NAREDBAO ODREĐIVANJU VRSTA RADNIH ETALONA, MERILA I UZORAKA REFERENTNIH MATERIJALA ZA ČIJI SE PREGLED MOGU AKREDITOVATI PREDUZEĆA I DRUGA PRAVNA LICA("Sl. list SRJ", br. 36/98 i 19/2002) |
1. Ovom naredbom određuju se vrste radnih etalona, merila i uzoraka referentnih materijala za čiji se pregled mogu akreditovati preduzeća i druga pravna lica.
2. Radni etaloni za čiji se pregled mogu akreditovati preduzeća i druga pravna lica su etaloni:
1) dužine:
a) etalon-mere:
- merni lenjiri;
- prsten;
- valjak;
- granične planparalelne mere;
- etalon-mere ravnosti;
- etalon-mere hrapavosti;
- etalon-mere debljine tankih slojeva;
b) etalon-uređaji:
- uređaji za pregled graničnih planparalelnih mera;
- uređaji za pregled mernih satova;
- uređaji za pregled merila širine i nadvišenja koloseka;
- uređaji za pregled akcelerometara;
2) ugla u ravni:
a) etalon-mere:
- optičke prizme i poligoni;
- granične mere ugla;
b) etalon-uređaji:
- goniometri;
- autokolimatori;
- podeone ploče i aparati;
- uređaji za ispitivanje libela;
- uređaji za ispitivanje ugaonika;
3) pritiska:
- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa elastičnim mernim elementom, klasa tačnosti 0,1; 0,2; 0,25; 0,4; 0,5; 0,6;
- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa mernim pretvaračem, klasa tačnosti 0,1; 0,2; 0,25; 0,4; 0,5; 0,6;
4) sile:
- dinamometri klase tačnosti 0,1; 0,2; 0,5;
5) tvrdoće:
- pločice za tvrdoću po Brinelu;
- pločice za tvrdoću po Vikersu;
- pločice za tvrdoću po Rokvelu;
6) vremena:
- uređaji za ispitivanje sekundomera;
- časovni komparatori;
7) elektromagnetnih veličina:
a) električne struje, električnog napona i srodnih veličina:
- digitalni ampermetri;
- etalon-ćelije elektromotorne sile;
- elektronski etaloni jednosmernog i/ili naizmeničnog električnog napona;
- digitalni voltmetri;
- delitelji napona;
- otoke (šantovi);
- potenciometri (kompenzatori);
- digitalni multimetri;
- konvertori;
- nuldetektori;
b) električne snage, električne energije i srodnih veličina:
- vatmetri, osim onih koji se upotrebljavaju u uređajima za ispitivanje brojila električne energije;
- varmetri;
- fazmetri;
- radni etaloni faktora snage;
- konvertori;
v) električne otpornosti, električne kapacitivnosti, električne induktivnosti i srodnih veličina:
- etaloni-otpornici;
- dekade električne otpornosti;
- mere električne kapacitivnosti;
- mere električne induktivnosti;
- etalon-mostovi;
- kalibratori;
- digitalni ommetri;
- etaloni električne otpornosti, električne kapacitivnosti i električne induktivnosti;
g) magnetnih veličina:
- merni kalemovi (solenoidi);
- merni stalni magneti;
- etaloni magnetnog polja;
- etaloni magnetnog fluksa;
- etaloni magnetne indukcije;
d) elektromagnetnih veličina visoke frekvencije:
- etaloni elektromagnetnih veličina visoke frekvencije;
8) fotometrijskih veličina:
a) svetlosnog fluksa:
- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb= 2 800 K
- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb= 2 360 K
- fotometrijske sijalice sa pražnjenjem;
9) zvuka:
- etalon mikrofoni;
- kalibratori zvuka;
10) temperature:
a) stakleni termometri punjeni tečnošću:
- živini termometri;
b) otporni termometri na bazi merila:
- platinski otporni termometri;
v) termoparovi:
- termoparovi platina-radijum (10%) /platina;
- termoparovi platina-radijum (13%) /platina;
g) termometri na bazi termičkog zračenja:
- temperaturne lampe;
