PRAVILNIK
O METROLOŠKIM USLOVIMA ZA OTPORNE TERMOMETRE

("Sl. list SRJ", br. 34/96)

Član 1

Ovim pravilnikom propisuju se metrološki uslovi koje moraju da ispunjavaju otporni termometri - merila temperature koja imaju senzor od platine, bakra ili nikla i koja su namenjena za merenje temperature u mernom opsegu od -200°C do 850°C.

Metrološki uslovi iz stava 1 ovog člana označavaju se oznakom MUS.13MC0101-01.

Član 2

Odredbe ovog pravilnika odnose se na tipove otpornih termometara date u sledećoj tabeli:

Tip otpornog termometra

Klasa tačnosti

Merni opseg

Platinski otporni termometar

A
B

(-200 do 650) °C
(-200 do 850) °C

Bakarni otporni termometar

B
C

(-50 do 180) °C
(-50 do 180) °C

Nikleni otporni termometar

C

(-60 do 180)oC

Član 3

Navedeni izrazi, u smislu ovog pravilnika, imaju sledeća značenja:

1) senzor otpornog termometra je osetljivi element koji se dovodi u kontakt sa mernom sredinom čiju temperaturu meri otporni termometar;

2) nazivna otpornost otpornog termometra, Ro , je vrednost električne otpornosti senzora otpornog termometra na temperaturi 0°C;

3) W100=R100/Ro je nazivna vrednost odnosa električnih otpornosti otpornog termometra na temperaturi 100°C i na temperaturi 0°C;

4) merna struja je struja koja teče kroz senzor otpornog termometra u toku merenja temperature otpornim termometrom.

Član 4

Otporni termometar radi na principu promene električne otpornosti metala u zavisnosti od promene temperature.

Član 5

Nazivna otpornost otpornog termometra, Ro , ne sme da bude manja od 1 W ni veća od 1000 W . Preporučene vrednosti nazivne otpornosti su: 10 W ; 25 W ; 50 W ; 100 W ; 120 W ; 200 W ; 500 W i 1000 W .

Za bakarne otporne termometre, nazivna otpornost Ro ne sme da bude manja od 10 W .

Platinski otporni termometri konstruišu se s nazivnom otpornošću od 100 W ili 10 W . Preporučena vrednost je 100 W .

Član 6

Najmanja nazivna vrednost odnosa električnih otpornosti otpornog termometra W100 data je u sledećoj tabeli:

Tip otpornog termometra

Klasa tačnosti

Najmanja nazivna vrednost W100

Platinski otporni termometar

A
B

1,385
1,385

Bakarni otporni termometar

B
C

1,426
1,426

Nikleni otporni termometar

C

1,617

Član 7

Zavisnost električne otpornosti senzora otpornog termometra Rt od temperature t definisana je jednačinama datim u sledećoj tabeli:

Tip otpornog termometra

Merni opseg

Zavisnost Rt =f(t)

Platinski otporni termometar
sa W100=1,3850, minimum

-200°C do 0°C
0°C do 850°C

Rt =Ro[1+At+Bt2+C(t-100oC)t3]
Rt =Ro[1+At+Bt2]
gde su: A=3,9083 x 10-3 oC-1
            B=-5,775 x 10-7 oC-2
         C=-4,183 x 10-12 oC-4

Bakarni otporni termometar
W100= 1,4260, minimum

-50°C do 180°C

Rt =Ro[1+at]
gde je: a =4,26 x 10-3 oC-1

Nikleni otporni termometar
W100=1,617, minimum

-60°C do 180°C

Rt =Ro[1+at]
gde je: a =6,17 x 10-3 oC-1

Vrednosti električne otpornosti otpornih termometara, dobijene na osnovu jednačina iz stava 1 ovog člana, ne obuhvataju vrednosti električne otpornosti električnih izvoda od senzora do spoljašnjih priključaka.

