ZAKONO ZABRANI RAZVOJA, PROIZVODNJE, SKLADIŠTENJA I UPOTREBE HEMIJSKOG ORUŽJA I O NJEGOVOM UNIŠTAVANJU("Sl. list SCG", br. 44/2005) |
Ovim zakonom propisuju se zabrane i ograničenja razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i hemijske supstance u skladu sa ratifikovanom Konvencijom o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništavanju ("Službeni list SRJ - Međunarodni ugovori", br. 2/2000) - u daljem tekstu: Konvencija.
Pojedini pojmovi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) Hemijsko oružje je:
(1) otrovna hemijska supstanca i njeni prekursori, osim za svrhe koje nisu zabranjene Konvencijom, sve dok su vrste i količine u skladu sa ciljevima Konvencije;
(2) municija i sredstva, posebno napravljeni da izazovu smrt ili povrede otrovnim svojstvima hemijskih supstanci navedenim u tački (1);
(3) svaka oprema koja je posebno projektovana za upotrebu u neposrednoj vezi sa municijom i sredstvima navedenim u tački (2).
2) Otrovna hemijska supstanca je svaka hemijska supstanca koja svojim hemijskim dejstvom na životne procese može da izazove smrt, privremenu onesposobljenost ili trajne posledice po ljude ili životinje, bez obzira na njeno poreklo ili način na koji je proizvedena.
3) Prekursor je svaki hemijski reaktant koji učestvuje u bilo kom stadijumu proizvodnje otrovne hemikalije upotrebom bilo koje metode, uključujući i bilo koju ključnu komponentu binarnog ili višekomponentnog hemijskog sistema.
4) Proizvodnja otrovne hemijske supstance predstavlja dobijanje te hemijske supstance putem hemijske reakcije.
5) Prerada otrovne hemijske supstance predstavlja fizički postupak kao što je izrada smeša, ekstrakcija ili prečišćavanje, pri čemu se jedna otrovna hemijska supstanca ne pretvara u drugu otrovnu hemijsku supstancu.
6) Korišćenje otrovne hemijske supstance predstavlja pretvaranje te hemijske supstance u drugu hemijsku supstancu putem hemijske reakcije.
7) Promet otrovne hemijske supstance je prodaja ili kupovina, odnosno svako ustupanje te hemijske supstance trećem licu.
8) Aneks podrazumeva Aneks o hemikalijama uz Konvenciju, koji čine Uputstva za listu hemikalija i Listu 1, 2 i 3.
9) Diskretna organska supstanca podrazumeva svaku hemijsku supstancu koja pripada klasi hemijskih supstanci koje sadrže ugljenik, izuzev njihovih oksida/sulfida i karbonata metala, koje se mogu identifikovati po svom hemijskom nazivu, strukturnoj formuli, ako je poznata, i CAS registarskom broju, ukoliko je određen.
10) FSF (PSF) supstanca je organska supstanca koja sadrži elemente fosfor, sumpor i fluor.
Na teritoriji Srbije i Crne Gore zabranjeno je u bilo kojim okolnostima:
1) razvijati, proizvoditi, sticati, zadržavati ili, direktno ili indirektno, prenositi hemijsko oružje na druga lica;
2) upotrebljavati hemijsko oružje;
3) na bilo koji način uključivati u vojne pripreme upotrebu hemijskog oružja;
4) na bilo koji način pomagati, ohrabrivati ili podsticati druge da se uključe u aktivnosti koje su zabranjene ovim zakonom;
5) koristiti agense za suzbijanje nereda kao metod ratovanja.
Zabrane iz člana 3. ovog zakona ne odnose se na proizvodnju, posedovanje, promet, preradu i korišćenje otrovnih hemijskih supstanci i njihovih prekursora (u daljem tekstu: hemijske supstance) za svrhe koje nisu zabranjene Konvencijom, kao što su:
1) industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske ili druge miroljubive svrhe;
2) zaštitne svrhe koje se odnose na zaštitu od otrovnih hemijskih supstanci i hemijskog oružja;
3) vojne svrhe koje nisu u vezi sa upotrebom hemijskog oružja i ne zavise od upotrebe otrovnih svojstava hemijskih supstanci kao metoda ratovanja;
4) svrhe održavanja javnog reda i potrebe suzbijanja unutrašnjih nereda.
