UPUTSTVOZA SPROVOĐENJE ODLUKE O NAČINU UPRAVLJANJA TOKOVIMA GOTOVINE SNABDEVANJEM BANAKA NOVČANICAMA I KOVANIM NOVCEM("Sl. glasnik RS", br. 83/2005) |
1. Ovim uputstvom uređuje se način na koji banke postupaju s novčanicama i kovanim novcem u vezi s preradom novčanica i kovanog novca i zamenom pohabanih i oštećenih novčanica i oštećenog kovanog novca, kao i način otkrivanja kod banaka falsifikata novčanica i kovanog novca.
2. Banka je dužna da prerađuje gotov novac, odnosno da odvaja pohabani, oštećeni, vanopticajni i makulaturni novac i da utvrđuje autentičnost novčanica i kovanog novca.
3. Banka je dužna da, vodeći računa da lice novčanice bude okrenuto prema gore, novčanice razvrstava i pakuje po vrstama i apoenima - u pakete od po 100 komada novčanica na koje se stavlja karika za pakovanje novčanica, u svežnjeve od po 1.000 komada (10 paketa), odnosno u amanete koji ne mogu da sadrže više od 20.000 komada (20 svežnjeva) novčanica.
4. Karika za pakovanje novčanica mora da sadrži naziv banke koja je izvršila pakovanje, apoen, broj komada i iznos novčanica, potpise brojača i lica koje je izvršilo naknadnu kontrolu brojne tačnosti i datum pakovanja.
Deset paketa novčanica istog apoena formira se u svežanj i vezuje mašinom za vezivanje (unakrsno trakom za vezivanje novca) ili vakuumiranjem. Na poslednjem paketu svežnja obavezno se upisuje datum vezivanja i stavljaju potpisi kontrolnog brojača i lica koje je izvršilo vezivanje.
Amanet mora biti spakovan u bešavnu vreću na takav način da su vrednosti potpuno bezbedne. Na amanetu se nalazi karton na kome su upisani naziv banke, iznosi i apoenska struktura novčanica, datum pakovanja i potpisi lica koja su izvršila pakovanje.
5. Kovani novac istog apoena mora biti zapakovan u platnenu vrećicu u koju se pakuje 1.000 komada apoena od 50 para i od 1 dinara, a 500 komada apoena od 2, 5, 10 i 20 dinara.
Na platnenoj vrećici s kovanim novcem mora biti karton na kome je upisan naziv banke, apoen i iznos kovanog novca i datum pakovanja, kao i stavljeni potpisi članova komisije koji su pakovali taj novac.
6. Pohabane i oštećene novčanice i oštećeni kovani novac zamenjuju se u filijalama Narodne banke Srbije i na šalterskom mestu Narodne banke Srbije Kosovska Mitrovica (u daljem tekstu: filijale).
7. Novčanica se smatra pohabanom: ako je istanjena, iskrzana po ivicama ili ispresavijana (linije presavijenosti jako izražene), usled čega je postala meka i kao takva nije podobna za ručno, a naročito za mašinsko brojanje; ako je znatno izbledela ili isprljana, zbog čega su njene osnovne karakteristike (apoen, motivi na novčanici, elementi zaštite) neprepoznatljive, pa nije podobna za opticaj.
Pohabane novčanice zamenjuju se u punom iznosu.
8. Novčanica se smatra oštećenom: ako je iscepana na dva dela ili na više delova pa su ti delovi lepljenjem sastavljeni u celu novčanicu; ako je cela i po kvalitetu odgovara potrebama nesmetanog opticaja ali je polivena mastilom, bojom slabog intenziteta ili masnoćom, s tim da je to oštećenje veće od 2% površine cele novčanice; ako je cela i po kvalitetu odgovara potrebama nesmetanog opticaja ali je zacepljena, s tim da je to oštećenje veće od 10 mm; ako je nagorela, nagrižena, progorela, oštećena truljenjem ili dejstvom hemikalija ili na drugi način bez obzira na površinu oštećenja; ako joj nedostaje deo bez obzira na površinu tog dela.
