ZAKONO PRIZNAVANJU SORTI POLJOPRIVREDNOG I ŠUMSKOG BILJA("Sl. list SRJ", br. 12/98 i 37/2002 i "Sl. glasnik RS", br. 135/2004 - dr. zakon i 18/2005 - dr. zakon) |
Ovim zakonom se uređuju priznavanje novostvorenih sorti poljoprivrednog i šumskog bilja (u daljem tekstu: novostvorene sorte) i odobravanje uvođenja u proizvodnju stranih sorti poljoprivrednog i šumskog bilja (u daljem tekstu: strane sorte), osim cveća i hortikulturnog bilja.
Novostvorena sorta priznaje se, odnosno odobrava se uvođenje strane sorte u proizvodnju ako je ta sorta rezultat selekcije, odnosno ako se biološki razlikuje od druge priznate sorte odnosno strane sorte čije je uvođenje u proizvodnju odobreno, a koja je u procesu priznavanja poslužila kao standardna sorta (u daljem tekstu: standard).
Sortom, u smislu ovog zakona, smatraju se populacije, klonovi, linije, rodovi, hibridi, međuvrsni hibridi, sojevi mikroorganizama, modifikovani organizmi i podloge biljnih vrsta, bez obzira na izvor, odnosno na polazni materijal iz koga su nastali.
U postupku priznavanja novostvorene sorte i odobravanja uvođenja u proizvodnju strane sorte, po odredbama ovog zakona, utvrđuje se njihov kvalitet i druge bitne osobine, na osnovu kojih se te sorte mogu priznati odnosno odobriti, a seme i sadni materijal tih sorti umnožavati i stavljati u promet kao sortni na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije.
Novostvorena sorta se priznaje, a uvođenje u proizvodnju strane sorte se odobrava na osnovu rezultata ispitivanja određenih bitnih osobina sorte. Bitnim osobinama sorte smatraju se:
1) veći vizički obim prinosa;
2) kvalitet proizvoda, sadržaj belančevina, ugljenih hidrata, masti, mineralnih materija, vitamina, aroma i sl.;
3) otpornost na biljne bolesti, štetočine, korove, visoke i niske temperature i ostale nepovoljne činioce u toku proizvodnje;
4) druge osobine koje su od uticaja na povećanje obima proizvodnje, ili poboljšanje kvaliteta proizvoda.
Pravo stvaraoca sorte i oplemenjivača je da kao stvaralac odnosno oplemenjivač bude naznačen u prijavi i svim ispravama koje se odnose na priznavanje novostvorene sorte.
Kad je novostvorena sorta rezultat stvaralačkog rada više oplemenjivača, navode se svi oplemenjivači po redosledu koji odgovara njihovom doprinosu u tom stvaralaštvu.
Materijalno pravo stvaraoca novostvorene sorte sastoji se u pravu da sortu koristi i s njom raspolaže kao i da ostvaruje pravo na naknadu za korišćenje te sorte.
II PRIZNAVANJE NOVOSTVORENE SORTE I ODOBRAVANJE UVOĐENJA U PROIZVODNJU STRANE SORTE
Postupak za priznavanje novostvorene sorte, odnosno za odobravanje uvođenja u proizvodnju strane sorte pokreće se na osnovu zahteva podnesenog u pismenom obliku (u daljem tekstu: zahtev).
Zahtev za priznavanje novostvorene sorte podnosi stvaralac sorte, a za odobravanje uvođenja u proizvodnju strane sorte - stvaralac sorte ili njegov ovlašćeni zastupnik.
Zahtev iz st. 1 i 2 ovog člana podnosi se posebno za svaku sortu.
Savezni organ nadležan za poslove priznavanja sorti poljoprivrednog i šumskog bilja (u daljem tekstu: nadležni savezni organ) propisuje sadržinu, podatke i obrazac zahteva iz stava 1 ovog člana, kao i kriterijume za određivanje naziva sorte.
Zahtev se podnosi nadležnom saveznom organu.
Na traženje nadležnog saveznog organa, podnosilac zahteva dužan je da dostavi na uvid dokumentaciju o radu na stvaranju nove sorte, a dokumentacija o radu na stvaranju strane sorte mora biti prevedena na srpski jezik.