Hemikalije iz stava 1. ovog člana razvrstane su na hemijske supstance sa Liste 1, 2 i 3 Aneksa.
Hemijske supstance sa Liste 1 mogu se proizvoditi, prerađivati, koristiti i sa njima vršiti promet samo u svrhe i pod uslovima propisanim ovim zakonom.
Hemijske supstance sa Liste 2 i 3 mogu se proizvoditi, prerađivati, koristiti, skladištiti i sa njima vršiti promet za svrhe iz člana 4. stav 1. tač. 2) i 3) pod uslovima utvrđenim ovim zakonom.
Hemijske supstance sa Liste 2 i 3 mogu se proizvoditi, prerađivati, koristiti, skladištiti i sa njima vršiti promet za svrhe iz člana 4. stav 1. tač. 1) i 4) pod uslovima utvrđenim zakonima država članica kojima se uređuje upravljanje hemijskim supstancama i diskretnim organskim supstancama sa dvostrukom namenom.
O proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu otrovnih hemikalija za svrhe iz člana 4. ovog zakona, kao i o fabrikama, postrojenjima i pogonima za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, mora se podneti deklaracija Organizaciji za zabranu hemijskog oružja (u daljem tekstu: Organizacija), najkasnije do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu.
Organizacija vrši verifikaciju sprovođenja Konvencije na osnovu deklaracije iz stava 1. ovog člana i izveštaja međunarodne inspekcije.
Međunarodna inspekcija ostvaruje se u saradnji s nadležnim organima Srbije i Crne Gore i država članica preko Komisije Srbije i Crne Gore za sprovođenje Konvencije.
II KOMISIJA SRBIJE I CRNE GORE ZA SPROVOĐENJE KONVENCIJE
Komisija Srbije i Crne Gore za sprovođenje Konvencije (u daljem tekstu: Komisija) prati i koordinira aktivnosti u vezi sa sprovođenjem međunarodnih obaveza Srbije i Crne Gore i država članica.
Članove Komisije imenuje Savet ministara, na predlog nadležnih organa za spoljne poslove i odbranu i organa nadležnih za upravljanje hemikalijama, za zdravlje, unutrašnje poslove i carinske poslove država članica.
Komisija najmanje jednom u šest meseci podnosi izveštaje vladama država članica i Savetu ministara o sprovođenju ovog zakona.
Članovi Komisije i predstavnici nadležnih organa koji učestvuju u sprovođenju ovog zakona dužni su da štite poverljive informacije do kojih dođu u vršenju poslova u vezi sa primenom Konvencije.
III AKTIVNOSTI KOJE NISU ZABRANJENE KONVENCIJOM
Nadležni organ, privredno društvo i drugo pravno lice (u daljem tekstu: pravno lice) pre započinjanja proizvodnje hemijskih supstanci sa Liste 1 mora imati odobrenje nadležnog organa za odbranu.
Uz zahtev za odobrenje, pravno lice iz stava 1. ovog člana podnosi podatke:
1) o fabrici, a posebno o postrojenjima odnosno pogonima za proizvodnju hemijskih supstanci sa Liste 1;
2) o količinama koje će se proizvoditi;
3) o hemijskim supstancama koje će se proizvoditi;
4) u koje svrhe će se koristiti proizvedene hemijske supstance.
Nadležni organ za odbranu izdaće odobrenje ako se prema podnetim podacima može oceniti da je svrha proizvodnje i količina hemijskih supstanci u skladu sa članom 14. ovog zakona, kao i da su postrojenje, odnosno pogon za proizvodnju takvi da odgovaraju uslovima iz čl. 17. i 18. ovog zakona.
