ZAKONO SPREČAVANJU PRANJA NOVCA("Sl. list SRJ", br. 53/2001 i "Sl. glasnik RS", br. 85/2005 - dr. zakon) |
Ovim zakonom propisuju se radnje i mere koje se preduzimaju radi otkrivanja i sprečavanja pranja novca.
Pranjem novca, u smislu ovog zakona, smatra se polaganje novca stečenog obavljanjem nezakonite delatnosti (siva ekonomija, trgovina oružjem, drogom, psihotropnim supstancama i dr.) na račune kod banaka i drugih finansijskih organizacija i institucija ili uključivanje na drugi način tog novca u legalne finansijske tokove - koje domaća i strana fizička i pravna lica vrše radi obavljanja dozvoljene privredne i finansijske delatnosti.
Pod novcem u smislu stava 1. ovog člana podrazumevaju se gotov novac, efektivni strani novac i druga finansijska sredstva.
Postupcima kojima se omogućava pranje novca smatraju se:
- prikrivanje ili utaja porekla novca ili prikrivanje mesta gde je novac uložen, prikrivanje namene korišćenja imovine i svih prava koja proističu iz obavljanja zabranjene delatnosti;
- zamena ili prenos imovine koji proističu iz obavljanja zabranjene delatnosti;
- sticanje, posedovanje ili korišćenje imovine koji proističu iz obavljanja zabranjene delatnosti;
- prikrivanje, kod svojinske transformacije preduzeća, nezakonito stečene društvene imovine i društvenog kapitala.
Protivpravno stečenim novcem, u smislu ovog zakona, smatraju se novac pribavljen na protivpravan način (gotovina i gotovinski ekvivalenti u domaćoj ili stranoj valuti, hartije od vrednosti i druga sredstva plaćanja koja glase na domaću ili stranu valutu) i imovina (prava i stvari) pribavljena tim novcem.
Radnje i mere za otkrivanje i sprečavanje pranja novca preduzimaju se prilikom prijema, zamene ili usitnjavanja novca (raspodela većih iznosa novca na manje iznose i polaganje tih manjih iznosa na račune), prilikom sklapanja poslova kojima se stiče imovina ili prilikom drugog postupanja sa tim novcem, odnosno imovinom kojim se omogućava pranje novca (u daljem tekstu: transakcije).
Transakcijom, u smislu ovog zakona, ne smatra se podizanje gotovog novca s tekućeg računa ili žiro-računa, odnosno štedne knjižice i drugog računa, kao ni podizanje efektivnog stranog novca sa deviznog računa i devizne štedne knjižice.
Radnje i mere za otkrivanje i sprečavanje pranja novca obavezni su da preduzimaju pravna lica i odgovorna lica u pravnim licima (u daljem tekstu: obveznici).
Obveznici, u smislu ovog zakona, jesu:
- banke i druge finansijske organizacije (Poštanska štedionica, štedionice, štedno-kreditne organizacije i štedno-kreditne zadruge);
- preduzeća PTT saobraćaja, druga preduzeća i zadruge;
- državni organi, organizacije, fondovi, zavodi i ustanove, kao i druga pravna lica koja se u celini ili delimično finansiraju iz javnih prihoda;
- Narodna banka Jugoslavije - Zavod za obračun i plaćanja, kao nosilac platnog prometa;
- osiguravajuće organizacije;
- berze, berzanski posrednici i drugi subjekti koji se bave transakcijama u vezi sa gotovinom, hartijama od vrednosti, plemenitim metalima i dragim kamenjem, kao i prodajom i kupovinom potraživanja i dugovanja;
- menjačnice, zalagaonice, kockarnice, kladionice, automat-klubovi, kao i organizatori robno-novčanih lutrija i drugih igara na sreću.
Obveznicima, u smislu ovog zakona, smatraju se i druga pravna lica, kao i fizička lica (preduzetnici), ako obavljaju poslove koji se odnose na prodaju i kupovinu dugovanja i potraživanja, na upravljanje imovinom za treća lica, na lizing, faktoring i forfeting, na izdavanje kartica za plaćanje i kreditnih kartica i poslovanje tim karticama, na promet nepokretnosti, na promet umetničkih predmeta, antikviteta i drugih predmeta veće vrednosti, kao i na poslove obrade i prometa plemenitih metala i dragog kamenja.
