PRAVILNIKO USLOVIMA I NAČINU UPOTREBE SREDSTAVA PRINUDE("Sl. glasnik RS", br. 40/95, 48/95 - ispr. i 1/97) |
I OSNOVNE ODREDBE
Ovim pravilnikom propisuju se uslovi i način na koji ovlašćeno službeno lice Ministarstva unutrašnjih poslova ima pravo da upotrebi zakonom utvrđena sredstva prinude radi sprečavanja bekstva lica lišenog slobode ili zatečenog u vršenju krivičnog dela, savladavanja otpora lica koje narušava javni red i mir ili koje treba privesti, zadržati ili lišiti slobode u zakonom utvrđenim slučajevima i radi odbijanja napada od sebe, drugog lica ili objekta koji obezbeđuje.
Pod sredstvima prinude u smislu stava 1 ovog člana podrazumevaju se fizička snaga, službena palica, sredstva za vezivanje, specijalna vozila, posebno dresirani psi, konjica, sredstva za zaprečavanje, hemijska sredstva i vatreno oružje.
Ovlašćeno službeno lice upotrebljava sredstva prinude tako da službeni zadatak obavi sa najmanje štetnih posledica po lice protiv koga sredstvo prinude upotrebi i samo za vreme dok postoje razlozi iz člana 1 stav 1 ovog pravilnika zbog kojih je sredstvo prinude upotrebljeno.
Pri upotrebi sredstava prinude ovlašćeno službeno lice čuva život čoveka i ljudsko dostojanstvo.
II USLOVI I NAČIN UPOTREBE POJEDINIH SREDSTAVA PRINUDE
1. Fizička snaga
Ovlašćeno službeno lice ima pravo da upotrebi fizičku snagu radi sprečavanja bekstva, savladavanja otpora ili odbijanja napada iz člana 1 stav 1 ovog pravilnika.
Upotrebom fizičke snage smatraju se zahvati, bacanja, udarci i druge veštine odbrane i napada.
Otporom se smatra svako suprotstavljanje (pasivno i aktivno) službenim merama i radnjama koje ovlašćeno službeno lice nalaže i preduzima u skladu sa zakonom.
Pasivnim otporom smatra se suprotstavljanje oglušivanjem ili zauzimanjem klečećeg, sedećeg, ležećeg ili sličnog položaja.
Aktivnim otporom smatra se suprotstavljanje zaklanjanjem ili držanjem za lice ili predmet, otimanjem, stavljanjem u izgled da će napasti na ovlašćeno službeno lice ili drugo lice ili preduzimanjem slične radnje.
Napadom na ovlašćeno službeno lice ili drugo lice smatra se svaka radnja preduzeta da se ovlašćeno službeno lice omete ili spreči u izvršenju službene radnje ili da se ovlašćeno službeno lice ili drugo lice povredi ili liši života, a napadom na objekat koji se obezbeđuje smatra se svaka radnja preduzeta radi nasilnog ulaska u objekat ili prostor oko objekta u koji je ulaz zabranjen.
Pri upotrebi fizičke snage ovlašćeno službeno lice primeniće zahvat ako oceni da tako može da spreči bekstvo, savlada otpor, odnosno odbije napad, a ako to ne oceni mogućim primeniće bacanje, udarac ili drugu veštinu odbrane ili napada.
2. Službena palica
Ovlašćeno službeno lice ima pravo da upotrebi službenu palicu iz razloga utvrđenih u članu 4 ovog pravilnika.
Upotrebom službene palice smatraju se udarci službenom palicom.
U slučaju pasivnog otpora ovlašćeno službeno lice upotrebiće službenu palicu samo ako oceni da upotrebom fizičke snage ne može da savlada takav otpor.
Prema licima mlađim od 14 godina, očigledno bolesnim i iznemoglim licima, teškim invalidima i ženama čija je trudnoća vidljiva, službena palica se može upotrebiti samo ako neko od tih lica vatrenim oružjem, oruđem ili drugim opasnim predmetom ugrožava život ovlašćenog službenog lica ili drugog lica.
3. Sredstva za vezivanje
Ovlašćeno službeno lice ima pravo da upotrebi sredstva za vezivanje prilikom hvatanja, zadržavanja, privođenja ili sprovođenja, ako postoje osnovi sumnje da će uhvaćeno lice ili lice koje zadržava, privodi ili sprovodi pružiti otpor, pokušati da pobegne, da će napasti ovlašćeno službeno lice ili da će se samopovrediti.