Pravno lice koje proizvodi, prerađuje ili koristi, odnosno skladišti ili vrši promet (kupuje i prodaje) hemijske supstance sa Liste 2 i 3 u svrhe iz člana 4. stava 1. tač. 2) i 3) ovog zakona, odnosno prerađuje, koristi, skladišti ili vrši promet hemijskih supstanci sa Liste 1, kao i vlasnik, odnosno korisnik fabrike, pogona, odnosno postrojenja za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, dužni su da pre započinjanja svoje delatnosti podnesu prijavu nadležnom organu za odbranu.
Prijava iz stava 1. ovog člana sadrži naročito:
1) podatke o fabrici, pogonu, odnosno postrojenju i vlasniku, odnosno korisniku;
2) podatke o kojoj se delatnosti radi, kao i o tome da li se radi o proizvodnji, odnosno preradi, odnosno korišćenju, odnosno skladištenju, odnosno prometu hemijske supstance;
3) podatke o proizvodnim kapacitetima fabrike, pogona, odnosno postrojenja za hemijske supstance sa Liste 1, 2 i 3;
4) podatke o tačnom mestu gde se hemijske supstance sa Liste 1, 2 i 3 proizvode u okviru fabrike, pogona, odnosno postrojenja.
Uz zahtev iz člana 11. ovog zakona, kao i uz prijavu iz stava 2. ovog člana, podnosi se i detaljan opis pogona, odnosno postrojenja, uključujući i inventar opreme, kao i detaljni dijagram.
Evidenciju o izdatim odobrenjima, kao i o podnetim prijavama vodi nadležni organ za odbranu.
Pravno lice, odnosno vlasnik ili korisnik iz čl. 11. i 12. ovog zakona dužni su da nadležnom organu za odbranu prijave svaku rekonstrukciju pogona, odnosno postrojenja za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijskih supstanci, kao i sve promene u tehnologiji proizvodnje, prerade i korišćenja hemijskih supstanci, najkasnije 90 dana pre započinjanja rekonstrukcije, odnosno započinjanja rada po novoj tehnologiji.
Pravno lice iz čl. 11. i 12. ovog zakona dužno je da nadležnom organu za odbranu do 31. januara tekuće godine za prethodnu kalendarsku godinu podnese izveštaj o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu hemijskih supstanci, kao i podatke o pogonu, odnosno postrojenju za proizvodnju, preradu i korišćenje tih hemijskih supstanci.
Pored izveštaja iz stava 1. ovog člana, ova lica su dužna da podnesu najkasnije do 15. septembra tekuće godine za narednu godinu i informaciju o planovima za proizvodnju, preradu, korišćenje, skladištenje i promet hemikalija, kao i o planovima vezanim za postrojenja u kojima će se te delatnosti obavljati.
Izvoz i uvoz hemijskih supstanci sa Liste 1, 2 i 3 vrše se na osnovu dozvole propisane Zakonom o spoljnoj trgovini naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene ("Službeni list SCG", br. 7/2005) i samo za svrhe iz člana 4. ovog zakona.
Zabranjen je izvoz i uvoz hemijskih supstanci sa Liste 1 i 2 sa državom koja nije država ugovornica Konvencije.
Hemijske supstance sa Liste 1 ne mogu se reeksportovati.
Imalac dozvole iz stava 1. ovog člana dužan je da najkasnije do 15. septembra tekuće godine organu nadležnom za izdavanje dozvola dostavi informaciju o aktivnostima planiranim u narednoj kalendarskoj godini.