II RADNJE I MERE KOJE PREDUZIMAJU OBVEZNICI
Obveznik je dužan da utvrdi identitet stranke:
1) pri otvaranju računa ili drugog oblika uspostavljanja trajnije poslovne saradnje sa strankom;
2) pri svakoj transakciji novca (gotovog novca, efektivnog stranog novca, hartija od vrednosti, plemenitih metala ili dragog kamenja) čija vrednost prelazi 600.000 dinara, kao i kod poslova u vezi sa životnim osiguranjem kada vrednost pojedinačne premije prelazi 40.000 dinara;
3) prilikom više međusobno povezanih transakcija čiji ukupan iznos premašuje vrednost iz tačke 2) ovog stava;
4) kada je vrednost transakcije manja od iznosa iz tačke 2) ovog stava, ako postoje razlozi za sumnju da je u pitanju pranje novca.
Identitet domaćeg fizičkog lica utvrđuje se uvidom u lične dokumente tog lica (lična karta, putna isprava ili drugi dokument).
Identitet stranog fizičkog lica utvrđuje se uvidom u lične dokumente tog lica (putna isprava ili druga javna isprava).
Identifikacija domaćeg pravnog lica vrši se uvidom u podatke iz sudskog registra (naziv, sedište i matični broj pravnog lica), a identitet fizičkog lica koje za to pravno lice vrši transakciju utvrđuje se na način propisan u st. 1. i 2. ovog člana i uvidom u pismeno ovlašćenje koje mu je dalo to pravno lice.
Obveznik je dužan da odredi lice koje će biti odgovorno za otkrivanje transakcije za koju postoje razlozi za sumnju da je u pitanju pranje novca, za otkrivanje lica koje vrši tu transakciju, kao i za njihovo prijavljivanje nadležnom saveznom organu (u daljem tekstu: ovlašćeno lice).
Ako na osnovu podataka o transakciji, odnosno licu iz stava 1. ovog člana kojima obveznik raspolaže, ovlašćeno lice posumnja da je u pitanju pranje novca - prijavu o tome, sa svim relevantnim podacima, dostaviće nadležnom saveznom organu.
Obveznik je dužan da prilikom transakcije iz člana 6. stav 1. ovog zakona od stranke traži pismenu izjavu o tome da li transakciju vrši u svoje ime ili kao punomoćnik.
Ako transakciju vrši punomoćnik, obveznik je dužan da od stranke traži ovlašćenje (punomoć).
Podatke dobijene na osnovu čl. 7. i 9. ovog zakona, kao i drugu dokumentaciju u vezi sa izvršenom transakcijom, obveznik je dužan da čuva najmanje pet godina posle izvršene transakcije.
Poslove prikupljanja, obrade, analiziranja i čuvanja podataka i informacija dobijenih od obveznika, pružanja obaveštenja nadležnim državnim organima i preduzimanja mere za sprečavanje pranja novca obavljaće savezni organ nadležan za sprečavanje pranja novca (u daljem tekstu: nadležni savezni organ).
Organizaciju i delokrug nadležnog saveznog organa utvrđuje Savezna vlada.
Obveznik je dužan da nadležni savezni organ obavesti o svakoj gotovinskoj transakciji, odnosno o više međusobno povezanih transakcija koje premašuju vrednosti utvrđene u članu 6. ovog zakona.
Način i rokove obaveštavanja iz ovog člana propisuje Savezna vlada.
Nadležni carinski organi su dužni da nadležnom saveznom organu dostave podatke o svakom prenosu preko državne granice gotovog novca, čekova, hartija od vrednosti, plemenitih metala i dragog kamenja koji premašuje vrednost od 30.000 dinara, i to najkasnije u roku od tri dana od dana tog prenosa.
O transakcijama iz člana 12. stav 1. ovog zakona obveznik pismeno obaveštava nadležni savezni organ pre izvršenja transakcije i navodi rok u kome će se transakcija izvršiti.
Obaveštenje iz stava 1. ovog člana može se dati i telefonom, ali se mora i pismeno potvrditi - najkasnije u roku od naredna dva dana.
Ako obveznik, zbog prirode transakcije iz člana 12. stav 1. ovog zakona, ne može o toj transakciji nadležni savezni organ obavestiti pre izvršenja transakcije - obavestiće ga posle njenog izvršenja, ali najkasnije u roku od naredna 24 sata.
Ako ovlašćeno lice oceni da postoje razlozi za sumnju da je u pitanju pranje novca, može izdati nalog za privremeno obustavljanje izvršenja transakcije, ali najduže 48 sati, o čemu će obavestiti nadležni savezni organ.