Upotrebom sredstava za vezivanje smatra se vezivanje, po pravilu ruku lica, ispred ili iza leđa.
Sredstvima za vezivanje smatraju se službene lisice, plastične zatege i druga pogodna priručna sredstva.
Privođenjem se smatra svako dovođenje nekog lica od strane ovlašćenog službenog lica do prostorije organa nadležnog za unutrašnje poslove, drugog organa ili do određenog mesta.
Sprovođenjem se smatra svako odvođenje i predaja nekog lica organu nadležnom za unutrašnje poslove ili drugom organu van mesta odakle sprovođenje započinje, po pravilu u prostorijama tog organa.
Pri upotrebi sredstava za vezivanje primenjuju se ograničenja utvrđena u članu 8 ovog pravilnika.
4. Specijalna vozila
Specijalna vozila mogu se upotrebiti radi uspostavljanja javnog reda i mira narušenog u većem obimu, zaprečavanja prolaska lica i radi upotrebe hemijskih sredstava i vatrenog oružja ugrađenog na ta vozila.
Upotrebom specijalnih vozila smatra se izbacivanje vode pod pritiskom sa ili bez hemijskih sredstava, upotreba ugrađenog vatrenog oružja, uklanjanje prepreka i zaprečavanje specijalnim vozilima prolaska lica. Prilikom upotrebe, posade i specijalna vozila štiti potreban broj ovlašćenih službenih lica.
Specijalnim vozilima smatraju se vozila za izbacivanje vode pod pritiskom, oklopna vozila sa ili bez ugrađene zaprečne ograde, helikopteri, vozila za uklanjanje prepreka i druga vozila posebne namene.
Iz specijalnih vozila za izbacivanje vode pod pritiskom, helikoptera i oklopnih vozila sa uređajima za izbacivanje hemijskih sredstava, ova sredstva mogu se upotrebiti samo ukoliko su ispunjeni uslovi za upotrebu hemijskih sredstava utvrđeni zakonom i ovim pravilnikom.
Vatreno oružje ugrađeno na helikoptere i oklopna vozila može se upotrebiti samo ukoliko su ispunjeni uslovi za upotrebu vatrenog oružja utvrđeni zakonom i ovim pravilnikom.
5. Posebno dresirani psi
Posebno dresirani psi mogu se upotrebiti iz razloga utvrđenih u članu 4 ovog pravilnika i radi zaprečavanja prolaska lica.
Upotrebom posebno dresiranih pasa smatra se puštanje psa prema licu i zaprečavanje psima prolaska lica.
Posebno dresirani psi mogu se upotrebiti bez zaštitne korpe samo kada su ispunjeni uslovi za upotrebu vatrenog oružja utvrđeni zakonom i ovim pravilnikom.
6. Konjica
Konjica se može upotrebiti radi uspostavljanja javnog reda i mira narušenog u većem obimu i radi zaprečavanja prolaska lica.
Upotrebom konjice smatra se kretanje konjice prema licima radi njihovog razdvajanja ili potiskivanja i zaprečavanje konjicom prolaska lica.
7. Sredstva za zaprečavanje
Sredstva za zaprečavanje mogu se upotrebiti za prinudno zaustavljanje motornih vozila i za zaprečavanje prolaska lica.
Upotrebom sredstava za zaprečavanje smatra se postavljanje tih sredstava radi prinudnog zaustavljanja motornog vozila, odnosno zaprečavanja prolaska lica. Prilikom upotrebe, sredstva za zaprečavanje štiti potreban broj ovlašćenih službenih lica.
Sredstva za prinudno zaustavljanje motornih vozila mogu se upotrebiti radi sprečavanja bekstva motornim vozilom lica za koje postoje osnovi sumnje da je izvršilac krivičnog dela za koje se može izreći kazna zatvora od pet godina ili strožija kazna ili lica koje je lišeno slobode ili za koje je izdat nalog za lišavanje slobode zbog izvršenja takvog krivičnog dela.
Sredstvima za prinudno zaustavljanje motornih vozila smatraju se bodljikave trake i druga pogodna sredstva kojima se vozilo u pokretu može prinudno zaustaviti.
Ispred postavljenih sredstava za prinudno zaustavljanje motornih vozila, na odgovarajućoj udaljenosti u skladu sa propisima o bezbednosti saobraćaja na putevima, postavljaju se saobraćajni znaci zabrane preticanja i obaveznog zaustavljanja.
