PRAVILNIK O METROLOŠKIM USLOVIMA ZA SILOTERMOMETRE ("Sl. list SRJ", br. 50/99)

Član 1

Ovim pravilnikom propisuju se metrološki uslovi koje moraju da ispunjavaju silotermometri koji služe za merenje temperature u skladišnim prostorima, odnosno u silosima u kojima su uskladištena zrna žitarica, uljarica ili mahunarki.

Metrološki uslovi iz stava 1 ovog člana označavaju se skraćeno oznakom MUS.13MS0607-01.

Član 2

Silotermometar mora biti konstrukciono prilagođen dimenzijama skladišnog prostora, odnosno silosa u kome se meri temperatura i prema tome može biti izveden kao:

1) prenosivi uređaj, za male skladišne prostore;

2) polufiksirani uređaj ili uređaj čija se termometrijska sonda prilikom merenja može uvlačiti u predviđene kanale, za horizontalne skladišne prostore, odnosno za skladišne prostore koji imaju veliku podnu površinu i manju visinu;

3) fiksirani uređaj sa više mernih kablova, za velike vertikalne skladišne prostore, odnosno silose.

Član 3

Osnovni delovi konstrukcije silotermometra su:

1) termometrijska sonda;

2) pretvarački sklop;

3) jedinica za konverziju analognih signala u digitalne signale;

4) adresna jedinica;

5) multiplekserski sklop za selekciju grupa i senzora;

6) uređaj za pokazivanje temperature;

7) uređaj za beleženje temperature.

Konstrukcija silotermometra može biti izvedena i na drugi način pod uslovom da su ispunjena metrološka svojstva propisana ovim pravilnikom.

Član 4

Termometrijska sonda je u obliku krute cevi ili fleksibilnog kabla, sastoji se od:

1) mernog kabla koji sadrži temperaturne senzore i njihove električne provodnike koji su električno izolovani i mehanički zaštićeni spoljašnjim omotačem;

2) zaštitne sajle propisane sile kidanja prilagođene veličini mernog kabla i načinu njegovog fiksiranja;

3) zaštitno-razvodnog kućišta u kome su pričvršćeni zaštitna sajla s mernim kablom i razvodna kutija za provodnike koji povezuju senzore sa odgovarajućim delovima silotermometra.

Spoljašnji materijal upotrebljen za zaštitu termometrijske sonde mora biti otporan na proizvode koji se upotrebljavaju za zaštitu zrna i otporan na oštećenja koja mogu naneti glodari.

Horizontalna skladišta koja se prazne pomoću bagera, moraju imati termometrijske sonde koje se mogu uvlačiti i izvlačiti iz kanala koji su predviđeni u te svrhe.

Član 5

Kao temperaturni senzori mogu se upotrebiti:

1) otporni termometri na bazi metala (platinski, bakarni ili nikleni otporni termometri);

2) poluprovodnički otporni termometri s pozitivnim temperaturnim koeficijentom otpornosti (PTC termistori);

3) poluprovodnički otporni termometri s negativnim temperaturnim koeficijentom otpornosti (NTC termistori);

4) drugi temperaturni senzori.

Temperaturni senzori upotrebljeni u mernom kablu moraju ispunjavati propisane metrološke uslove.

Član 6

Temperaturni senzori moraju da imaju sposobnost da detektuju promenu temperature od 0,1 °C u opsegu temperatura od 0 °C do 70 °C.

Član 7

Broj temperaturnih senzora u mernom kablu zavisi od dimenzija mernog kabla, odnosno od dimenzija skladišnog prostora, odnosno silosa, i ne sme biti manji od tri.

Temperaturni senzori u mernom kablu moraju biti postavljeni na jednakim međusobnim rastojanjima čija vrednost mora da bude između 3 m i 4 m.

