POSEBAN KOLEKTIVNI UGOVORZA DELATNOSTI UGOSTITELJSTVA I TURIZMA("Sl. glasnik RS", br. 81/2003) |
I OSNOVNE ODREDBE
1. Predmet kolektivnog ugovora
Ovim kolektivnim ugovorom, u skladu sa Zakonom i drugim propisima i Opštim kolektivnim ugovorom, uređuju se prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa zaposlenih kod poslodavca, i to: zasnivanje radnog odnosa, radno vreme, odmori i odsustva, zaštita zaposlenih, zarada, naknade zarade i druga primanja, zabrana konkurencije, naknada štete, prestanak radnog odnosa, ostvarivanje i zaštita prava zaposlenih, savet zaposlenih, sindikat zaposlenih, postupak zaključivanja ovog kolektivnog ugovora, međusobni odnosi njegovih učesnika i druga pitanja od značaja za zaposlene i poslodavca.
Poslodavac, u smislu ovog kolektivnog ugovora jeste domaće ili strano pravno i fizičko lice (u daljem tekstu: poslodavac).
Udruženje poslodavca jeste organizacija u koju poslodavci dobrovoljno stupaju (učlanjuju se) radi zaštite svojih interesa.
2. Primena
Ovaj kolektivni ugovor se neposredno primenjuje, ako se kod poslodavca Pojedinačnim kolektivnim ugovorom ili opštim aktom poslodavca zaposlenima daju manja prava ili utvrđuju nepovoljniji uslovi rada od prava i uslova koji su utvrđeni zakonom i ovim kolektivnim ugovorom ili ako pojedina prava i uslovi rada nisu kod poslodavca uređeni Pojedinačnim kolektivnim ugovorom ili opštim aktom poslodavca.
3. Odnos Zakona, Opšteg kolektivnog ugovora, ovog kolektivnog ugovora, Pojedinačnog kolektivnog ugovora i Ugovora o radu
Odredbe ovog kolektivnog ugovora primenjuju se i obavezuju sve poslodavce koji su u vreme zaključivanja kolektivnog ugovora članovi reprezentativnog udruženja poslodavaca - učesnika kolektivnog ugovora.
Kolektivni ugovor obavezuje i one poslodavce koji naknadno postanu članovi reprezentativnog udruženja poslodavaca - učesnika kolektivnog ugovora, i to od dana pristupanja Udruženju.
Odredbe ovog kolektivnog ugovora odnose se i primenjuju na zaposlene kod onih poslodavaca koji su članovi reprezentativnog Udruženja poslodavaca, ili naknadno pristupe Udruženju poslodavaca.
Odredbe ovog kolektivnog ugovora odnose se i primenjuju za poslodavce koji pretežno obavljaju sledeće delatnosti:
- hoteli i moteli sa restoranom (5511);
- hoteli i moteli bez restorana (5512);
- kampovi i druge vrste smeštaja za kraći boravak (5520);
- radnička odmarališta, turistički smeštaj u domaćoj radinosti, turističke usluge i posredovanja, ostali smeštaj za kraći boravak u kućama, stanovima i usluge smeštaja za kraći boravak (5523);
- restorani, kafeterije, kiosci hrane, kafane, poslastičarnice, kola za ručavanje u sredstvima putničkog saobraćaja (5530);
- barovi, pivnice, vinarnice (5540);
- kantine (5551);
- ketering usluge (5552).
Ovaj kolektivni ugovor, Pojedinačni kolektivni ugovor i drugi opšti akti poslodavca i Ugovor o radu ne mogu da sadrže odredbe kojima se zaposlenima daju manja prava ili utvrđuju nepovoljniji uslovi rada od prava i uslova koji su utvrđeni zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom.
Ovim kolektivnim ugovorom, Pojedinačnim kolektivnim ugovorom i drugim opštim aktom poslodavca mogu da se utvrde veća prava i povoljniji uslovi rada od prava i uslova utvrđenih zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom, kao i druga prava koja nisu utvrđena zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom, ako zakonom nije drugačije određeno.
II ZASNIVANJE RADNOG ODNOSA
1. Uslovi za zasnivanje radnog odnosa
Radni odnos sa poslodavcem može da zasnuje lice koje ispunjava pored Zakonom utvrđenih uslova i druge uslove za rad na određenim poslovima utvrđene opštim aktom poslodavca (u daljem tekstu: Pravilnik o sistematizaciji poslova).
Pravilnikom o sistematizaciji utvrđuju se vrsta posla, stručna sprema i drugi posebni uslovi za rad na tim poslovima kao i potreban broj izvršilaca.
Poslodavac ne može da zasnuje radni odnos za vršenje određenog posla sa licem koje ne ispunjava uslove utvrđene u Pravilniku o sistematizaciji poslova.
2. Premeštaj zaposlenih
Zaposleni može u toku rada biti premešten da obavlja sve poslove koji odgovaraju stepenu stručne spreme za koji je zasnovao radni odnos, ako to zahtevaju potrebe procesa rada i organizacije rada, u skladu sa Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
Zaposleni može da se premesti na rad kod istog poslodavca sa jednog na drugo mesto bez njegovog pristanka:
1. ako je delatnost poslodavca takve prirode da se rad obavlja u mestima van sedišta poslodavaca, odnosno njenog organizacionog dela, u skladu sa Pojedinačnim kolektivnim ugovorom;
2. ako je udaljenost od mesta u kome zaposleni radi do mesta u koje se premešta na rad manja od 50 km u jednom pravcu ili su mesto rada i mesto u koje se zaposleni premešta na teritoriji iste opštine, odnosno grada, a organizovan je redovan prevoz koji omogućava blagovremeni dolazak na rad i povratak sa rada i obezbeđena je naknada prevoza u visini cene prevoza u javnom saobraćaju. Zaposlena žena za vreme trudnoće, sa detetom predškolskog uzrasta ili detetom ometenim u razvoju i zaposleni kod koga je utvrđena invalidnost II kategorije, ne mogu da budu premešteni u smislu stava 1 ovog člana.
3. Stupanje na rad zaposlenog
Zaposleni ostvaruje prava i obaveze iz radnog odnosa danom stupanja na rad.
Ako zaposleni ne otpočne sa radom danom utvrđenim Ugovorom o radu, a za to nema opravdane razloge, smatraće se da nije zasnovao radni odnos sa poslodavcem.
Kao opravdani razlozi zbog kojih zaposleni nije u mogućnosti da stupi na rad, dana utvrđenog Ugovorom o radu smatraće se:
- bolest zaposlenog,
- teža bolest člana uže porodice zaposlenog,
- smrtni slučaj člana uže porodice,
- poziv vojnih ili državnih organa na vojnim dužnostima ili na zahtev organa Unutrašnjih poslova i sl.,
- zastoj u saobraćaju kao opravdana smetnja da se radnik javi na rad, ukoliko mu je prebivalište van mesta gde radi,
- prirodne pojave ili viša sila koje su uzrok da zaposleni nije bio u stanju da se javi na rad, ili je bio sprečen da određenog dana stupi na posao (zemljotresi, poprave i dr.).
4. Ugovor o radu
Ugovor o radu smatra se zaključenim kada ga potpišu poslodavac i lice koje zasniva radni odnos sa poslodavcem.
Ugovor o radu sa poslodavcem pored sadržine propisane Zakonom o radu sadrži i:
- uslove i okolnosti pod kojima zaposleni može biti raspoređen na druge poslove kod poslodavca,
- radne obaveze zaposlenog,
- pravo na posebne stimulacije u slučaju natprosečnih rezultata rada (posebna plaćena odsustvovanja sa rada; pravo na dalje stručno usavršavanje; pravo na uvećanu zaradu i sl.).