- radijacioni pirometri;
3. Merila za čiji se pregled mogu akreditovati preduzeća i druga pravna lica su merila:
1) dužine:
a) materijalizovane mere (sa podelom i graničnim površinama):
- nivelmanske, bazisne i tahimetrijske letve i geodetski lenjiri;
- granične planparalelne mere;
- granična merila (račve, čepovi, šipke i sl.);
b) specijalna merila:
- pomična merila (univerzalna pomična merila, dubinomeri, visinomeri i sl.);
- mikrometri za unutrašnja i spoljašnja merenja;
- merni satovi i merila sa mernim satom;
- merila debljine tankih slojeva;
- merila širine i nadvišenja koloseka;
- daljinomeri (optoelektronski, geodetski i sl.);
- dioptrimetri (fokometri);
v) mašine za merenje dužine:
- merne mašine (za jednodimenziono merenje);
- merni mikroskopi;
- trokoordinatne merne mašine (ručne, kompjuterski vođene i sl.);
g) merila stanja površina i oblika:
- uređaji za merenje hrapavosti (kontaktnog i beskontaktnog tipa);
- uzorci za vizuelno ispitivanje stanja površine;
- merne ploče;
- uređaji za merenje ravnosti;
- uređaji za merenje kružnosti;
d) merila vibracija:
- uređaji za merenje pomaka, brzine i ubrzanja pri vibracijama i udarima (vibrometri);
- akcelerometri;
- merni pretvarači pomaka, brzine i ubrzanja pri vibracijama i udarima;
- pokazni uređaji za merne pretvarače pomaka, brzine i ubrzanja pri vibracijama i udarima;
2) ugla u ravni:
a) materijalizovane mere:
- granične mere ugla;
- optički poligoni;
- skale sa kružnom podelom (staklene, metalne i sl.);
b) specijalna merila ugla:
- uglomeri;
- ugaonici;
- libele (centrične, optičke, elektronske i sl.);
- podeoni stolovi i aparati;
- teodoliti, niveliri;
- goniometri;
- autokolimatori;
- sinusni lenjiri i uređaji koji mere na sinusnom (tangensnom) principu;
3) pritiska:
- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa elastičnim mernim elementom, klasa tačnosti 0,1; 0,2; 0,25; 0,4; 0,5; 0,6; 1;
- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa elastičnim mernim elementom, klasa tačnosti 1,6; 2; 2,5; 4; 5;
- manometri, vakuummetri i manovakuummetri sa mernim pretvaračem;
- merila pritiska sa stubom tečnosti;
- barometri i barografi;
4) sile:
- dinamometri;
- merila za merenje sile kočenja kod motornih vozila;
- uređaji za proveru usmerenosti prednjih točkova kod motornih vozila (nagazne ploče);
5) tvrdoće i ostalih mehaničkih karakteristika materijala:
a) tvrdoće:
- uređaji za ispitivanje tvrdoće po Brinelu;
- uređaji za ispitivanje tvrdoće po Vikersu;
- uređaji za ispitivanje tvrdoće po Rokvelu;
- uređaji za ispitivanje tvrdoće po Šoru;
- merila tvrdoće guma;
b) ostalih mehaničkih karakteristika materijala:
- uređaji za ispitivanje žilavosti;
- uređaji za merenje čvrstoće;
- uređaji za dinamično ispitivanje čvrstoće;
- uređaji za ispitivanje opruga;
6) gustine:
- areometri opšte namene;
- laktodenzimetri;
- saharimetri;
- širomeri;
- urinometri;
7) koncentracije:
a) sadržaja alkohola:
- alkoholometri (sa termometrom ili bez termometra);
- ebulioskopi po Maliganu;
- ebulioskopi po Saleronu;
b) sadržaja masnoće:
- butirometri za mleko;
- butirometri za pavlaku;
- butirometri za sir;
- butirometri za ostale mlečne proizvode;
v) sadržaja vode:
- vlagomeri za drvo;
- higrometri i higrografi;
- vlagomeri za žitarice i uljarice koji rade na principu merenja gubitaka mase pri sušenju i ostali vlagomeri za žitarice i uljarice;
g) sadržaja gasnih komponenata:
- analizatori gasova koji rade na principu apsorpcije infracrvenog zračenja;
- ostali analizatori gasova;
d) ostalo:
- opacimetri (uređaji za određivanje sadržaja čađi i drugih čvrstih čestica u izduvnim gasovima dizel-motora);
8) indeksa prelamanja:
- refraktometri ručni;
- refraktometri po Abeu;
- refraktometri elektronski;
9) viskoznosti:
- kapilarni viskozimetri;
- viskozimetri sa padajućom kuglicom;
- rotacioni viskozimetri;
- druge vrste viskozimetara;
10) temperature:
a) otporni termometri:
- otporni termometri na bazi metala;
- otporni termometri na bazi poluprovodnika;
- merila sa otpornim termometrima;
b) termoparovi:
- termoparovi na bazi plemenitih metala;
- termoparovi na bazi neplemenitih metala;
- merila sa termoparovima;
v) stakleni termometri punjeni tečnošću:
- živini termometri;
- alkoholni termometri;
- termometri punjeni drugom tečnošću;
- termometri za specijalne namene;
g) termometri na bazi termičkog zračenja:
- optički pirometri;
- fotoelektrični pirometri;
- pirometri spektralnog odnosa (dvobojni pirometri);
- pirometri spektralnog opsega;
- radijacioni pirometri;
d) medicinski termometri:
- medicinski (humani) termometri - živini;
- medicinski (humani) termometri - električni;
- drugi medicinski (humani) termometri;
- veterinarski termometri;
- inkubatorski termometri;
đ) specijalni termometri:
- manometarski termometri;
- bimetalni termometri;
- kvarcni termometri;
- Bekmanovi termometri;
- logometri;
- meteorološki termometri i termografi;
- silotermometri;
- drugi specijalni termometri;
11) vremena:
- mehanički i elektromehanički sekundomeri;
- elektronski sekundomeri;
- časovnici;
- časovnici za parkiranje vozila;
12) frekvencije:
- frekvencmetri (elektronski);
- frekvencmetri (mehanički) klasa tačnosti 0,05 do 0,5;
- frekvencmetri (mehanički) klasa tačnosti 1 do 5;
- pretvarači frekvencije (delitelji, množači, mešači i sl.);
13) elektromagnetnih veličina:
a) električne struje, električnog napona i srodnih veličina:
- digitalni ampermetri;
- analogni ampermetri;
- digitalni voltmetri;
- analogni voltmetri;
- merni izvori;
- merni pribor (otoke, predotpornici, delitelji - sonde i sl.);
- višefunkcijska merila (multimetri i sl.);
- merila električnog polja;
- konvertori;
- nuldetektori;
b) električne snage, električne energije i srodnih veličina:
- digitalni vatmetri;
- analogni vatmetri;
- digitalni varmetri;
- analogni varmetri;
- digitalni fazmetri;
- analogni fazmetri;
- digitalna merila faktora snage;
- analogna merila faktora snage;
v) električne otpornosti, električne kapacitivnosti, električne induktivnosti i srodnih veličina:
- digitalni ommetri i digitalna merila provodnosti;
- analogni ommetri i analogna merila provodnosti;
- merila impedancije i merila admitancije;
- merila kapacitivnosti;
- merila induktivnosti;
- višefunkcijska merila (RLC metri);
- merni mostovi;
- merni otpornici;
- dekade električne otpornosti;
- merni kondenzatori;
- dekade električne kapacitivnosti;
- merni kalemovi;
- dekade električne induktivnosti;
- merila električne otpornosti uzemljenja;
- merila električne otpornosti izolacije;
- merila električne otpornosti petlje;
- ostala merna sredstva (instrumenti za ispitivanje zaštitnih sklopova u elektroenergetici, konvertori, Q - metri, merila tangensa ugla gubitka i sl.);
g) magnetnih veličina:
- mere (kalemovi, solenoidi, stalni magneti i sl.);
