ODLUKAO SISTEMATSKOM ISPITIVANJU SADRŽAJA RADIONUKLIDA U ŽIVOTNOJ SREDINI("Sl. list SRJ", br. 45/97) |
I OSNOVNE ODREDBE
Sistematsko ispitivanje sadržaja radionuklida u životnoj sredini vrši se na način i pod uslovima utvrđenim ovom odlukom.
Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja i sadržaja radionuklida u životnoj sredini vrši se merenjem jačine apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu, apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu i merenjem specifične aktivnosti radionuklida u uzorcima iz životne sredine.
Merenje jačine apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu vrši se etaloniranim uređajem, koji može kontinuirano registrovati dnevne promene jačine apsorbovane doze gama zračenja vazduhu (od 0,1 mGy/h do 15 mGy/h) sa rezolucijom 0,01 mGy/h i koji ispunjava propisane metrološke uslove.
Merenje apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu vrši se etaloniranim termoluminiscentnim (u daljem tekstu: TL) dozimetrima koji ispunjavaju propisane metrološke uslove.
Merenje specifične aktivnosti radionuklida u uzorcima iz životne sredine vrši se gama i alfa spektrometrijskim merenjima i specifičnim metodama za pojedine radionuklide, u skladu sa važećim metodama i preporukama Međunarodne agencije za atomsku energiju.
Pod gama spektrometrijskim merenjem specifičnih aktivnosti radionuklida u uzorku podrazumeva se merenje u energetskom opsegu od 40 keV do 2700 keV, kompjuterizovanim gamaspektrometrom sa poluprovodičkim detektorom koji ispunjava propisane metrološke uslove.
Pod alfa spektrometrijskim merenjem specifične aktivnosti radionuklida u uzorcima iz životne sredine podrazumeva se merenje alfaspektrometrom koji ispunjava propisane metrološke uslove.
Pod specifičnim metodama određivanja sadržaja radionuklida podrazumevaju se merenja aktivnosti, propisno etaloniranim alfa, beta i gama brojačima, odnosno odgovarajuće etaloniranim spektrometrima, uzoraka koji su prethodno pripremljeni, radiohemijskom ili drugom standardnom metodom.
II SISTEMATSKO ISPITIVANJE SADRŽAJA RADIONUKLIDA U REDOVNIM USLOVIMA
Ispitivanje nivoa spoljašnjeg zračenja
Jačina apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu meri se neprekidno, u toku 24 h svakodnevno, u Beogradu, Vinči, Kladovu, Subotici, Nišu, Šidu, Zaječaru, Novom Sadu, Prištini i Podgorici, na visini od 1 m iznad nekultivisane travnate površine.
Merenje apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu vrši se TL dozimetrima, postavljenim na visini od 1 m iznad nekultivisane travnate površine u Beogradu, Vinči, Kladovu, Prahovu, Golupcu, Paliću, Subotici, Novom Sadu, Sremskoj Mitrovici, Vršcu, Šidu, Šapcu, Apatinu, Obrenovcu, Užicu, Kostolcu, Kraljevu, Kragujevcu, Đerdapu, Zaječaru, Kruševcu, Nišu, Vranju, Lazarevcu, Kosovskoj Mitrovici, Prištini, Pirotu, Podgorici i Baru, sa periodom zamene i očitavanja jednom na svakih šest meseci.
Ispitivanje sadržaja radionuklida u vazduhu
Uzorci vazduha za ispitivanje sadržaja radionuklida uzimaju se u Beogradu, Vinči, Subotici, Novom Sadu, Zaječaru, Kladovu, Nišu, Šidu, Vršcu, Kragujevcu, Prištini i Podgorici.
Uzorci se uzimaju neprekidno u toku 24 h, svakog dana, prosisavanjem najmanje 300 m3 vazduha, kroz filtrir-papir poznate efikasnosti, na visini od 1 m iznad nekultivisane travnate površine.
Uzorci aerosola uzeti svakog pojedinačnog dana u toku jednog meseca (u daljem tekstu: dnevni uzorci) spajaju se na kraju meseca (u daljem tekstu: zbirni mesečni uzorci) i ispituju gamaspektrometrijski najdocnije u prvoj polovini narednog meseca za prethodni mesec.
Specifična merenja 90Sr vrše se na uzorcima koji se uzmu u toku tri meseca (u daljem tekstu: zbirni tromesečni uzorci).
Ispitivanje sadržaja radionuklida u čvrstim i tečnim padavinama
Uzorci čvrstih i tečnih padavina uzimaju se u Beogradu, Vinči, Subotici, Novom Sadu, Prištini, Nišu, Šidu, Vršcu, Zaječaru, Kragujevcu, Kosovskoj Mitrovici i Podgorici.
Uzorci padavina iz stava 1 ovog člana skupljaju se neprekidno u toku 24 h na visini od 1m iznad tla i uzimaju svakog dana u 6 h i 30 min. po univerzalnom računanju vremena (UTC). Pri sakupljanju uzoraka registruje se i količina padavina.