Član 8

Broj termometrijskih sondi, kao i raspored tačaka u kojima one moraju biti fiksirane po površini krova vertikalne siloćelije kružnog oblika, mora biti određen na sledeći način:

1) upisati u površinu krova vertikalne siloćelije kružnog oblika prečnika D, tri koncentrična kruga, poluprečnika R1, R2, i R3, tako da je R1 < R2 < R3 < D/2;

2) broj termometrijskih sondi i raspored tačaka njihovog fiksiranja po površini krova siloćelije na zamišljenim krugovima poluprečnika R1, R2 i R3, u zavisnosti od prečnika krova siloćelije, određuje se prema prilogu "Broj i raspored termometrijskih sondi po siloćeliji" koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 9

Broj termometrijskih sondi u visokom vertikalnom skladišnom prostoru čija je podna, odnosno krovna površina u obliku kvadrata, određuje se tako što se u kvadratni geometrijski oblik površine krova upiše krug čiji je prečnik jednak stranici kvadrata, pa se broj termometrijskih sondi računa kao za siloćeliju čija je površina krova kružnog oblika, prema članu 8 ovog pravilnika.

Ako vertikalna siloćelija ili visoki skladišni prostor ima podnu, odnosno krovnu površinu u obliku pravougaonika, tada se broj termometrijskih sondi određuje tako što se po pravougaonoj površini krova ucrta zamišljena pravougaona mreža čije su najbliže linije, paralelne sa ivicama krovne površine, udaljene najviše tri metra od ivica, a unutrašnje linije su na međusobnim rastojanjima jednakim najviše četiri metra. Termometrijske sonde se fiksiraju u tačkama koje čine čvorovi takve simetrične pravougaone mreže.

Član 10

Pretvarački sklop pretvara merni signal temperaturnog senzora u temperaturno linearni standardni strujni signal. Njegove karakteristike moraju biti prilagođene vrsti temperaturnih senzora i opštoj konstrukciji silotermometra.

Član 11

Jedinica za konverziju analognih signala u digitalne signale, preuzima standardni strujni signal od pretvaračkog sklopa i pretvara ga u naponski signal standardne vrednosti napona pogodan za analogno-digitalnu konverziju.

Član 12

Adresna jedinica obavlja funkciju adresiranja i alarmiranja u silotermometru. Njome se biraju senzori kojima se vrši merenje temperature, odnosno senzori koji će se uključiti u merno kolo.

Adresna jedinica, posle potrebnog pojačanja signala, predaje preuzetu adresu multiplekserskim sklopovima. Adresna jedinica, najčešće pomoću LED dioda, indicira bitove adrese. Kapacitet adresne jedinice mora biti prilagođen broju mernih kablova. odnosno složenosti silotermometra.

Član 13

Multiplekserski sklop sastoji se najčešće od:

1) upravljačkih logičkih kola za aktiviranje multiplekserskog sklopa prema digitalnoj adresi dobijenoj od adresne jedinice;

2) multipleksera za selekciju mernog kabla;

3) multipleksera za selekciju senzora;

4) jedinice za napajanje električnom energijom.

Član 14

Vrsta uređaja za pokazivanje i beleženje temperature zavisi od složenosti i tipa silotermometra. Mogu biti jednostavni električni, odnosno elektronski pokazni, analogni ili digitalni instrumenti ili računarom upravljani sistemi sa štampačem i odgovarajućom programskom podrškom prilagođenom konkretnom tipu silotermometra.

Član 15

Silotermometar mora imati mogućnost automatskog uključenja sistema za upozoravanje, odnosno alarmiranje (vizuelno i zvučno) kad temperatura koju pokazuje bilo koji od mernih senzora pređe najveću dozvoljenu vrednost koju je prethodno zadao korisnik silotermometra.

Dozvoljeno odstupanje od zadate vrednosti temperature upozoravanja, odnosno alarmiranja, za silotermometar mora biti u granicama ±0,5 °C.

Član 16

Minimalni merni opseg silotermometra mora biti od 5° C do 50° C.