Ugovor o radu iz prethodnog stava obavezno sadrži i podatak, da li je zaposleni radni odnos zasnovao sa probnim radom, odnono u svojstvu pripravnika.
5. Probni rad
Poslovi na kojima se uvodi probni rad utvrđuju se Pravilnikom o sistematizaciji.
Probni rad se može ugovoriti sa pripravnikom.
Za vreme probnog rada poslodavac i zaposleni mogu da otkažu ugovor o radu sa otkaznim rokom.
Otkazni rok iz prethodnog stava ovog člana iznosi pet radnih dana.
Zaposlenom koji za vreme probnog rada nije pokazao radne i stručne sposobnosti, prestaje radni odnos danom isteka roka utvrđenog Ugovorom o radu.
Poslodavac Pojedinačnim kolektivnim ugovorom bliže uređuje elemente i kriterijume probnog rada.
6. Radni odnos na određeno vreme
Poslodavac Pojedinačnim kolektivnim ugovorom uređuje vrstu poslova, i vreme zasnivanja radnog odnosa na određeno vreme.
7. Radni odnos za obavljanje poslova sa povećanim rizikom
Poslovi koji se obavljaju sa povećanim rizikom utvrđuju se Pravilnikom o sistematizaciji.
Poslodavac je dužan, da pre zasnivanja radnog odnosa na poslovima iz prethodnog stava pribavi od radnika dokaz o utvrđenoj zdravstvenoj sposobnosti za rad na tim poslovima od strane nadležne zdravstvene ustanove.
Ako zaposleni u toku obavljanja poslova sa povećanim rizikom izgubi zdravstvenu sposobnost za rad na tim poslovima, poslodavac je dužan da takvom zaposlenom obezbedi rad na drugim odgovarajućim poslovima.
8. Radni odnos sa nepunim radnim vremenom
Radni odnos može da se zasnuje i za rad sa nepunim radnim vremenom na određeno i neodređeno vreme.
Poslovi sa nepunim radnim vremenom utvrđuju se Pravilnikom o sistematizaciji.
Zaposleni koji radi sa nepunim radnim vremenom ima sva prava iz radnog odnosa kod poslodavca srazmerno vremenu provedenom na radu, ako zakonom nije drugačije određeno.
9. Pripravnici
Poslodavac može da zasnuje radni odnos sa licem koje prvi put zasniva radni odnos, u svojstvu pripravnika, za zanimanje za koje je to lice steklo određenu školsku spremu, ako je to kao uslov za rad na određenim poslovima utvrđeno Pravilnikom o sistematizaciji.
Poslovi na kojima se zasniva radni odnos sa pripravnikom utvrđuju se Pravilnikom o sistematizaciji.
Pripravnički staž traje najduže godinu dana ako zakonom nije drugačije određeno, i to:
- za zaposlenog sa višom i visokom stručnom spremom (VI i VII stepen) od 6 meseci do godinu dana;
- za zaposlenog sa srednjom stručnom spremom (III i IV stepen) od 4 do 6 meseci.
Dužina trajanja pripravničkog staža utvrđuje se ugovorom o radu.
Pripravnički staž utvrđen u smislu stava 3 ovog člana, produžava se za vreme koje je pripravnik u skladu sa zakonom, Opštim kolektivnim ugovorom i ovim kolektivnim ugovorom bio odsutan sa rada, ako je to odsustvo trajalo duže od 30 dana.
Poslodavac je dužan da pripravniku za vreme dok obavlja pripravnički staž obezbedi najmanju zaradu u visini od 80% od zarade utvrđene za poslove za koje se pripravnik osposobljava, kao i sva druga prava po osnovu radnog odnosa.
Radni odnos sa pripravnikom može da se zasnuje na neodređeno ili određeno vreme, pod uslovima i na način utvrđen zakonom, ovim kolektivnim ugovorom i drugim opštim aktom poslodavaca.
Poslodavac može odlučiti da pripravnik koji je zasnovao radni odnos na određeno vreme, po isteku pripravničkog staža ostane u radnom odnosu na neodređeno vreme.
Ugovorom o radu sa pripravnikom utvrđuje se posebno:
- dužina trajanja pripravničkog staža;
- mogućnost produžavanja pripravničkog staža;
- obaveza i vreme polaganja pripravničkog ispita.
Ugovorom o radu iz prethodnog stava može se utvrditi da pripravnik nije dužan da polaže pripravnički ispit, ako je u toku osposobljavanja za samostalan rad, po oceni poslodavca, osposobljen za samostalan rad.
Po zasnivanju radnog odnosa, poslodavac je dužan da uvede pripravnika u poslove na kojima treba da radi.
Pripravnik je dužan da postupa po uputstvima poslodavca i da se pridržava zakona, kolektivnih ugovora, opštih akata poslodavca i Ugovora o radu.
III RADNO VREME
1. Puno radno vreme
Puno radno vreme u radnoj nedelji (sa polučasovnom dnevnom pauzom) iznosi 40 časova.
Za zaposlenog mlađeg od 18 godina, puno radno vreme se ne može utvrditi u trajanju dužem od 35 časova nedeljno.
2. Skraćeno radno vreme
Zaposleni koji radi na naročito teškim, napornim i za zdravlje štetnim poslovima utvrđenim zakonom i ovim kolektivnim ugovorom, na kojima pored primene odgovarajućih mera zaštite na radu, sredstava i opreme lične zaštite, postoji povećano štetno dejstvo na zdravlje zaposlenog, skraćuje se radno vreme srazmerno štetnom dejstvu uslova rada na zdravlje i radnu sposobnost zaposlenog, a najviše 10 časova nedeljno (poslovi sa povećanim rizikom).
Poslovi sa skraćenim radnim vremenom utvrđuju se Pravilnikom o sistematizaciji kod poslodavca.
Skraćeno radno vreme iz stava 1 ovog člana, utvrđuje se na osnovu stručne analize sačinjene od strane ovlašćene organizacije, u skladu sa zakonom.
Poslodavac može da se obrati ovlašćenoj organizaciji iz prethodnog stava radi sačinjavanja stručne analize o potrebi skraćivanja radnog vremena zaposlenih ako se u procesu rada obavljaju naročito teški, naporni i po zdravlje štetni poslovi (poslovi sa povećanim rizikom).
Zaposleni koji radi skraćeno radno vreme, u smislu stava 1 ovog člana, ima sva prava kao da radi sa punim radnim vremenom.
Poslodavac može da uvede radno vreme kraće od punog radnog vremena, ali ne kraće od 35 časova nedeljno:
- ako se rad obavlja u tri ili četiri smene, u turnusima ili noću;
- ako uvođenjem kraćeg radnog vremena obezbeđuje uslove za efikasniji rad;
- u drugim slučajevima utvrđenim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom ili opštim aktom poslodavca.
Zaposleni koji radi skraćeno radno vreme, u smislu čl. 20 i 21 ovog kolektivnog ugovora, ima sva prava kao da radi sa punim radnim vremenom.
3. Prekovremeni rad
Poslodavac je dužan da zaposlenog obavesti o uvođenju prekovremenog rada najkasnije 48 sati pre otpočinjanja takvog rada, izuzev u slučaju nastupanja više sile i drugih slučajeva čije je dejstvo slično dejstvu više sile.
Zaposleni ne može da radi prekovremeno duže od 4 časa dnevno, a najviše 240 časova u kalendarskoj godini.
Pojedinačnim kolektivnim ugovorom poslodavac u skladu sa zakonom bliže uređuje slučajeve rada dužeg od punog radnog vremena prema svojim specifičnostima.
4. Raspored radnog vremena
Radna nedelja traje, po pravilu, pet radnih dana, a dnevno radno vreme, po pravilu, osam časova.
