PRAVILNIK

O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU PREDMETA VERSKA NASTAVA ZA SREDNJE ŠKOLE

("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 6/2003, 23/2004 i 9/2005)

Član 1

Ovim pravilnikom utvrđuje se nastavni plan i program predmeta Verska nastava za srednju školu.

Verska nastava se ostvaruje kao izborni predmet, a izuzetno kao fakultativan predmet za učenike koji su upisani u prvi razred srednje škole školske 2001/2002 godine.

Član 2

Broj časova nastave predmeta Verska nastava u svim razredima iznosi po jedan čas sedmično.

Član 3

Nastavni plan i program predmeta Verska nastava deo je propisanog nastavnog plana i programa za srednju školu.

Nastavni program predmeta iz stava 1. ovog člana odštampan je uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 4

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".

VERSKA NASTAVA

Pravoslavni katihizis (veronauka)

Islamska vjeronauka (Ilmuddin)

Katolički vjeronauk

Evangeličko-luteranski vjeronauk Slovačke evangeličke crkve a.v.

Versko vaspitanje Reformatske hrišćanske crkve

Hrišćanska etika Evangeličke hrišćanske crkve a.v.

Veronauka - Judaizam

CILJEVI I ZADACI:

CILJEVI verske nastave, kao izbornog predmeta, u okviru srednjoškolskog obrazovanja i vaspitanja jesu da se njome posvedoče sadržaj vere i duhovno iskustvo tradicionalnih crkava i verskih zajednica koje žive i delaju na našem životnom prostoru, da se učenicima pruži celovit religijski pogled na svet i život i da im se omogući slobodno usvajanje duhovnih i životnih vrednosti crkve ili zajednice kojoj istorijski pripadaju, odnosno čuvanje i negovanje sopstvenog verskog i kulturnog identiteta. Pritom upoznavanje učenika sa verom i duhovnim iskustvima sopstvene, istorijski date crkve ili verske zajednice treba da se ostvaruje u otvorenom i tolerantnom dijalogu, uz uvažavanje drugih religijskih iskustava i filosofskih pogleda, kao i naučnih saznanja i svih pozitivnih iskustava i dostignuća čovečanstva.

ZADACI verske nastave su da kod učenika:

- razvija otvorenost i odnos prema Bogu, drugačijem i savršenom u odnosu na nas, kao i otvorenost i odnos prema drugim ličnostima, prema ljudima kao bližnjima, a time se budi i razvija svest o zajednici sa Bogom i sa ljudima i posredno se suzbija ekstremni individualizam i egocentrizam;

- budi potreba i sposobnost za postavljanje pitanja o celini i konačnom smislu postojanja čoveka i sveta, o ljudskoj slobodi, o životu u zajednici, o fenomenu smrti, o odnosu sa prirodom koja nas okružuje, kao i o sopstvenoj odgovornosti za druge, za svet kao tvorevinu Božju i za sebe;

- razvija i neguje težnja ka odgovornom oblikovanju zajedničkog života sa drugim ljudima iz sopstvenog naroda i sopstvene Crkve ili verske zajednice, kao i sa ljudima, narodima, verskim zajednicama i kulturama drugačijim od sopstvene, ka iznalaženju ravnoteže između zajednice i svoje vlastite ličnosti i ka ostvarivanju susreta sa svetom, sa prirodom i, pre i posle svega, sa Bogom;

- izgrađuje sposobnost za dublje razumevanje i vrednovanje kulture i civilizacije u kojoj žive, istorije čovečanstva i ljudskog stvaralaštva u nauci i drugim oblastima;

- izgrađuje svest i uverenje da svet i život imaju večni smisao, kao i sposobnost za razumevanje i preispitivanje sopstvenog odnosa prema Bogu, ljudima i prirodi.

Pravoslavni katihizis (veronauka)

CILJ nastave pravoslavnog katihizisa (veronauke) u srednjem obrazovanju i vaspitanju jeste da pruži celovit pravoslavni pogled na svet i život, uvažavajući dve dimenzije: istorijski hrišćanski život (istorijsku realnost Crkve) i eshatološki (budući) život (dimenziju idealnog). To znači da učenici sistematski upoznaju pravoslavnu veru u njenoj doktinarnoj, liturgijskoj, socijalnoj i misionarskoj dimenziji, pri čemu se izlaganje hrišćanskog viđenja života i postojanja sveta obavlja u veoma otvorenom, tolerantnom dijalogu sa ostalim naukama i teorijama o svetu, kojima se nastoji pokazati da hrišćansko viđenje (liturgijsko, kao i podvižničko iskustvo Pravoslavne Crkve) obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi, bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Sve ovo sprovodi se kako na informativno-saznajnom tako i na doživljajnom i na delatnom planu, uz nastojanje da se doktrinarne postavke sprovedu u svim segmentima života (odnos sa Bogom, sa svetom, sa drugim ljudima i sa sobom).

ZADACI u nastavi pravoslavnog katihizisa (veronauke) su da kod učenika:

- razvije otvorenost i odnos prema Bogu kao Drugoj i drugačijoj Ličnosti u odnosu na nas, kao i otvorenost i odnos prema drugom čoveku kao ikoni Božjoj, ličnosti, takođe, drugačijoj u odnosu na nas, te da se između ove dve relacije ostvari uzajamno zavisna veza (svest o zajednici);

- razvije sposobnost za postavljanje pitanja o celini i najdubljem smislu postojanja čoveka i sveta, ljudskoj slobodi, životu u zajednici, fenomenu smrti, odnosu sa prirodom koja nas okružuje i drugo, kao i za odgovaranje na pitanja u svetlu pravoslavne hrišćanske vere i iskustva Crkve;

- izgradi sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima stvaralaštva (pri čemu se ostvaruje komplementarnost sa drugim naukama);

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života sa drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite ličnosti i zajednice, u ostvarenju susreta sa svetom (sa ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svet, sa društvom, sa prirodom) i sa Bogom; najzad,

- izgradi uverenje da je svet i sve što je u njemu, stvoren za večnost, da su svi stvoreni da budu pričasnici večnog života, te da se iz te perspektive kod učenika razvije sposobnost razumevanja, preispitivanja i vrednovanja sopstvenog odnosa prema drugom čoveku kao neponovljivom biću i prema tvorevini Božjoj i izgradi spremnost na pokajanje.

Prvi razred

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

CILJ nastave pravoslavnog katihizisa (veronauke) u prvom razredu srednje škole jeste da se kod učenika izgradi svest o tome da je hrišćanstvo Crkva, tj. konkretna Liturgijska zajednica, kao i da se skrene pažnja učenicima na to da je pojam ličnosti ključni pojam bez koga se hrišćanstvo ne može razumeti. Bez pravilnog shvatanja pojma ličnosti, ne može se pojmiti to da je hrišćanska vera u Boga život a, ne akademska doktrina, ili pak ideologija.

Uvod

- upoznavanje učenika i veroučitelja, upoznavanje sa sadržajima rada.

Hrišćanstvo je Crkva

- Hrišćanstvo - Crkva kao Zajednica (objašnjenje pojma Crkva).

- Hristos - Posrednik između Boga i sveta (bogočovečanski Lik Hristov u Bibliji i u veri Crkve).

- Sveta Liturgija - prisutni Hristos (objašnjenje prirode Liturgije i bića Crkve kao liturgijske zajednice).

Pojam o Bogu

- Vera i ateizam (objašnjenje pojma vere i ateizma).

O mogućnostima Bogopoznanja

- Problem saznanja (osnovi gnoseologije i znanja kao opštenje).

- Poznanje Boga kroz Isusa Hrista (objašnjenje pojma bogopoznanja kao ličnog doživljaja Hrista u Crkvi, za razliku od "znanja o Bogu".

Bogopoznanje kroz Liturgijsko-podvižničko iskustvo

- Liturgijsko-podvižničko iskustvo vere (objašnjenje vere kao iskustva i odnosa, za razliku od vere kao teoretskog verovanja).

- Bogoljublje - čovekoljublje (objašnjenje ljubavi prema Bogu i prema čoveku kao konkretnog poznanja Boga i čoveka).

- Lična zajednica sa Bogom - osnov vere u Boga (objašnjenje vere kao ploda međuličnog susreta i zajednice Boga i čoveka).

- Vera - znanje - život (pokazati trojedini karakter i antološku saprirodnost vere, znanja i života).

- Zajednica sa Bogom - osnov života (objašnjenje autentičnog biblijskog i crkvenog shvatanja tajne života kao slobodnog učešća u životu).

Hrišćani veruju u Boga koji je sveta trojica:

Otac, Sin i Sveti Duh

- Bog kao Biće zajednice (iznošenje biblijskih i drugih činjenica koje nam govore da se Bog otkriva kao Sveta Trojica).

- Bog kao ličnost (upoznavanje učenika sa suštinom hrišćanskog učenja o Bogu).

- Ličnost ili individua? (objašnjenje razlike u pojmovima ličnost i individua).

- Religija ili Crkva? (objašnjenje sličnosti i razlika između pojma Crkva i pojma religija).

Ontološke posledice vere u Boga kao Svetu Trojicu

- Sloboda u ljubavi (razvijanje pojma slobode i ljubavi).

- Istina kao Ličnost (razvijanje pojma istine kao antološke odrednice).

- Crkva - istinski način postojanja sveta (istina o ontološkom jedinstvu Crkve i sveta).

Liturgijsko-podvižničko iskustvo kao istinita vera ljudi u Boga i kao živo prisustvo Božje u svetu kroz Crkvu

- Crkva - cilj sveta (objašnjenje eshatološke vizije sveta kao Crkve koja raste).

- Podvig - preduslov pripadanja Crkvi (izlaganje osnova evharistijsko-asketskog stava prema svetu i životu).

- Egoizam ili ljubav? (ljubav kao crkveni način postojanja, egoizam kao anticrkveni).

Razlikovanje teologije i ikonomije

- Bog je nezavistan od sveta (ontološko razlikovanje pojmova Boga i sveta).

- Svet - delo volje Božje (objašnjenje hrišćanskog pojma o svetu kao tvari - tvorevini).

- Sloboda Božja i sloboda sveta (objašnjenje različitih kvaliteta slobode Božje i slobode sveta).

- Bog je stvorio svet ni iz čega sa ciljem da on postane učesnik Božjeg života i da tako postane Carstvo Božje.

- Istina sveta - Carstvo Božje (objašnjenje učenja o eshatološkoj prirodi sveta).

Sveta Liturgija kao ikona, to jest pojava budućeg Carstva Božjeg

- Ikona i istina (objašnjenje eshatološkog smisla istorije sveta i čovečanstva).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Katihizacija (veronauka, izučavanje istine vere) jeste liturgijska delatnost. To znači da je ona zajedničko delo katihete (veroučitelja) i njegovih učenika. Svaka istina vere predaje se i prenosi kao realnost samoga života, kao opis iskustva, prvenstveno kao realnost života u Crkvi i opis njenog iskustva. Nema i ne može biti apstraktnih istina i aksioma. Katiheza ("veronauka") ne postoji radi gomilanja podataka i informacija ili u službi teoretskog "znanja o veri" nego kao mistagogija, uvođenje u praksu života i otvaranje mogućnosti da učenik i lično usvoji iskustvo Crkve kroz slobodno učešće u njenom životu, prvenstveno u njenoj Liturgiji.

Nastavni proces će imati svoj puni smisao i uspeh zajedničkim učešćem katihete (veroučitelja) i njegovih učenika u Liturgiji i u svim oblicima i izrazima života u Crkvi.

