NAREDBA O ODREĐIVANJU VRSTA RADNIH ETALONA, MERILA I UZORAKA REFERENTNIH MATERIJALA ZA ČIJI SE PREGLED MOGU AKREDITOVATI PREDUZEĆA I DRUGA PRAVNA LICA ("Sl. list SRJ", br. 36/98 i 19/2002)

1. Ovom naredbom određuju se vrste radnih etalona, merila i uzoraka referentnih materijala za čiji se pregled mogu akreditovati preduzeća i druga pravna lica.

2. Radni etaloni za čiji se pregled mogu akreditovati preduzeća i druga pravna lica su etaloni:

1) dužine:

a) etalon-mere:

- merni lenjiri;

- prsten;

- valjak;

- granične planparalelne mere;

- etalon-mere ravnosti;

- etalon-mere hrapavosti;

- etalon-mere debljine tankih slojeva;

b) etalon-uređaji:

- uređaji za pregled graničnih planparalelnih mera;

- uređaji za pregled mernih satova;

- uređaji za pregled merila širine i nadvišenja koloseka;

- uređaji za pregled akcelerometara;

2) ugla u ravni:

a) etalon-mere:

- optičke prizme i poligoni;

- granične mere ugla;

b) etalon-uređaji:

- goniometri;

- autokolimatori;

- podeone ploče i aparati;

- uređaji za ispitivanje libela;

- uređaji za ispitivanje ugaonika;

3) pritiska:

- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa elastičnim mernim elementom, klasa tačnosti 0,1; 0,2; 0,25; 0,4; 0,5; 0,6;

- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa mernim pretvaračem, klasa tačnosti 0,1; 0,2; 0,25; 0,4; 0,5; 0,6;

4) sile:

- dinamometri klase tačnosti 0,1; 0,2; 0,5;

5) tvrdoće:

- pločice za tvrdoću po Brinelu;

- pločice za tvrdoću po Vikersu;

- pločice za tvrdoću po Rokvelu;

6) vremena:

- uređaji za ispitivanje sekundomera;

- časovni komparatori;

7) elektromagnetnih veličina:

a) električne struje, električnog napona i srodnih veličina:

- digitalni ampermetri;

- etalon-ćelije elektromotorne sile;

- elektronski etaloni jednosmernog i/ili naizmeničnog električnog napona;

- digitalni voltmetri;

- delitelji napona;

- otoke (šantovi);

- potenciometri (kompenzatori);

- digitalni multimetri;

- konvertori;

- nuldetektori;

b) električne snage, električne energije i srodnih veličina:

- vatmetri, osim onih koji se upotrebljavaju u uređajima za ispitivanje brojila električne energije;

- varmetri;

- fazmetri;

- radni etaloni faktora snage;

- konvertori;

v) električne otpornosti, električne kapacitivnosti, električne induktivnosti i srodnih veličina:

- etaloni-otpornici;

- dekade električne otpornosti;

- mere električne kapacitivnosti;

- mere električne induktivnosti;

- etalon-mostovi;

- kalibratori;

- digitalni ommetri;

- etaloni električne otpornosti, električne kapacitivnosti i električne induktivnosti;

g) magnetnih veličina:

- merni kalemovi (solenoidi);

- merni stalni magneti;

- etaloni magnetnog polja;

- etaloni magnetnog fluksa;

- etaloni magnetne indukcije;

d) elektromagnetnih veličina visoke frekvencije:

- etaloni elektromagnetnih veličina visoke frekvencije;

8) fotometrijskih veličina:

a) svetlosnog fluksa:

- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb= 2 800 K

- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb= 2 360 K

- fotometrijske sijalice sa pražnjenjem;

9) zvuka:

- etalon mikrofoni;

- kalibratori zvuka;

10) temperature:

a) stakleni termometri punjeni tečnošću:

- živini termometri;

b) otporni termometri na bazi merila:

- platinski otporni termometri;

v) termoparovi:

- termoparovi platina-radijum (10%) /platina;