Sredstva za zaprečavanje prolaska lica mogu se upotrebiti za presecanje ili podelu prostora prilikom održavanja javnog reda i mira i obezbeđivanja javnih skupova, za blokadu određenog prostora ili objekta, odnosno za ograničenje, zabranu ili usmeravanje kretanja lica na javnim mestima, određenim područjima ili pravcima.
Sredstvima za zaprečavanje prolaska lica smatraju se zaprečne ograde, specijalna vozila, posebno dresirani psi, konjica i druga sredstva kojima se prolazak lica može zaprečiti.
8. Hemijska sredstva
Hemijska sredstva mogu se upotrebiti iz razloga utvrđenih u članu 4 ovog pravilnika ako sprečavanje bekstva, savladavanje otpora ili odbijanje napada nije moguće upotrebom fizičke snage i službene palice, radi uspostavljanja javnog reda i mira narušenog u većem obimu, i u slučajevima kada su ispunjeni uslovi za upotrebu vatrenog oružja utvrđeni zakonom i ovim pravilnikom.
Hemijskim sredstvima smatraju se suzavci za kratkotrajnu upotrebu, koji po prestanku dejstva ne ostavljaju bilo kakve posledice na psihofizičko i opšte zdravstveno stanje, kao i hemijske materije blažeg dejstva od suzavca - sa nepodnošljivim mirisom, sa penom ili sa bojom za privremeno obeležavanje lica.
Hemijska sredstva iz člana 20 ovog pravilnika upotrebljavaju se u obliku hemijskih ručnih i tromblonskih bombi, hemijske municije sa i bez projektila, hemijskih raspršivača, hemijskih sprej boca, hemijskih ampula, hemijskih tableta i drugih naprava za upotrebu suzavaca i hemijskih materija blažeg dejstva od suzavaca.
Hemijske ručne bombe upotrebljavaju se aktiviranjem i bacanjem, hemijski raspršivači i sprej boce aktiviranjem i usmeravanjem mlaza suzavca iz ruke, hemijske ampule i tablete ostavljanjem ili ubacivanjem na određeni prostor, hemijske tromblonske bombe i municija ispaljivanjem iz posebnih lansera ugrađenih na vatreno oružje ili iz hemijskih pušaka i pištolja. Pojedina hemijska sredstva izbacuju se iz uređaja ugrađenih na specijalna vozila.
Hemijska sredstva se bacaju, aktiviraju, ostavljaju, odnosno ispaljuju zavisno od pravca vetra i drugih uslova, a pri njihovoj upotrebi u blizini dečjih i staračkih ustanova, bolnica, osnovnih škola i prometnih saobraćajnica i lako zapaljivih materijala preduzimaju se i posebne mere zaštite.
Hemijska sredstva se ne upotrebljavaju prema licima koja se nalaze u blizini eksplozivno-zapaljivih materija, na velikoj visini i na sličnim mestima gde bi mogao biti ugrožen život ljudi.
9. Vatreno oružje
Ovlašćeno službeno lice može upotrebiti vatreno oružje pod uslovima i na način utvrđen u članu 23 Zakona o unutrašnjim poslovima ("Službeni glasnik RS", br. 44/91 i 79/91) i ovim pravilnikom.
Vatrenim oružjem iz stava 1 ovog člana smatra se vatreno oružje kojim su naoružana ovlašćena službena lica i jedinice uniformisanih pripadnika policije, u skladu sa zakonom i Pravilnikom o naoružanju ovlašćenih službenih lica i radnika na određenim dužnostima ("Službeni glasnik RS", br. 90/92 i 60/94).
Upotrebom vatrenog oružja smatra se pucanje iz vatrenog oružja prema licu.
Punjenje, potezanje, donošenje u položaj za upotrebu i drugo preventivno korišćenje vatrenog oružja bez pucanja, kao i pucanje iz vatrenog oružja u vazduh radi upozorenja i signalizacije, traženja pomoći i pucanje na životinje kada ugrožavaju život ili ličnu sigurnost ljudi, ne smatraju se upotrebom vatrenog oružja od strane ovlašćenog službenog lica.
Upotrebom vatrenog oružja da se zaštiti život ljudi, u skladu sa zakonom i ovim pravilnikom, smatra se upotreba radi zaštite života jednog ili više lica koje je drugo ili više drugih lica fizički napalo na takav način ili takvim sredstvima, odnosno kada je fizička snaga napadača takva ili broj napadača toliki, da postoji neposredna opasnost po život napadnutog ili napadnutih.