Katiheta (veroučitelj) dužan je da pomogne svojim učenicima da prevazilaze nepoverenje prema drugima i da se istovremeno oslobađaju preterane i nezdrave zaokupljenosti sobom i svojim stvarnim i prividnim problemima. Časovi katihizisa (veronauke) biće, sledstveno, usmereni na izgrađivanje poverenja, ljubavi i zajedništva među učenicima u odeljenju i u školi, kao i u odnosu prema ljudima uopšte. Razvijanje ovakve životne orijentacije kod učenika biće praćeno i negovanjem osećanja odgovornosti za životnu sredinu i za prirodu kao celinu.

Pritom učenici treba da osete da ostvarivanje jedinstva sa drugima nipošto ne znači opasnost po njih, ponajmanje pak znači ukidanje lične različitosti i osobenosti. Naprotiv: prihvatajući jedni druge i pokazujući uzajamnu ljubav, mladi - i svi ljudi - istovremeno čuvaju, poštuju i unapređuju svoju i tuđu ličnost, odnosno ličnu samosvojnost svakog pojedinca.

U skladu sa ovakvim ciljem nastavnog procesa, pri obradi nastavnih jedinica - zastupljenoj i ovde, kao i u osnovnoj školi, prvenstveno na dinamičan način i dijaloškim metodom - treba staviti naglasak više na doživljajno, a manje na saznajno, više na formativno, a manje na informativno. Cilj će biti postignut ako učenik, uz nesebičnu i nenametljivu pomoć svoga katihete, otkrije i sebe i druge kao neponovljivu vrednost, a svoj životni program definiše kao trajni podvig prihvatanja i poštovanje drugih, sticanja poverenja i ljubavi prema njima. Pritom bi on spontano prepoznao Crkvu kao prostor ostvarivanja ličnosti i zajednice, a jednog u Trojici Boga kao izvor i punoću toga datog i zadatog životno-vrednosnog programa.

Drugi razred

Cilj verske nastave u drugom razredu je izgrađivanje svesti kod učenika da je lična zajednica čoveka sa Bogom i sa drugim čovekom osnov postojanja, kao ličnosti i prirode čoveka, tako i postojanja prirode uopšte. Ovo gledište treba utemeljiti najpre na učenju Pravoslavne Crkve o Bogu koji je jedan ali u isto vreme i trojičan - zajednica ličnosti Oca sa Sinom i Svetim Duhom, a zatim i na ljudskom iskustvu ličnosti.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

Prvi susret

- susret katihete (veroučitelja) sa učenicima posle letnjeg raspusta, razgovor o sadržaju programa ovog razreda i o načinu ostvarivanja programa.

Sveta Trojica - jedan Bog

- Vera u Boga u Starom i Novom Zavetu (čovek je ličnost i traži Boga kao ličnost).

- Jedan Bog je Otac - konkretna ličnost (ličnost je biće zajednice).

- Isus Hristos - Sin Božiji (neodvojivost čoveka od Boga, istinsko Bogoljublje je uvek čovekoljublje).

- Sveti Duh - treće lice Svete Trojice (najveći dar Božiji čoveku je sloboda).

- Tumačenje vere u Svetu Trojicu kao jednog Boga (svaki čovek je ikona Božja zato što je ličnost, čovek pojavljuje istinsko svoje ja samo u zajednici slobode, ljubavi sa drugim čovekom).

Bog kao biće zajednice

- Starojelinsko filosofsko shvatanje bića (priroda ne postoji sama za sebe).

- Jedinstvo i mnoštvo (ličnost čoveka, kao apsolutnog i neponovljivog bića izvire iz zajednice sa drugom ličnošću).

- Ličnost Oca jeste uzrok postojanja božanske prirode (važnost postojanja prvog u ljudskoj zajednici, prevazilaženje kolektivizma u kome su ljudska bića brojevi i sredstva za ostvarivanje ciljeva koji su viši od samo postojanja čoveka).

- Ličnost i individua (individualizam kao negacija ličnosti, odnosno čovečnosti).

Posledice vere u Boga kao Svetu Trojicu po život ljudi

- Hrišćanstvo je Crkva (zajednica slobode kao osnov postojanja čoveka kao ličnosti i prirode).

- Crkva - istina kao zajednica (istina kao projavljivanje ličnosti, o potrebi prevazilaženja apstraktnih konstrukcija lažno nazvanih istinama).

- Crkva - zajednica budućeg veka (dijalektički odnos između istorije i budućeg veka kao istinskog postojanja čoveka i sveta).

- Religija ili Crkva (preimućstvo Crkve nad religijama).

- Crkva - cilj istorije (stvarno biće i misija Crkve).

Za uspešno realizovanje nastave pravoslavnog katihizisa neophodan je udžbenik, slike, ikone, crteži i...

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Nastavni proces će imati svoj puni smisao i uspeh zajedničkim učešćem katihete (veroučitelja) i njegovih učenika u Liturgiji i u svim oblicima i izrazima života u Crkvi.

Katiheta (veroučitelj) dužan je da pomogne svojih učenicima da prevazilaze nepoverenje prema drugima i da se istovremeno oslobađaju preterane i nezdrave zaokupljenosti sobom i svojim stvarnim i prividnim problemima. Časovi katihizisa (veronauke) biće, sledstveno, usmereni na izgrađivanje poverenja, ljubavi i zajedništva među učenicima u odeljenju i u školi, kao i u odnosu prema ljudima uopšte. Razvijanje ovakve životne orijentacije kod učenika biće praćeno i negovanjem osećanja odgovornosti za životnu sredinu i za prirodu kao celinu.

Pritom učenici treba da osete da ostvarivanje jedinstva sa drugim nipošto ne znači opasnost po njih, ponajmanje pak znači ukidanje lične različitosti i osobenosti. Naprotiv: prihvatajući jedni druge i pokazujući uzajamnu ljubav, mladi - i svi ljudi - istovremeno čuvaju, poštuju i unapređuju svoju i tuđu ličnost, odnosno ličnu samosvojnost svakog pojedinca.

U skladu sa ovakvim ciljem nastavnog procesa, pri obradi nastavnih jedinica - zastupljenoj i ovde, kao i u osnovnoj školi, prvenstveno na dinamičan nažin i dijaloškim metodom - treba staviti naglasak više na doživljajno, a manje na saznajno, više na formativno, a manje na informativno. Cilj će biti postignut ako učenik, uz nesebičnu i nenametljivu pomoć svoga katihete, otkrije i sebe i druge kao neponovljivu vrednost, a svoj životni program definiše kao trajni podvig prihvatanja i poštovanje drugih, sticanja poverenja i ljubavi prema njima. Pritom bi on spontano prepoznao Crkvu kao prostor ostvarivanja ličnosti i zajednice, a Jednog u Trojici Boga kao izvor i punoću toga datog i zadatog životno-vrednosnog programa.

Islamska vjeronauka (ilmudin)

CILJ nastave islamske vjeronauke u srednjem obrazovanju i vaspitanju je da pruži mladima celovit vjernički pogled na svet, s posebnim naglaskom na vjernički praktični život, a takođe i budući večni život. To znači da mladi na primeren način upoznaju vlastitu veru u njenoj duhovnoj, moralnoj, socijalnoj, misionarskoj i drugim dimenzijama, pri čemu se izlaganje verskog viđenja i postojanja sveta obavlja u veoma otvorenom i tolerantnom dijalogu s ostalim naukama i teorijama. Način pristupa je islamsko viđenje koje obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi, bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Upoznavanje je istovremeno informativno-saznajno i doživljajno-delatno, s nastojanjem da se osnovne postavke sprovedu u svim segmentima života: odnosa prema Bogu, prema svetu, prema drugim ljudima i odnos prema samom sebi. Znači, cilj je vjeronauka, informativno-formativni pristup veri i izgradnja pogleda na svet kroz prizmu vlastitog verovanja, maksimalno poštujući sve navedene datosti.

ZADACI u nastavi islamskog vjeronauka (ilmudina) su da kod učenika:

- razvije svest o Bogu kao Stvoritelju i odnos prema ljudima kao najsavršenijim božijim stvorenjima;

- osposobe (na primeren način uzrastu učenika) za postavljanje pitanja o celini i najdubljem smislu postojanja čoveka i sveta, o ljudskoj slobodi, životu u zajednici, smrti, odnosu sa prirodom koja nas okružuje, kao i za razmišljanja o tim pitanjima u svetlu vere islama;

- razvije i izgradi sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima naučnog delovanja;

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života s drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite ličnosti i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svetom (sa ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svet, s društvom, s prirodom) i s Bogom;

- izgradi uverenje da je njegov život na ovom svetu samo priprema za večnost, da su svi stvoreni da budu sudionici večnog života, da se iz te perspektive kod učenika razvija sposobnost razumevanja, preispitivanja i vrednovanja vlastitog odnosa prema drugom čoveku kao Božijem stvorenju i izgradi spremnost za pokajanje.

Prvi razred

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

CILJ nastave islamska vjeronauka (Ilmudin) u ovom razredu je da učeniku pruži osnovni vjernički pogled na svijet sa posebnim naglaskom na vjernički praktični život i budući vječni život.

- Uvodni čas (upoznavanje učenika sa planom i programom vjeronauke)

- Arabija - religija i društvo (upoznavanje učenika sa prilikama koje su vladale kod Arapa prije dolaska islama)

- Rođenje Muhameda a.s. (javljanje religijske svijesti kod Arapa, prva objava i misija Muhameda a.s., upoznavanje sa biografijom posljednjeg Allahovog Poslanika i njegovom poslaničkom misijom)

- Društveni bojkot prvih muslimana, mi,radz Poslanika a.s., iseljenje u Medinu (hidžra), reorganizacija zajednice, izmirenje (upoznavanje sa: načinom ophođenja prema prvim muslimanima, putovanje Poslanika u više sfere, prilikama koje su dovele do iseljenja muslimana u Medinu, uređenjem društva u Medini i blagostanjem do kojeg ga je dovelo prihvatanje Islama)

- Način očuvanja izvornog učenja, izvori Islama (upoznavanje sa: načinima očuvanja učenja Islama, njegovim izvorima (Kur'an, Sunnet-tradicija Poslanika)

- Islamska koncepcija života, vjerovanje u Boga dž.š. (upoznavanje sa islamskom koncepcijom života i osnovnim načelima vjerovanja u Boga dž.š.)

- Odnos islama prema: društvu, nacionalnosti, ekonomskom životu te slobodi ljudske volje i sudbini).

Upoznavanje sa osnovnim načelima vjerovanja

- Vjerovanje u Boga dž.š.

- Vjerovanje u meleke.

- Vjerovanje u objavljene knjige.

- Vjerovanje u božije poslanike.

- Vjerovanje u sudbinu.

Nastavak upoznavanja sa osnovnim načelima vjerovanja

- Zaključna riječ o osnovnim načelima vjerovanja.

- Ispitivanje.

- Zaključivanje ocijena na polugodištu.

Upoznavanje sa osnovnim vjerskim dužnostima

- Namaz (molitva).

- Post.

- Hadž (hodočašće Meke).

- Zekat (porez na opće dobro) (upoznavanje sa vrstama imovine na koju se daje zekat i procentima koji se izdvajaju na različite vrste imetka).

- Kategorije kojima pripada zekat.

- Zaključna riječ o osnovnim vjerskim dužnostima.

- Njegovanje duhovnog života. (suština misticizma).

- Karakteristične crte islama (osnove morala).

- Grijeh i njegovo ispaštanje (zabrane).

- Obnavljanje pređenog gradiva.

- Politički sistem islama (nacionalizam, sredstva za ostvarivanje univerzalnosti).

- Historija halifeta (funkcionisanje islamske države).

- Oblik vladavine (savjetovanje i kontakt sa narodom, inostrana politika).

- Obnavljanje pređenog gradiva.

- Zaključna riječ o funkcionisanju islamske države koju je utemeljio Muhamed a.s.

- Ispitivanje.