Član 8

Vrednost električne otpornosti izolacije između izvoda senzora i zaštitnog omotača, kao i između električnih kola otpornog termometra sa dva senzora mora da bude veća ili jednaka 100 M W za platinski otporni termometar, na temperaturi između 15°C i 35oC i pri relativnoj vlažnosti vazduha do 80%.

Na najvišoj temperaturi mernog opsega otpornog termometra, pri jednosmernom radnom naponu megaommetra koji ne prelazi 10 V, posle držanja otpornog termometra dva sata na toj temperaturi, najmanja vrednost električne otpornosti izolacije data je u sledećoj tabeli:

Najviša temperatura mernog opsega otpornog termometra

Najmanja vrednost električne otpornosti izolacije

do 300 °C i na 300 °C

10 M W

od 301 °C do 500 °C

2 M W

od 501 °C do 850 °C

0,5 M W

Član 9

Otporni termometar sastoji se od:

1) senzora i nosača senzora;

2) električnih izvoda (unutrašnjih i spoljašnjih);

3) zaštitnog omotača;

4) glave termometra;

5) priključaka.

Član 10

Senzor otpornog termometra je električni otpornik izrađen od platine, bakra ili nikla, koji nosi elektroizolacioni nosač.

Senzor otpornog termometra može biti izrađen u vidu žičanog otpornika ili u vidu debelog ili tankog sloja platine, bakra ili nikla, deponovanog nekom od metoda debeloslojne ili tankoslojne tehnologije na elektroizolacioni nosač - podlogu.

Elektroizolacioni nosač senzora mora da ima takva elektroizolaciona i mehanička svojstva da spreči prespajanje senzora i njegovih izvoda i otkloni mogućnost mehaničkih naprezanja pri pravilnom rukovanju otpornim termometrom. Materijal od koga je napravljen elektroizolacioni nosač ne sme da menja svoja elektroizolaciona i mehanička svojstva na najvišim temperaturama mernog opsega otpornog termometra i ne sme svojim isparenjima da zagađuje senzor otpornog termometra.

Član 11

Otporni termometar može da ima dva, tri ili četiri električna izvoda sa senzora i odgovarajući broj mernih priključaka.

Platinski otporni termometar klase tačnosti A mora da ima tri ili četiri električna izvoda.

Otporni termometar mora da ima električne izvode sa odgovarajuće označenim mernim priključcima radi identifikacije izvoda i njihovog pravilnog priključivanja u merno kolo.

Ako platinski otporni termometar klase tačnosti B ima dva električna izvoda, ukupna otpornost oba unutrašnja izvoda ne sme da bude veća od 0,1% Ro . Ako je ta otpornost veća, onda za otporni termometar mora biti naznačena njena vrednost i mora biti data vrednost temperaturnog koeficijenta otpornosti tih električnih izvoda.

Član 12

Termička i mehanička svojstva zaštitnog omotača otpornog termometra treba da budu takva da senzor i unutrašnji izvodi budu zaštićeni od korozije, prodiranja vlage i mehaničkih i toplotnih šokova u celom mernom opsegu otpornog termometra.

Član 13

Za otporni termometar mora biti data vrednost najmanje dubine uronjavanja pri merenju temperature.

Vrednost najmanje dubine uronjavanja treba da je takva da kada se dubina uronjavanja smanji neposredno ispod vrednosti utvrđene za dati otporni termometar, a merna struja koja teče kroz termometar razvija električnu snagu manju od 1,0 mW, termometar treba da ima pokazivanje koje je za 0,1°C niže od njegovog pokazivanja temperature sa datom vrednošću najmanje dubine uronjavanja i pri konstantnoj temperaturi merne sredine.