Upotrebom vatrenog oružja da se spreči bekstvo lica zatečenog u vršenju zakonom utvrđenog krivičnog dela, u skladu sa zakonom i ovim pravilnikom, smatra se upotreba, u vreme ili neposredno posle izvršenja krivičnog dela, radi sprečavanja bekstva lica zatečenog na mestu ili u neposrednoj blizini mesta gde je preduzelo radnju izvršenja krivičnog dela ili gde su nastupile posledice krivičnog dela, odnosno radi sprečavanja bekstva lica kod kojeg su predmeti kojima je izvršilo ili ih je pribavilo izvršenjem krivičnog dela.
Upotrebom vatrenog oružja, da se spreči bekstvo lica lišenog slobode ili lica za koje je izdat nalog za lišenje slobode zbog izvršenja zakonom utvrđenog krivičnog dela, u skladu sa zakonom i ovim pravilnikom, smatra se upotreba radi sprečavanja bekstva lica za koje je u nalogu za zadržavanje, privođenje ili sprovođenje, odnosno u nalogu za lišenje slobode, izričito navedeno da će ovlašćeno službeno lice upotrebiti vatreno oružje radi sprečavanja bekstva tog lica.
Pre postupanja po nalogu za zadržavanje, privođenje ili sprovođenje lica lišenog slobode iz stava 1 ovog člana, ovlašćeno službeno lice upozoriće to lice da će upotrebiti vatreno oružje ako pokuša bekstvo.
Ako lice iz čl. 26 i 27 ovog pravilnika počne da beži, ovlašćeno službeno lice će pokušati da ga spreči u bekstvu glasnim upozorenjem: "Stoj pucaću!". Ako je to u datoj situaciji moguće, upozorenje će ponoviti, a potom upotrebiti vatreno oružje da spreči bekstvo.
Upotrebom vatrenog oružja ovlašćenog službenog lica da od sebe odbije neposredni napad kojim se ugrožava njegov život, u skladu sa zakonom i ovim pravilnikom, smatra se upotreba radi odbijanja napada vatrenim oružjem, opasnim oruđem ili drugim predmetom kojim se može ugroziti život, napad od strane dva ili više lica, napad na mestu i u vreme kada se ne može očekivati pomoć, kao i napad od strane fizički snažnijeg lica ili lica koje se služi posebnim veštinama odbrane i napada.
Napadom vatrenim oružjem u smislu stava 1 ovog člana smatra se i samo potezanje vatrenog oružja ili pokušaj da se ono potegne.
Potezanjem vatrenog oružja u smislu stava 2 ovog člana smatra se pokret vatrenim oružjem radi njegovog donošenja ili stavljanja u položaj za upotrebu, a pokušajem potezanja smatra se pokret prema vatrenom oružju radi potezanja.
Upotrebom vatrenog oružja ovlašćenog službenog lica da odbije napad na objekat ili lice koje obezbeđuje, u skladu sa zakonom i ovim pravilnikom, smatra se upotreba radi odbijanja neposrednog napada i za vreme trajanja neposrednog napada na objekat ili lice koje obezbeđuje.
Neposrednim napadom na objekat koji se obezbeđuje smatra se svaka radnja usmerena na oštećenje ili uništenje tog objekta ili njegovih pojedinih delova ili na onemogućavanje funkcionisanja objekta oštećenjem ili uništenjem uređaja na objektu ili na drugi način.
Neposrednim napadom na lice koje se obezbeđuje smatra se svaki napad vatrenim oružjem, opasnim oruđem ili drugim predmetom kojim se može ugroziti život tog lica ili napad od strane dva ili više lica.
III IZVEŠTAVANJE O UPOTREBI SREDSTAVA PRINUDE
O svakoj upotrebi sredstva prinude ovlašćeno službeno lice u pisanom obliku podnosi izveštaj neposrednom starešini, najkasnije 24 sata od upotrebe sredstva prinude.
Izveštaj iz stava 1 ovog člana sadrži podatke o sredstvu prinude i protiv koga je upotrebljeno, razlozima i osnovu upotrebe i o drugim činjenicama i okolnostima od značaja za ocenu opravdanosti i pravilnosti upotrebe sredstva prinude.
Opravdanost i pravilnost upotrebe sredstva prinude ocenjuje starešina u Ministarstvu unutrašnjih poslova za to ovlašćen od strane ministra unutrašnjih poslova.
Ovlašćeni starešina iz stava 3 ovog člana predlaže ministru unutrašnjih poslova preduzimanje zakonom utvrđenih mera u slučaju neopravdane i nepravilne upotrebe sredstva prinude.
IV ZAVRŠNA ODREDBA
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".