U dnevno radno vreme iz prethodnog stava uračunava se i vreme potrebno za pripremu, sređivanje i čišćenje mesta rada kao i druge specifične aktivnosti vezane za svaki proces rada.
Raspored radnog vremena u okviru radne nedelje i radnog dana utvrđuje poslodavac.
Izuzetno od stava 1 ovog člana, ako se kod poslodavca rad na pojedinim poslovima obavlja u smenama, noću ili ako to zahteva priroda i organizacija rada, poslodavac može radnu nedelju organizovati i na drugi način.
Poslodavac je dužan da obavesti zaposlenog o rasporedu i promeni rasporeda radnog vremena najmanje sedam dana pre početka rada.
5. Preraspodela radnog vremena
Na poslovima na kojima je uvedeno skraćeno radno vreme u smislu člana 20 ovog kolektivnog ugovora ne može se vršiti preraspodela radnog vremena.
Pojedinačnim kolektivnim ugovorom poslodavac će u skladu sa zakonom bliže urediti slučajeve preraspodele radnog vremena.
Ako zaposlena žena za vreme trudnoće ili zaposleni roditelj sa detetom mlađim od tri godine života ili detetom sa težim stepenom psihofizičke ometenosti odbije pismenu saglasnost za preraspodelu radnog vremena, takav zaposleni zbog odbijanja saglasnosti ne može da trpi nikakve štetne posledice.
6. Noćni rad
Zaposlena žena za vreme trudnoće i zaposleni roditelj sa detetom mlađim od tri godine života ili detetom sa težim stepenom psihofizičke ometenosti može da radi noću samo uz njihovu pismenu saglasnost.
Zaposlenoj ženi za vreme trudnoće i zaposlenom roditelju sa detetom mlađim od tri godine života ili detetom sa težim stepenom psihofizičke ometenosti može se izvršiti preraspodela radnog vremena, samo uz pismenu saglasnost.
IV ODMORI I ODSUSTVA
1. Godišnji odmor
1.1. Sticaje prava na godišnji odmor
Zaposleni koji prvi put zasniva radni odnos ili ima prekida u radnom odnosu duži od pet radnih dana, stiče pravo da koristi godišnji odmor posle šest meseci neprekidnog rada.
1.2. Dužina godišnjeg odmora
Za svaku kalendarsku godinu zaposleni ima pravo na godišnji odmor u trajanju utvrđenom ovim kolektivnim ugovorom, a najmanje 18 radnih dana.
Dužina godišnjeg odmora utvrđuje se zavisno od dužine staža osiguranja, uslova rada i drugih kriterijuma utvrđenih kolektivnim ugovorom.
Poslodavac Pojedinačnim kolektivnim ugovorom bliže uređuje kriterijume i merila kao i dužinu trajanja godišnjeg odmora.
2. Odsustvo uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo)
Zaposleni ima pravo u toku kalendarske godine na odsustvo sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo) najviše do pet radnih dana u kalendarskoj godini u slučaju:
1. sklapanja braka - 3 radna dana;
2. porođaja supruge - 5 radnih dana;
3. teže bolesti člana uže porodice - 3 radna dana;
4. smrti člana uže porodice - 5 radnih dana;
5. porođaja drugog člana uže porodice - 1 radni dan;
6. zaštite i otklanjanja štetnih posledica od elementarne nepogode u domaćinstvu - 3 radna dana;
7. selidbe sopstvenog domaćinstva na području istog naseljenog mesta - 1 radni dan;
8. selidbe sopstvenog domaćinstva iz jednog u drugo naseljeno mesto - 3 radna dana;
9. polaganje stručnog ili drugog ispita - 1 radni dan;
10. učestvovanje na radno-proizvodnim takmičenjima koje organizuje sindikat - najmanje po 1 radni dan, u zavisnosti od mesta održavanja takmičenja;
11. korišćenje organizovanog rekreativnog odmora u cilju prevencije invalidnosti - 5 radnih dana;
12 odlaska na odsluženje ili dosluženje vojnog roka - 1 radni dan;
13. u drugim slučajevima utvrđenim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
U ukupan broj radnih dana iz stava 1 ovog člana ne uračunava se smrt člana uže porodice, učestvovanje na radno-proizvodnim takmičenjima koje organizuje sindikat, korišćenje organizovanog rekreativnog odmora radi sprečavanja invalidnosti i drugi slučajevi utvrđeni Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
U slučaju dobrovoljnog davanja krvi, zaposleni ima pravo na odsustvo uz naknadu zarade 2 uzastopna radna dana posle davanja krvi. Plaćeno odsustvo po osnovu dobrovoljnog davanja krvi ne uračunava se u ukupan broj radnih dana iz stava 1 ovog člana.
Zaposleni ima pravo na plaćeno odsustvo i u dane državnih i verskih praznika, u skladu sa zakonom.
Članovima uže porodice u smislu stava 1 ovog člana smatraju se bračni drug, deca, braća i sestre, roditelji, usvojenici, staraoci i lica koja žive u zajedničkom porodičnom domaćinstvu sa zaposlenim.
3. Neplaćeno odsustvo
Poslodavac može zaposlenom da odobri odsustvo bez naknade zarade (neplaćeno odsustvo) najviše 30 radnih dana u kalendarskoj godini u slučaju:
1. negovanja bolesnog člana uže porodice određene u smislu člana 30 ovog kolektivnog ugovora;
2. izvršavanja posla u mestu stanovanja koje mora lično obaviti;
3. izvršavanje posla van mesta stanovanja koje mora lično obaviti;
4. poseta bračnom drugu na radu u inostranstvu;
5. učestvovanje u sportskim i kulturno-umetničkim manifestacijama;
6. u drugim slučajevima utvrđenim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
Broj dana neplaćenog odsustva po osnovima iz prethodnog stava utvrđuje se Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
Poslodavac može, na zahtev zaposlenog, da zaposlenom odobri neplaćeno odsustvo i u dužem trajanju, ako to odsustvovanje ne remeti proces rada.
Ako zaposleni odsustvuje sa rada bez naknade zarade preko 30 radnih dana, od 31. radnog dana takvog odsustvovanja miruju mu prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa kod poslodavca.
Naknadu svih troškova koje poslodavac plaća na ime poreza i doprinosa, za zaposlenog, koji koristi neplaćeno odsustvo, preko 30 dana, poslodavac uređuje Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
V ZAŠTITA ZAPOSLENIH NA RADU
Poslodavac je dužan da u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i opštim aktima preduzima sve neophodne mere za zaštitu zdravlja i bezbednosti zaposlenih i za sprečavanje povreda na radu i profesionalnih oboljenja, kao i da preduzima mere za poboljšanje uslova rada.
Zaposleni imaju pravo i dužnost da se upoznaju sa opasnostima na radu i merama za otklanjanje opasnosti, kao i pravima i dužnostima u vezi sa zaštitom na radu.
Zaštita zaposlenog invalida rada ostvaruje se u skladu sa zakonom i Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
Sindikat ima pravo da se neposredno upozna sa preduzetim merama zaštite zaposlenih i uslovima rada na svakom poslu i da poslodavcu predlaže preduzimanje propisanih mera zaštite na radu.
Poslodavac svojim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom bliže uređuje i reguliše osiguranje zaposlenih za slučaj smrti ili gubitka radne sposobnosti, kao i druga pitanja zaštite zaposlenih na radu.
Poslodavac može da obezbedi sredstva za prevenciju radne invalidnosti i rekreativni odmor zaposlenih, i u te svrhe formira se fond u koji poslodavac izdvaja sredstva u iznosu od najmanje 0,20% na iznos sredstava isplaćenih na ime zarada.