- Zaključivanje ocijena.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi je posebno delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima, prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga, veroučitelj u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je on čovek koji "razbija" barijere nepoverenja". Zato je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na saznajnom području. Zato su teme tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto verski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije zauzme stav.

Način realizacije nastave vjeronauke i ovog puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Drugi razred

Cilj nastave islamske vjeronauke (ilmudin) u ovom razredu je da učesnicima pruži cjeloviti vjernički pogled na svijet sa posebnim naglaskom na praktični vjernički život i budući vječni život. Izgradnja pogleda na svijet kroz prizmu vlastitog vjerovanja uz maksimalno poštovanje svih navedenih datosti.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

- Uvodni čas (upoznavanje učenika sa planom i programom vjeronauke, kratak osvrt na gradivo iz prethodne godine).

- Pravni sistem islama (pravna nauka, pisani ustav).

- Međunarodno pravo (glavne karakteristike islamskog prava).

- Zakonodavstvo u islamu.

- Sudstvo i izvori islamskog prava.

- Ekonomski sistem islama.

- Nasljeđivanje u islamu i vasijet (testament).

- Društvena osiguranja (igre na sreću).

- Zajam i interes.

- Žena u islamu.

- Dužnosti i prava žene u islamu.

- Položaj nemuslimana u islamskoj zemlji.

- Društvena autonomija.

- Značenje svetog rata (džihada).

- Doprinos islama društvenim naukama.

- Doprinos islama prirodnim naukama.

- Poseban doprinos muslimana matematici, hemiji i fizici.

- Ortodoksne halife (vladari).

- Dinastija emevija.

- Dinastija abasija.

- Andaluzijski hilafet i položaj muslimana u ostalom dijelu svijeta.

- Svakodnevni život muslimana (rađanje, početak života).

- Brak, ostali običaji i smrt.

- Hrana, piće, odijevanje i frizura.

- Zašto samo jedan lunarni kalendar.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Katolički vjeronauk

CILJ nastave vjeronauka u srednjem obrazovanju i vaspitanju jeste da pruži celoviti vernički pogled na svet i život s posebnim naglaskom na probleme mladih. Crkva stoji na raspolaganju za vernički praktični život i eshatološku dimenziju, odnosno večni život. To znači da mladi produbljuju saznanja vlastite vere, vlastitih problema i pokušavaju ih doživeti i rešavati kroz nastavu vere, u liturgijskoj i napose u angažmanu na socijalnom i misionarskom poslanju vere. Izlaganje verskog i postojanje problema obavlja se u veoma otvorenom i tolerantnom dijalogu s ostalim naukama i teorijama i kroz razgovor. Način pristupa je hrišćansko viđenje (zajedništvo kao osobito doživljavanje vere) koje obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Upoznavanje je istovremeno informativno-saznajno i doživljajno-delatno s nastojanjem da se doktrinarne postavke sprovedu u svim segmentima života: odnos s Bogom, sa svetom, s drugim ljudima i naročito sa samim sobom. Znači cilj je vjeronauka informativno-formativni pristup veri i izgradnja pogleda na svet kroz prizmu vlastitog verovanja maksimalno poštujući sve navedene datosti.

ZADACI u nastavi katoličkog vjeronauka su da kod učenika:

- razvije otvorenost i odnos prema Bogu kao drugoj i drugačijoj Osobi u odnosu na nas, kao i otvorenost i odnos prema drugom čoveku kao slici Božjoj, osobi takođe drugačijoj u odnosu na nas, kao i da se između ove dve relacije ostvari uzajamno zavisna veza (saznavanje zajednice);

- osposobe za prepoznavanje dimenzija vlastite osobe, mladalačkih problema u svetlu slobode, života u zajednici, egzistencijalnih problema života i smrti, odnosa sa prirodom koja nas okružuje i dr., kao i za izgradnju vlastitih stavova o tim pitanjima u svetlu vere a na temelju iskustva Crkve;

- izgradi i razvije sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima stvaralaštva (pri čemu se ostvaruje komplementarnost s drugim naukama);

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života s drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite osobe i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svetom (sa ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svet, s društvom, s prirodom) i s Bogom;

- izradi uverenje da je svet i sve što je u njemu, stvoren za večnost, da su svi stvoreni da budu sudionici večnoga života, te da se iz te perspektive kod učenika razvije sposobnost razumevanja, preispitivanja i vrednovanja vlastitog odnosa prema drugom čoveku kao neponovljivom biću prema stvorenju Božjem i izgradi spremnost za pokajanje.

Prvi razred

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

CILJ nastave vjeronauke u ovoj godini je posebno u funkciji stvaranja zajedništva, suživota i naglašenog vaspitanja za odgovornost. Divljenje svetu, prirodi, Bogu i bližnjemu mlade navodi na poštovanje a otkrivanje tih datosti u sebi otvara mogućnost da bude pun poverenja prema sebi i drugima. U prvom razredu je veronauka i u funkciji nadvladavanja kontradiktornih problema mladih koji najviše iskrsavaju u odnosu prema samome sebi. Veronauka želi pomoći da to što celovitije i u svetlu vere prihvati i prebrodi.

Uvod

- upoznavanje učenika i veroučitelja, upoznavanje sa predmetom.

Upoznaj samoga sebe

- Opet smo zajedno.

- Dobro je sarađivati.

- Upoznaj samoga sebe.

- Divim se svemu što je dobro u meni.

- Tajna formula veličine.

- Usavršavam se samoodgojem.

Čovek se ostvaruje u ljubavi

- Koješta se govori o ljubavi.

- Ljubav smatram Božjim darom.

- Tobijina molitva kod ženidbe.

- Plivati usred valova Pripremam se za brak, kakav Krist naučava.

- Glas savjesti Bit ću iskren s ispovjednikom.

Naše ostvarenje je i rad

- Svi smo pozvani na rad.

- Marljivo ću vršiti svoje dužnosti.

- Oni, koji za nas rade.

- Zahvalnost za roditelje.

Zajedništvo - društvena dimenzija života

- Moje društvo. Želim društvo po kršćanskom moralu.

- U bratskoj zajednici. Hvala na bratstvu.

- Zajednička gozba. Svetu misu smatram zajedničkom proslavom.

- Moji su drugovi često drugačiji (Upoznati različitost kao bogatstvo).

- Pojmovi iz povijesti religija. Moje zvanje. Molit ću se za sretan izbor zvanja.

- Neznani junaci. Molit ću za duhovna zvanja.

- Nevjernici. Molim za dar vjere. Na istoj valnoj dužini.

- Uvijek ću slijediti glas savjesti.

Susret sa vanjskim svijetom

- Divna priroda. Divim se prirodi, kao Božjem delu.

- Neznani inženjer. Kako je divno što sve ima svoj smisao.

- Bog Objave. Nastojat ću upoznati Boga iz Biblije.

- Čovjek. Slika sam Božja.

- Dva prozora jedne kuće. Smatram da je jedan izvor znanosti.

- Salamonova molitva za mudrost i vjere.

Isus Krist je savršeno ostvarenje čovjeka

- Isus Krist. Želim postati Kristonosac.

- Otuđenje. Žao mi je što ima tjelesnih, a pogotovu duhovnih robova.

- U ropstvu grijeha. Grijeh me lišava slobode.

- Naš Osloboditelj. Vjeran sa Kristu.

- Pomirenje s Bogom. Kršćanska vjera je moja sloboda.

- Naša braća i sestre u kršćanskim zajednicama. Pojam ekumenizma i dijaloga.

- Zajedništvo s ostalim monoteističkim vjerama.

- U opasnosti. Bog je moje pouzdanje u nevoljama. Kormilar moga života.

- Ravnam se prema Kristu.

Duh Sveti mi daje snage da ostvarim sebe

- Snagom Duha. Po sakramentu Potvrde postao sam čovjek Duha.

- Sretan život. Kristova nauka je temelj blaženstva.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi je posebno delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima, prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga, kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zato je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na spoznajnom području. Stoga su teme tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave veronauke i ovog puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštivati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Drugi razred

CILJ nastave vjeronauka u drugom razredu srednje škole je uvođenje u odgovorno ali radosno življenje punine kršćanskog života kako je vidi Crkva iz ugla moralnosti. Metoda je da se iz problema mladih osloni na biblijsku i crkvenu nauku i zajednički traže rješenja koja povezuju mlade u odgovorno kršćansko zajedništvo.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

Uvod

- upoznavanje učenika sa sadržajem programa katoličkog vjeronauka za drugi razred srednje škole.

Čovjek - moralna ličnost

- Naše poznavanje (tražim smisao života).

- Instrument moralnosti (brižno pazim na glas savjesti).

- Vrijednosti naših čina (obilovat ću dobrim djelima).

- Ekumenska tema (način i sadržaj našeg poznavanja koji smo u vjeri različiti).

Obraćenje - temelj moralnog rasta osobe

- Odgovor u obraćenju (nastojat ću što prije osloboditi se grijeha).

- Temelji savršenog odgovora (usavršavam se kreposnim životom).

Otuđenost - griješno stanje

- Otuđenje od Boga (hrabro ispovjedam svoju vjeru).

- U napetosti između sadašnjosti i budućnosti (u svojim planovima se oslanjam na Boga).

Obraćenje i povratak

- Bog je ljubav (znam da me Bog uvjek voli).

- Pred Bogom (centar vjerskog života su: misa i sakramenti).

- Ekumenska tema (u kreposnom smo životu svi pozvani na zajedništvo).

Stožer morala - kreposti

- Nesložna braća (smatram slogu važnom krepošću).

- Gospodin je onaj koji mudrost daje (primit ću savjet drugih).

- Razboritost kao stožerna krepost.

Središte moralnosti

- Istina u ljubavi (bit ću pravedan).

- Ako je bog s nama, tko je protiv nas (neću uzmaknuti pred teškoćama).

- Hodajte njegovim stopama (bit ću umjeren u okolnostima života).

Rast u krepostima - zajednički rast Crkve

- Obitelj - Crkva (obitelj je svetinja kao i Crkva).

- Ekumenska tema (Crkva smo i Crkve).

- "Muško i žensko stvori ih..." (i u spolnosti promatram Božji plan).

- Bračna ljubav (spremam se na vjernost u braku).

- "Za kraljevstvo Kristovo" (molit ću za duhovna zvanja).

Odnos prema čovjeku i prirodi

- "Podvrgnite je sebi..." (ne želim biti sluga materijalnosti).

- "Istina će vas osloboditi..." (govorit ću uvjek istinu).

- Čovjek vrijedan poverenja (izgovorenu riječ smatram obavezom).

- Ekumenska tema (drugi i drugačiji su naša braća).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi je posebno delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima, prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga, kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zato je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na spoznajnom području. Stoga su teme tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

Evangeličko-luteranski vjeronauk Slovačke evangeličke crkve a.v.

CILJ nastave veronauke u srednjem obrazovanju i vaspitanju jeste da pruži celoviti vernički pogled na svet i život s posebnim naglaskom na probleme mladih. Crkva razvija vernički praktični život i eshatološku dimenziju, odnosno večni život. To znači da mladi produbljuju saznanje vlastite vere, vlastitih problema i pokušavaju ih doživeti i rešiti kroz pouku vere. Izlaganje verskog i postojanja problema obavlja se u veoma otvorenom i tolerantnom dijalogu s ostalim naukama i teorijama i kroz razgovor. Način pristupa je hrišćansko viđenje koje obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Upoznavanje je istovremeno informativno-saznajno i doživljajno-delatno s nastojanjem da se doktrinirane postavke sprovedu u svim segmentima života: odnos s Bogom, sa svetom, s drugim ljudima i naročito sa samim sobom. Znači cilj je veronauke informativno-formativni pristup veri i izgradnja pogleda na svet kroz prizmu vlastitog verovanja maksimalno poštujući sve navedene datosti.