- termoparovi platina-radijum (13%) /platina;

g) termometri na bazi termičkog zračenja:

- temperaturne lampe;

- radijacioni pirometri;

3. Merila za čiji se pregled mogu akreditovati preduzeća i druga pravna lica su merila:

1) dužine:

a) materijalizovane mere (sa podelom i graničnim površinama):

- nivelmanske, bazisne i tahimetrijske letve i geodetski lenjiri;

- granične planparalelne mere;

- granična merila (račve, čepovi, šipke i sl.);

b) specijalna merila:

- pomična merila (univerzalna pomična merila, dubinomeri, visinomeri i sl.);

- mikrometri za unutrašnja i spoljašnja merenja;

- merni satovi i merila sa mernim satom;

- merila debljine tankih slojeva;

- merila širine i nadvišenja koloseka;

- daljinomeri (optoelektronski, geodetski i sl.);

- dioptrimetri (fokometri);

v) mašine za merenje dužine:

- merne mašine (za jednodimenziono merenje);

- merni mikroskopi;

- trokoordinatne merne mašine (ručne, kompjuterski vođene i sl.);

g) merila stanja površina i oblika:

- uređaji za merenje hrapavosti (kontaktnog i beskontaktnog tipa);

- uzorci za vizuelno ispitivanje stanja površine;

- merne ploče;

- uređaji za merenje ravnosti;

- uređaji za merenje kružnosti;

d) merila vibracija:

- uređaji za merenje pomaka, brzine i ubrzanja pri vibracijama i udarima (vibrometri);

- akcelerometri;

- merni pretvarači pomaka, brzine i ubrzanja pri vibracijama i udarima;

- pokazni uređaji za merne pretvarače pomaka, brzine i ubrzanja pri vibracijama i udarima;

2) ugla u ravni:

a) materijalizovane mere:

- granične mere ugla;

- optički poligoni;

- skale sa kružnom podelom (staklene, metalne i sl.);

b) specijalna merila ugla:

- uglomeri;

- ugaonici;

- libele (centrične, optičke, elektronske i sl.);

- podeoni stolovi i aparati;

- teodoliti, niveliri;

- goniometri;

- autokolimatori;

- sinusni lenjiri i uređaji koji mere na sinusnom (tangensnom) principu;

3) pritiska:

- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa elastičnim mernim elementom, klasa tačnosti 0,1; 0,2; 0,25; 0,4; 0,5; 0,6; 1;

- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa elastičnim mernim elementom, klasa tačnosti 1,6; 2; 2,5; 4; 5;

- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa mernim pretvaračem;

- merila pritiska sa stubom tečnosti;

- barometri i barografi;

4) sile:

- dinamometri;

- merila za merenje sile kočenja kod motornih vozila;

- uređaji za proveru usmerenosti prednjih točkova kod motornih vozila (nagazne ploče);

5) tvrdoće i ostalih mehaničkih karakteristika materijala:

a) tvrdoće:

- uređaji za ispitivanje tvrdoće po Brinelu;

- uređaji za ispitivanje tvrdoće po Vikersu;

- uređaji za ispitivanje tvrdoće po Rokvelu;

- uređaji za ispitivanje tvrdoće po Šoru;

- merila tvrdoće guma;

b) ostalih mehaničkih karakteristika materijala:

- uređaji za ispitivanje žilavosti;

- uređaji za merenje čvrstoće;

- uređaji za dinamično ispitivanje čvrstoće;

- uređaji za ispitivanje opruga;

6) gustine:

- areometri opšte namene;

- laktodenzimetri;

- saharimetri;

- širomeri;

- urinometri;

7) koncentracije:

a) sadržaja alkohola:

- alkoholometri (sa termometrom ili bez termometra);

- ebulioskopi po Maliganu;

- ebulioskopi po Saleronu;

b) sadržaja masnoće:

- butirometri za mleko;

- butirometri za pavlaku;

- butirometri za sir;

- butirometri za ostale mlečne proizvode;

v) sadržaja vode:

- vlagomeri za drvo;

- higrometri i higrografi;