Obrazovanje fonda, način i uslovi korišćenja sredstava fonda za prevenciju radne invalidnosti i rekreativni odmor bliže se uređuju Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
Poslodavac može da obezbedi sredstva za prevenciju radne invalidnosti i rekreativni odmor zaposlenih, i u te svrhe formira se fond u koji poslodavac izdvaja sredstva u iznosu od najmanje 0,20% na iznos sredstava isplaćenih na ime zarada.
Obrazovanje fonda, način i uslovi korišćenja sredstava fonda za prevenciju radne invalidnosti i rekreativni odmor bliže se uređuju Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
VI ZARADE, UVEĆANE ZARADE, NAKNADE ZARADA I DRUGA PRIMANJA
1.1. Zarada
Zaposleni ima pravo na zaradu u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom, i Ugovorom o radu.
Zarada zaposlenog sastoji se iz:
1. zarade koju zaposleni ostvari za obavljeni rad i vreme provedeno na radu,
2. uvećanja zarada,
3. naknada zarade, i
4. drugih primanja.
Zarada iz člana 36 stav 2 tačka 1 utvrđuje se na osnovu osnovne zarade posla koji zaposleni obavlja na poslovima na kojima je raspoređen, ostvarenog radnog učinka, vremena provedenog na radu i uspešnosti poslovanja poslodavca.
Radni učinak se utvrđuje na osnovu kriterijuma i merila predviđenih Pojedinačnim kolektivnim ugovorom (ostvarenja individualnih normi na osnovu normativa i standarda rada, ocene rezultata rada zaposlenih, grupnog stimulansa, dodatka po osnovu rada pod posebnim uslovima rada).
Normativi i standardi rada i dodaci po osnovu rada pod posebnim uslovima rada kao i merila za utvrđivanje rezultata rada poslodavac utvrđuje posebnim pravilnikom koji donosi direktor.
Poslodavac je dužan da sindikatu prilikom zaključivanja Pojedinačnog kolektivnog ugovora dostavi normative i standarde za utvrđivanje rezultata rada zaposlenih.
Ocenu rezultata rada zaposlenog daje direktor na predlog neposrednog rukovodioca, a na osnovu merila i kriterijuma utvrđenim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom (kvalitet obavljenog posla, odnos prema radnoj i tehnološkoj disciplini, ispoljena inicijativa i savesnost obavljanja posla).
Ocena rezultata rada zaposlenog utvrđuje se mesečno.
Osnovna zarada posla po osnovu rezultata rada može se umanjiti najviše do 20%.
Pojedinačnim kolektivnim ugovorom poslodavac bliže reguliše uvećanje osnovne zarade posla po osnovu rezultata rada.
1.2. Osnovna zarada
Cena rada za najjednostavniji posao utvrđuje se u procesu pregovaranja između učesnika ovog kolektivnog ugovora.
Cena rada za najjednostavniji posao utvrđuje se u mesečnom bruto iznosu od 6.500,00 dinara za pun fond časova.
Učesnici ovog kolektivnog ugovora cenu rada za najjednostavniji posao utvrđuju aneksom ovog kolektivnog ugovora svakih 6 meseci.
Učesnici ovog kolektivnog ugovora obavezuju se da u procesu pregovaranja najkasnije 7 dana pre isteka perioda za koje je utvrđena cena posla utvrde novu cenu posla za najjednostavniji rad koja će se primenjivati u narednom periodu od 6 meseci.
Ako se ne postigne dogovor o ceni rada za najjednostavniji posao za naredni period, najkasnije na 7 dana pre isplate zarada zaposlenima, primenjuje se cena rada utvrđena za prethodni period kao akontacija, a pregovori se nastavljaju.
Po konačnom utvrđivanju cene rada za najjednostavniji rad izvršiće se isplata razlike za prethodni mesec.
Učesnici ovog kolektivnog ugovora mogu pokrenuti inicijativu za ugovaranje nove osnovne zarade za najjednostavniji posao, pre isteka roka na koji je osnovna zarada ugovorena za period koji su učesnici već ugovorili, i to:
1. ako dođe do rasta troškova života od preko deset odsto u odnosu na njenu visinu, prema podatku poznatom na dan ugovaranja cene rada koja je na snazi;
2. ako dođe do značajnog pogoršanja uslova poslovanja u delatnosti ugostiteljstva i turizma, koji onemogućavaju isplatu zarada na osnovu ugovorene osnovne zarade.
1.3. Osnovna zarada za karakteristične vrste poslova
Osnovna zarada za karakteristične vrste poslova utvrđuje se tako što se osnovna zarada za najjednostavniji posao u smislu člana 41 ovog kolektivnog ugovora pomnoži sledećim koeficijentima, u kojima je sadržana složenost, odgovornost, uslovi rada i stručna sprema:
|
|
|||
|
Redni broj |
Karakteristični poslovi |
Zahtevana stručnost |
Koeficijent |
|
|
|||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|
|
|||
|
1. |
Garderober |
I, II |
1,00 |
|
2. |
Poslovi higijeničarke (čistačice), poslovi pranja veša, poslovi sudopere, poslovi kuhinjske radnice |
I, II |
1,10 |
|
3. |
Fizički poslovi, magacinski poslovi (magacinski radnik), kurir, portirski poslovi, spoljni momak |
I, II |
1,30 |
|
4. |
Točilac pića, kasirski poslovi, daktilografski poslovi, poslovi obezbeđenja, poslovi pomoćnog poslastičara, poslovi sobarice |
II, III |
1,45 |
|
5. |
Poslovi tehničkog sekretara, administrativni poslovi, blagajnički poslovi, poslovi pomoćnog pekara, poslovi arhivara i slični poslovi |
III, IV |
1,60 |
|
6. |
Poslovi usluživanja - konobari, poslovi održavanja sredstava (električarski, frigomatičarski, vodoinstalaterski, bravarski, molerski), poslovi upravljanja motornim vozilima i sl. |
III, IV |
1,75 |
|
7. |
Poslovi kuvara, poslastičarski poslovi, poslovi recepcionara, knjigovodstveni poslovi, komercijalni poslovi, poslovi magacinske i skladištene službe, poslovi kontrolora, poslovi mesara i poslovi na pripremi roštilja, poslovi u mini pivarama i poslovi tehničke službe |
III, IV, V |
2,10 |
|
8. |
Poslovi šefa recepcije, poslovi turističke propagande i organizacije turističkih putovanja, poslovi organizacije uređenja hotelskih smeštaja kapaciteta (domaćica hotela), složeniji finansijski i komercijalni poslovi, poslovi barmena i sl. |
IV, V, VI |
2,30 |
|
9. |
Poslovi šefa kuhinje, poslovi šefa sale, organizacioni poslovi (poslovođa) i sl. |
IV, V, VI |
2,50 |
|
10. |
Poslovi upravnika hotela, restorana ili sala, poslovi turističkog vodiča, poslovi upravnika turističke agencije, menjačnice, poslovi računovodstva i sl. |
VI, VII |
3,00 |
|
11. |
Poslovi šefa računovodstva, poslovi zamenika direktora hotela, poslovi turističkog vodiča za inostrani turizam, organizacioni, upravljački i poslovi rukovođenja u turističkoj agenciji, stručni poslovi u Kadrovskoj službi |
VI, VII |
3,30 |
|
12. |
Organizacioni i rukovodeći poslovi komercijalnog, finansijskog, razvojnog, opšteg sektora i sl. |
VI, VII |
3,70 |
|
13. |
Organizacioni i rukovodeći poslovi hotela i sl. |
VI, VII |
3,70 |
|
14. |
Zamenik direktora - hotela preduzeća |
VII |
4,00 |
|
15. |
Direktor |
|
po ugovoru |
|
|
|||
Odredbe ovog kolektivnog ugovora kojima se uređuje osnovica zarada i elementi za utvrđivanje zarade ne primenjuju se na direktore.