Podaci u zahtevu i dokumentaciji iz stava 1 ovog člana koji se odnose na poreklo izvornog materijala i na opis procesa stvaranja nove sorte su službena tajna.
Na osnovu podataka u zahtevu i podataka u dokumentaciji iz člana 7 stav 2 ovog zakona proveravaju se osobine sorte.
Ako se proverom iz stava 1 ovog člana utvrdi da nema osnova za ispitivanje sorte na oglednom polju, nadležni savezni organ će doneti rešenje kojim se odbija zahtev za priznavanje novostvorene sorte, odnosno kojim se odbija odobravanje uvođenja u proizvodnju strane sorte.
Ispitivanjem sorte u oglednom polju i laboratoriji utvrđuje se proizvodna vrednost sorte, kvalitet i druge bitne osobine iz člana 4 ovog zakona po kojima sorta nadmašuje standard.
Ispitivanje sorte iz stava 1 ovog člana vrši se po metodi koju propisuje nadležni savezni organ.
Nadležni savezni organ je dužan da obavesti podnosioca zahteva da će sorta biti ispitivana na oglednom polju i da od njega zatraži potrebnu količinu uzorka sorte radi tog ispitivanja.
Na osnovu obaveštenja iz stava 1 ovog člana, podnosilac zahteva dužan je da blagovremeno dostavi nadležnom saveznom organu uzorak sorte, u količini i na način koji propiše nadležni savezni organ.
Ako podnosilac zahteva ne ispuni uslove propisane stavom 2 ovog člana, zahtev će se odbaciti.
Ispitivanje sorte u oglednom polju i laboratoriji vrši se pod šifrovanim oznakama koje predstavljaju službenu tajnu. Šifre se otvaraju i zatvaraju svake godine i o dobijenim rezultatima nadležni savezni organ obaveštava podnosioca zahteva.
Ispitivanje sorte na oglednom polju, odnosno u laboratoriji vrši pravno ili fizičko lice koje ima potrebnu opremu i stručni kadar za vršenje tih ispitivanja (u daljem tekstu: izvođač ogleda).
Nadležni savezni organ propisuje uslove iz stava 1 ovog člana i rešenjem utvrđuje da pravno ili fizičko lice ispunjava te uslove.
Nadležni savezni organ zaključuje ugovor sa izvođačem ogleda za ispitivanje sorti u oglednom polju, odnosno u laboratoriji.
Ispitivanje sorte u oglednom polju radi utvrđivanja bitnih osobina sorte iz člana 4 ovog zakona, traje dve godine, a ispitivanje mikroorganizma - tri generacije.
Dužina trajanja ispitivanja sorti šumskog bilja utvrdiće se po metodi koju propisuje nadležni savezni organ.
Ispitivanje sorte u oglednom polju i laboratoriji radi utvrđivanja njenih bioloških osobina, vrši se posebno za svaku kulturu ili grupu kultura po metodi, koju propiše nadležni savezni organ.
Ispitivanje sorte na oglednom polju vrši se istovremeno sa standardom, koji određuje nadležni savezni organ.
Kao standard može se odrediti samo priznata ili strana sorta čije je uvođenje u proizvodnju odobreno, koja po svojim biološkim i drugim osobinama ima najveću vrednost za namenu za koju se vrši ispitivanje.
Izuzetno od odredbe stava 3 ovog člana, ako za pojedinu vrstu bilja nije priznata nijedna domaća sorta, niti je odobrena strana sorta, kao standard uzeće se domaća ili odomaćena strana sorta koja se koristi u proizvodnji, a koja ima najveću vrednost za namenu za koju se vrši ispitivanje.
Ako se za pojedinu vrstu bilja ne može za određene namene odrediti standard iz st. 3 i 4 ovog člana, sorta se ispituje bez standarda, ali samo za određenu namenu zbog koje je podnesen zahtev.
Na osnovu predloga podnosioca zahteva sorta se može ispitivati i u proizvodnom ogledu.
Pod proizvodnim ogledom iz stava 1 ovog člana podrazumeva se površina čija se veličina za pojedine vrste bilja određuje metodom za ispitivanje sorti u proizvodnom ogledu.