Na zbirnim mesečnim uzorcima padavina vrši se gamaspektrometrijsko i specifično merenje sadržaja 90Sr .
Ispitivanje sadržaja radionuklida u rekama, jezerima i moru
Uzorci vode za ispitivanje sadržaja radionuklida u rekama, uzimaju se svakodnevno u:
1) Dunavu kod Bezdana, Novog Sada, Zemuna, Vinče, Golupca, Đerdapa (Jezero) i Prahova;
2) Savi kod Sremske Mitrovice, Šapca i Beograda;
3) Nišavi kod Pirota;
4) Tisi kod Kanjiže;
5) Timoku kod Knjaževca;
6) Drini kod Loznice.
Uzorci vode i suspendovanih materija u mestima iz tačke 8 odredbe pod 1 i 2 ove odluke ispituju se gamaspektrometrijski na zbirnim mesečnim uzorcima.
Uzorci vode u mestima iz tačke 8 odredbe pod 3 do 6 ove odluke ispituju se gamaspektrometrijski na zbirnim tromesečnim uzorcima.
Na zbirnim tromesečnim uzorcima vode koji su uzeti u svakom pojedinom mestu iz tačke 8 ove odluke vrši se specifično merenje 90Sr , a na uzorcima vode uzetim iz Dunava i Save - i specifično merenje 3H u zbirnom mesečnom uzorku.
U mestima iz tačke 8 ove odluke uzimaju se jedanput svakih šest meseci uzorci sedimenata dubine od 0 do 10 cm od dna i uzorci raznih vrsta ribe (šaran, som i dr.).
Uzorci iz stava 1 ovog člana ispituju se gamaspektrometrijski i specifičnim merenjem 90Sr .
Sadržaj radionuklida u vodi Skadarskog jezera prema državnoj granici ispituje se gamaspektrometrijski i specifičnim merenjem 90Sr na zbirnim tromesečnim uzorcima.
Uzorci morske vode za ispitivanje sadržaja radionuklida uzimaju se svakodnevno u Baru i Herceg Novom i zbirni mesečni uzorak ispituje se gamaspektrometrijski i specifičnim merenjem 90Sr .
U mestima iz tačke 12 ove odluke uzimaju se jedanput u šest meseci i uzorci najmanje dve vrste indikatorskih organizama (sipe i dagnje).
Uzorci iz stava 1 ove tačke ispituju se gamaspektrometrijski i specifičnim merenjem 90Sr .
Ispitivanje sadržaja radionuklida u zemljištu
Uzorci zemljišta za ispitivanje sadržaja radionuklida uzimaju se u Beogradu, Vinči, Novom Sadu, Subotici, Šapcu, Užicu, Golupcu, Nišu, Zaječaru, Prištini i Podgorici.
Uzorci nekultivisanih travnih površina uzimaju se u mestima iz stava 1 ove tačke u toku aprila i oktobra svake godine, sa dubine do 5 cm i od 5 cm do 15 cm, a uzorci obrađivanog zemljišta - sa dubine do 20 cm.
Uzorci uzeti u mestima iz stava 1 ove tačke ispituju se gamaspektrometrijski i specifičnim merenjem 90Sr .
Ispitivanje sadržaja radionuklida u vodi za piće
Uzorci vode za piće iz vodovoda koji služi za snabdevanje vodom naselja sa više od 100.000 stanovnika uzimaju se svakodnevno i zbirni tromesečni uzorci se ispituju gamaspektrometrijski.
Sadržaj radionuklida u vodi za piće iz vodovoda koji se snabdevaju vodom iz reke u čijem se uzvodnom slivu nalaze nuklearni objekti ispituje se i specifičnim merenjem sadržaja 90Sr i 3H u zbirnim tromesečnim uzorcima.
Ako se u reci uzvodno od mesta s kog vodovod dobija vodu nalazi bilo kakav objekt koji tu vodu može kontaminirati iznad propisanih granica, primeniće se odredbe tačke 15 ove odluke, s tim što će se za svaki konkretni slučaj vršiti i specifična merenja onih radionuklida koje takav objekt može da ispusti u reku.
Uzorci vode za piće iz cisterni uzimaju se iz svake pojedine cisterne sa teritorije svake opštine ako se najmanje 50% stanovništva tako snabdeva vodom.
Uzorci iz stava 1 ove tačke uzimaju se svakodnevno i zbirni šestomesečni uzorak se ispituje gamaspektrometrijskom analizom i specifičnim merenjem 90Sr .
Ispitivanje sadržaja radionuklida u životnim namirnicama i predmetima opšte upotrebe
Sadržaj radionuklida u životnim namirnicama ispituje se na uzorcima mleka, goveđeg mesa, hleba (pšeničnog, kukuruznog), pasulja, kupusa, grožđa, jabuka i krompira.
Sadržaj radionuklida u predmetima opšte upotrebe ispituje se na uzorcima duvana i sredstava za javnu higijenu.
Uzorci životnih namirnica iz stava 1 ove tačke uzimaju se u Beogradu, Subotici, Šapcu, Novom Sadu, Užicu, Zaječaru, Prištini i Podgorici.
