategoriju G i 100% potraživanja klasifikovanih u kategoriju D.
14. Osnovicu za obračun potencijalnih gubitaka banke iz tačke 13 ove odluke predstavlja knjigovodstvena vrednost potraživanja, umanjena za:
- izvršene ispravke vrednosti;
- visinu potraživanja obezbeđenih garancijom banke koja je prema poslednjem rangiranju koje su izvršili Standard&Poor's, Fitch-IBCA ili Thompson BankWatch rangirana sa najmanje BBB ili koje je izvršio Moody's - sa najmanje Baa3;
- visinu potraživanja obezbeđenih garancijom Narodne banke Srbije ili Republike Srbije;
- visinu gotovinskog depozita kod banke koji služi kao obezbeđenje potraživanja banke od tog dužnika;
- vrednost zaloge na zlatu, ostalim plemenitim metalima, kratkoročnim hartijama od vrednosti koje se mogu refinansirati kod Narodne banke Srbije, obveznicama Republike Srbije do visine njihove tržišne vrednosti ili hartijama od vrednosti koje su izdale vlade i centralne banke zemalja članica OECD-a, kojom su obezbeđena potraživanja banke od tog dužnika;
- neiskorišćeni iznos okvirnih kredita s rokom dospeća do jedne godine ili koje banka može bezuslovno i bez najave da otkaže;
- visinu pokrivenih akreditiva,
- 80% iznosa potraživanja po osnovu hartija od vrednosti koje su izdale međunarodne razvojne banke;
- 80% iznosa potraživanja po osnovu dokumentarnih akreditiva obezbeđenih zalogom na robi koja se plaća akreditivom;
- 50% iznosa potraživanja obezbeđenih bezuslovnom neopozivom garancijom banke iz zemlje članice OECD-a ako banka nije rangirana na način naveden u alineji drugoj ovog stava;
- 50% neiskorišćenog iznosa okvirnih kredita sa izvornim rokom dospeća preko jedne godine ili koje banka ne može bezuslovno ili bez najave da otkaže;
- 50% vrednosti činidbenih garancija;
- 50% iznosa bilansnih potraživanja banke obezbeđenih hipotekom na nepokretnosti čija vrednost, prema proceni ovlašćenog procenjivača, nije manja od ukupne visine potraživanja banke i drugih potraživanja obezbeđenih založnim pravom višeg reda prvenstva na istoj nepokretnosti, pod uslovom da je procena vrednosti nepokretnosti izvršena u poslednje tri godine;
- 50% iznosa bilansnih potraživanja banke obezbeđenih založnim pravom prvenstvenog reda naplate zasnovanim na neuknjiženoj nepokretnosti zaključenjem sudskog poravnanja pred nadležnim sudom, pod uslovom da je procena vrednosti nepokretnosti izvršena u poslednje tri godine i da vrednost nepokretnosti nije manja od ukupne visine potraživanja;
- 50% preostalog iznosa vanbilasnih stavki banke, nakon umanjenja po drugim osnovima iz ove tačke, obezbeđenih hipotekom na nepokretnosti čija vrednost, prema proceni ovlašćenog procenjivača, nije manja od ukupne visine potraživanja banke i drugih potraživanja obezbeđenih založnim pravom višeg reda prvenstva na istoj nepokretnosti, pod uslovom da je procena vrednosti nepokretnosti izvršena u poslednje tri godine.
15. Banka je dužna da Narodnoj banci Srbije tromesečno dostavlja izveštaje o visini i klasifikaciji svojih potraživanja - prema stepenu naplativosti i visini svoje posebne rezerve obrazovane za obezbeđenje od potencijalnih gubitaka.
Izveštaji iz stava 1 ove tačke izrađuju se na obrascima koje Narodna banka Srbije propisuje posebnim uputstvom.
16. Danom stupanja na snagu ove odluke prestaje da važi Odluka o kriterijumima za klasifikaciju bilansne aktive i vanbilansnih stavki prema stepenu naplativosti i visini posebne rezerve banaka i drugih finansijskih organizacija ("Službeni list SRJ", broj 39/2002).
17. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku RS".