UREDBA O PREVENTIVNOJ STOMATOLOŠKOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI STANOVNIŠTVA ("Sl. glasnik RS", br. 24/94)

Član 1

Ovom uredbom utvrđuju se grupacije stanovništva koje se obuhvataju preventivnom stomatološkom zdravstvenom zaštitom i program preventivne stomatološke zdravstvene zaštite.

Član 2

Preventivnom stomatološkom zdravstvenom zaštitom obuhvataju se trudnice, odojčad, deca od 3-5 godina i predškolska deca, školska deca i omladina, a u zavisnosti od preventabilnosti bolesti i odraslo stanovništvo.

Član 3

Preventivna stomatološka zdravstvena zaštita stanovništva sprovodi se po programu kojim su utvrđeni: opšti ciljevi koji treba da se ostvare do 2000-te godine, specifični ciljevi i mere u oblasti primarne i sekundarne prevencije, metodologija izvođenja i organizacija sprovođenja programa.

Program iz stava 1 ovog člana odštampan je uz ovu uredbu i njen je sastavni deo.

Član 4

Sredstva za sprovođenje preventivne stomatološke zdravstvene zaštite iz čl. 2 i 3 ove uredbe obezbeđuju se u skladu sa zakonom.

Član 5

Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".

 

PROGRAM PREVENTIVNE STOMATOLOŠKE ZDRAVSTVENE ZAŠTITE

I OPŠTI CILJEVI KOJI TREBA DA SE OSTVARE DO 2000-TE GODINE

U skladu sa Programom Svetske zdravstvene organizacije "Zdravlje za sve do 2000-te godine", ovim programom do 2000-te godine utvrđuju se sledeći ciljevi:

1. smanjiti broj dece sa cirkularnim karijesom na manje od 4%

2. 70% dece u 3. god. sa svim zdravim zubima

3. 50% dece u 6. god. sa svim zdravim mlečnim zubima

4. 70% dece u 7. god. sa svim zdravim stalnim zubima

5. kod dece u 12. god. KIP*) manji od 4,0 sanirana stalna zuba

6. 60% dece u 15. godina ima CPITN**)=0 u najmanje 3 sekstanta

7. 50% omladine u 18. god. da ima CPITN=0 u najmanje 3 sektanta

8. 30% radno-aktivnog stanovništva (35-44 god.) CPITN=0 u najmanje 3 sekstanta

9. smanjiti broj bezubih stanovnika 35-44 god. za četvrtinu

10. smanjiti broj bezubih stanovnika starijih od 65 god. za 10%.

_____________
*) KIP - prosečan broj karijesnih zuba
**) CPITN - indeks za utvrđivanje oboljenja parodoncijuma

II SPECIFIČNI CILJEVI I MERE U OBLASTI PRIMARNE I SEKUNDARNE PREVENCIJE BOLESTI

Strategija preventivne stomatološke zaštite podrazumeva istovremeno preduzimanje kompleksa mera među kojima su najbitnije:

a) zdravstveno vaspitanje i unapređenje zdravstvene kulture stanovnika,

b) primena specifičnih mera prevencije.

1. PRIMARNA PREVENCIJA

1.1. Opšte mere

Trudnice

Cilj: oralno zdravlje majke (i deteta).

Sadržaj: motivisanje trudnice za očuvanje sopstvenog i oralnog zdravlja deteta.

Programom se predviđa do 2000-te godine obuhvat 95% registrovanih trudnica. U prvoj godini realizacije Programa (1994. god.), kao dogovoreni minimum obuhvatiti 65% registrovanih trudnica, od čega kod 50% završiti sistematsku sanaciju do protetskog zbrinjavanja.

Program se sprovodi u savetovalištu za trudnice i stomatološkoj ambulanti, a sprovodi ga stomatolog, stomatološka sestra, ginekolog i medicinska sestra. Sadržaj je definisan Stručno-metodološkim uputstvom za obuku pacijenta redovnom i pravilnom održavanju oralne higijene. Nalaz stomatologa ulaže se u zdravstveni karton trudnice.