- kompasi (magnetni, elektronski i sl.);
- merila za utvrđivanje karakteristika magnetnih materijala (permeametri, histerezismetri, koercimetri i sl.);
- fluksmetri (vebermetri);
- teslametri;
- magnetometri;
- ostala merna sredstva (konvertori, sonde i sl.);
d) elektromagnetnih veličina visoke frekvencije:
- mere elektromagnetnih veličina visoke frekvencije;
- merila elektromagnetnih veličina visoke frekvencije;
đ) ostala merna sredstva elektromagnetnih veličina:
- merni generatori (šuma, funkcija, impulsa i sl.);
- osciloskopi (oscilografi);
- analizatori spektra signala;
- analizatori oblika talasa;
- analizatori logike;
- merila izobličenja i modulacije (analizatori, kalibratori i sl.);
- registrujuća merila (pisači);
14) fotometrijskih veličina:
a) osetljivosti:
- luksmetri;
- uređaji za proveru velikog i oborenog svetla na vozilu (regloskopi);
b) luminacije:
- luminansmetri;
v) svetlosnog fluksa:
- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 800 K
- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 360 K
- fotometrijske sijalice sa pražnjenjem;
- uređaji za merenje svetlosnog fluksa;
g) temperature boje:
- fotometrijske sijalice;
- fotometrijske sijalice sa konverzionim filtrima;
- B/R prijemnici sa pokaznim (mernim) instrumentom;
- uređaji za merenje temperature boje;
d) propustljivosti:
- neutralni filtri;
- uređaji za merenje propustljivosti;
đ) refleksivnosti:
- difuzno reflektujuće pločice;
- uređaji za merenje refleksivnosti;
e) osvetljenosti i luminacije:
- fotometri;
ž) svetlosne jačine, osvetljenosti i temperature boje:
- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 800 K
- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 856 K
- fotometrijske sijalice, inkadescentne, Tb = 2 360 K
- svetleće diode;
- fotometrijske sijalice sa pražnjenjem;
z) više fotometrijskih veličina:
- fotometri;
15) radiometrijskih veličina:
a) jačine zračenja:
- radiometrijske sijalice;
- uređaji za merenje jačine zračenja;
b) ozračenosti (iradijancije):
- radiometrijske sijalice;
- radiometri;
v) radijancije:
- radiometrijske sijalice;
- radijansmetri;
g) snage (fluksa) zračenja:
- radiometrijske sijalice;
- goniometri;
d) spektralne jačine zračenja:
- radiometrijske sijalice;
- uređaj za merenje spektralne jačine zračenja;
đ) spektralne ozračenosti:
- radiometrijske sijalice;
- spektroradiometri;
e) spektralne radijancije:
- radiometrijske sijalice;
- spektroradijansmetri;
ž) spektralne snage (fluksa) zračenja:
- radiometrijske sijalice;
- goniometri;
z) više radiometrijskih veličina:
- radiometrijske sijalice;
- radiometri;
- spektroradiometri;
16) kolorimetrije i spektrofotometrije:
a) koordinata boje:
- filtri boje;
- reflektujuće mere boje;
- kolorimetri;
b) trihromatskih koordinata:
- hromatski filtri;
- reflektujuće hromatske mere;
- kolorimetri;
v) spektralne propustljivosti:
- filtri spektralne propustljivosti;
- spektrofotometri;
g) spektralne refleksivnosti:
- mere spektralne refleksivnosti;
- spektrofotometri;
d) više veličina:
- filtri;
- reflektujuće mere;
- kolorimetri;
- spektrofotometri;
17) aktivnosti radioaktivnih izvora:
a) a zračenja:
- jonizacione komore;
- scintilacioni brojači;
- poluprovodnički brojači;
- proporcionalni brojači;
b) b zračenja:
- tečni scintilacioni brojači;
- plastični scintilacioni brojači;
- proporcionalni brojači;
- Gajger-Milerovi brojači;
- jonizacione komore;
v) g zračenja:
- jonizacione komore;
- scintilacioni brojači;
- poluprovodnički brojači;
18) ekspozicione doze jonizujućeg zračenja:
- dozimetri za zaštitu od zračenja;
- dozimetri za radioterapiju;
19) apsorbovane doze jonizujućeg zračenja:
- dozimetri sa jonizacionom komorom;
- dozimetri sa silicijumskom diodom;
20) zvuka:
- merila nivoa zvuka;
- kalibratori zvuka;
- mikrofoni (merni);
- audiometri;
21) specijalnih namena i ostalih fizičkih veličina:
a) u saobraćaju:
- merila pređenog puta;
- hronotahografi;
- merila za kontrolu brzine vozila u pokretu (Doplerovi radari i sl.);
b) momenta sile:
- moment-ključevi;
v) u medicini:
- elektroencefalografi;
- elektrokardiografi;
g) u geodeziji:
- sistemi za merenje dužine i ugla;
- sistemi za globalno pozicioniranje (GPS);
d) u meteorologiji:
- merila brzine i pravca vazdušnih strujanja (anemometri i anemografi);
- instrumenti za merenje komponenata Sunčevog zračenja;
22) zapremina:
- laboratorijska merila od stakla za tečnosti;
- medicinski (veterinarski) injekcioni špricevi;
- medicinski (humani) injekcioni špricevi;
- laboratorijska merila u medicini (pipetori, dispenzori, bireti i sl.);
4. Uzorci referentnih materijala za čiji se pregled mogu akreditovati preduzeća i druga pravna lica su uzorci:
1) za određivanje hemijskog sastava:
- ruda i minerala;
- čvrstih mineralnih goriva (ugalj, koks i briket);
- nuklearnih materijala;
- gasova i gasnih smeša;
- sirovog i livenog gvožđa;
- fero-legura;
- čelika;
- obojenih metala i njihovih legura;
- stakla, keramike, vatrostalnih materijala;
- plastičnih masa, gume, plastomera;
- bioloških materijala, hrane;
- biomedicinskih, kliničkih i farmaceutskih supstancija;
- nafte i derivata nafte;
- metaloorganskih jedinjenja;
- hemikalija, neorganskih;
- hemikalija, organskih;
2) za određivanje fizičkih svojstava:
- referentnih rastvora za jonsku aktivnost (pH, pD i pX - vrednosti);
- benzoeve kiseline za toplotu sagorevanja;
- izolacionih materijala i stakla za toplotnu provodnost;
- organskih supstancija i visokočistih metala za tačku topljenja i tačku mržnjenja;
- ćelija za definicijske fiksne tačke temperature;
- obojenih i neutralnih filtra za spektrofotometriju;
- neorganskih materijala za specifične površinske efekte (hrapavost, debljina prevlaka);
- etalonskih ulja i specijalnih stakala za viskoznost;
- organskih supstancija i specijalnih stakala za gustinu;
- organskih supstancija i specijalnih stakala za indeks refrakcije i disperzije;
- polikristalnog aluminijuma za modul elastičnosti;
- polimernih materijala za molarnu masu i reološke osobine polimera;
- metalnih uzoraka za magnetnu susceptibilnost i magnetni moment;
- sintetičke gume za feromagnetnu rezonancu;
- radionuklida (raznih) za aktivnost;
- čistih b-emitera za aktivnost;
- g-referentnih izvora za aktivnost;
- referentnih radijacionih izvora za aktivnost;
- 14C i 3H supstancija (raznih) za aktivnost;
- referentnih neutronskih izvora (raznih) za brzinu emisije čestica i energiju;
- referentnih rastvora i polimernih diskova za dielektričnu konstantu;
- organskih i neorganskih supstancija za DTA i DSC.
5. Danom stupanja na snagu ove naredbe prestaje da važi Naredba o određivanju radnih etalona, merila i uzoraka referentnih materijala čiji se pregled može poveriti preduzećima i drugim pravnim licima ("Službeni list SRJ", br. 14/95).
6. Ova naredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".