Obaveze za hemijske supstance sa Liste 1
Proizvodnja, prerada, korišćenje, skladištenje i promet hemijskih supstanci sa Liste 1 može se vršiti pod uslovom:
1) da se ta hemijska supstanca upotrebljava za istraživanje, medicinske ili farmaceutske svrhe, odnosno u zaštitne svrhe;
2) da je količina hemijskih supstanci samo onolika koliko je dovoljno da se ispuni svrha iz stava 1. tačka 1) ovog člana;
3) da ukupna količina takvih hemijskih supstanci u bilo kom trenutku na teritoriji Srbije i Crne Gore za te namene ne prelazi jednu tonu;
4) da ukupna količina za ove namene, do koje se došlo u bilo kojoj godini proizvodnjom, povlačenjem iz zaliha hemijskog oružja ili stečena transferom, ne prelazi jednu tonu.
Proizvodnja hemijskih supstanci sa Liste 1 dozvoljena je samo u malim postrojenjima sa jednim pogonom.
Mala postrojenja iz stava 1. ovog člana moraju da imaju takve reakcione sudove u kojima se ne može kontinuirano proizvoditi.
Zapremina reakcionog suda ne sme biti veća od 100 litara, a ako ima više reakcionih sudova, zapremina svakog suda ne sme biti veća od pet litara, a ukupna zapremina svih sudova ne sme biti veća od 500 litara.
Izuzetno od člana 17. ovog zakona, proizvodnja hemijskih supstanci sa Liste 1 može se obavljati i van malog postrojenja sa jednim pogonom ako:
1) je ukupna količina proizvedenih hemijskih supstanci manja od 10 kilograma godišnje i ako ta hemijska supstanca služi za zaštitne svrhe;
2) je ukupna količina veća od 100 grama, a manja od 10 kilograma godišnje po postrojenju i ako ta hemijska supstanca služi za istraživanje, medicinske i farmaceutske svrhe;
3) se sinteza hemijskih supstanci sa Liste 1 za istraživanje za medicinske i farmaceutske svrhe vrši u laboratorijama, pod uslovom da je ukupna količina manja od 100 grama godišnje po laboratoriji.
Izveštaj iz člana 14. stav 1. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 1 sadrži:
1) podatke o fabrici, pogonu i postrojenju koji proizvode, prerađuju, koriste, skladište ili vrše promet te hemijske supstance;
2) za svaku hemijsku supstancu hemijski naziv, strukturnu formulu i CAS registarski broj, kao i primenjeni metod i proizvedenu količinu;
3) naziv i količinu prekursora navedenih u Listi 1, 2 i 3 koji se koriste u proizvodnji supstance sa Liste 1;
4) utrošenu količinu, kao i svrhu za šta je ona utrošena;
5) količinu hemijskih supstanci koja je dopremljena iz drugog postrojenja, odnosno otpremljena u drugo postrojenje, sa naznakom količine, namene i primaoca;
6) maksimalnu količinu hemijskih supstanci koja se u bilo kom trenutku skladišti u toku godine i uskladištene količine na kraju godine;
7) podatke o svakoj rekonstrukciji postrojenja, odnosno pogona i promeni u tehnološkom procesu izvršenim tokom godine, uključujući inventar opreme i detaljan dijagram.
Informacija o planovima iz člana 14. stav 2. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 1 obuhvata:
1) osnovne podatke o pravnom licu;
2) hemijski naziv, strukturnu formulu i CAS registarski broj, kao i količinu koja se predviđa da će biti proizvedena, vreme proizvodnje i svrhu proizvodnje za svaku od hemijskih supstanci;
3) podatke o svakoj rekonstrukciji, odnosno tehnološkoj promeni koja se planira u sledećoj godini;
4) vremenski period u kome se promena sprovodi.
Ako se hemijske supstance sa Liste 2 i 3 koriste u svrhe navedene u članu 4. stav 1. tač. 2) i 3) ovog zakona, na njih se shodno primenjuju odredbe ovog zakona kojima se utvrđuje obaveza podnošenja izveštaja i informacija.
Nadležan organ za odbranu dužan je da na osnovu izveštaja i informacija iz člana 14. st. 1. i 2. ovog zakona sačini deklaracije u skladu sa Konvencijom.