U proizvodnom ogledu sorta se može ispitivati samo ako je već uključena u ispitivanje radi priznavanja ili odobravanja i ako je izdato rešenje o odobravanju ispitivanja u proizvodnom ogledu.
Predlog za ispitivanje sorte u proizvodnom ogledu podnosi se nadležnom saveznom organu sa predlogom lokacije i veličine proizvodnog ogleda.
Rešenje o odobravanju ispitivanja u proizvodnom ogledu donosi nadležni savezni organ u roku od 30 dana od dana prijema predloga.
U rešenju kojim se odobrava proizvodni ogled određuju se veličina i mesto proizvodnog ogleda.
Izvođač ogleda koji je zaključio ugovor o ispitivanju sorte u oglednom polju odnosno laboratoriji, dužan je da prema propisanoj metodi iz člana 9 stav 2 ovog zakona i obavezama iz ugovora, dostavi nadležnom saveznom organu rezultate ispitivanja.
Nadležni savezni organ vrši obradu godišnjih i završnih rezultata dobijenih na oglednom polju, odnosno u laboratoriji.
Obrada podataka iz stava 1 ovog člana vrši se po metodi koju propiše nadležni savezni organ.
Konačni rezultati ispitivanja dostavljaju se nadležnom saveznom organu radi ocene vrednosti ispitivane sorte.
Na osnovu rezultata ispitivanja nadležni savezni organ ocenjuje da li su ispunjeni uslovi za priznavanje novostvorene sorte, odnosno za odobravanje uvođenja u proizvodnju strane sorte.
Novostvorena sorta će se priznati, odnosno stranoj sorti će se odobriti uvođenje u proizvodnju, ako po nekoj od bitnih osobina iz člana 4 ovog zakona nadmašuje standard.
Ako sorta povrća posle prve godine ispitivanja u oglednom polju pokaže bolje rezultate od standarda, podnosilac zahteva može podneti nadležnom saveznom organu zahtev za privremeno priznavanje novostvorene sorte povrća, odnosno privremeno odobravanje uvođenja u proizvodnju strane sorte povrća.
Ako ispitivana sorta iz stava 3 ovog člana i posle druge godine ispitivanja pokaže bolje rezultate od standarda, priznaće se, odnosno odobriće se njeno uvođenje u proizvodnju.
6. Donošenje rešenja o vrednosti sorte i upis sorte u registar
Rešenje o priznavanju novostvorene sorte, odnosno o odobravanju uvođenja u proizvodnju strane sorte i privremenom priznavanju novostvorene sorte povrća, odnosno privremenom odobravanju uvođenja u proizvodnju strane sorte povrća ili o odbijanju zahteva donosi nadležni savezni organ.
Sortu za koju je doneto rešenje iz člana 19 ovog zakona, nadležni savezni organ upisuje u registar novostvorenih, odnosno odobrenih stranih sorti.
Za vreme za koje je sorta upisana u registar iz stava 1 ovog člana reprodukcioni materijal sorte može se stavljati u promet kao sortni.
Nadležni savezni organ propisuje sadržaj registra.
Nadležni savezni organ donosi rešenje o brisanju sorte iz registra:
1) ako to zatraži podnosilac zahteva;
2) ako stvaralac sorte ili njegov ovlašćeni zastupnik ne obezbedi uzorak sorte iz člana 23 ovog zakona;
3) ako od dana upisa u registar protekne 25 godina - za svo bilje, osim za voćarske kulture, vinovu lozu i šumsko bilje.
Sorta koja je brisana iz registra može se stavljati u promet najviše tri godine od dana brisanja iz registra.
Na zahtev stvaraoca sorte ili njegovog ovlašćenog zastupnika sorta koja je brisana iz registra, može se ponovo prijaviti za priznavanje, odnosno odobravanje uvođenja u proizvodnju.
Spisak novostvorenih i stranih sorti koje su upisane, odnosno brisane iz registra nadležni savezni organ objavljuje u "Službenom listu SRJ" u roku od 30 dana od dana donošenja rešenja.