- vlagomeri za žitarice i uljarice koji rade na principu merenja gubitaka mase pri sušenju i ostali vlagomeri za žitarice i uljarice;

g) sadržaja gasnih komponenata:

- analizatori gasova koji rade na principu apsorpcije infracrvenog zračenja;

- ostali analizatori gasova;

d) ostalo:

- opacimetri (uređaji za određivanje sadržaja čađi i drugih čvrstih čestica u izduvnim gasovima dizel-motora);

8) indeksa prelamanja:

- refraktometri ručni;

- refraktometri po Abeu;

- refraktometri elektronski;

9) viskoznosti:

- kapilarni viskozimetri;

- viskozimetri sa padajućom kuglicom;

- rotacioni viskozimetri;

- druge vrste viskozimetara;

10) temperature:

a) otporni termometri:

- otporni termometri na bazi metala;

- otporni termometri na bazi poluprovodnika;

- merila sa otpornim termometrima;

b) termoparovi:

- termoparovi na bazi plemenitih metala;

- termoparovi na bazi neplemenitih metala;

- merila sa termoparovima;

v) stakleni termometri punjeni tečnošću:

- živini termometri;

- alkoholni termometri;

- termometri punjeni drugom tečnošću;

- termometri za specijalne namene;

g) termometri na bazi termičkog zračenja:

- optički pirometri;

- fotoelektrični pirometri;

- pirometri spektralnog odnosa (dvobojni pirometri);

- pirometri spektralnog opsega;

- radijacioni pirometri;

d) medicinski termometri:

- medicinski (humani) termometri - živini;

- medicinski (humani) termometri - električni;

- drugi medicinski (humani) termometri;

- veterinarski termometri;

- inkubatorski termometri;

đ) specijalni termometri:

- manometarski termometri;

- bimetalni termometri;

- kvarcni termometri;

- Bekmanovi termometri;

- logometri;

- meteorološki termometri i termografi;

- silotermometri;

- drugi specijalni termometri;

11) vremena:

- mehanički i elektromehanički sekundomeri;

- elektronski sekundomeri;

- časovnici;

- časovnici za parkiranje vozila;

12) frekvencije:

- frekvencmetri (elektronski);

- frekvencmetri (mehanički) klasa tačnosti 0,05 do 0,5;

- frekvencmetri (mehanički) klasa tačnosti 1 do 5;

- pretvarači frekvencije (delitelji, množači, mešači i sl.);

13) elektromagnetnih veličina:

a) električne struje, električnog napona i srodnih veličina:

- digitalni ampermetri;

- analogni ampermetri;

- digitalni voltmetri;

- analogni voltmetri;

- merni izvori;

- merni pribor (otoke, predotpornici, delitelji - sonde i sl.);

- višefunkcijska merila (multimetri i sl.);

- merila električnog polja;

- konvertori;

- nuldetektori;

b) električne snage, električne energije i srodnih veličina:

- digitalni vatmetri;

- analogni vatmetri;

- digitalni varmetri;

- analogni varmetri;

- digitalni fazmetri;

- analogni fazmetri;

- digitalna merila faktora snage;

- analogna merila faktora snage;

v) električne otpornosti, električne kapacitivnosti, električne induktivnosti i srodnih veličina:

- digitalni ommetri i digitalna merila provodnosti;

- analogni ommetri i analogna merila provodnosti;

- merila impedancije i merila admitancije;

- merila kapacitivnosti;

- merila induktivnosti;

- višefunkcijska merila (RLC metri);

- merni mostovi;

- merni otpornici;

- dekade električne otpornosti;

- merni kondenzatori;

- dekade električne kapacitivnosti;

- merni kalemovi;

- dekade električne induktivnosti;

- merila električne otpornosti uzemljenja;

- merila električne otpornosti izolacije;

- merila električne otpornosti petlje;

- ostala merna sredstva (instrumenti za ispitivanje zaštitnih sklopova u elektroenergetici, konvertori, Q - metri, merila tangensa ugla gubitka i sl.);

g) magnetnih veličina:

- mere (kalemovi, solenoidi, stalni magneti i sl.);

- kompasi (magnetni, elektronski i sl.);

- merila za utvrđivanje karakteristika magnetnih materijala (permeametri, histerezismetri, koercimetri i sl.);

- fluksmetri (vebermetri);

- teslametri;

- magnetometri;

- ostala merna sredstva (konvertori, sonde i sl.);

d) elektromagnetnih veličina visoke frekvencije:

- mere elektromagnetnih veličina visoke frekvencije;

- merila elektromagnetnih veličina visoke frekvencije;

đ) ostala merna sredstva elektromagnetnih veličina:

- merni generatori (šuma, funkcija, impulsa i sl.);

- osciloskopi (oscilografi);

- analizatori spektra signala;

- analizatori oblika talasa;

- analizatori logike;

- merila izobličenja i modulacije (analizatori, kalibratori i sl.);

- registrujuća merila (pisači);

14) fotometrijskih veličina:

a) osetljivosti:

- luksmetri;

- uređaji za proveru velikog i oborenog svetla na vozilu (regloskopi);

b) luminacije:

- luminansmetri;

v) svetlosnog fluksa:

- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 800 K

- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 360 K

- fotometrijske sijalice sa pražnjenjem;

- uređaji za merenje svetlosnog fluksa;

g) temperature boje:

- fotometrijske sijalice;

- fotometrijske sijalice sa konverzionim filtrima;

- B/R prijemnici sa pokaznim (mernim) instrumentom;

- uređaji za merenje temperature boje;

d) propustljivosti:

- neutralni filtri;

- uređaji za merenje propustljivosti;

đ) refleksivnosti:

- difuzno reflektujuće pločice;

- uređaji za merenje refleksivnosti;

e) osvetljenosti i luminacije:

- fotometri;

ž) svetlosne jačine, osvetljenosti i temperature boje:

- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 800 K

- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 856 K

- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 360 K

- svetleće diode;

- fotometrijske sijalice sa pražnjenjem;

z) više fotometrijskih veličina:

- fotometri;

15) radiometrijskih veličina:

a) jačine zračenja:

- radiometrijske sijalice;

- uređaji za merenje jačine zračenja;

b) ozračenosti (iradijancije):

- radiometrijske sijalice;

- radiometri;

v) radijancije:

- radiometrijske sijalice;

- radijansmetri;

g) snage (fluksa) zračenja:

- radiometrijske sijalice;

- goniometri;

d) spektralne jačine zračenja:

- radiometrijske sijalice;

- uređaj za merenje spektralne jačine zračenja;

đ) spektralne ozračenosti:

- radiometrijske sijalice;

- spektroradiometri;

e) spektralne radijancije:

- radiometrijske sijalice;

- spektroradijansmetri;

ž) spektralne snage (fluksa) zračenja:

- radiometrijske sijalice;

- goniometri;

z) više radiometrijskih veličina:

- radiometrijske sijalice;

- radiometri;

- spektroradiometri;

16) kolorimetrije i spektrofotometrije:

a) koordinata boje:

- filtri boje;

- reflektujuće mere boje;

- kolorimetri;

b) trihromatskih koordinata:

- hromatski filtri;

- reflektujuće hromatske mere;

- kolorimetri;

v) spektralne propustljivosti:

- filtri spektralne propustljivosti;

- spektrofotometri;

g) spektralne refleksivnosti:

- mere spektralne refleksivnosti;

- spektrofotometri;

d) više veličina:

- filtri;

- reflektujuće mere;

- kolorimetri;

- spektrofotometri;

17) aktivnosti radioaktivnih izvora:

a) a zračenja:

- jonizacione komore;

- scintilacioni brojači;

- poluprovodnički brojači;

- proporcionalni brojači;

b) b zračenja:

- tečni scintilacioni brojači;

- plastični scintilacioni brojači;

- proporcionalni brojači;

- Gajger-Milerovi brojači;

- jonizacione komore;

v) g zračenja:

- jonizacione komore;

- scintilacioni brojači;

- poluprovodnički brojači;

18) ekspozicione doze jonizujućeg zračenja:

- dozimetri za zaštitu od zračenja;

- dozimetri za radioterapiju;

19) apsorbovane doze jonizujućeg zračenja:

- dozimetri sa jonizacionom komorom;

- dozimetri sa silicijumskom diodom;

20) zvuka:

- merila nivoa zvuka;

- kalibratori zvuka;

- mikrofoni (merni);

- audiometri;

21) specijalnih namena i ostalih fizičkih veličina:

a) u saobraćaju:

- merila pređenog puta;

- hronotahografi;

- merila za kontrolu brzine vozila u pokretu (Doplerovi radari i sl.);

b) momenta sile:

- moment-ključevi;

v) u medicini:

- elektroencefalografi;

- elektrokardiografi;

g) u geodeziji:

- sistemi za merenje dužine i ugla;

- sistemi za globalno pozicioniranje (GPS);

d) u meteorologiji:

- merila brzine i pravca vazdušnih strujanja (anemometri i anemografi);

- instrumenti za merenje komponenata Sunčevog zračenja;

22) zapremina:

- laboratorijska merila od stakla za tečnosti;

- medicinski (veterinarski) injekcioni špricevi;

- medicinski (humani) injekcioni špricevi;

- laboratorijska merila u medicini (pipetori, dispenzori, bireti i sl.);

4. Uzorci referentnih materijala za čiji se pregled mogu akreditovati preduzeća i druga pravna lica su uzorci:

1) za određivanje hemijskog sastava:

- ruda i minerala;

- čvrstih mineralnih goriva (ugalj, koks i briket);

- nuklearnih materijala;

- gasova i gasnih smeša;

- sirovog i livenog gvožđa;

- fero-legura;

- čelika;

- obojenih metala i njihovih legura;

- stakla, keramike, vatrostalnih materijala;

- plastičnih masa, gume, plastomera;

- bioloških materijala, hrane;

- biomedicinskih, kliničkih i farmaceutskih supstancija;

- nafte i derivata nafte;

- metaloorganskih jedinjenja;

- hemikalija, neorganskih;

- hemikalija, organskih;

2) za određivanje fizičkih svojstava:

- referentnih rastvora za jonsku aktivnost (pH, pD i pX - vrednosti);

- benzoeve kiseline za toplotu sagorevanja;

- izolacionih materijala i stakla za toplotnu provodnost;

- organskih supstancija i visokočistih metala za tačku topljenja i tačku mržnjenja;

- ćelija za definicijske fiksne tačke temperature;

- obojenih i neutralnih filtra za spektrofotometriju;

- neorganskih materijala za specifične površinske efekte (hrapavost, debljina prevlaka);

- etalonskih ulja i specijalnih stakala za viskoznost;

- organskih supstancija i specijalnih stakala za gustinu;

- organskih supstancija i specijalnih stakala za indeks refrakcije i disperzije;

- polikristalnog aluminijuma za modul elastičnosti;

- polimernih materijala za molarnu masu i reološke osobine polimera;

- metalnih uzoraka za magnetnu susceptibilnost i magnetni moment;

- sintetičke gume za feromagnetnu rezonancu;

- radionuklida (raznih) za aktivnost;

- čistih b-emitera za aktivnost;

- g-referentnih izvora za aktivnost;

- referentnih radijacionih izvora za aktivnost;

- 14C i 3H supstancija (raznih) za aktivnost;

- referentnih neutronskih izvora (raznih) za brzinu emisije čestica i energiju;

- referentnih rastvora i polimernih diskova za dielektričnu konstantu;

- organskih i neorganskih supstancija za DTA i DSC.

5. Danom stupanja na snagu ove naredbe prestaje da važi Naredba o određivanju radnih etalona, merila i uzoraka referentnih materijala čiji se pregled može poveriti preduzećima i drugim pravnim licima ("Službeni list SRJ", br. 14/95).

6. Ova naredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".