Mogu se upotrebljavati i silotermometri sa širim mernim opsegom, ali pod uslovom da obuhvataju merni opseg iz stava 1 ovog člana.

Član 17

Ponovljivost merenja silotermometra karakteriše se pomoću disperzije rezultata merenja u seriji uzastopno ponovljenih merenja iste temperature, izvršenih u istim uslovima, istim senzorom, u što je moguće kraćem vremenskom intervalu.

Ponovljivost merenja silotermometra, u smislu ovog pravilnika, izražena je preko opsega disperzije rezultata merenja kao razlika Dtp = tmax - tmin, između najveće (tmax ) i najmanje vrednosti temperature (tmin) koju je, u seriji od četiri uzastopna očitavanja temperature, pokazao odgovarajući temperaturni senzor. Ponovljivost merenja silotermometra mora biti u granicama od ±0,2 °C u celom mernom opsegu silotermometra.

Član 18

Greška merenja silotermometra kao mernog sistema u celini, mora biti u granicama ±0,5 °C u celom mernom opsegu silotermometra.

Greška samo pretvaračkog i pokaznog dela mora biti u granicama ±0,3 °C u mernom opsegu silotermometra.

Član 19

Prag pokretljivosti silotermometra u celini ne sme biti veći od 0,4° C u celom mernom opsegu.

Pod pragom pokretljivosti silotermometra, u smislu ovog pravilnika, podrazumeva se najveća promena temperature koja ne izaziva uočljivu promenu odziva silotermometra, pri čemu je promena temperature spora i monotona.

Član 20

Rezolucija uređaja za pokazivanje i beleženje temperature mora iznositi najviše 0,1° C.

Član 21

Na silotermometru moraju biti ispisani sledeći natpisi i oznake:

1) firma, odnosno naziv ili znak proizvođača;

2) oznaka tipa koju je dao proizvođač;

3) serijski i/ili proizvodni broj;

4) godina proizvodnje;

5) merni opseg;

6) greška silotermometra;

7) oznaka jedinice temperature (° C);

8) službena oznaka tipa.

Natpisi i oznake na silotermometru moraju biti jasni, dobro vidljivi u radnim uslovima i ispisani tako da se ne mogu izbrisati ili skinuti, u postupku uobičajene upotrebe i čišćenja silotermometra.

Član 22

Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o metrološkim uslovima za silotermometre ("Službeni list SRJ", br. 54/94).

Član 23

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".

 

PRILOG: Broj i raspored termometrijskih sondi po siloćeliji

			Tačka fiksiranja termometrijske sonde po krugu poluprečnika R1			Tačka fiksiranja termometrijske sonde po krugu poluprečnika R2			Tačka fiksiranja termometrijske sonde po krugu poluprečnika R3
Prečnik siloćelije D(m)	Ukupan broj mernih kablova	Broj mernih kablova u centru siloćelije	Rastojanje od centra siloćelije (m)	Broj mernih kablova	Ugao između dva susedna merna kabla	Rastojanje od centra siloćelije (m)	Broj mernih kablova	Ugao između dva susedna merna kabla	Rastojanje od centra siloćelije (m)	Broj mernih kablova	Ugao između dva susedna merna kabla
6	1	1
8	3	0	2,2	3	120
10	3	0	2,5	3	120
12	4	1	3,2	3	120
14	6	1	4,7	5	72
16	7	1	5,6	6	60
18	8	1	6,0	7	51
20	11	0	2,4	3	120	7,5	8	45
22	12	0	2,7	3	120	8,2	9	40
24	13	0	3,0	3	120	9,0	10	36
26	17	1	5,2	6	60	10,5	10	36
28	19	1	5,5	6	60	10,5	12	30
30	22	0	2,5	3	120	7,6	7	51	12,8	12	30
35	29	0	2,8	3	120	8,6	10	36	14,5	16	22,5
40	34	1	5,6	5	72	11,3	10	36	17,0	18	20

NAPOMENA: Odnos poluprečnika je: R1 < R2 < R3 < D/2