9. Održavanje sorte, čuvanje uzoraka i uzgajanje matičnih stabala
Stvaralac sorte ili njegov ovlašćeni zastupnik dužan je da održava sortu dok je ista upisana u registar iz člana 20 ovog zakona.
Na zahtev nadležnog saveznog organa stvaralac sorte ili njegov ovlašćeni zastupnik dužan je da, u roku od 15 dana, dostavi uzorak sorte iz stava 1 ovog člana.
Troškove postupka priznavanja novostvorene sorte i odobravanja uvođenja u proizvodnju strane sorte snosi podnosilac zahteva.
Troškove postupka ispitivanja novostvorene i strane sorte u proizvodnim ogledima iz člana 15 ovog zakona snosi podnosilac zahteva, a uplaćuje ih neposredno izvođaču proizvodnog ogleda.
Za troškove postupka priznavanja novostvorene sorte i odobravanja uvođenja strane sorte plaća se naknada. Visinu naknade troškova postupka utvrđuje Savezne vlada.
III KONTROLA UVOZA SEMENA I SADNOG MATERIJALA
Seme i sadni materijal poljoprivrednog i šumskog bilja namenjeni reprodukciji (u daljem tekstu: reprodukcioni materijal) mogu se uvoziti kao sortni samo ako su od stranih sorti za koje je odobreno uvođenje u proizvodnju, priznatih novostvorenih sorti i domaćih i odomaćenih stranih sorti.
Izuzetno od odredbe stava 1 ovog člana, na osnovu saglasnosti nadležnog saveznog organa može se uvoziti, unositi ili primati reprodukcioni materijal od stranih sorti za koje nije odobreno uvođenje u proizvodnju, odnosno nepriznatih novostvorenih sorti, odnosno sorti koje nisu domaće i odomaćene strane sorte, ako se uvozi za oplemenjivanje bilja i vođenje postupka odobravanja uvođenja u proizvodnju stranih sorti i ako se privremeno uvozi radi umnožavanja za potrebe izvoza.
Saglasnost iz stava 2 ovog člana nadležni savezni organ daje u roku od 30 dana od dana prijema zahteva.
Reprodukcioni materijal koji se uvozi saglasno odredbi stava 1 ovog člana mora biti snabdeven odgovarajućim dokumentom o sortnosti i kvalitetu, koji izdaje nadležni organ zemlje izvoznice koji je vršio kontrolu sortnosti i kvaliteta u postupku proizvodnje reprodukcionog materijala.
Reprodukcioni materijal koji se uvozi, unosi ili prima podleže propisanoj kontroli sortnosti i kvaliteta iz člana 25 ovog zakona, koju vrši savezni granični inspektor za zaštitu bilja na graničnom prelazu.
Ako se uvozi, unosi ili prima reprodukcioni materijal od stranih sorti za koje nije odobreno uvođenje u proizvodnju, odnosno nepriznatih novostvorenih sorti, odnosno sorti koje nisu domaće i odomaćene strane sorte, ili reprodukcioni materijal koji ne poseduje saglasnost iz člana 25 stav 2 odnosno odgovarajući dokument iz člana 25 stav 4 ovog zakona, savezni granični inspektor za zaštitu bilja donosi rešenje o zabrani uvoza tog reprodukcionog materijala.
Rešenjem iz stava 2 ovog člana savezni granični inspektor za zaštitu bilja narediće da se reprodukcioni materijal vrati pošiljaocu ili uništi.
Reprodukcioni materijal koji građani unose ili koji primaju poštom, organi carinske službe predaju saveznom graničnom inspektoru za zaštitu bilja radi kontrole sortnosti i kvaliteta.
Organi carinske službe ne mogu cariniti reprodukcioni materijal, odnosno ne mogu ga upućivati na carinjenje drugim carinarnicama dok od saveznog graničnog inspektora za zaštitu bilja na graničnom prelazu preko koga se uvozi ne dobiju potvrdu o izvršenoj obaveznoj kontorli sortnosti i kvaliteta, odnosno potvrdu da je reprodukcioni materijal sortan ili da je nadležni savezni organ dao saglasnost za uvoz tog materijala.