O obustavljanju transakcije iz stava 1. ovog člana nadležni savezni organ obaveštava nadležne pravosudne i inspekcijske organe, kao i organe unutrašnjih poslova, radi preduzimanja mera iz njihove nadležnosti.
Ako u roku iz člana 15. ovog zakona utvrdi da ne postoje razlozi za sumnju da je u pitanju pranje novca, nadležni savezni organ odmah će o tome obavestiti obveznika.
Ako nadležni savezni organ u roku iz člana 15. ovog zakona ne preduzme mere, obveznik može odmah izvršiti transakciju.
Radi ocene da li u vezi sa određenom transakcijom ili određenim licem postoji sumnja da je u pitanju pranje novca, nadležni savezni organ može od obveznika zahtevati podatke iz člana 25. ovog zakona, podatke o imovinskom stanju i bankarskim ulozima tog lica, kao i druge podatke i informacije potrebne za otkrivanje pranja novca.
U slučaju iz stava 1. ovog člana, obveznik je dužan da nadležnom saveznom organu dostavi, na njegov zahtev, svu potrebnu dokumentaciju.
Nadležni savezni organ može od obveznika zahtevati da mu dostavi pismenu informaciju o obavljanju poslova utvrđenih ovim zakonom, kao i dokumentaciju u vezi s tim poslovima.
Podatke, informacije i dokumentaciju iz ovog člana obveznik je dužan da nadležnom saveznom organu dostavi u roku koji ne može biti duži od osam dana od dana prijema zahteva.
Nadležni savezni organ može obvezniku utvrditi rok duži od roka iz stava 4. ovog člana - zbog obimnosti dokumentacije ili iz drugih opravdanih razloga - o čemu će ga pismeno obavestiti, ili će dokumentaciju pregledati kod samog obveznika.
Radi ocene da li u vezi sa određenim transakcijama ili određenim licima postoji sumnja da je u pitanju pranje novca, podatke i informacije koji su mu potrebni za otkrivanje pranja novca nadležni savezni organ može zahtevati i od državnih organa i organizacija.
Nadležni državni organi dužni su da nadležnom saveznom organu redovno dostavljaju informacije s podacima o postupcima u vezi sa prekršajima, privrednim prestupima i krivičnim delima koji su u toku a odnose se na pranje novca, kao i o njihovim izvršiocima (lični podaci, faza postupka, pravnosnažna odluka).
Podatke iz stava 1. ovog člana nadležnom saveznom organu dostavljaju i pravosudni organi, i to najmanje jedanput godišnje.
Podaci iz ovog člana dostavljaju se radi njihovog objedinjavanja i analize.
Obveznik je dužan da obezbedi internu kontrolu poslova koje izvršava prema ovom zakonu.
Metodologiju za kontrolu iz stava 1. ovog člana propisuje Savezna vlada.
Ako na osnovu podataka i informacija oceni da u vezi sa određenim izvršenim transakcijama postoji sumnja da je u pitanju pranje novca, nadležni savezni organ obavestiće o tome nadležne pravosudne i inspekcijske organe, kao i organe unutrašnjih poslova, radi preduzimanja mera iz njihove nadležnosti.
Podaci, informacije i dokumentacija prikupljeni u skladu sa ovim zakonom predstavljaju službenu tajnu i mogu se koristiti samo za namene propisane tim zakonom.
Dostava nadležnom saveznom organu i nadležnim državnim organima podataka, informacija i dokumentacija iz stava 1. ovog člana ne smatra se povredom službene tajne.
Podatke i informacije u vezi sa pranjem novca nadležni savezni organ može dostaviti i organima stranih država ili međunarodnim organizacijama - na njihov zahtev ili na svoju inicijativu, pod uslovom reciprociteta.
III EVIDENCIJE I ZAŠTITA LIČNIH PODATAKA
O transakcijama iz člana 6. ovog zakona obveznici vode evidencije.
Evidencije o prenosu preko državne granice gotovog novca, čekova, hartija od vrednosti, plemenitih metala i dragog kamenja vode nadležni carinski organi.
O transakcijama iz člana 12. ovog zakona i o podacima iz člana 19. tog zakona, evidencije vodi nadležni savezni organ.