ZADACI nastave veronauke u srednjem obrazovanju su da kod učenika:

- razvije sposobnost za prepoznavanje dimenzija vlastite osobe, mladalačke probleme u svetlu slobode, života u zajednici, egzistencijalnih problema života i smrti, odnosa sa prirodom koja nas okružuje i dr., kao i za izgradnju vlastitih stavova o tim pitanjima u svetlu vere a na temeljima iskustva Crkve;

- izgradi i razvije sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima stvaralaštva;

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života s drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite osobe i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svetom i s Bogom;

- izgradi uverenje da je svet i sve što je u njemu stvoren za večnost, da su svi stvoreni da budu sudionici večnog života, da se iz te perspektive kod učenika razvije sposobnost razumevanja, preispitivanja i vrednovanja vlastitog odnosa prema drugom čoveku kao neponovljivom biću i prema stvorenju Božjem i izgradi spremnost za pokajanje.

Prvi razred

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

CILJ nastave veronauke u ovom razredu posebno je u funkciji stvaranja zajedništva, suživota i naglašenog vaspitanja za odgovornost. Divljenje svetu, prirodi, Bogu i bližnjemu mlade navodi na poštovanje a otkrivanje tih datosti u sebi otvara mogućnost da bude pun poverenja prema sebi i drugima. U prvom razredu je veronauka i u funkciji nadvladavanja kontradiktornih problema mladih koji najviše iskrsavaju u odnosu prema samom sebi. Veronauka želi pomoći da to što celovitije i u svetlu vere prihvati i prebrodi.

Uvod

- Upoznavanje učenika i veroučitelja, upoznavanje sa sadržajima rada u toku ovog razreda.

Najveće pitanje našeg života

- Rođenje i smrt.

- Šta je smrt? Da li je to tačka za životom?

- Šta treba da radim? Gde možemo naći Boga?

Stvorenje

- Stvoritelj sveta. Iz čega je ponikao svet?

- Kada je bio stvoren svet. Šta imamo pripremljeno u nebo.

Ko je čovek?

- Čovek je Božjim obličjem (šta uči darvinizam, šta Biblija).

- Uloga čoveka i odgovornost čoveka. Stvaranje žene.

- Brak u Božjem poretku. Brak - zajednica za ceo život.

- Razgovor sotona sa Evom. (kako doživljava Eva razgovor i delovanje Adama).

- Izgnanstvo iz raja. Prokletstvo zemlje i ljudi. (zla savest, težnja za iskupljenjem, posledica pada u greh, šta se dogodi u smrti?).

Što Bog želi od nas

- Bog govori o svom zavetu i njegovoj volji (gde možemo naći Božju volju).

- Zbog čega treba da zahvalimo Jevrejskom narodu? Deset Božjih zapovesti.

- Čovek je pogrešio (bez zakona ne možemo prepoznati greh, kako da živimo po deset Božjih zapovesti).

- Sotona nas svodi (šta znači greh, greh je prekršaj Božjeg zakona, greh počinje u srcu čoveka, šta se može desiti s grehom, ne možemo se dovoljno kontrolisati).

- Vezivanje za druge Bogove. Mržnja bližih. Kazna za greh je smrt. (greh znači prestanak druženja sa Isusom Hristom, telesna smrt je samo deo ove kazne, neznamo živeti-činiti Božju volju, možemo da platimo za svoje grehe-dela).

- Da li možemo računati na Božje milosrđe.

Postanak i razvoj hrišćanske crkve

- Isusovo delo spasenja.

- Postanak prvih zajednica. Širenje Isusove crkve.

- Briga tadašnje zajednice u Palestini, ali i drugde.

- Ugrožavanje Isusove crkve - gnosticizam.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi je posebno delikatna. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zbog toga, u realizaciji nastavne jedinice, naglasak je na doživljajnom a potom na saznajnom području. Teme su tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto verski pristup" je svetlo da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave veronauke treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednotu, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Drugi razred

CILJ nastave vjeronauk je da se mladim upoznaju sa darovima koje im je podario Bog Stvoritelj u saradnji sa roditeljima, bližnjima. Divljenje svetu, prirodi, Bogu i bližnjima mlade navodi na poštovanje a otkrivanje tih delatnosti u sebi otkriva mogućnost da bude pun poverenja prema sebi i drugima.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

Nastanak, razvoj i progon Isusove crkve

- Preduslov za nastanak crkve - Isusovo delo spasenja: Nastanak prvih zajednica.

- Porast Isusove crkve uprkos progonima: Staranje o Isusovoj crkvi i njen napredak.

- (cilj: Ukazati na istorijski tok nastanka i razvoja hrišćanske crkve i spoljašnje uticaje koji su je ugrožavali u poređenju sa uslovima i okruženjem s kojim se crkva susreće danas).

Martiri u rimskoj imperiji

- Ugrožavanje Isusove crkve: Ugrožavanje ranog hrišćanstva od strane gnopstika.

- Ugrožavanje hrišćanstva u današnje vreme.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- Put u Rim: Pavle deluje u Rimu.

- Pet progona: Progon u vreme Nerona (64-68).

- Progon za vreme vladavine Domicijana (93-96) i njegovih sledbenika.

- Progon u vreme Valerijana (257-258).

- Progon u vreme Dioklecijana: Odakle snaga martirima.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- (cilj: Upoznavanje sa najistaknutijim martirima hrišćanske prošlosti i teškim uslovima za opstanak hrišćanstva za vreme progona).

Razvoj monaštva i papstva

- Velika opasnost novonastaloj slobodi: Sloboda ispovesti i savesti.

- Najbibliskiji put sa teškim posledicama: Božji odgovor.

- Augustin: Augustinovo preobraženje 386. god: Papa Rhegius.

- Dešavanja za vreme Prisciana (4. vek): Smrt Augustina.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- (Hrišćani dobijaju slobodu. Nisu više progonjeni. Zato se javlja u redovima hrišćana labilnost i indiferentnost. Ipak, prava hrišćanska vera pobeđuje.

- (cilj: Razlike i obeležja fariseja i onih čija je vera bila neiskrena i lažna s jedne strane, i onih koji su se s pravom nazivali hrišćani-borba između njih pobeda onih koji su dobili Božiji blagoslov. Učenicima treba ukazati na važnost prave vere, koja će uz Božju pomoć uvek pobeđivati).

Razvoj monaštva i papstva

- Pokajnici i pustovnici: Monaštvo: Papstvo.

- Širenje hrišćanstva u ranom srednjem veku.

- Poslanici vere sa severa (Irska, Engleska): Karlo Veliki (768-814).

- Krstaški pohodi.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- (cilj: Pokazati da Isus voli zajedništvo).

Tri reformatora: Viklif, Hus, Savonarola

- Son Viklif (1321-1384): Lolhardi.

- Jan Hus (1370-1415).

- Girolamao Savonarola (1452-1498): Osnova njegove propovedi i pokajanja: Propovedi o pokajanju: Martiri.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- (cilj: Upoznavanje sa istaknutim borcima za pravoverno učenje i primenu hrišćanstva koji su postepeno doveli i do odvajanja od katoličke, i nastanak evangeličke ispovesti).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Način realizacije nastave vjeronauka treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednotu, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Versko vaspitanje Reformatske hrišćanske crkve

ZADACI nastave veronauke u srednjem obrazovanju su da kod učenika:

- izgradi i razvije sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima stvaralaštva;

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života s drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite osobe i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svetom i s Bogom;

Prvi razred

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

Uvod

- Upoznavanje učenika i veroučitelja, upoznavanje sa sadržajima rada u toku ovog razreda.

Najveće pitanje našeg života

- Rođenje i smrt.

- Šta je smrt? Da li je to tačka za životom?

- Šta treba da radim? Gde možemo naći Boga?

Stvorenje

- Stvoritelj sveta. Iz čega je ponikao svet?

- Kada je bio stvoren svet. Šta imamo pripremljeno u nebo.

Ko je čovek?

- Čovek je Božjim obličjem (šta uči darvinizam, šta Biblija).

- Uloga čoveka i odgovornost čoveka. Stvaranje žene.

- Brak u Božjem poretku. Brak - zajednica za ceo život.

- Razgovor sotona sa Evom. (kako doživljava Eva razgovor i delovanje Adama).

- Izgnanstvo iz raja. Prokletstvo zemlje i ljudi. (zla savest, težnja za iskupljenjem, posledica pada u greh, šta se dogodi u smrti?).

Što Bog želi od nas

- Bog govori o svom zavetu i njegovoj volji (gde možemo naći Božju volju).

- Zbog čega treba da zahvalimo Jevrejskom narodu? Deset Božjih zapovesti.

- Čovek je pogrešio (bez zakona ne možemo prepoznati greh, kako da živimo po deset Božjih zapovesti).

- Sotona nas svodi (šta znači greh, greh je prekršaj Božjeg zakona, greh počinje u srcu čoveka, šta se može desiti s grehom, ne možemo se dovoljno kontrolisati).

- Vezivanje za druge Bogove. Mržnja bližih. Kazna za greh je smrt (greh znači prestanak druženja sa Isusom Hristom, telesna smrt je samo deo ove kazne, ne znamo živeti-činiti Božju volju, možemo da platimo za svoje grehe-dela).

- Da li možemo računati na Božje milosrđe.

Postanak i razvoj hrišćanske crkve

- Isusovo delo spasenja.

- Postanak prvih zajednica. Širenje Isusove crkve.

- Briga tadašnje zajednice u Palestini, ali i drugde.

- Ugrožavanje Isusove crkve - gnosticizam.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Hrišćanska etika Evangeličke hrišćanske crkve a.v.

CILJ nastave je da učenici steknu znanje iz hrišćanske etike na temelju Biblije.

Hrišćanska etika proizilazi iz Biblije a to znači da je njen temelj Božja reč. Ona nam pruža s jedne strane životni kontakt s Bogom, a sa druge strane kontakt čoveka sa čovekom. Bog je došao među nas u ljudskom telu, telu Isusa Hrista. On je put, istina i život koji vodi kod Boga, koji je kao otac pun ljubavi.

ZADACI veronauka su da se kod učenika:

- razvije vera i ljubav prema svim ljudima;

- razvije briga za bližnje, druga i bolesne;

- razvije odnos prema radu;

- upoznaju sa osnovama hrišćanskog učenja;

- upoznaju da je u duhu reformacije crkvi stalno potrebna reforma.

Prvi razred

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

CILJ nastave u ovom razredu je upoznati mlade ljude sa Bogom, hrišćanskom etikom na osnovu Biblije koja je temelj života u međuljudskim odnosima. Cilj je pokazati na mogućnost rešavanja svih pitanja pomoću najvišeg autoriteta, odgovoriti na pitanja mladog čoveka u vezi sa postojanjem, mesta u porodici i društvu, u krugu svojih vršnjaka. Pronaći odgovore u vezi ponašanja sa drugim polom i osnovnim pitanjima u raznoraznim životnim okolnostima.

Uvod

- Upoznavanje veroučitelja sa učenicima i upoznavanje učenika sa sadržajima rada u ovom razredu.

Biblija - Sveto pismo

- Stari zavet.

- Novi zavet.

- Upoznajmo Bibliju - da upoznamo Boga i samog sebe.

- Uvod u deset zapovesti.

- Protivrečja oko Deset zapovesti.

- Treća zapovest - Ime Božje.

- Četvrta zapovest - Dan odmora.

- Peta zapovest - Poštovanje roditelja.

- Šesta zapovest - Ne ubi.

- Sedma zapovest - Ne čini preljube.

- Osma zapovest - Ne kradi.

- Deveta zapovest - Ne svedoči lažno.

- Priprema za Božić.

- Deseta zapovest - Ne poželi.

- Biblija kao Božji poredak u međuljudskim odnosima.

- Osnovi Božjeg poretka u Bibliji.