Član 14

Granice dozvoljenih grešaka merenja temperature otpornim termometrom date su u sledećoj tabeli:

Tip otpornog termometra

Klasa tačnosti

Merni opseg °C

Granice dozvoljenih grešaka, °C

Platinski otporni termometar

A
B

-200 do 650
-200 do 850

±(0,15+2,0 · 10-3 | t |)
±(0,30+5,0 · 10-3 | t |)

Bakarni otporni termometar

B
C

-50 do 180
-50 do 180

±(0,25+3,5 · 10-3 | t |)
±(0,50+6,0 · 10-3 | t |)

Nikleni otporni termometar

C
C

0 do 180
-60 do 0

±(0,20+8,0 · 10-3 | t |)
±(0,20+16,5 · 10-3 | t |)

Član 15

Platinski otporni termometri moraju da budu konstruisani tako da su pogodni za upotrebu u mernim sistemima u kojima se koristi jednosmerna struja ili naizmenična struja frekvencije do 500 Hz.

Član 16

Za otporni termometar mora biti dato vreme toplotnog odziva t0.5 koje odgovara promeni otpornosti od 50% koju izazove naglo uronjavanje otpornog termometra u mernu sredinu čija je temperatura za određeni temperaturni interval različita od temperature na kojoj je prethodno bio termometar. Taj temperaturni interval mora biti veći od 10°C i manji od 20°C.

Za otporni termometar mogu biti data i druga vremena odziva, osim vrednosti za 63,2% promene.

Član 17

Termoelektrični efekt u otpornom termometru ne sme na krajevima električnih izvoda da razvije elektromotornu silu veću od 20 mV pri laganoj promeni dubine uronjavanja otpornog termometra od naznačene vrednosti najmanje dubine uronjavanja do najveće moguće dubine uronjavanja.

Član 18

Stabilnost otpornih termometara na temperaturna cikliranja mora biti takva da i posle testa od 10 ciklusa zagrevanja na gornju granicu, odnosno hlađenja na donju granicu mernog opsega greška otpornog termometra na 0°C ostane u dozvoljenim granicama propisanim u članu 14 ovog pravilnika.

Ako je donja granica mernog opsega otpornog termometra niža od temperaturne tačke ključanja tečnog azota na atmosferskom pritisku, hlađenje se vrši samo do ove temperature.

Član 19

Mehanička otpornost na potrese otpornog termometra namenjenog za merenja u kojima će biti podvrgnut mehaničkim potresima, mora da bude takva da otporni termometar, kada se iz horizontalnog položaja (u odnosu na njegovu longitudinalnu osu) pusti da 10 puta slobodno padne sa visine od 250 mm na 6 mm debelu čeličnu ploču koja leži na tvrdoj podlozi, zadrži svoja prvobitna konstrukciona, elektroizolaciona i metrološka svojstva.

Član 20

Otporni termometar namenjen za merenje u kojima će biti podvrgnut mehaničkim vibracijama mora da bude otporan na te vibracije.

Član 21

Efekat samozagrevanja otpornog termometra treba da bude takav da snaga koju razvija merna struja koja teče kroz senzor ima vrednost koja je manja ili jednaka 0,1 mW. Ta vrednost snage utvrđuje se mernom strujom koju je naznačio proizvođač ili mernom strujom od 10 mA, ako je ova vrednost manja od vrednosti koju je naznačio proizvođač.

Član 22

Na otpornom termometru ili na pločici pričvršćenoj za otporni termometar moraju se nalaziti sledeći natpisi i oznake:

1) firma ili znak proizvođača;

2) fabrički broj proizvoda;

3) oznaka tipa koju je dao proizvođač;

4) merni opseg i oznaka merne jedinice;

5) nazivna otpornost Ro ;

6) klasa tačnosti;

7) službena oznaka tipa otpornog termometra ako je izvršeno ispitivanje tipa.

Električni priključci otpornog termometra sa tri ili četiri izvoda, kao i otpornog termometra sa dva ili više senzora moraju biti odgovarajuće označeni da bi se obezbedilo pravilno vezivanje otpornog termometra u merno kolo.

Član 23

Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o metrološkim uslovima za otporne termometre ("Službeni list SFRJ", br. 5/88).

Član 24

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".