Evidencije iz člana 24. stav 1. ovog zakona sadrže sledeće podatke:
- firmu i sedište pravnog lica koje vrši transakciju, odnosno za koje se vrši transakcija;
- ime i prezime, stalno prebivalište, dan, mesec i godinu rođenja radnika ili punomoćnika koji za pravno lice vrši transakciju, broj ličnog dokumenta i mesto izdavanja;
- ime i prezime, stalno prebivalište, dan, mesec i godinu rođenja fizičkog lica koje vrši transakciju, odnosno za koje se vrši transakcija, broj ličnog dokumenta i mesto izdavanja;
- vrstu i namenu transakcije i ime, odnosno firmu i sedište stranke kojoj je transakcija namenjena;
- datum i vreme vršenja transakcije;
- iznos transakcije;
- valutu u kojoj se vrši transakcija;
- način obavljanja transakcije, a ako se transakcija obavlja na osnovu zaključenih ugovora - i predmet ugovora i ugovorne strane.
Evidencije iz člana 24. stav 2. ovog zakona sadrže sledeće podatke: ime, prezime i stalno prebivalište lica koje vrši transakciju, iznos transakcije, mesto i vreme prelaska državne granice, kao i svrhu prenosa gotovog novca, čekova, hartija od vrednosti, plemenitih metala i dragog kamenja.
Evidencije iz člana 24. stav 3. ovog zakona sadrže podatke iz stava 1. ovog člana, odnosno podatke iz člana 19. tog zakona.
Obveznici, državni organi i pravosudni organi, podatke iz člana 25. ovog zakona nadležnom saveznom organu dostavljaju na osnovu svojih službenih evidencija.
O podacima iz stava 1. ovog člana nadležni savezni organ ne može obavestiti lica na koja se ti podaci odnose.
Lice na koje se odnose podaci iz stava 1. ovog člana ima pravo uvida u te podatke posle isteka deset godina od dostavljanja podatka. Posle tog roka, podaci se arhiviraju.
Podaci iz stava 1. ovog člana čuvaju se u arhivi tri godine, a potom uništavaju.
(Prestao da važi)
Novčanom kaznom u iznosu od 45.000 do 450.000 dinara kazniće se za privredni prestup pravno lice, ako:
- ne utvrdi identitet stranke (član 6. stav 1);
- ne čuva podatke i dokumentaciju najmanje pet godina posle izvršene transakcije (član 10);
- nadležni savezni organ ne obavesti o transakcijama, odnosno ne obavesti ga u propisanim rokovima (član 12. i član 14. st. 1. i 3);
- po nalogu ovlašćenog lica privremeno ne obustavi izvršenje transakcije (član 15);
- nadležnom saveznom organu ne dostavi podatke, informacije i dokumentaciju ili ih ne dostavi u propisanim rokovima (član 17);
- ne obezbedi internu kontrolu poslova koje izvršava prema ovom zakonu (član 20. stav 1);
- ako podatke, informacije i dokumentaciju koristi za namene koje nisu propisane ovim zakonom (član 22. stav 1);
- ne vodi evidencije o transakcijama (član 24. stav 1);
- evidencije koje vodi ne sadrže propisane podatke (član 25. stav 1).
Za privredni prestup iz stava 1. ovog člana kazniće se i ovlašćeno lice kod obveznika - novčanom kaznom u iznosu od 3.000 do 30.000 dinara.
Za privredni prestup iz stava 1. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u pravnom licu - novčanom kaznom u iznosu od 3.000 do 30.000 dinara.
Novčanom kaznom u iznosu od 900 do 9.000 dinara kazniće se za prekršaj i preduzetnik ako izvrši neku od radnji iz člana 28. ovog zakona.
Propisi za izvršenje ovog zakona doneće se u roku od 30 dana od dana njegovog stupanja na snagu.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ", a primenjivaće se od 1. jula 2002. godine.
* Krivičnopravne odredbe sadržane u članu 27. Zakona o sprečavanju
pranja novca ("Sl. list SRJ", br. 53/2001) prestaju da važe danom
stupanja na snagu Krivičnog zakonika ("Sl. glasnik RS", br. 85/2005),
odnosno 1. januara 2006. godine.
10. decembra 2005. godine stupio je na snagu novi Zakon o sprečavanju pranja
novca ("Sl. glasnik RS", br. 107/2005) od 2. decembra 2005. godine.
Odredbama člana 40. tog zakona predviđeno je da danom njegovog stupanja na snagu,
odnosno 10. decembra 2005. godine prestaje da važi Zakon o sprečavanju pranja
novca ("Sl. list SRJ", br. 53/2001).