Protiv rešenja saveznog graničnog inspektora za zaštitu bilja iz stava 3 ovog člana može se nadležnom saveznom organu izjaviti žalba u roku od osam dana od dana dostavljanja rešenja.
Nadležni savezni organ propisuje način obaveštavanja o prispeću reprodukcionog materijala, način vršenja kontrole sortnosti i kvaliteta i način uništavanja reprodukcionog materijala.
Novčanom kaznom od 300.000 do 3.000.000 dinara kazniće se za privrendi prestup:
1) pravno lice - podnosilac zahteva za priznavanje novostvorene sorte, odnosno za odobravanje uvođenja u proizvodnju strane sorte ako vrši ispitivanje sorte u proizvodnim ogledima bez rešenja kojim je odobren proizvodni ogled (član 15 stav 3);
2) pravno lice ako stavi u promet reprodukcioni materijal sorte koja nije upisana u registar novostvorenih sorti i stranih sorti kojima je odobreno uvođenje u proizvodnju (član 20 stav 2);
3) pravno lice ako stavi u promet reprodukcioni materijal sorte nakon proteka roka od tri godine od dana brisanja sorte iz registra (član 21 stav 2).
Za radnje iz stava 1 ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom od 20.000 do 200.000 dinara.
Novčanom kaznom od 100.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj i:
1) pravno lice ako vrši ispitivanje sorte na oglednom polju, odnosno laboratoriji, a nije ispunilo propisane uslove niti je zaključilo ugovor za izvođenje ogleda sa nadležnim saveznim organom (član 12);
2) pravno lice - izvođač ogleda ako posle ispitivanja sorte na oglednom polju ne dostavi nadležnom saveznom organu rezultate ispitivanja potrebne za obradu (član 16);
3) pravno lice - stvaralac sorte ili njegov ovlašćeni zastupnik ako ne održava sortu upisanu u registar ili istu ne dostavi nadležnom saveznom organu (član 23).
Za radnje iz stava 1 ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom od 6.300 do 63.000 dinara.
Novčanom kaznom u iznosu od 4.500 do 21.000 dinara kazniće se za prekršaj fizičko lice ako vrši ispitivanje sorte na oglednom polju, odnosno laboratoriji, a nije ispunilo uslove niti je zaključilo ugovor za izvođenje ogleda sa nadležnim saveznim organom (član 12).
Nadležni savezni organ će utvrditi spiskove novostvorenih i stranih sorti poljoprivrednog i šumskog bilja koje su do dana stupanja na snagu ovog zakona priznate, odnosno kojima je odobreno uvođenje u proizvodnju, u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Nadležni savezni organ će utvrditi spisak domaćih i odomaćenih stranih sorti poljoprivrednog i šumskog bilja koje se nalaze opravdano u proizvodnji, do 31. decembra 2002. godine.
Propisi za izvršenje ovog zakona doneće se u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaju da važe odredbe čl. 1 do 36a, čl. 62a i 62b, čl. 63 od tač. 1 do 7 i čl. 64 do 71 kao i član 55 Zakona o priznavanju novostvorenih, odobravanju uvođenja u proizvodnju stranih i zaštiti sorti poljoprivrednog i šumskog bilja ("Sl. list SFRJ", br. 38/80, 82/90 i "Sl. list SRJ", br. 28/96).
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja.
Danom stupanja na snagu Zakona o reproduktivnom materijalu šumskog
drveća ("Sl. glasnik RS", br. 135/2004), odnosno 29. decembra 2004.
godine, prestaju da važe odredbe Zakona o priznavanju sorti poljoprivrednog
i šumskog bilja ("Sl. list SRJ", br. 12/98 i 37/2002), koje se odnose
na reproduktivni materijal šumskog bilja.
Danom stupanja na snagu Zakona o sadnom materijalu voćaka, vinove loze i hmelja
("Sl. glasnik RS", br. 18/2005) odnosno 4. marta 2005. godine, prestaju
da važe odredbe Zakona o priznavanju sorti poljoprivrednog i šumskog bilja ("Sl.
list SRJ", br. 12/98 i 37/2002), koje se odnose na priznavanje sorti voćaka,
vinove loze i hmelja.