Organ nadležan za izdavanje dozvola za uvoz i izvoz hemijskih supstanci sa Liste 1, 2 i 3 dužan je da na osnovu izdatih dozvola i informacija iz člana 15. ovog zakona sačini deklaracije u skladu sa Konvencijom.
Nadležni organi iz st. 1. i 2. ovog člana dužni su da najkasnije do 30. oktobra tekuće godine dostave Komisiji deklaracije sačinjene na osnovu informacija iz stava 1. ovog člana, odnosno najkasnije do 1. marta tekuće godine deklaracije sačinjene na osnovu izveštaja iz stava 1. ovog člana za prethodnu godinu.
Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona vrši se međunarodnom verifikacijom i inspekcijskim nadzorom.
Međunarodna verifikacija vrši se međunarodnom inspekcijom koju sprovode međunarodni inspektori u saradnji sa pratećim timom.
Međunarodna inspekcija vrši kontrolu sprovođenja ovog zakona i zakona država članica kojima se uređuje sprovođenje Konvencije.
Organizacija upućuje obaveštenje o dolasku međunarodne inspekcije Komisiji, koja je dužna da u roku od jednog časa potvrdi prijem obaveštenja o najavljenoj inspekciji.
Komisija iz svog sastava obrazuje prateći tim. Za članove pratećeg tima mogu biti određeni i drugi predstavnici nadležnih organa koji već imaju predstavnike u Komisiji.
Lica iz čl. 11. i 12. ovog zakona dužna su da omoguće međunarodnu inspekciju, da sarađuju sa pratećim timom i da mu pomažu u sprovođenju međunarodne inspekcije.
Prateći tim tokom vršenja inspekcije obezbeđuje da se međunarodni inspekcijski tim pridržava obaveza i uživa prava koja su predviđena odredbama Konvencije, i u tom cilju:
1) na ulaznom mestu, od šefa međunarodnog inspekcijskog tima prima pismeno ovlašćenje izdato od Organizacije o vrsti, mestu, vremenu i načinu vršenja inspekcije;
2) na ulaznom mestu proverava opremu i instrumente koje međunarodni inspekcijski tim unosi i prihvata ih ili odbija na osnovu liste izdate od strane Organizacije i priloženih dokumenata;
3) obezbeđuje transport kako bi inspekcijski tim došao do mesta inspekcije u roku od 12 sati od momenta dolaska na ulaznu tačku;
4) obezbeđuje da se inspekcija sprovodi po proceduri propisanoj u Konvenciji;
5) učestvuje u verifikacionim aktivnostima koje sprovodi inspekcijski tim, nadgleda striktno pridržavanje mandata utvrđenog od strane Organizacije i nadgleda da se vršenjem inspekcije u što manjoj meri ometaju redovne aktivnosti na inspekcijskom mestu ili u pojedinim pogonima;
6) proverava nakon sprovedene inspekcije opremu i instrumente, kao i uzorke uzete od strane međunarodnih inspektora i učestvuje u ispunjavanju carinskih formalnosti koje su predviđene za ovakve slučajeve;
7) potpisuje preliminarni izveštaj o izvršenoj inspekciji.
Inspekcijski nadzor nad sprovođenjem ovog zakona vrši nadležni organ za odbranu.