Odojčad

Cilj: smanjenje učestalosti cirkularnog karijesa.

Sadržaj: obuka roditelja u obezbeđivanju zdravog načina ishrane, održavanju pravilne oralne higijene, fluor profilaksi i prevenciji loših navika.

Programom se predviđa do 2000-te god. obuhvat 95% odojčadi, odnosno roditelja. U prvoj godini realizacije Programa, kao dogovoreni minimum obuhvatiti 75% dece u prvoj godini života. Rad se odvija u savetovalištu za zdravu decu (rad sa roditeljima). Terapeut je dužan da dijagnostikuje stepen rizika za pojavu karijesa, posebno za pojavu cirkularnog karijesa i da nađeno stanje ubeleži u stomatološki i pedijatrijski karton. Program se ostvaruje u Savetovalištu za zdravu decu.

Mala i predškolska deca

Cilj: rano sticanje navika za očuvanje ukupnog, a posebno oralnog zdravlja.

Sadržaj: obuka roditelja i dece o zdravoj ishrani, higijeni usta i zuba, fluor profilaksi i korigovanje loših navika.

Programom se predviđa do 2000-te god. obuhvat preventivnim radom 95% dece od 2-6 godina od kojih 80% potpuno sanirano ili sa zdravim zubima. U prvoj godini realizacije Programa kao dogovorni minimum obuhvatiti 75% dece, s tim da se kod 40% postigne potpuna sanacija, odnosno da se sačuvaju zdravi zubi. Preventivni program odnosi se na decu u kolektivu i izvan kolektiva.

Kod dece na upisu u I razred osnovne škole obezbediti obuhvat od 95% i pregled po Stručno-metodološkom uputstvu, uz dijagnostifikovanje rizika za karijes, zalivanje fisura i sanaciju prvih stalnih molara, što je uslov za izdavanje lekarskog uverenja za upis u školu.

Program se sprovodi u Savetovalištu za zdravu decu i stomatološkoj ambulanti.

Školska deca i omladina

Cilj: utvrđivanje stečenih pozitivnih i korigovanje negativnih navika za očuvanje zdravlja.

Sadržaj: usavršavanje pravilne tehnike pranja zuba, korekcija ishrane, korigovanje loših navika, fluor profilaksa i rano otkrivanje i lečenje postojećih oboljenja.

Programom se predviđa do 2000-te god. obuhvat sistematskim preventivnim radom 95% školske dece (7-14 god.), od kojih 80% sa zdravim ili saniranim zubima. U populaciji školske omladine (15-18 god.) obuhvat preventivnim radom je 80%, od kojih sistematskim pregledima i sanacijom obuhvatiti prve razrede srednjih škola. U završnim razredima osnovnih škola i prvom razredu srednje škole do 2000. god. razviti i početi sa primenom dijagnostike rizika za pojavu paradontopatija, kao osnov preventivnog rada u ovom uzrastu.

U prvoj godini sprovođenja Programa obavljaju se sistematski pregledi učenika I (ukoliko pregled nije izvršen pred upis u školu), V i VIII razreda osnovne škole sa obuhvatom od 95%, od čega 80% sa zdravim ili saniranim zubima.

Za opštine koje su već dostigle viši nivo preventivne stomatološke zaštite od navedenog, sprovoditi kontrolne preglede i sanaciju ostalih razreda, u skladu sa mogućnostima i stepenom razvoja službe.

U cilju otkrivanja ortodontskih anomalija sprovoditi skrining pregled u II i V razredu osnovne škole i prema potrebi upućivati ortodontu.

Odrasli

Cilj: motivisanje za očuvanje postojećeg nivoa oralnog zdravlja i rehabilitaciju organa za žvakanje.

Sadržaj: podizanje nivoa oralne higijene, ukazivanje na značaj organa za žvakanje za ukupno zdravlje, sanacija postojećih oboljenja, smanjenje broja izvađenih zuba, rana rehabilitacija i značaj redovne kontrole.