- Život pred brakom.

- Izbor partnera za brak i bračni život.

- Seksualitet kao izražavanje ljubavi.

- Iskrena i prava ljubav.

- Uskrs.

- Kako je zamislio Bog brak i bračni život?

- Božji poredak: (seksualni život u braku, etička iskrivljenja kod polova, cilj bračnog života, razvod u svetlu Biblije, porodični modeli).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Sadržaje programa realizovati kroz časove obrade sadržaja, utvrđivanja, primene u praktičnom životu i sistematizacije. Na časovima pored udžbenika koristiti i druga nastavna sredstva.

Časove obrade organizovati kroz stalni dijalog veroučitelja i učenika.

Drugi razred

Versko vaspitanje Reformatske hrišćanske crkve i Hrišćanska
etika Evangeličke hrišćanske crkve a.v.

CILJ nastave Versko vaspitanje i hrišćanska etika u ovom razredu je da što bolje upoznamo Tog, najvišeg autoriteta - Boga i njegovu volju. Kroz ovaj program idemo zajedno, da se sa Njim susretnemo i da ga nađemo. Idemo sa molitvom da Duh Boga zapali svoju svetlost u srcima svih nas. "Jedan naraštaj odlazi, drugi dolazi, ali Hristovo jevanđelje ostade zauvek!"

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

Ko je Bog?	(učenici treba da shvate da su potrebna Biblijska znanja da bi upoznali Boga. 2M.3,1-14)
	- Bog živi
	- Bog je Duh
	- Bog je sveti
	- Bog je istinit
	- Bog je ljubav
Stvoritelj	(učenici treba da upoznaju Boga kao stvoritelja celog universuma; 1.M.1,1-23)
	- Biblija o stvaranju sveta
	- Nauka o postojanju sveta
	- Bog stvoritelj sveta
	- Bog stvoritelj nebesa
	- Sveto Trojstvo i stvaranje
Svemogući otac	(upoznati učenike da svemogućnost Boga ne znači samo to da kod Njega ništa nije nemoguće; Mt.6,25-33)
	- Bog upravlja svetom
	- Bog brine o svetu
	- Bog čini čudo
	- Bog je gospodarom zla
	- Bog je strpljiv
Ko je čovek?	(učenici treba da uvide da je čovek najviše stvorenje; 1M.2,7)
	- Biblija o stvaranju čoveka
	- Nauka o poreklu čoveka
	- Čovek kao remek-delo
	- Ljudska zajednica
	- Čovek kao Božja slika
Sluga greha	(učenici treba da uvide da ni svet ni ljudstvo nije kao pri stvaranju. Zašto? 1M.3,1-7)
	- Edemski vrt i Adamov greh
	- Suština greha
	- Uzrok greha
	- Razarajuća moć greha
Presuđen čovek	(učenici treba da uvide da Bog ni presuđenog čoveka ne prepušta svojoj sudbini; 1M.3,14-24)
	- Čovek pod gnevom Boga
	- Čovek pod Božjim zakonom
	- Čovek prema Božijem sudu
	- Čovek pod vlasti đavola
	- Čovek u samoći
Ko je Isus Hrist?	(učenike treba da dovedemo k poznanju da je Isus Bog koji je postao čovekom; Lk.2,1-20)
	- Isus je Hristos
	- Isus je sin Božji
	- Isus pravi Bog, pravi čovek
	- Isus - prorok
	- Isus - Prvosvešenik
Spasitelj	(učenici treba da shvate zašto mi svi trebamo Spasitelja - Izbavitelja; Jov. 1,29)
	- Isus je nas izbavio iz grehova
	- Isus je nas izbavio iz moći đavola i moći smrti i večnog prokletstva
	- Postali smo njegovi
	- Postali smo deca Božja
Mesijaška očekivanja	(pokazati učenicima razna mesijaška očekivanja kod izabranog naroda; Lk.7,18-35)
	- Propoved Jovana Krstitelja
	- Sudbina Jovana Krstitelja
	- Krštenje Isusa
	- Isus je obećani mesija
Isusov rad u Galileji	(učenici treba da uvide rad Isusov kao Spasitelja; Isus ima udela u radosti i u problemima čoveka)
	- Početak njegovog učenja i pozivanje učenika
	- Sastanci: Isus u Kapernaumu; Blaženstva - molitva Oče naš
	- Govori u slikama: o blagu na zemlji i na nebu, o suđenju, tesna vrata, sejač semena
Isusov rad u Judeji. Isus na putu u Jerusalim	(susret sa Isusom donosi kod ljudi promenu života) - Isus ide u Jerusalim; samarijsko selo, kako slediti Isusa
	- Samarjanin
	- Zabludni sin
	- Farizej i carinik
Dobri pastir	(prikazati na primeru Isusa koji dolazi da brani i vodi njegove; Jov. 10)
	- Isus dobri pastir: život svoj daje za ovce
	- Isus nije najamnik: najamnik kome ovce nisu vlastite
	- Isus kao dobri pastir poznaje svoje
Prava ljubav	(upoznati pravu ljubav, Bog je ljubav; 1Jov.4,7-21)
	- O ljubavi - 1Kor.13
	- Nepretvarna ljubav - Rim.12,9-21
	- Šta je ljubav? osećanje, prilagoditi se nekome, čin
	- Koga treba da volimo?
Hrišćanska sloboda	(učenici treba da uvide da hrišćanski život nije ograničenje)
	- Klasje i subota - Mt.12,1-8
	- Prava sloboda - Gal.5,1-15. 1Kor.10,23-33
	- Sloboda kao životni poziv
Dar opraštanja	(pokazati na primerima opraštanja)
	- Zao sluga Mt.18,21-35
	- Opraštanje između nas
	- Opraštanje sa Bogom
	- Molitva Oče naš... Mt.6,12
Univerzalnost jevanđelja	(učenici treba da se upoznaju sa ciljem jevanđelja: Bog hoće da se svi ljudi spasu, i da upoznaju istinu)
	- Isus i Samarjanka - Jov.4,1-42
	- Centurion Kornelije - Ap. dela 10,17-48
Plodovi Duha	(pokazati učenicima dela tela i plodove Duha)
	- Iz čega izviru moja dela? - Isus pravi čokot - 15,1-17
	- Plodovi tela - Gal. 5,19-21
	- Plodovi Duha - Gal. 5,22-26
Oblačenje Hrista	(pokazati da hrišćanin pripada Hristu) - Isus pere učenicima noge - Jov.13,1-11
	- Kakav je Hrišćanin? uzajamna ljubav, jedinstvo vere, težiti za savršenstvom
Isus najavljuje svoju smrt	(učenici treba da uvide da smrt Isusa nije slučajnost; Mt.16,21-23)
	- Kušanje Isusa - Mt.4,1-11; - da ostanemo do kraja u istini Božjeg slova;
	- Kušanje Isusa - Mt.16,21-23; - mislimo na ono što je od Boga, šta čovek poseje ono će i požnjeti
Poslednja nedelja	(upoznati suštinu događaja u Jerusalimu)
	- II Isusov ulaz u Jerusalim - Mt.21,1-11
	- Judina izdaja - Lk.22,1-6
	- Paska i sveta večera - Lk.22,7-23
	- Getsimanija, hapšenje Isusa - Mt.22,39-53
Poslednja nedelja	(da učenici uvide zašto su bili protiv Njega verske vođe Jevrejskog naroda)
	- Verski sud - Lk.22,66-70
	- Politički sud - Lk.23,1-25
	- Isus između sumnje i poricanja
Isusovo raspeće	(da učenici uvide zašto je Hrist razapet)
	- Isus na krstu - Lk.23,32-43
	- Isusova smrt - Lk.23,44-49
	- Isusov pogreb - Lk.23,50-56
Prazna grobnica	(ukazati učenicima preko istorijskih i biblijskih činjenica da je vaskrsenje Isusa Hrista stvarnost)
	- Isusa razapeli i umro
	- Bila je jedna vest: Isus vaskrsnuo!
	- Razne teorije o Isusovom vaskrsenju
Isus se javlja učenicima	(vaskrsnuti Hristos donosi mir sa Bogom i daje nam zadatke)
	- Isus hoće da imamo sigurnost vaskrsenja
	- Živi gospod ispunjava naše živote pravom službom
	- Hrišćanin ima poverenje od Boga preko Hrista
	- Vernik dobija moć Duha
Isusovo Jevanđelje	(učenik treba da upozna šta je cilj jevanđelja; Jov.20,30-31)
	- Kako ljudi prime jevanđelje?
	- Na šta nas obavezuje jevanđelje?
	- U čemu se razlikuje jevanđelje od zakona?
Duh sveti	(upoznati učenike sa trećim članom Svetog Trojstva, ko je Duh sveti?)
	- Ko je Duh sveti?
	- Duh Oca i Sina
	- Vodi k poznavanju Hrista
	- Obnavlja čoveka preko vere
	- Upravlja preko jevanđelja
	- Zove čoveka u novo zajedništvo
Apostolsko ispovedanje vere	(da učenici uvide da sve što verujemo o Gospodu Bogu je objašnjeno ukratko u Apostolskom ispovedanju vere)
	- Kako glasi Apostolsko ispovedanje vere? Ima tri dela: o Bogu Ocu, o Bogu Sinu i o Bogu Duhu Svetom
	- Šta za mene znači Apostolsko ispovedanje vere?
Duh Sveti - Duh jedinstva	(učenici treba da uvide da Duh Sveti sve hrišćane ujedinjuje u Crkvu Hristovu. Jov. 10,11-30)
	- Crkva Hristova
	- Crkvena služba
	- Znaci crkve
	- Jedinstvo crkava
	- U kome nalazimo jedinstvo crkava

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Veronauka - Judaizam

CILJ nastave veronauka - judaizam je da jevrejska zajednica u Jugoslaviji očuva i ostvari kontinuitet bogatog, tri hiljade godina starog istorijskog, kulturološkog, tradicionalnog i verskog nasleđa. U cilju ostvarivanja kontinuiteta, buđenja i jačanja jevrejskog identiteta, pored saznanja o osnovnim principima Judaizma, deci treba preneti i saznanje o bogatoj ali i tragičnoj istoriji naroda kome pripadaju.

ZADACI nastave veronauka - judaizam su da se učenici:

- upoznaju sa osnovnim principima i zakonima Tore, verskim, ritualnim, etičkim i socijalnim propisima judaizma i njihovom primenom u svakodnevnom životu;

- upoznaju sa osnovnim elementima judaizma, nasleđa i tradicije i uputiti ih kako najvažnije postavke judaizma treba sprovesti u svim segmentima života, u odnosu sa bogom, sa svetom, sa drugim ljudima i sa sobom;

- vaspitavaju na principima tolerancije i uvažavanja drugih religija;

- upoznaju sa liturgijskim elementima Judaizma.

Prvi razred

CILJ nastave judaizma u ovom razredu da se učenici upoznaju sa opštim pojmovima o judaizmu.

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

- Jevrejska tradicija (uvodna nastava) (opšte o jevrejskom kalendaru, veliki praznici, postovi, komemorativni dani).

- Jezik i pismo Jevreja (hebrejski, aramejski, ladino, juidiš).

- O jevrejskim običajima i simbolima: propisi o ishrani (kašrut), ritualni simboli u sinagogi (sifrej tora, parohed, jad, menora, aron hakodeš, bima šofar nerot sel šabat, ner tamid mezuza...) lični molitveni objekti (kipa, tefilin, cicit).

- O jevrejskoj etici i moralu

- O sinagogi i verskoj službi (istorijat božijeg doma, sveštena lica; rabin, hazan, gabaj, šahrit - jutarnja služba, minha - popodnevna služba, arvit - večernja služba).