Pojedinačnim kolektivnim ugovorom utvrđuju se osnovna zarada za najjednostavniji posao i koeficijent za utvrđivanje osnovne zarade za sve poslove utvrđene Pravilnikom o sistematizaciji poslova kod poslodavca.
Osnovna zarada u Pojedinačnom kolektivnom ugovoru ne može se ugovarati u manjem iznosu od osnovne zarade za najjednostavniji rad i odgovarajućih osnovnih zarada za karakteristične vrste poslova, u skladu sa ovim kolektivnim ugovorom.
1.4. Uvećana zarada
Zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu za:
1. prekovremeni rad - 30%;
2. rad na dan praznika koji je neradni dan - 50%;
3. rad noću (između 22,00 časova i 6,00 časova narednog dana), ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju cene rada - 30%;
4. rad u smenama - 15%;
5. ostala uvećanja zarade u skladu sa opštim aktom.
Uvećanje zarade iz stava 1 tač. 1-5 ovog člana utvrđuje se prema zaradi koju je zaposleni ostvario na osnovu cene rada, radnog učinka i minulog rada.
Ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova utvrđenih u stavu 1 tač. 1-5 ovog člana, procenat uvećanja zarade ne može biti niži od zbira procenata uvećanja po svakom od osnova.
1.5. Zarada iz dobiti
Poslodavac može zaposlenom obezbediti zaradu iz dobiti u zavisnosti od rezultata poslovanja.
Zarada iz dobiti isplaćuje se na osnovu utvrđenih rezultata poslovanja po godišnjem računu.
1.6. Naknada zarade
Zaposleni ima pravo na naknadu zarade koju bi ostvario da radi za vreme odsustvovanja sa rada na dan praznika koji je neradni dan, godišnjeg odmora, plaćenog odsustva, vojne vežbe i odazivanje na poziv državnog organa.
Zaposleni ima pravo na naknadu zarade u visini zarade koju bi ostvario da radi i u slučaju: davanja krvi, tkiva i delova tela; prisustvovanje sednicama organa uprave i lokalne samouprave, organa privredne komore, organa upravljanja kod poslodavca; organa sindikata i saveza sindikata u svojstvu člana; stručnog usavršavanja i osposobljavanja radi potreba kod poslodavca i učešća u radno-proizvodnim takmičenjima i izložbama inovacija i drugih vidova stvaralaštva.
Poslodavac ima pravo na refundaciju isplaćene naknade zarade iz stava 1 ovog člana u slučaju odsustvovanja zaposlenog sa rada zbog vojne vežbe ili odazivanja na poziv državnog organa, od organa na čiji poziv se zaposleni odazvao, ako zakonom nije drugačije određeno.
Zaposleni ima pravo na naknadu zarade za vreme odsustvovanja sa rada zbog privremene nesposobnosti za rad do 30 dana, i to:
1. u visini 65% zarade koju bi ostvario u mesecu u kojem je nastupila privremena sprečenost za rad, koja ne može biti niža od minimalne zarade utvrđene u skladu sa zakonom, ako je ona prouzrokovana bolešću ili povredom van rada, ako zakonom nije drugačije određeno;
2. u visini 100% zarade koju bi ostvario u mesecu u kojem je nastupila sprečenost za rad, koja ne može biti niža od minimalne zarade utvrđene u skladu sa zakonom, ako je ona prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnim oboljenjem, ako zakonom nije drugačije određeno.
Zaposleni ima pravo na naknadu zarade u visini 65% zarade koju bi ostvario da radi za vreme prekida rada do kojeg je došlo naredbom nadležnog državnog organa ili nadležnog organa poslodavca, zbog neobezbeđivanja mere zaštite na radu.
Pravo na naknadu zarade u visini utvrđenoj u stavu 1 ovog člana, ima i zaposleni za koga je utvrđeno da predstavlja višak zaposlenih za vreme čekanja na premeštaj na druge poslove, za vreme čekanja na rad kod drugog poslodavca, za vreme čekanja i u toku trajanja prekvalifikacije i dokvalifikacije i za vreme čekanja na raspoređivanje na odgovarajuće poslove po obavljenoj prekvalifikaciji i dokvalifikaciji.
1.7. Ostala primanja
Povećanje zarade zaposlenima za minuli rad, za mesečnu ishranu u toku rada, regres za korišćenje godišnjeg odmora i za boravak i rad na terenu, poslodavac uređuje Pojedinačnim kolektivnim ugovorom ili drugim opštim aktom.
2. Naknada troškova
Zaposleni ima pravo na naknadu troškova za dolazak i odlazak sa rada i za vreme provedeno na službenom putu u zemlji, u visini utvrđenoj opštim aktom i ovim kolektivnim ugovorom.
Zaposleni ima pravo na naknadu troškova, i to:
1. troškove prevoza za dolazak i odlazak sa posla do iznosa cene prevozne karte, s tim što tako utvrđena naknada ne može biti manja od 50% visine cene prevozne karte;
2. troškove dnevnica za službena putovanja u zemlji - u visini od 5% prosečne mesečne zarade u privredi Republike, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike, s tim što se putni troškovi priznaju u celini prema priloženom računu, a troškovi noćenja do iznosa cene "A" i "B" kategorije.
Zaposleni ima pravo na naknadu troškova za vreme provedeno na službenom putu u inostranstvu, pod uslovima, na način i u visini utvrđenoj posebnim propisima.
Pravo na naknade iz stava 2 ovog člana poslodavac može ugovoriti sa licem koje obavlja povremene i privremene poslove.
Dnevnicu iz tačke 2 stava 2 ovog člana poslodavac može isplatiti i licu koje nije u radnom odnosu kod poslodavca, a koje je poslodavac angažovao radi obavljanja određenog posla, odnosno vršenja funkcije.
Vreme provedeno na službenom putu iz stava 2 tačka 2 ovog člana može trajati po jednom putnom nalogu neprekidno najduže 5 radnih dana.
3. Druga primanja
Poslodavac je dužan da zaposlenom isplati, odnosno obezbedi:
1. otpremninu pri prestanku radnog odnosa radi korišćenja prava na penziju ili pri prestanku radnog odnosa po sili zakona zbog gubitka radne sposobnosti, u visini 2 zarade koje bi ostvario zaposleni za mesec koji prethodi mesecu u kojem se isplaćuje, s tim što tako isplaćena otpremnina ne može biti niža od 2 prosečne zarade po zaposlenom isplaćene u preduzeću za mesec koji prethodi mesecu u kojem se vrši isplata otpremnine, odnosno 2 iznosa prosečne zarade po zaposlenom isplaćene u privredi Republike prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike - ako je to za zaposlenog povoljnije;
2. pomoć porodici u slučaju smrti zaposlenog i člana uže porodice, u visini troškova pogrebnih usluga.
Članovi uže porodice u smislu stava 1 tačka 2 ovog člana jesu bračni drug i deca.
Poslodavac može u zavisnosti od raspoloživih sredstava, zaposlenom isplatiti jubilarnu nagradu povodom neprekidnog rada u preduzeću.
Poslodavac Pojedinačnim kolektivnim ugovorom bliže uređuje visinu primanja, uslove pod kojima se ostvaruje, način i vreme isplate jubilarne nagrade.
Zaposleni ima pravo na isplatu pomoći za nabavku neophodnih lekova u slučaju duže i teže bolesti zaposlenog ili člana uže porodice, do visine cene lekova prema priloženim računima na osnovu pismenog zahteva zaposlenog, koji sadrži neophodnu medicinsku dokumentaciju, za ublažavanje posledica elementarnih nepogoda i za druge slučajeve predviđene Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
Poslodavac može da odobri zaposlenima zajam za nabavku ogreva, zimnice i školskog pribora (udžbenika i dr.), na zahteve i predloge sindikata.