Programom se predviđa do 2000-te godine da 90% pacijenata koji dolaze na redovnu sanaciju ili stomatološku rehabilitaciju (izuzev urgentnih stanja), budu obuhvaćeni individualnim programom zdravstvenog vaspitanja. U prvoj godini sprovođenja programa obezbediti obuhvat od 30% pacijenata koji posete stomatološku ambulantu.

Kod radnika na radnim mestima sa visokim rizikom za pojavu stomatoloških oboljenja (hemijska isparenja, teški metali, prehrambena industrija i dr.) obezbediti sprovođenje sistematske stomatološke prevencije i zdravstveno-vaspitnog rada.

Program obuhvata prevenciju i ranu dijagnostiku i terapiju oralnog karcinoma (prema Protokolu).

1.2. Specifične mere prevencije

a) Oralna higijena

Podrazumeva mere kojima će pacijenti biti potpuno obučeni za redovnu i pravilnu oralnu higijenu i samokontrolu oralnog zdravlja.

Sprovode se prema Stručno-metodološkom uputstvu za obuku pacijenata redovnom i pravilnom održavanju oralne higijene.

b) Sistemska primena fluorida

Fluorisanje vode za piće ili fluorisanje kuhinjske soli je obaveza društvene zajednice, regulisana Zakonom. Stomatološka služba je obavezna da za teritoriju koju obezbeđuje stručno podržava i kontroliše sprovođenje ovih aktivnosti.

U slučaju da se ove mere ne sprovode, stomatološka služba je obavezna da vrši distribuciju tableta fluora, u skladu sa Protokolom o primeni fluorida u stomatologiji.

v) Lokalna primena fluorida

Predstavlja jednu od najznačajnijih mera Programa prevencije karijesa i obavezuje stomatološku službu za njeno striktno sprovođenje.

Sprovodi se prema Protokolu o primeni fluorida u stomatologiji.

g) Zalivanje fisura

Sprovodi se u uzrastu od 6 i 7 godina (pred polazak u školu i u prvom razredu), na prvim stalnim molarima, u skladu sa Stručno-metodološkim uputstvom za zalivanje fisura.

2. SEKUNDARNA PREVENCIJA

Mere sekundarne prevencije obuhvataju rano otkrivanje i sistematsku sanaciju oboljenja usta i zuba kod predškolske dece, školske dece i omladine, trudnica, hendikepiranih osoba i radnika koji rade pod posebnim uslovima rada (rad sa kiselinama, teškim metalima i sl.).

Operativnim godišnjim planovima bliže će se utvrditi sadržaj i mere sekundarne prevencije, sa tendencijom da se blagovremeno i u zadovoljavajućem obimu sanira nađeno stanje.

III METODOLOGIJA IZVOĐENJA PROGRAMA

Program će se realizovati uz primenu kombinovanih metoda: epidemiološkog i socijalno-medicinskog pristupa u rešavanju masovnih pojava koje se javljaju kao interakcija uzročnih faktora, faktora sredine (ovde posebno značajne socijalne sredine) i osobina obolelih (rizičnih grupa stanovništva), korišćenja metoda skrininga i drugih tehnika, primenu edukativnih i zdravstveno-vaspitnih metoda, očiglednih sredstava, metoda životne demonstracije, kliničkih ispitivanja i mera sanacije.

1. Zdravstveno-vaspitni rad

U programskom zdravstveno-vaspitnom radu, na osnovu snimljenog stanja i uočenih vodećih problema oralnog zdravlja, primenjivaće se brojne zdravstveno-vaspitne metode i sredstva (informativni i edukativni intervju, rad u maloj grupi, predavanja, demonstracije, širenje informacija preko masovnih medija, letaka, agitki, stručne literature, filma i dr.) sa ciljem da se stanovništvo motiviše na samozaštitu, da adekvatnom ishranom i primenom preparata fluora i ličnom higijenom doprinese sprečavanju nastanka oboljenja usta i zuba i da blagovremeno i na organizovan način koristi usluge stomatološke službe.