- O jevrejskoj istoriji (nastanak, praoci i Egipatsko ropstvo, kraljevstvo Izrael i Judeja do osvajanja Rima, dijaspora - aškensko i sefardsko jevrejstvo, Izrael).

Drugi razred

CILJ nastave veronauka - judaizam u ovom razredu je da se učenici upoznaju sa Mojsijevim petoknjižjem na nivou tumačenja uz tradicionalne komentare.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

- TORA - Božji zakon.

- Nastanak Tore (uvodni čas) (Mojsije i Sinaj, pismo i jezik Tore, značaj Božijih zakona, zakoni Tore, moralna etička i književna vrednost Tore, nedeljno čitanje Tore (paraša).

- Parašat šavua "Vajeleh" Šabat tešuva, "Potom dođe Mojsije", (V knj. Mojsijeva g. 31).

- Aftara "Šuva Jisrael", prorok Ošea, 14:2).

- Parašat šavua "Aazinu", "Slušaj", V knj. Mojsijeva gl. 32).

- Aftara "Ko amar Adonaj", prorok Jehezkel, 17.

- Parašat šavua: "Berešit", "U početku", I knj. Mojsijeva gl. 1-6:8.

- Aftara "Ko amar Adonaj", prorok Ješajau, 42.

- Parašat šavua "Noah" "noje", I knj. Mojsijeva g. 9:9-11.

- Aftara "Roni Akara", prorok Ješajau, 54.

- Parašat šavua "Leh Leha" "Idi iz zemlje", I knj. Mojsijeva gl. 12-17.

- Aftara "Lama tomar", prorok Ješajau, 40.

- Parašat šavua "Vajera", "Posle mu se javi Gospod", I knj. Moj. gl. 18-22.

- Aftara "Veiša ahat", Kraljevi, II, 4.

- Parašat šavua "Haje Sara", "Poživje Sara", I knj. Mojs. gl. 23-25:18.

- Aftara "Veameleh David zaken", Melahim, 1:1.

- Parašat šavua "Toledot", "A ovo je pleme", I knj. Mojs. gl. 25:19-28:9.

- Aftara "Maša devar Adonaj", Kraljevi, I.

- Parašat šavua "Vajece", "I Jakov otide", I knjiga Mojs. gl. 28:10-32:3.

- Aftara "Veami teluim", prorok Ošea, 12-13.

- Parašat šavua "Vejišlah", "A Jakov posla", I knj. Mojs. gl. 32:4-36.

- Aftara "Hazon Ovađa", prorok Ovadija, 1.

- Parašat šavua "Veješev", "A Jakov življaše", I knj. Mojs. gl. 37-40.

- Aftara "Ko amar Adonaj", Amos, 2.

- Parašat šavua "Mikec", "A posle dve godine", I knj. Mojs. gl. 41-44:17.

- Aftara "Roni Vesimhi", Zeharja, 2.

- Parašat šavua Parašat Šavua "Vajigaš", "Ali Juda pristupi", I knj. Mojs. gl. 44:18-47:27

- Aftara "Vaja devar Adonaj... Veata ven", Jezehkel 37:16.

- Parašat šavua "Vajehi", "I Jakov poživje", I knjiga Mojs. gl. 47:28 - 50.

- Aftara "Vejikrevu jeme David", Kraljevi, 1:2.

- Parašat šavua "Šemot", "Imena", II knj. Mojs. gl. 1-6:1.

- Aftara "Divre Jirmejau", Jirmejau 1:1.

- Parašat šavua "Vaera", "I javio sam se Avramu", II knj. Mojs. gl. 6:2-9.

- Aftara "Bekabeci", Jehezkel, gl. 28.

- Parašat šavua "Bo", "Idi k faraonu", II knj. Mojs. gl. 10 - 13:16.

- Aftara "Adavar ašer diber", Jirmejau, 46.

- Parašat šavua "Bešalah", "Idi kad Faraon pusti narod", II knj. Mojs. gl. 13:17 - 17.

- Aftara "Vetesar Devora", Šofetim, 5

- Parašat šavua "Jitro", "Jotor", II knj. Mojs. gl.d 18 - 20.

- Aftara "Bišnat mot ameleh", Ješajau, 6:1.

- Parašat šavua "Mšpatim", "A ovo su zakoni", II knj. Mojs. gl. 21-24.

- Aftara "Vijihrot Jeojada", Melahim 2:11.

- Parašat šavua "Teruma" "Prilog", II knj. Mojs. gl. 25-27:19.

- Aftara "Vadonaj natan hohma", Melehim, 1:5.

- Parašat šavua "Tecave", "I načini oltar", II knj. Mojs. gl. 27:20 - 30:10.

- Aftara "Vojomer Šemuel", Šemuel, 1:15, 15-34.

- Parašat šavua "Ki tisa", "Jošte načini", II knj. Mojs. gl. 30:11 - 34.

- Aftara "Vaji devar Adonaj lemor", Jehezkel, 36:15.

- Parašat šavua "Vajkel - Pekude", "Potom sabra Mojsije", II knj. Mojs. gl. 35-38:20.

- Aftara "Kol am aarec", Jehezkel, 45 - 46, 46:18.

- Parašat šavua "Vajikra", "I viknu Gospod Mojsija", III knj. Mojs. gl. 1-5.

- Aftara "Kol am aarec", Jehezkel, 45.

- Parašat šavua "Cav" - Šabat agadol, "Zapovedi", III knj. Mojs. gl. 6-8.

- Aftara "Veareva ladonaj", Malahi, 3:4.

- Parašat šavua "Šemini", "A u osmi dan", III knj,. Mojs. g. 9-11.

- Aftara "Vaji devar Adonaj", Jehezkel 37:16.

- Parašat šavua "Tazria" - Mecora, "Kad žena zatrudni", III knj. Mojs. gl. 12-13, 14-15.

- Aftara "Ko amar Adonaj", Jesajau, 66.

VERSKA NASTAVA

(izborni predmet)

Treći razred

Pravoslavni katihizis (veronauka)

CILJ nastave u trećem razredu jeste da se učenicima argumentovano predoči da je Isus Hristos jedini spasitelj stvorenog sveta zato što je samo u njegovoj ličnosti ostvarena zajednica tvarne prirode s Bogom.

ZADACI nastave pravoslavnog katihizisa jesu da učenici:

- steknu svest o tome da je Tajna Hristova cilj stvaranja sveta;

- uoče da je prvorodni greh promenio način ostvarenja cilja zbog koga je svet stvoren, ali ne i sam cilj;

- zapaze da se Tajna Hristova poistovećuje sa Liturgijom;

- uoče da apostolskim prejemstvom, posredstvom Duha Svetoga, preko Liturgije i kao Liturgija, buduće Carstvo Božije ulazi u istoriju;

- zapaze razliku između ikonografskog prikazivanja raspeća i vaskrsenja Hristovog u pravoslavnoj i renesansnoj tradiciji.

SADRŽAJ PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Tajna Hristova - jedinstvo Boga i čoveka kao cilj zbog koga je Bog stvorio svet.

Hristovo ovaploćenje i stradanje, smrt kao posledica greha prvih ljudi.

Bog je vaskrsao Hrista iz mrtvih Duhom Svetim (prevazilaženje smrti za stvorenu prirodu kao plod slobodne, lične zajednice Boga i čoveka u Hristu).

Isus Hristos kao novi Adam i načelnik sve tvari.

Uloga Duha Svetog u sjedinjenju ljudi i stvorene prirode sa Hristom (Duh Sveti konstituiše Crkvu kao konkretnu Liturgijsku zajednicu kroz krštenje, miropomazanje i rukopoloženje).

Liturgija kao ikona istinskog postojanja sveta - Carstva Božijeg (spasenje sveta zajedničko delo Sv. Trojice i ljudi; razlika između Boga i ljudi, ali ne i njihova odeljenost).

Apostolsko prejemstvo (episkop kao ikona Hrista, sveštenici ikone apostola, Liturgija kao ikona budućeg veka).

Raspeće i Vaskrsenje Hristovo u pravoslavnoj ikonografiji.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Cilj nastave u trećem razredu srednje škole jeste da se učenicima argumentovano predoči da je Isus Hristos jedini spasitelj stvorenog sveta zato što je samo u njegovoj ličnosti ostvarena zajednica tvarne prirode s Bogom.

Temu Tajna Hristova... treba realizovati na taj način što će se učenicima predočiti odluke 1. i 4. Vaseljenskog sabora, zatim to protumačiti na osnovu Sv. Pisma, kako Novog, tako i Starog zaveta. U okviru ove teme treba učenicima skrenuti posebnu pažnju na sledeće činjenice: da je Hristos potpuni čovek i potpuni Bog, odnosno Sin Božiji, da su u jednoj ličnosti Sina Božijeg ponovo sjedinjene, "nerazdeljivo i nepromenljivo", čovečanska, odnosno tvarna, i netvarna, Božanska priroda, koje su padom prvog čoveka Adama bile razjedinjene. Ukazati, dakle, na paralelu između Hrista, novog Adama, i starog Adama. Na osnovu ovog sjedinjenja, Hristos je postao novi Adam i jedini posrednik između Boga i stvorene prirode, jer je jedino u njemu stvorena priroda ostvarila sjedinjenje s Bogom, a na taj način i besmrtno postojanje. Takođe, treba ukazati učenicima na to da su u ostvarenju tajne Hristove projavljuje sloboda, kako Božija u odnosu na čoveka, tako i čovekova u odnosu na Boga. Dakle, sve ono što je prvi čovek, Adam, trebalo da učini, a nije učinio zbog slobodnog odbijanja da to učini, učinio je Hristos. Treba ukazati, takođe, i na važnost učenja o Hristu za nas ljude i za naše spasenje. (Pogodno štivo za bolje razumevanje ove problematike jeste članak: J. Zizijulas, Hristologija i postojanje.)

Temu Hristovo ovaploćenje i stradanje... treba realizovati na taj način što ćemo najpre izložiti ove događaje na osnovu opisa Sv. Pisma Novog zaveta, a zatim protumačiti s posebnim osvrtom na sledeće elemente: da su ovaploćenje i stradanje Hristovo dva različita događaja, odnosno da ovaploćenje Hristovo ne sadrži istovremeno i smrt, kao što je slučaj kod nas ljudi koji počinjemo da umiremo kad se rodimo. Hristos nije rođen na isti način kao i mi ljudi, od muža i žene, on je Sin Božiji koji se slobodno rađa kao čovek i slobodno strada, i to radi našeg spasenja, budući da je Bog, i zato nestradalan i nematerijalan, tj. učinio je ono što je prvi čovek Adam odbio da učini što nas upućuje na zaključak da je Sin Božiji postao čovek i stradao zbog greha prvog čoveka Adama. U Hristu je otkriven cilj zbog koga je Bog stvorio svet i čoveka na kraju stvaranja, tj. da je Bog stvorio svet da se sjedini s Njim kroz čoveka, u jednoj ličnosti i da tako postoje večno, što nas opet upućuje na zaključak da bi se tajna Hristova ostvarila i da prvi čovek nije pogrešio, zato što je ta tajna sjedinjenje Boga i čoveka i što bez tog sjedinjenja tvarna priroda ne bi mogla da postoji. Međutim, ovde treba učenicima ukazati na to da smrt nije sastavni deo prvobitnog Božijeg plana o svetu, već da je ona posledica greha prvog čoveka Adama. Dakle, da nije bilo greha, ne bi bilo stradanja i smrti, odnosno da prvi čovek Adam nije pogrešio, on bi postao Hristos i ne bi okusio smrt. Posle greha, smrt je postala realnost za čitavu prirodu i prenosi se preko prirodnog rađanja.

Ovom temom se naglašava vrlo važna činjenica da bez sjedinjenja s Bogom, odnosno sada sa Hristom, nijedno stvoreno biće ne može da prevaziđe smrt. Ova konstatacija nas upućuje na zaključak da se spasenje ostvaruje jedino u Crkvi, odnosno u Evharistijskoj zajednici, jer je tu prisutan Vaskrsli Hristos i jedino tamo možemo ostvariti zajednicu s Njim.