Kazniće se za privredni prestup novčanom kaznom privredno društvo i drugo pravno lice koje:
1) pre započinjanja proizvodnje hemijskih supstanci sa Liste 1 nema odobrenje organa nadležnog za odbranu državne zajednice Srbija i Crna Gora (član 11. stav 1. ovog zakona);
2) uz zahtev za odobrenje iz stava 1. člana 11. ovog zakona ne podnese tačne podatke (član 11. stav 2. ovog zakona);
3) ne prijavi organu nadležnom za odbranu državne zajednice Srbija i Crna Gora započinjanje proizvodnje, prerade ili korišćenja, odnosno skladištenja ili vršenja prometa hemijskih supstanci sa Liste 2 i 3 u svrhe iz člana 4. stav 1. tač. 2) i 3) ovog zakona, odnosno koji prerađuje, koristi, skladišti ili vrši promet hemijskih supstanci sa Liste 1 (član 12. stav 1. ovog zakona);
4) ne dostavi tačne podatke u prijavi za započinjanje delatnosti (član 12. stav 2. ovog zakona);
5) ne prijavi svaku rekonstrukciju pogona za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijskih supstanci, kao i sve promene u tehnologiji proizvodnje, prerade i korišćenja hemijskih supstanci najkasnije 90 dana pre započinjanja rekonstrukcije, odnosno započinjanja rada po novoj tehnologiji (član 13. ovog zakona);
6) do 31. januara tekuće godine za prethodnu kalendarsku godinu ne podnesu izveštaj o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju ili prometu hemijskih supstanci, kao i podatke o postrojenjima za proizvodnju, preradu ili korišćenje tih hemijskih supstanci, kao i podatke o pogonu, odnosno postrojenjima za proizvodnju, preradu i korišćenje tih hemijskih supstanci (član 14. stav 1. ovog zakona);
7) do 15. septembra tekuće godine za narednu godinu ne podnese informaciju o planovima o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju ili prometu hemijskih supstanci, kao i o planovima vezanim za postrojenja u kojima će se ta delatnost obavljati (član 14. stav 2. ovog zakona);
8) proizvode, prerađuju, koriste, skladište i vrše promet hemijskih supstanci sa Liste 1 suprotno uslovima iz člana 16. ovog zakona;
9) proizvode hemijske supstance sa Liste 1 u nedozvoljenim postrojenjima, odnosno u reakcionim sudovima u kojima se može kontinuirano proizvoditi ili je zapremina reakcionog suda veća od propisane ovim zakonom (član 17. ovog zakona);
10) proizvodnju hemijskih supstanci sa Liste 1 obavlja van malog postrojenja sa jednim pogonom a ukupna količina proizvedenih hemijskih supstanci je veća od 10 kilograma godišnje, iako te hemijske supstance ne služe za zaštitne svrhe za istraživačke, medicinske i farmaceutske svrhe (član 18. ovog zakona).
Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup novčanom kaznom i odgovorno lice u privrednom društvu i drugom pravnom licu.
Kazniće se za privredni prestup novčanom kaznom privredno društvo ili drugo pravno lice koje ima dozvolu za izvoz i uvoz hemijske supstance sa Liste 1, 2 i 3 propisane Zakonom o spoljnoj trgovini naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene ("Službeni list SCG", br. 7/2005), a koji do 15. septembra tekuće godine organu nadležnom za izdavanje dozvole ne dostavi informaciju o aktivnostima planiranim u narednoj kalendarskoj godini (član 15. stav 4. ovog zakona).
Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup novčanom kaznom i odgovorno lice u privrednom društvu ili drugom pravnom licu.
Kazniće se za prekršaj novčanom kaznom privredno društvo ili drugo pravno lice koje:
1) podnese izveštaj iz člana 14. stav 1. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 1 i za hemijske supstance sa Liste 2 i 3 na koje se shodno primenjuju odredbe ovog zakona, koji ne sadrži podatke iz člana 19. ovog zakona;
2) podnese informaciju o planovima iz člana 14. stav 2. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 1 i za hemijske supstance sa Liste 2 i 3 na koje se shodno primenjuju odredbe ovog zakona, koji ne obuhvata podatke iz člana 20. ovog zakona;
3) sprečava međunarodnu inspekciju ili ne sarađuje i ne pomaže pratećem timu u sprovođenju međunarodne inspekcije (član 27. ovog zakona).
Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup novčanom kaznom i odgovorno lice u privrednom društvu i drugom pravnom licu.
Visina novčanih kazni iz čl. 30, 31. i 32. ovog zakona uređuje se propisom država članica.
Pravna lica koja proizvode hemijske supstance sa Liste 1 dužna su da podnesu zahtev za izdavanje dozvole nadležnom organu za odbranu najkasnije u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SCG".