Stepen oštećenja novčanica utvrđuje se upotrebom mera od providnog materijala, izrađenih posebno za svaki apoen i za svako izdanje novčanica, s tim što je svaka mera podeljena na 100 jednakih pravougaonika, a jedan pravougaonik odgovara jednom procentu (1%) površine cele novčanice.
Pri utvrđivanju stepena oštećenja novčanica merama iz stava 2. ove tačke, u obzir se uzimaju samo potpuno pokriveni pravougaonici.
Narodna banka Srbije obezbeđuje bankama potrebne količine mera iz stava 2. ove tačke.
9. U punom iznosu zamenjuju se sledeće oštećene novčanice:
1) novčanica koja je iscepana na dva dela ili više delova pa lepljenjem sastavljena u celu novčanicu, a pored toga je pohabana i nepodobna za opticaj;
2) novčanica koja je usled dugog opticaja pohabana i pri tom polivena mastilom, bojom ili masnoćom, nagorela, nagrižena, progorela, oštećena truljenjem ili dejstvom hemikalija ili na drugi način - ako to oštećenje ne prelazi 40% površine ispravne novčanice;
3) novčanica koja je po svom izgledu podobna za opticaj i čije oštećenje, nastalo na jedan od načina navedenih u odredbi pod 2 ove tačke, ne prelazi 40% površine ispravne novčanice;
4) novčanica koja je zacepljena više od 10 mm.
10. Uz naknadu se zamenjuju sledeće oštećene novčanice:
1) novčanica čija površina dela podnesenog radi zamene za celu novčanicu iznosi najmanje 60% površine ispravne novčanice;
2) novčanica koja je iscepana na dva dela ili više delova za koje se nesumnjivo može utvrditi da potiču od iste novčanice, pod uslovom da ukupna površina tih delova iznosi najmanje 60% površine ispravne novčanice;
3) novčanica koja je polivena mastilom, bojom ili masnoćom, nagorela, nagrižena, progorela, oštećena truljenjem ili dejstvom hemikalija ili na drugi način - ako to oštećenje prelazi 40% površine ispravne novčanice;
4) novčanica umrljana jarkom bojom (ALERT COLOURS) kojom se novčanice obezbeđuju tokom transporta (najčešće jarkom crvenom bojom), uz izjavu odgovornog lica banke da novčanica nije protivpravno pribavljena.
11. Ne zamenjuju se novčanice oštećene na jedan od sledećih načina:
1) ako površina dela (ili više delova za koje se nesumnjivo može utvrditi da potiču od iste novčanice) podnesenog radi zamene za celu novčanicu iznosi manje od 60% površine ispravne novčanice;
2) ako novčanici nedostaju dva dela okruglog oblika čiji prečnici iznose po 20 mm, a odstojanje pravolinijski vodoravno levo i desno od središta novčanice po 25 mm, bez obzira na veličinu ostalih delova koji joj nedostaju.
Izuzetno od stava 1. ove tačke, novčanica čija površina dela podnesenog radi zamene za celu novčanicu iznosi manje od 60% površine ispravne novčanice a nagorela je, nagrižena, progorela ili oštećena truljenjem - zamenjuje se, uz naknadu, u Narodnoj banci Srbije - Direkciji za poslove trezora (u daljem tekstu: Direkcija), ali samo ako prethodno komisija, koju imenuje guverner ili lice koje on ovlasti, oceni da je reč o autentičnoj novčanici za koju se sa sigurnošću može utvrditi da delovi koji joj nedostaju nisu bili zamenjeni, odnosno da se neće moći podneti na zamenu.