Temu Bog je vaskrsao Hrista... treba takođe obraditi najpre na osnovu svedočanstava o ovom događaju zabeleženih u Sv. Pismu Novog zaveta. Prilikom razvijanja ove teme, treba učenicima ukazati na to da je Bog vaskrsao Hrista iz mrtvih, Duhom Svetim. Ovo je važno zbog toga što se tom konstatacijom ističe da spasenje, kao prevazilaženje smrti za stvorenu prirodu, nije stvar prirode, odnosno nije mehanički, prirodni proces, već je stvar slobode Božije i da se ono pojavljuje kao novi način postojanja stvorene prirode, kao liturgijska zajednica. Jer, Sveti Duh svojom delatnošću stvara liturgijsku zajednicu - Crkvu. Vaskrsenje Hristovo dakle, upućuje na eshatološki događaj sveopšteg vaskrsenja mrtvih i konstituisanja Carstva Božijeg koji će se dogoditi kada to Bog Otac bude blagoslovio, a Vaskrsenje Hristovo, odnosno liturgijska zajednica, jeste njegov zalog i predokus.

Takođe, treba, skrenuti pažnju učenicima da se Vaskrsli Hristos pojavljuje u liturgijskom sabranju kao onaj koji načalstvuje Liturgiji i prinosi Bogu Ocu darove Crkve, odnosno celu Crkvu, o čemu nam svedoči najpre Sv. Pismo Novog zaveta, a zatim i sama liturgijska praksa Istočne Crkve.

Temama: Isus Hristos kao novi Adam... i Uloga Duha u sjedinjenju ljudi sa Hristom... treba učenicima obratiti pažnju na to da je Isus Hristos savršen čovek i da se jedino u zajednici s Njim ostvaruje zajednica s Bogom. Tu zajednicu sa Hristom ljudi mogu da ostvare jedino posredstvom Duha Svetoga kroz Krštenje u kome se pokazuje naša slobodna opredeljenost za Hrista i vera u Hrista kao Spasitelja i ulaskom u Liturgijsku zajednicu. Na ovaj način Duh Sveti konstituiše Crkvu kao Liturgijsku zajednicu ljudi i prirode s Bogom u Hristu.

Temu Liturgija kao ikona Carstva Božijeg... treba realizovati putem opisa Liturgije u kontekstu vere u obećano buduće Carstvo, ukazujući učenicima posebno na identičnost strukture Carstva Božijeg i Liturgije: Hristos okružen apostolima, anđelima i narodom, odnosno episkop okružen sveštenicima, đakonima i narodom. Takođe, treba učenike uputiti na to da je Liturgija ikona budućeg Carstva Božijeg, a ne slika prošlosti. Radi razumevanja razlike između ikone i slike, treba poći od toga da je Carstvo Božije budući događaj, koji se još uvek nije u potpunosti ostvario, ali to Carstvo prisustvuje sad i ovde, u ikoni preko Liturgije. Zato je episkop u Liturgiji ikona Hrista, sveštenici su ikone apostola itd. Odnosno mimo Liturgije ne postoji Carstvo Božije. Za razliku od ikone, koja ontološki sadrži Carstvo Božije, iako ne i u potpunosti, zato što je Carstvo Božije događaj budućnosti, slika podrazumeva Carstvo Božije kao stvarnost koja paralelno postoji sa Liturgijom ili, pak, stvarnost koja je postojala u prošlosti. U ovom kontekstu, ako slike, odnosno Liturgije, i nema, prototip, tj. Carstvo Božije, i dalje postoji. Ova razlika između ikone i slike, koja se sreće u kontekstu Liturgije i Carstva Božijeg, utoliko je neophodna, ukoliko želimo da su Hristos i Duh Sveti realno prisutni u Liturgiji, sad i ovde, preko njenih članova, a što je neophodno radi našeg spasenja, a ne da u Liturgiji mi glumimo njihovo prisustvo, budući da su oni odvojeni od nas i da su gore na nebu, dok su članovi liturgijske zajednice samo obični ljudi. (U kontekstu određenja ikone i poređenja ikone i prototipa, treba navesti odluku 7. Vaseljenskog sabora, dok se za određenje odnosa između Liturgije Carstva Božijeg treba poslužiti poslanicama Sv. Ignjatije Bogonosca, kao i studijom J. Zizijulasa, Evahristija i Carstvo Božije).

Temu Apostolsko prejemstvo treba realizovati na osnovu zaključaka koji će slediti iz prethodne teme, a oni su sledeći: budući da Hristos i Duh Sveti svojom delatnošću donose u istoriju buduće Carstvo Božije, Liturgija nije ponavljanje događaja iz prošlosti, već je ikona budućeg stanja stvari u Carstvu Božijem. Dakle, ono što treba podrazumevati pod "apostolskim prejemstvom" jeste to da se Crkva konstituiše ne na osnovu prošlosti, već na osnovu budućnosti. Duh Sveti, koji kroz rukopoloženje konstituiše Crkvu kao Liturgijsku zajednicu, čini to isključivo u okviru Liturgije - darove i službe koje razdaje ljudima čini za Liturgiju i radi nje. Otuda je svaki episkop u Liturgijskom sabranju ikona Hrista i svaka Liturgijska zajednica pod jednim episkopom je potpuna Crkva - Jedina, Sveta, Vaseljenska i apostolska. (Kao pomoćna literatura za ovu temu može da posluži studija: J. Zizijulas, Apostolsko prejemstvo).

U kontekstu ikonografskog prikazivanja Tajne Hristove, odnosno ovaploćenja, stradanja, Vaskrsenja i Vaznesenja Hristovog, kao i silaska Sv. Duha na apostole, treba učenicima posebno ukazati na liturgijski okvir ovih tema, tj. na odnos u kome ovi događaji stoje s budućim Carstvom Božijim. (Na primer, ikona ovaploćenja prikazuje da se u vezi sa rođenjem Hristovim dešava nešto neobično, što nije svojstveno rođenju obične dece, odnosno da se rodio Spasitelj sveta, da stradanje Hristovo na krstu ukazuje na to da smrt nije poslednji događaj kojim se sve završava, već da ono ukazuje na nadu vaskrsenja. Vaskresenje Hristovo prikazuje Hrista koji ne vaskrsava sam, već On silazi u Ad i vaskrsava sav rod ljudski itd.).

Opšte napomene

Ono što je najvažnije i što je osnovni cilj katihizisa jeste to da učenici postanu članovi Liturgijske zajednice. Jer, Liturgija, kao živo prisustvo Hrista i kao ikona večnog postojanja prirode i čoveka, treba da dâ ipostas, odnosno da ocrkveni i da dâ smisao našem istorijskom življenju. Zato treba, kad god je to moguće, učenike dovoditi, ili upućivati na Liturgijska sabranja.

U toku svake godine, konkretno pre svih nailazećih velikih praznika, kako Gospodnjih, tako i Bogorodičinih i svetiteljskih, treba upoznati učenike sa istorijom nastanka praznika i sadržinom događaja koji se slave. Kad je reč o svetiteljskim praznicima posebnu pažnju treba obratiti Srbima svetiteljima: Sv. Savi, Sv. Simeonu, na praznik Vidovdan itd. Učenici bi trebalo da se upoznaju i s ličnostima svetitelja koje slave kao Krsnu slavu. (U tu svrhu treba pre svega koristiti žitija tih svetitelja koja se mogu naći u: Justin Popović, Žitija svetih, Ćelije, Valjevo, a zatim i ostalu prigodnu literaturu).

Takođe, pre početka Vaskršnjeg posta, treba upoznati učenike s njegovom sadržinom i ciljem, kao i sa bogoslovskom podlogom posta i njegovom važnošću za čoveka. (Najpogodnija literatura za to jeste: A. Šmeman, Veliki post, Kragujevac, poslednje izdanje.)

Islamska vjeronauka - (ilmudin)

CILJ nastave islamski vjeronauk (ilmudin), u trećem razredu srednje škole, jeste da učenici steknu opšta znanja o vjeri i religiji.

ZADACI nastave su da učenici:

- upoznaju šta je vjera, a šta je religija;

- uoče zajedničke elemente religija;

- steknu osnovna znanja o najstarijim religijama i o historiji religije na području zapadnog Balkana.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Vjera i religija

- Din (religija) i vjera;

- Tewhid - islamski monoteizam;

- Šta je religija;

- Različiti aspekti proučavanja religija;

- Porijeklo religija;

- Religija u predhistoriji.

Najveći poslanici

- Ulu-l-azm - poslanici odluke;

- Adem - otac čovječanstva i prvi poslanik;

- Nuh - prvi poslanik na zemlji, prvi sukob tew/hida sa politeizmom;

- Ibrahim - praotac kasnijih vjerovjesnika i graditelj Kabe;

- Musa - poslanik koji je srušio najveću tiraniju na zemlji, koji je neposredno razgovarao sa Alahom džš. i kome je objavljen Tevrat;

- Isa - sin Merjemin, znamenje svjetovima, poslanik Ind'ila;

- Muhammed a.s. - poslanik čovječanstva, poslanik Kur'ana i milost svjetovima.

Vjera i društvo

- Vjera i nauka;

- Božija objava - wahj;

- Uticaj "tewhid" - monoteizma na život.

Zajednički elementi religija

- Svete knjige: Biblija, Stari zavjet, Novi zavjet, Tora, Tal-mud, Kur'an časni;

- Pojam grijeha: Grijeh u judaizmu, Grijeh u hrišćanstvu,

Grijeh u islamu;

- žrtva-kurban;

- Hodočašće: Jerusalem - sveti grad judaizma, hrišćanstva i islama;

- Bejtullah-Kaba: simbol izvorne vjere u jednog i jedinog Boga.

Najstarije religije

- Religije Bliskog istoka;

- Religije drevnog Egipta.

Žive religije istoka

- Hinduizam;

- Budizam.

Historija religije na području zapadnog Balkana

- Politeistički kultovi;

- Rimski politeizam;

- Dolazak hrišćanstva.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska nastava, u srednjoj školi, posebno je delikatna. Osnovni problem je nepovjerenje prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Zbog toga, vjeroučitelj u srednjoj školi mora poći od činjenice da je on čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Zato je, u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su birane tako da se mladi čovjek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, potom zauzima svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svjetlo koje mu pomaže da pravilnije i cjelovitije zauzme stav.

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrijednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.

Katolički vjeronauk

CILJ nastave vjeronauka je vrednovanje vjerskih i socijalnih datosti u kršćanstvu i ljudskoj zajednici sa naglaskom na odgovorno stvaranje boljega svijeta. Mlade vodimo onim stavovima i istinama koje naučava Katekizam Katoličke crkve. Ovdje donosimo samo naslove pojedinih nastavnih tema i jedinica.

Misao vodilja nastave vjeronauka trećeg razreda je izgradnja kompletne i odgovorne osobe u odnosu prema sebi, prema vjerskim vrednotama, prema drugim ljudima i konačno da se osjeća pozvanim da te vrednote ne samo spoznaje i govori nego i potvrđuje životom. Teme omogućuju mladom čovjeku samokontrolu, upućuju ga na izbor nadahnuća, odgajaju za izgradnju pravilnih stavova prema drugima i konačno upućuju na funkcionalnost vjere u njegovom životu.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Uvod

- Upoznavanje učenika sa sadržajima programa katoličkog vjeronauka za III razred.