Uzorci predmeta opšte upotrebe iz stava 2 ove tačke uzimaju se u Beogradu i Podgorici.
Uzorci mleka uzimaju se svakodnevno iz otkupne mreže mlekara u mestima iz stava 3 ove tačke, a analiziraju se zbirni mesečni uzorci iz svakog navedenog mesta posebno.
Uzorci životnih namirnica uzimaju se iz primarne proizvodnje i sadržaj radionuklida ispituje se prema dozrevanju vegetacije i uzgoju (za meso).
Uzorci predmeta opšte upotrebe uzimaju se jednom godišnje i ispituju se gamaspektrometrijskim merenjima.
Posebno se uzimaju kompozitni mešani mesečni uzorci dečje hrane iz društvene ishrane (dečji vrtići, četiri uzorka godišnje) u Beogradu, Novom Sadu, Prištini i Podgorici.
Uzorci životnih namirnica ispituju se gamaspektrometrijski i specifičnim merenjem sadržaja 90Sr .
Ispitivanje sadržaja radionuklida u stočnoj hrani
Ispitivanje sadržaja radionuklida u stočnoj hrani obuhvata:
1) svežu kabastu hranu (livadska trava, detelina, lucerka, mahunaste biljke, stočna repa, silaža);
2) suvu kabastu hranu (seno, šaša, slama);
3) krmne smeše za ishranu različitih vrsta i kategorija životinja (muzne krave, tovna goveda, ovce, tovna jagnjad i šilježad, priplodne svinje, svinje u tovu do 150 dana i tovljenici do 210 dana, koke nosilje i brojleri).
Uzorci stočne hrane za ispitivanje sadržaja radionuklida uzimaju se iz primarne proizvodnje u mestima iz tačke 18 stav 3 ove odluke, i to jedanput u šest meseci.
Ispitivanje nivoa izlaganja jonizujućem zračenju u boravišnim prostorima i radnoj sredini
Ispitivanje nivoa izlaganja u boravišnim prostorima vrši se merenjem: apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu, jačine apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu, koncentracije radona u vazduhu i sadržaja radionuklida u uzorcima vazduha u boravišnim prostorima (stanovi, škole, obdaništa).
Merenja iz stava 1 ove tačke vrše se dva puta godišnje u Beogradu, Podgorici, Novom Sadu, Prištini i Knjaževcu, i to u po 30 stambenih zgrada (u podrumu, prizemlju, prvom i drugom spratu).
Ispitivanje sadržaja radionuklida u radnoj sredini u rudnicima i industrijskim postrojenjima (postrojenja za preradu fosfata i proizvodnju veštačkih đubriva i dr.) u kojima nivoi izlaganja jonizujućem zračenju prelaze propisane granice za stanovništvo vrši se merenjem koncentracije radona u vazduhu i jačine ekvivalentne doze u radnom prostoru.
Merenje koncentracije radona u radnim prostorima iz stava 1 ove tačke vrši se dva puta godišnje, a merenje jačine ekvivalentne doze i nivoa kontaminacije u tim prostorima - jednom godišnje.
Ispitivanje sadržaja radionuklida u građevinskom materijalu
Sadržaj radionuklida u građevinskom materijalu ispituje se jednom godišnje u uzorcima cementa, peska, opeke, gipsa, siporeksa, keramičkih pločica, mermera i granita.
Uzorci materijala uzimaju se direktno od proizvođača građevinskog materijala iz stava 1 ove tačke, i to za svaki materijal pojedinačno.
Sadržaj radionuklida u uzorcima građevinskog materijala iz stava 1 ove tačke ispituje se gamaspektrometrijski.
III ISPITIVANJA KOD SUMNJE NA VANREDNI DOGAĐAJ I U TOKU VANREDNOG DOGAĐAJA
Ako je izmerena vrednost jačine apsorbovane doze gama zračenja u vazduhu na nekoj od lokacija 20 % veća od maksimalne izmerene vrednosti u proteklom periodu od jedne godine za datu lokaciju, ovlašćeno pravno lice koje vrši sistematsku kontrolu radioaktivnosti životne sredine stavlja se u stanje pripravnosti i preduzima mere da utvrdi uzroke povećanja jačine doze i o tome odmah obaveštava Savezno ministarstvo za rad, zdravstvo i socijalnu politiku.
Ako jačina apsorbovane doze u vazduhu pokazuje dalje povećanje ili se u gama spektru vazduha pojave kratkoživeći veštački radionuklidi, ovlašćeno pravno lice iz stava 1 ove tačke obaveštava o tome Savezno ministarstvo za rad, zdravstvo i socijalnu politiku, radi preduzimanja potrebnih mera.
ZAVRŠNE ODREDBE
Danom stupanja na snagu ove odluke prestaje da važi Pravilnik o mestima i vremenskim intervalima sistematskog ispitivanja sadržaja radionuklida u životnoj sredini, ranom otkrivanju i obaveštavanju radioaktivne kontaminacije životne sredine ("Službeni list SFRJ", br. 84/91).
Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".