U slučaju da komisija iz stava 2. ove tačke nije u mogućnosti da pouzdano utvrdi da je reč o autentičnoj novčanici i da delovi koji joj nedostaju nisu mogli biti zamenjeni, odnosno da se neće moći podneti na zamenu - takva novčanica se šalje na ekspertizu u Zavod za izradu novčanica i kovanog novca - Topčider (u daljem tekstu: Zavod), od čijeg nalaza zavisi da li će se novčanica zameniti.
12. Za izvršenu uslugu zamene oštećenih novčanica iz tačke 10. i tačke 11. stav 2. ovog uputstva, podnosilac tih novčanica plaća Narodnoj banci Srbije iznos utvrđen odlukom o jedinstvenoj tarifi po kojoj Narodna banka Srbije naplaćuje naknadu za izvršene usluge.
13. Oštećenim kovanim novcem smatra se kovani novac koji je postao neupotrebljiv za dalji opticaj usled dejstva neke mehaničke sile koja je izazvala deformaciju ili narušila reljef kovanog novca, ali samo ako su u pitanju celi i nesumnjivo autentični primerci tog novca.
Oštećeni kovani novac zamenjuje se u punom iznosu.
14. Makulaturama novčanica i kovanog novca smatraju se primerci novčanica i kovanog novca koji su u Zavodu izrađeni sa izvesnom greškom i kao takvi pušteni u opticaj.
Makulature novčanica i kovanog novca koje se kao zakonsko sredstvo plaćanja nalaze u opticaju - zamenjuju se u punom iznosu.
15. Novčanice i kovani novac koji su prerađeni na način utvrđen ovim uputstvom banke ne mogu vratiti u opticaj.
16. Ako se u stanju gotovog novca u banci uoči primerak novca za koji se sumnja da je falsifikat, takav se primerak izuzima i šalje Direkciji, radi ekspertize ili eventualnog slanja na ekspertizu u Zavod.
Ako se ekspertizom utvrdi da je reč o falsifikatu, banka s takvim primercima novca postupa na isti način kao s manjkovima u gotovom novcu, a ako se utvrdi da je u pitanju originalni novac - banka iznos novca koji je poslat na ekspertizu vraća u stanje gotovog novca.
17. Narodna banka Srbije o svakom novom tipu falsifikata novčanica i kovanog novca cirkularnim pismom obaveštava banke navodeći sve karakteristike tog falsifikata.
18. Ako ovlašćena lica filijale pri kontroli brojne tačnosti i ispravnosti gotovog novca - odmah posle prijema gotovog novca od banke, u prisustvu radnika banke ili naknadno, na osnovu prijema deklarisane vrednosti - uoče primerak novca za koji se sumnja da je falsifikat, iznos takvog novca smatraće se manjkom, koji banka može nadoknaditi odmah tako što će položiti iznos novca koji nedostaje ili će Direkcija zadužiti žiro račun banke.
S primercima gotovog novca za koji se sumnja da je falsifikat - filijala postupa na način utvrđen u tački 16. stav 1. ovog uputstva.
Ako se ekspertizom ustanovi da je reč o originalnom novcu, iznos takvog gotovog novca smatraće se viškom, koji Direkcija uplaćuje na žiro račun banke.
19. Imaoci računa kod Narodne banke Srbije dužni su da s novčanicama i kovanim novcem postupaju na način koji je ovim uputstvom propisan za banke.
20. Banka koja gotov novac ustupa drugoj banci na način iz tačke 21. Odluke o načinu upravljanja tokovima gotovine snabdevanjem banaka novčanicama i kovanim novcem obavezna je da taj novac prerađuje na način propisan ovim uputstvom i da ga knjigovodstveno evidentira.
21. Danom početka primene ovog uputstva prestaje da važi Uputstvo za sprovođenje Odluke o načinu upravljanja tokovima gotovine snabdevanjem banaka novčanicama i kovanim novcem ("Službeni glasnik RS", br. 128/2003, 104/2004 i 43/2005).
22. Ovo uputstvo stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom glasniku RS", a primenjivaće se od 3. oktobra 2005. godine.