Sadržaj zdravstveno-vaspitnog rada u datoj sredini zavisi od vodećih zdravstvenih problema i poznatih faktora rizika kao što su: učestalost i težina oboljenja, odsustvo navika za redovno održavanje oralne higijene, greške u ishrani i načinu uzimanja obroka, pušenje i dr.

Da bi se postigli odgovarajući ciljevi (promena ponašanja štetnih po zdravlje, usvajanje novih znanja, navika i pozitivnih stavova o sopstvenom zdravlju, i sl.) primenjivaće se brojne komunikacione tehnologije, metode i tehnike u okviru individualnog i grupnog oblika rada, uz korišćenje različitih očiglednih zdravstveno-vaspitnih sredstava.

2. Otkrivanje rizika, oboljenja i sanacija

Svaki kontakt korisnika sa zdravstvenim radnicima koristiće se za utvrđivanje rizika i/ili početnih patoloških promena koje se mogu uspešno sanirati.

Posebno će se u tom cilju primenjivati sistematski pregled grupa pod rizikom, ciljani pregledi u formi skrininga i kontrola postignutih efekata.

IV ORGANIZACIJA SPROVOĐENJA PROGRAMA

1. Učesnici u sprovođenju Programa

U obezbeđivanju i sprovođenju mera preventivne stomatološke zdravstvene zaštite utvrđenih zakonom i ovim programom, učestvuju: građanin kao pojedinac i porodica; preduzeće; obrazovna i druga ustanova; humanitarna, verska, sportska i druga organizacija; zajednica i udruženje; organizacija zdravstvenog osiguranja; lokalna zajednica, opština, grad, autonomna pokrajina i Republika.

Program se realizuje preko kratkoročnih i operativnih planova učesnika u Programu na nivou opštine i okruga, a pre svega: zdravstvenih ustanova i drugih oblika obavljanja zdravstvene delatnosti, ustanova za kolektivni boravak dece predškolskog uzrasta, škola, društveno-humanitarnih organizacija i zajednica, i drugo.

Kratkoročni planovi se donose za period 3-5 god. a operativni za period od jedne godine i baziraju se na stanju zdravlja stanovništva lokalne zajednice i na vlastitoj kadrovskoj osnovi. Programom se specificiraju dužnosti pojedinih učesnika i stručnih timova, utvrđuje dinamika realizacije pojedinih mera, način izveštavanja i ocene postignutih efekata.

Za sprovođenje i praćenje programa u okrugu odnosno na teritoriji grada Beograda odgovoran je Stručni odbor, sastavljen od opštinskih rukovodioca Programa.

U sprovođenju Programa preventivne stomatološke zdravstvene zaštite posebne zadatke ima Stomatološki fakultet u Beogradu, koji će kao referentna zdravstvena ustanova, preko Zavoda za stomatološku zdravstvenu zaštitu, obavljati sledeće poslove:

1) Saradnju sa Zavodom za zaštitu zdravlja Srbije i regionalnim zavodima za zaštitu zdravlja na usaglašavanju sa drugim programima zdravstvene zaštite, na pripremi operativnih planova i evaluaciji sprovođenja Programa;

2) Upravljanje i koordinaciju sprovođenja Programa u celini, preko stručnih odbora odnosno rukovodioca Programa koje imenuje, na predlog Republičke stručne komisije za stomatološku zdravstvenu zaštitu;

3) Izradu modela operativnih planova za pojedine učesnike u realizaciji Programa;

4) Pripremu, publikovanje i dostavu učesnicima u realizaciji Programa odgovarajućih metodskih uputstava i protokola o stručnom radu i pružanje neposredne stručne pomoći;

5) Edukaciju kadrova;

6) Kontrolu donošenja i sprovođenja operativnih planova učesnika Programa i, u skladu sa ostvarenim rezultatima, utvrđivanje predloga institucijama osiguranja o dodeli ili uskraćivanju planiranih finansijskih sredstava;

7) Izradu periodičnih i godišnjih izveštaja i analiza o realizaciji Programa i dostavu Ministarstvu za zdravlje, Zavodu za zaštitu zdravlja Srbije i Republičkom zavodu za zdravstveno osiguranje.