Zajam u smislu stava 1 ovog člana poslodavac može da odobri u skladu sa Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
Kad zaposleni, po nalogu poslodavca, koristi sopstveni automobil u službene svrhe, ima pravo na naknadu troškova u visini od 30% cene benzina za svaki pređeni kilometar.
VII PRESTANAK RADNOG ODNOSA
Zaposlenom ne može prestati radni odnos po osnovu povrede radne obaveze utvrđene ugovorom o radu i po osnovu nepoštovanja radne discipline utvrđene ovim kolektivnim ugovorom, odnosno ponašanja zbog kojeg ne može da nastavi da radi kod poslodavca, ako mu prethodno nije omogućeno da pred direktorom ili licem kojeg ovaj ovlasti, iznese svoju odbranu, odnosno objasni svoje ponašanje.
Poslodavac ne može da otkaže zaposlenom ugovor o radu pre nego što posebna komisija na način i u postupku utvrđenim ovim kolektivnim ugovorom ne utvrdi da zaposleni ne ostvaruje rezultate rada, odnosno da zaposleni nema potrebna znanja i sposobnosti za obavljanje poslova na kojima radi.
Komisiju iz stava 1 ovog člana obrazuje svojim rešenjem poslodavac.
Članovi komisije iz stava 1 ovog člana moraju imati isti stepen stručne spreme istog zanimanja kao i zaposleni čiji se rezultati rada, odnosno znanje i sposobnosti za vršenje poslova na kojima radi, utvrđuju.
Komisija je dužna da prati rad zaposlenog najmanje tri meseca i svoju ocenu da poslodavcu u pismenom obliku.
Poslodavac ne može da otkaže ugovor o radu zaposlenom ako komisija iz prethodnog stava nije utvrdila da zaposleni ne ostvaruje rezultate rada, odnosno da zaposleni nema znanja i sposobnosti za obavljanje poslova na kojima radi.
1. Višak zaposlenih
Poslodavac je dužan da donese program rešavanja viška zaposlenih zbog tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena.
Poslodavac je dužan da na predlog programa pribavi mišljenje reprezentativnih sindikata.
Poslodavac je dužan da uzme u obzir mišljenje i predloge Sindikata, i da ih obavesti o svom stavu u roku koji ne može biti duži od tri meseca.
Određivanje zaposlenih za čijim je radom prestala potreba vrši nadležni organ poslodavca primenom kriterijuma utvrđenih zakonom i kolektivnim ugovorom.
Kriterijumi se primenjuju po redosledu utvrđenom ovim kolektivnim ugovorom.
Rezultati rada utvrđuju se na osnovu ostvarenih učinaka prema utvrđenim normativima i standardima rada.
Ako kod poslodavca nisu utvrđeni normativi i standardi, rezultati rada utvrđuju se na osnovu obrazložene ocene neposrednog rukovodioca o izvršavanju poslova radnog mesta, plana rada i drugih pokazatelja.
Rezultati rada iz st. 1 i 2 ovog člana utvrđuju se za period od najmanje godinu dana.
Ako zaposleni ostvaruju jednake rezultate rada, prednost ima zaposleni sa slabijim imovnim stanjem.
Imovno stanje zaposlenog utvrđuje se na osnovu:
1. ostvarenog prihoda po članu zajedničkog porodičnog domaćinstva po osnovu neto zarade, drugog primanja i prihoda od imovine u poslednjoj kalendarskoj godini;
2. tržišne vrednosti nepokretnosti koji u svojini ima zaposleni ili član njegovog zajedničkog porodičnog domaćinstva.
Prihod i tržišna vrednost nepokretnosti, u smislu stava 2 ovog člana, utvrđuje se na osnovu dokumentacije, odnosno isprava nadležnog organa.
Imovno stanje zaposlenog utvrđuje nadležni organ poslodavca, u skladu sa kolektivnim ugovorom.
Ako zaposleni ostvaruju jednake rezultate rada i imaju jednako imovno stanje, primenjuju se sledeći kriterijumi:
1. broj članova porodice koji ostvaruju zaradu, pri čemu prednost ima zaposleni sa manjim brojem članova porodice koji ostvaruju zaradu;
2. dužina radnog staža, pri čemu prednost ima zaposleni sa dužim radnim stažom;
3. zdravstveno stanje zaposlenog i članova njegove uže porodice, pri čemu prednost ima zaposleni, ako on ili član njegove uže porodice boluje od težeg oboljenja prema nalazu nadležnog zdravstvenog organa;
4. broj dece na školovanju, pri čemu prednost ima zaposleni koji ima više dece na školovanju.
Zaposlenoj - ženi sa detetom do dve godine života, samohranom roditelju, usvojiocu ili staraocu maloletnog deteta, čiji je ukupan mesečni prihod po članu domaćinstva do visine minimalne zarade, ne može prestati radni odnos po osnovu prestanka potrebe za njihovim radom.
Pojedinačnim kolektivnim ugovorom može se utvrditi da zaposlenom koji je kod poslodavca bio u radnom odnosu u periodu utvrđenim tim kolektivnim ugovorom ne može prestati radni odnos kad je za njegovim radom prestala potreba u skladu sa zakonom.
Zaposlenom, kome se otkazuje Ugovor o radu kao višku zaposlenih, poslodavac, na zahtev zaposlenog, umesto otpremnine, može da isplati jednokratnu novčanu naknadu, a u skladu sa Programom rešavanja viška zaposlenih.
Jednokratna novčana naknada iz stava 1 ovog člana zavisi od godina provedenih u radnom odnosu i iznosi:
1. do 10 godina provedenih u radnom odnosu, u visini dvadesetčetvorostrukog iznosa zarade;
2. od 10 do 20 godina provedenih u radnom odnosu, u visini dvadesetosmostrukog iznosa zarade;
3. od 20 do 30 godina provedenih u radnom odnosu, u visini tridesetostrukog iznosa zarade;
4. preko 30 godina provedenih u radnom odnosu, u visini tridesetšestostrukog iznosa zarada.
Zaradom u smislu stava 1 ovog člana smatra se bruto zarada koju je zaposleni ostvario u skladu sa kolektivnim ugovorom za mesec koji prethodi mesecu u kome mu prestaje radni odnos, odnosno prosečna bruto zarada po zaposlenom isplaćena kod poslodavca za mesec koji prethodi mesecu u kome mu prestaje radni odnos, odnosno prosečna bruto zarada po zaposlenom isplaćena u privredi Republike prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike - ako je to za zaposlenog povoljnije.
Zaposleni kome se otkazuje Ugovor o radu kao višku zaposlenih, poslodavac je dužan da isplati otpremninu, čija visina zavisi od godina provedenih u radnom odnosu, i iznosi:
- do 10 godina provedenih u radnom odnosu - u visini najmanje dvostrukog iznosa zarade;
- od 10 do 20 godina provedenih u radnom odnosu - u visini najmanje trostrukog iznosa zarade;
- od 20 do 30 godina provedenih u radnom odnosu - u visini najmanje četverostrukog iznosa zarade;
- preko 30 godina provedenih u radnom odnosu - u visini najmanje petorostrukog iznosa zarade.
Zarada u smislu stava 1 ovog člana, smatra se neto zarada koju je zaposleni ostvario u skladu sa kolektivnim ugovorom za mesec koji prethodi mesecu u kome mu prestaje radni odnos, odnosno prosečna neto zarada po zaposlenom isplaćena kod poslodavca za mesec koji prethodi mesecu u kome mu prestaje radni odnos, odnosno prosečna neto zarada po zaposlenom isplaćena u privredi Republike prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike - ako je to za zaposlenog povoljnije.