2. Dinamika sprovođenja Programa

Dinamika sprovođenja programa zavisi od dostignutog nivoa razvoja službe u pojedinim opštinama i postojećeg stanja oralnog zdravlja stanovnika te opštine.

U svim opštinama obavezno je startovati sa minimumom programskih zadataka, a u daljem razvoju i realizaciji Programa predvideti postupno povećanje njegovog obima.

Minimum kojim se započinje su tri "nulte generacije" - trudnice, prvi razred osnovne škole (odnosno šestogodišnjaci sa zalivanjem fisura) i peti razred. Svake sledeće godine se dalje prate ove generacije i uključuju nove. Do 2000-te godine se na ovakav način preventivnim programom može obuhvatiti celokupna populacija do 14 godina.

3. Kadrovi - stručni timovi

Program podrazumeva organizovano i profesionalno sprovođenje preventivnih mera na teritoriji jedne opštine, odnosno okruga ili Republike u celini.

Za obezbeđenje sprovođenja Programa, angažuju se stručni timovi koje sačinjavaju opšti stomatolozi i stomatolozi svih specijalističkih disciplina, pedijatri, ginekolozi, specijalisti socijalne medicine, lekari opšte medicine, polivalentne patronažne sestre, srednji stomatološki i medicinski kadar i drugo.

U okviru propisanih kadrovskih uslova za obavljanje zdravstvene delatnosti u oblasti zdravstvenog vaspitanja, zdravstvene zaštite predškolske dece, zdravstvene zaštite školske dece i omladine, zdravstvene zaštite žena i stomatološke zdravstvene zaštite, utvrđenih za dom zdravlja, za sprovođenje ovog Programa domu zdravlja, odnosno opštini potrebno je, kao minimum obezbediti sledeće:

Stručne timove

a) za predškolsku decu:		1 stomatolog ili specijalista za dečju i preventivnu stomatologiju, 0,1 pedijatar, 1,5 stom. sestra, 0,2 med. sestra na 1.500 dece;
b) za školsku decu:		1 stomatolog ili specijalista za dečju i prev. stom., 1,5 stom. sestra na 1.500 školske dece;
v) za trudnice:		1 stomatolog ili specijalista opšte stom. ili bolesti usta i zuba, 0,2 ginekologa, 1,5 stom. sestra i 0,3 med. sestra na 1.000 registrovanih trudnica;
g) za odrasle:		1 stomatolog ili spec. opšte stom. ili bolesti usta i zuba i 1,2 stom. sestra na 20.000 stanovnika.

Učešće ostalih kadrova u sprovođenju Programa determinisano je stručnim sadržajima njihovog rada, a utvrđuje se operativnim planovima učesnika Programa.

4. Izveštavanje

O sprovođenju ovog programa svi učesnici sastavljaju godišnje izveštaje koje dostavljaju Zavodu za stomatološku zdravstvenu zaštitu preko zavoda za zdravstvenu zaštitu.

Obrazac izveštaja i metodologiju za njegovo sastavljanje utvrdiće Zavod za zaštitu zdravlja Srbije i Zavod za stomatološku zdravstvenu zaštitu.

Izveštaji su osnov za praćenje i analiziranje sprovođenja programa na opštinskom, okružnom i republičkom nivou.

5. Evaluacija

U toku sprovođenja Programa i na kraju vrši se ocenjivanje rezultata u odnosu na:

a) definisane ciljeve,

b) preduzete aktivnosti, i

v) utrošene resurse,

i daje odgovor na pitanja:

a) do kog su stepena ostvareni postavljeni ciljevi,

b) kako su ti rezultati ostvareni (da li bi oni bili veći da su primenjene druge metode i tehnologije), i

v) kakav je odnos između postignutih efekata, sprovedenih aktivnosti i utrošenih resursa.

Za uspešno sprovođenje evaluacije neophodno je da se epidemiološkim i kliničkim ispitivanjem utvrdi stanje oralnog zdravlja stanovništva određenog područja na početku realizacije Programa.