Isplata otpremnine i svih zaostalih primanja, vrši se najdocnije do dana prestanka radnog odnosa.
Poslodavac nema obavezu isplate otpremnine iz stava 1 ovog člana ukoliko je zaposlenom isplatio jednokratnu novčanu naknadu u smislu člana 66 ovog kolektivnog ugovora.
Pojedinačnim kolektivnim ugovorom poslodavac može da utvrdi veće iznose otpremnina od iznosa utvrđenih ovim kolektivnim ugovorom.
VIII RADNA DISCIPLINA
Zaposleni je dužan da poslove na koje je raspoređen izvršava uredno, savesno, blagovremeno i kvalitetno i da poštuje ovim kolektivnim ugovorom propisanu radnu disciplinu, i to:
- da čuva imovinu poslodavca i da sa njom postupa sa pažnjom dobrog domaćina;
- da posao na koji je raspoređen obavlja na mestu i u vreme koje je utvrđeno opštim aktom poslodavca;
- da poslove vrši u skladu sa pravilima struke;
- da se pridržava zaštite na radu i protivpožarnih mera;
- da čuva poslovnu tajnu;
- da racionalno koristi radno vreme i sredstva za rad;
- da izvršava odluke i naloge organa poslodavca i neposrednog rukovodioca;
- da neguje kolegijalne odnose sa drugim zaposlenima.
Zaposleni ima pravo da odbije izvršenje naloga neposrednog rukovodioca, ukoliko bi izvršenje tog naloga ugrožavalo život i zdravlje zaposlenog ili ostalih zaposlenih, ili bi bilo protivzakonito i protivno opštem interesu.
Ukoliko neposredni rukovodilac ponovi zaposlenom nalog iz prethodnog stava ovog člana, zaposleni je dužan da taj nalog izvrši, izuzev ako njegovim izvršavanjem ugrožava svoje zdravlje ili život, ili zdravlje i život drugih zaposlenih, ili izvršavanje naloga predstavlja krivično delo za koje se može izreći kazna zatvora.
U slučaju iz prethodnog stava ovog člana, zaposleni je dužan da o nastaloj situaciji bez odlaganja izvesti direktora, predsednika Upravnog odbora i predsednika Sindikalne organizacije.
Zaposleni odgovara za povredu radne obaveze utvrđene ugovorom o radu i povrede radne discipline utvrđene ovim kolektivnim ugovorom, ako je radnja koju je učinio ili koju je propustio da učini bila propisana ugovorom o radu kao povreda radne obaveze ili kao povreda radne discipline utvrđena ovim kolektivnim ugovorom i ako je zaposleni ove povrede učinio svojom krivicom - umišljajem (namerno) ili iz krajnje nepažnje.
Zaposleni ne može biti odgovoran za povredu radne discipline i povredu radnih obaveza koje je učinio ako postoje okolnosti koje isključuju njegovu odgovornost (neuračunljivost ili smanjena uračunljivost, krajnja nužda, nužna odbrana).
Zaposleni je odgovoran za povredu radne obaveze i radne discipline ako je sam sebe doveo u stanje smanjene ili potpune neuračunljivosti uzimanjem alkohola, droge ili drugih opojnih sredstava.
IX NAKNADA ŠTETE
Zaposleni je odgovoran za štetu koju na radu i u vezi sa radom, namerno ili iz krajnje nepažnje, prouzrokuje poslodavcu, u skladu sa zakonom i ovim kolektivnim ugovorom.
Postupak za utvrđivanje odgovornosti zaposlenog za štetu pokreće se rešenjem poslodavca.
Poslodavac je dužan da donese rešenje o pokretanju postupka za utvrđivanje odgovornosti za naknadu štete u roku od osam dana od dana prijema prijave o prouzrokovanoj šteti poslodavcu ili ličnom saznanju da je šteta prouzrokovana.
Prijava o prouzrokovanoj šteti sadrži naročito: ime i prezime zaposlenog koji je štetu prouzrokovao, ako je isti poznat, vreme, mesto i način izvršenja štetne radnje; dokaze koji ukazuju da je zaposleni prouzrokovao štetu poslodavcu i predlog poslodavcu da pokrene postupak za naknadu štete.
Rešenje o pokretanju postupka za utvrđivanje odgovornosti zaposlenog za štetu donosi se u pismenom obliku i u njemu je poslodavac dužan da navede mesto, vreme i način izvršenja štetne radnje i dokaze koji ukazuju da je tu radnju izvršio zaposleni.
Poslodavac je dužan da zaposlenom dostavi rešenje iz stava 1 ovog člana.
Poslodavac ne može da odluči o odgovornosti zaposlenog za štetu pre nego što sasluša zaposlenog.
Visina štete utvrđuje se na osnovu cenovnika ili knjigovodstvene evidencije vrednosti stvari.
Ako se visina štete ne može utvrditi u tačnom iznosu, odnosno na osnovu cenovnika ili knjigovodstvene evidencije ili bi njeno utvrđivanje prouzrokovalo poslodavcu nesrazmerne troškove, visinu nastale štete poslodavac utvrđuje u paušalnom iznosu procenom štete.
Kada poslodavac utvrdi sve činjenice i okolnosti od uticaja na odgovornost zaposlenog, donosi rešenje kojim obavezuje zaposlenog da nadoknadi štetu ili se oslobađa od odgovornosti.
Ako poslodavac nađe da je zaposleni dužan da naknadi štetu, određuje način kako će zaposleni štetu naknaditi i u kom roku.
Poslodavac može obavezati zaposlenog da štetu naknadi u novcu ili, ako je to moguće, popravkom ili dovođenjem oštećene stvari u stanje pre nastupanja štete.
Zaposleni je dužan da dâ pismenu izjavu o tome, da li pristaje na naknadu štete.
Ako zaposleni ne pristane da nadoknadi štetu ili ne nadoknadi štetu u roku utvrđenom u rešenju iz stava 1 ovog člana, o šteti odlučuje nadležni sud.
Poslodavac može u opravdanim slučajevima delimično ili u celini osloboditi zaposlenog od naknade štete koju je prouzrokovao, izuzev ako je štetu prouzrokovao namerno.
Predlog za oslobađanje od naknade štete može podneti zaposleni.
Pri donošenju odluke o delimičnom ili potpunom oslobađanju od naknade štete, poslodavac će ceniti rad i ponašanje zaposlenog i da li bi nadoknadom štete zaposleni bio doveden u težak materijalni položaj.
X SINDIKAT
Zaposlenom kod poslodavca jamči se sloboda sindikalnog udruživanja i delovanja.
Sindikati se osnivaju radi zaštite prava i unapređivanja profesionalnih i ekonomskih interesa njegovih članova.
Poslodavac je dužan da sindikatu omogući delovanje u skladu sa njegovom ulogom i zadacima.
Poslodavac je dužan da:
1. razmotri i zauzme stavove o pokrenutim inicijativama, zahtevima i predlozima sindikata, a posebno po odlukama od značaja za materijalni, ekonomski i socijalni položaj zaposlenih.
2. obaveštava sindikat o pitanjima koja su od bitnog značaja za materijalni i socijalni položaj zaposlenih i da dostavlja pozive sa materijalima radi prisustvovanja sednicama na kojima se razmatraju njegova mišljenja, predlozi, inicijative i zahtevi.
Odnosi između reprezentativnih sindikata i poslodavca uspostavljaće se i rešavati pregovaranjem i usklađivanjem zajedničkih i posebnih interesa, uz puno uvažavanje argumenata, realnih odnosa, uslova i mogućnosti, na principima pune ravnopravnosti i partnerstva.
Reprezentativni sindikati i poslodavac formiraju pregovarački odbor u sastavu i na način utvrđen Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.
Pregovarački odbor, pored ostalog, obavezan je da najmanje u dva meseca razmatra aktuelna pitanja vezana za privređivanje poslodavca, materijalni i socijalni položaj zaposlenih, kao i međusobne odnose Odbora reprezentativne organizacije sindikata i organa upravljanja poslodavca, i da o tome obaveštava organe koje predstavlja.
Uzajamna je obaveza redovnog, potpunog i blagovremenog međusobnog informisanja.
Poslodavac je dužan da sindikatu omogući delovanje i potrebne uslove rada, u skladu sa njegovom ulogom i zadacima, i to:
1. korišćenje odgovarajuće prostorije i potrebne administrativno-tehničke usluge;
2. da obezbedi oglasni prostor, radi davanja informacija i obaveštenja;
3. da obezbedi obračun i naplatu članarine i ostalih sredstava prema programima sindikata.
XI USLOVI ZA RAD SINDIKATA
Poslodavac obezbeđuje organizaciji sindikata sledeće uslove za njegovo delovanje:
- predsedniku i predstavnicima organizacije sindikata sporazumom sa poslodavcem utvrđuje se broj plaćenih časova za obavljanje njihovih funkcija.
Predsedniku i članu organa organizacije sindikata, za vreme obavljanja funkcije, ne može se bez saglasnosti sindikata čiji je član, otkazati Ugovor o radu, utvrditi prestanak potrebe za njegovim radom, uputiti na druge poslove ili na neki drugi način dovesti u nepovoljniji položaj ako svoje radne obaveze vrši u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i opštim aktom i Ugovorom o radu.
Predstavnicima organizacije sindikata mora se omogućiti odsustvovanje sa posla radi prisustvovanja sastancima organizacije sindikata, konferencijama, sednicama i kongresima.
Predstavnicima organizacije sindikata mora se omogućiti odsustvovanje sa posla radi osposobljavanja na tečajevima i seminarima.
Rukovodstvu organizacije sindikata obezbeđuje se pristup svim radnim mestima kod poslodavca kad je to potrebno u cilju zaštite prava zaposlenih utvrđenih zakonom, kolektivnim ugovorom i opštim aktima preduzeća.
U slučaju potrebe ubiranja sredstava solidarnosti predstavnici zaposlenih koje organizacija sindikata ovlasti da to rade, imaju pravo da ovu aktivnost obavljaju u odgovarajućim prostorijama ili pogonima poslodavca.
Poslodavac je dužan da omogući da se sredstva, koja zaposleni od zarade izdvajaju na ime sindikalne članarine, uplaćuju na račun sindikalne organizacije.
Predstavnici organizacije sindikata mogu da ističu obaveštenja organizacije sindikata u prostorijama poslodavca na mestima koja su pristupačna zaposlenima i koja su za to određena.
Direktor, ili drugo ovlašćeno lice, dužni su da predstavnicima organizacije sindikata omoguće da zaposlenima dostavljaju informacije, biltene, publikacije, letke i druga dokumenta organizacije sindikata, koja su u funkciji vršenja sindikalnih aktivnosti.
Aktivnosti sindikata vrše se tako da ne idu na štetu redovnog funkcionisanja poslodavca i radne discipline.
XII SAVET ZAPOSLENIH
Zaposleni učestvuju u upravljanju kod poslodavca i izborom svojih predstavnika u Upravni i Nadzorni odbor.
Savet zaposlenih se može obrazovati kod poslodavca koji ima više od 50 zaposlenih, a kod poslodavca sa manje od 50 zaposlenih, funkciju Saveta zaposlenih vrši predstavnik zaposlenih.
Izbor članova Saveta zaposlenih vrši se jedinstveno za preduzeće.
Članovi Saveta zaposlenih biraju se tajnim glasanjem, referendumom.
Kandidate za članove Saveta zaposlenih predlaže Sindikat preduzeća, a lista se utvrđuje na sastanku svih zaposlenih.
Poslodavac Pojedinačnim kolektivnim ugovorom bliže reguliše obrazovanje Saveta zaposlenih i postupak izbora članova Saveta zaposlenih.
XIII VAŽENJE KOLEKTIVNOG UGOVORA
Ovaj kolektivni ugovor se zaključuje na neodređeno vreme.
Izuzetno od stava 1 ovog člana, pojedine odredbe primenjuju se za period utvrđen ovim kolektivnim ugovorom, s tim što se ove odredbe mogu sporazumom učesnika produžiti ili izmeniti ili dopuniti i to najmanje 30 dana pre isticanja roka na koje su zaključene.
Svaki učesnik ovog kolektivnog ugovora može podneti inicijativu za njegove izmene i dopune, odnosno za zaključivanje novog Posebnog kolektivnog ugovora.
Važenje ovog kolektivnog ugovora može prestati sporazumom svih učesnika ili otkazom nekog od učesnika u zaključivanju ovog kolektivnog ugovora.
U slučaju otkaza, kolektivni ugovor se primenjuje najduže šest meseci od dana dostavljanja otkaza, s tim što se učesnici obavezuju da postupak pregovaranja otpočnu najkasnije 15 dana od dana podnošenja otkaza, radi zaključenja novog kolektivnog ugovora.
XIV REŠAVANJE SPOROVA
Ako između učesnika ovog kolektivnog ugovora nastane spor u postupku zaključivanja, odnosno u postupku njegovih izmena i dopuna, nastali spor se rešava mirnim putem.
Sporna pitanja u primeni ovog kolektivnog ugovora rešava arbitraža koju obrazuju njegovi učesnici u roku od 15 dana od dana nastanka spora.
Arbitraža ima 3 člana. U sastav arbitraže ulaze po jedan predstavnik učesnika u sporu i jedan arbitar koga učesnici u sporu sporazumno odrede.
Odluka arbitraže o spornom pitanju obavezuje učesnike.
Učesnici u zaključivanju ovog kolektivnog ugovora mogu pred nadležnim sudom da ostvare zaštitu svojih prava utvrđenih ovim kolektivnim ugovorom.
XV PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Ovaj kolektivni ugovor zaključen je kad ga potpišu ovlašćeni predstavnici učesnika u zaključivanju kolektivnog ugovora.
Ako na dan stupanja na snagu ovog kolektivnog ugovora nije konačno odlučeno o pravima, obavezama i odgovornostima zaposlenih, na njih se primenjuju odredbe ovog kolektivnog ugovora, ako je to za zaposlene povoljnije.
Ako dođe do promene okolnosti zbog kojih se ne može obezbediti ostvarivanje prava i odgovornosti utvrđenih ovim kolektivnim ugovorom, učesnici su dužni da učestvuju u pregovorima za njegovu izmenu.
Izmene i dopune ovog kolektivnog ugovora vrše se na način i po postupku po kome je i zaključen.
Potpisnici ovog kolektivnog ugovora imenuju po jednog člana u komisiju, koja daje mišljenja i autentična tumačenja odredaba ovog kolektivnog ugovora.
Pojedinačni kolektivni ugovor ili opšti akt kojim se uređuju radni odnosi kod poslodavca koji je član reprezentativnog Udruženja poslodavaca koji je zaključio ovaj kolektivni ugovor usaglasiće se sa ovim kolektivnim ugovorom u roku od 30 dana od dana objavljivanja.
Danom stupanja na snagu ovog kolektivnog ugovora prestaje da važi Poseban kolektivni ugovor za delatnost Ugostiteljstva i turizma Srbije ("Službeni glasnik RS", br. 37/97, 49/97, 52/97 i 42/2001).
Ovaj kolektivni ugovor stupa na snagu osam dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".