Temelj osobnosti

- Vjera povjerenje (Vjera kao dar i iskustvo);

- Čovjek sa pravima i dužnostima (Ljudsko dostojanstvo);

- Savjest kao mjesto odgovornosti (Izgradnja savjesti kao norme djelovanja);

- Antropološki aspekti odgovornosti (Vrednote koje izgrađuju ove aspekte);

- Čovjek prema drugom i drugačijem (Dijalog);

- Suživot i tolerancija (Temelji suživota).

U službi čovjeka

- Isus Krist kao branitelj ljudskih prava (Isus Krist čovjek za druge);

- Crkva kao Isusovo djelo za ostvarivanje njegova kraljevstva (Ljubav kao vrhovna norma Kristova kraljevstva);

- Crkva kao društvo i kao otajstvo (Izgradnja društva po Crkvi i u Crkvi);

- Ljudska zajednica - država (Prava i dužnosti ljudske zajednice);

- Crkva i politika (Odvojeno a suradnički na opće dobro);

- Poznavanje drugih religija (Ostvarivanje prava na različitost);

- Velike religije Istoka (Oblici duhovnosti tih religija);

- Islam (Vrednote i doprinos općoj kulturi).

Izgradnja kreposnog čovjeka

- Ostajstvo Božića (Slavljenje sa naglaskom na Kristovo čovještvo);

- Božanske kreposti (Pojam i uloga);

- Vjera (Praksa);

- Ufanje (Božija snaga u nama);

- Ljubav (Život s drugima);

- Pravednost (Svakom svoje);

- Jakost (Ustrajnost u sebi);

- Razboritost (Kraljica kreposti);

- Umjerenost (Zlatna sredina);

- Stečene kreposti (Vrste i način stjecanja).

Svjedočanstvo

- Sredstva kreposnog života (Sakramenti i molitva);

- Kršćanska molitva (Značenje i vrste);

- Život po vjeri (Kršćanska askeza);

- Sjedočenje (Jedino poslanje vjernika).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska pouka u srednjoj školi je osobito delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima i prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepovjerenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Stoga je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na spoznajnom području. Zato su teme tako i birane da se mladi čovjek prvo zadivi danoj činjenici, doživljaju, sadržaju da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto vjerski pristup" je svjetlo da pravilnije i cjelovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave vjeronauka i ovaj puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenoga trenutka, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednotu, prihvatiti, poštivati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.

Evangeličko-luteranski vjeronauk Slovačke evangeličke crkve a.v.

CILJ nastave vjeronauka u ovom razredu je učvršćivanje vere u Gospoda Isusa Hrista kao Glave crkve.

ZADACI nastave vjeronauka su da učenici:

- steknu širi i celovit pogled na učenje i život crkve;

- upoznaju organizacionu strukturu, poruku i rad Slovačke evangeličke a.v. crkve;

- u interesu uzajamnog zajedničkog života i na osnovu saznanja razvijaju pozitivne stavove prema pripadnicima drugih verskih zajednica, njihovoj tradiciji i kulturi.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Crkva i njeno učenje
- Vidljiva i nevidljiva crkva;
- Podela crkve:	katolička,
	pravoslavna,
	evangelička kalvinska,
	evangelička a.v.,
	enominacije - sekte.

Poruka i aktivnost crkve

- Poruka crkve i aktivnosti koje predstavljaju osnovu bogosluženja u evangeličkoj crkvi.

Blagosloveno delo crkve u svetu

- Crkva i maternji jezik;

- Služba za narod;

- Crkva kao kulturni činilac;

- Država;

- Ekumenski rad.

Crkva i njeno uređenje

- Uređenje crkve - crkveni Ustav;

- Zakonodavna i pravna tela;

- Prava i dužnosti članova crkve.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi, posebno je delikatna. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zbog toga, u realizaciji nastavne jedinice, naglasak je na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto verski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Priručnici:

Jaruslav Kušnir, Darina Kušnirova: VIEM, KOMU SOMUVERIL... Tranoscius Liptovsky Mikulaš, 1999.

Mikulaš Adamčiik, Julius Madaras, Jan Lacko: KRISTOV CIRKEV Tranoscius, Liptonski Mikulaš, 1993.

Versko vaspitanje Reformatske hrišćanske crkve

CILJ verskog vaspitanja reformatske hrišćanske crkve je da učenik upozna Crkvu kroz istorijske tokove, glavna načela promene odnosa Crkve i države.

ZADACI nastave versko vaspitanje jesu da učenici:

- prepoznaju istorijske događaje i odnose Gospodara istorije;

- shvate značaj nastanka hrišćanstva, otcepljenje od judaizma, uzroke progonstva...;

- shvate nastanak hrišćanskog učenja, dogmi i njihov značaj;

- na višem nivou vrše analizu.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Tema	Biblijski tekst	Minimum
Hrišćanstvo u judaizmu	Djela apostolska
- hrišćanstvo kod pogana	2:42-74, 10:34-35, 13:46-49
Od prognanstva do obaveze	Jevrejima	Istorijski datumi:
(do crkve u državi)	11:33-38, Fil. 1:29	313, 325, 381, 431, 451
Nastanak hrišćanskog učenja, teolozi	1 Pet. 2:1-12 2 Pet. 2,9	Konstantin, Teodosije, Arije
Razlike u razvitku zapadne-istočne crkve	Mk. 16:14-18
Hrišćanstvo na Istoku
Hrišćanstvo na zapadu, život sa poganima	Jn. 17:15	Istorijski datumi: 529, 754, 1054, 107, 1099, 1122, 1225
Odnos crkve i države Inkvizicije	1 Tim. 3:1-2 2 Pet. 2:18, 3:17
Krize u papizmu, raskid crkve na zapadu	Mt. 22:29; Mk. 12:24	Istorijski datumi: 1309-7, 1378-1414, 1409, 1414-18, 1415, 1431, 1439, 1447-1521
Humanizam i renesansa	1 Kor. 11:19
Znakovi predreformacije:	Jer. 9:23-24
Viklif i Hus	Jn. 13:15
Istorija crkve pred reformacijom (X-XV stoljeće)	Jn. 17:26, Rom. 1:18-23	Istorijski datumi: 972, 997, 1000, 1055, 1417; Bruno, Adalbert (Adalbert), Gelert (Gellert)

Kultura u hrišćanstvu u XI-XIII stoljeće	Jn. 17:19-21
Humanizam i renesansa
Reformacija u Evropi
Martin Luter	Rom. 1:17	31.10.1517.
	Ef. 2:8-10
Ulrih Cvingli; Reformacija u Nemačkoj - Švajcarska	Rom. 5:1-8	1521, 1529, 1530, 1531, 1534, 1536, 1549, 1555, 1559, 1545-63, 1566 Luter, Melanhton (Melanchton), Cvingli, Bulinger (Bullinger), Kalvin, Farel (Farel), Beze (Beze), Erazmo, Serveto (Serveto), Mincer, Menon (Mennon), Karafa (Carafa), Lojola.
Ulrih Cvingli; Reformacija u Nemačkoj - Švajcarska	Rom. 5:1-8
Žan Kalvin i reformacija u Ženevi	Jn. 3:35-36
Glavna teološka načela reformacije	Jn. 3:16
Sporedna strujanja u reformaciji
Protureformacija
Razvitak crkve posle sinoda u Tridentu	Jer. 2:7-8	1618-19, 1773, 1869-70, 1891, Gomar (Gomarus), Amesije (Amesius), Kokej (Coccejus), Spener (Spener), Frank (Francke), Zinzendorf (Zinzendorf), Vesli (Weslwy), Bunuan (Bunuan)
Zapadna i severna Evropa u vreme protureformacije	Djela apostolska 4:12
Južna i srednja Evropa u XVII stoljeća
Crkva, država i kultura u XVIII-XIX stoljeća
Protestanska, ortodoksna i pietizam Puritanizam	Zolt (Zsolt.) 95:1-7 (Psalm)
Protestanska, ortodoksna i pietizam Puritanizam	Zolt (Zsolt.) 95:1-7 (Psalm)
Rimokatolička crkva i istočna ortodoksna u XVIII-XIX stoljeću
Reformacija na području Mađarske	Jel. 2:1-5 (otkr.)	Albert Svajter (Albert Sweityer), Karl Bart (Karl Barth), Ditrih Bonhefer (Dietrich Bonhoeffer), Rudolf (Rudolf), Bultman (Bultmann).
Protestanska strujanja u Evropi	Ez. 34:5-6
Protestanska teologija u XX stoljeću	Zorlt (Zsolrt.) 25:4-5

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Hrišćanska etika Evangeličko hrišćanske crkve a.v.

CILJ i ZADACI nastave hrišćanska etika evangeličko hrišćanske crkve a.v. sadržani su u rečima:

"Ti si Hristos, Sin Boga živoga!" Jov. 16,16

"Ja,... Verujem u Isusa Hrista,... Gospoda mog!..."

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Poreklo Isusovo. Porodica. Mesto rođenja. Ispunjenje proročanstva.	Osnovna misao: Dom Davida i Marije, poreklo Davidovo. Vladavina Herodesa.
Cilj: razumevanje velikog značaja, za hrišćanstvo, rođenje Isusa.	Isus je obećani Mesija.
Pokret Isusa i Jovana Krstitelja. Isus u krugu Jovana Krstitelja. Isus stavlja na stranu Toru. Uzdravljenje kod Bethesdi. Cilj: upoznavanje razlike i sličnosti između Kumrana i Jovana Krstitelja.	Osnovna misao: Karakteristična crta kumranske zajednice. Praksa krštenja Jovana Krstitelja i njegova veza sa Torom. Isusovo shvatanje Tore i njegovo tumačenje.
Biblijski kviz:
Kako se zvao anđeo poslan od Boga Mariji?
a) Mikael; b) Gavril;
v) Uriel.
Kako se zvalo mesto, gde je živela Marija?
a) Sikar; b) Jeriho; v) Nazaret.
Ko je bio poreklom iz doma Davidovog?
a) Marija; b) Josif; v) Jovan
Krstitelj.
Koje je bilo zanimanje Josifa?
a) Pastir; b) zidar; v) tesar.
Isus u Galileji. Izbor dvanajstih apostola. Isus uči i čini čuda. Sukob sa farizejima i zakonicima. Cilj: otkrivanje osobe Isus Hrist, njegov postoj i veza sa verskim grupama.	Osnovna misao: Učenici, njihova misija. Farizeji, saduceji. Herodosova stranka, zeloti. Opraštaj grehova, post, mesijaška očekivanja, mesijaške titule.
Isusov rad u Judeji. Vaskrsenje Lazarevo i odsuđujući postoj velikog veća. Isus u Jerihu i Betaniji. Cilj: upoznavanje sa izjavama Isusa o sebi i svom Ocu, neizbežan konflikt između Isusa i velikog veća Izraela.	Osnovna misao: "Ja sam" - izreci, "Isus kao Dobri Pastir", Isus kao utelovatelj nebeskog Oca.

Poslednja nedelja. Isusov ulazak u Jerusalim. Poslednja večera. Hapšenje Isusa. Verska - zakonska parnica. Politička parnica.	Osnovna misao: Prvosveštenik i njegov verski i politički značaj. Delovanje sinedriona. Izreka "Ja sam" - u verskozakonskoj parnici. Ured prokuratorski. Ličnost Pilata.
Biblijski kviz:
Zašto je ulazio Isus u Jerusalim?
a) hteo je dokazati svoju moć javno; b) hteo je ispuniti starozavetna proročanstva;
v) narod u njemu prepoznaje osloboditelja.
Kada je bila poslednja večera?
a) Četvrtak; b) petak;
v) na Uskrs.
Zašto je osudio Pilat Isusa?
a) u njemu je video buntovnika;
b) bio je saglasan sa sinedrijom; v) bojao se da ne izgubi prokuraturu.
Zašto su osudili Isusa u domu prvosveštenika?
a) jer je sebe nazivao kraljem;
b) jer je postupio kao Sin Božji; v) jer je organizovao pobunu.
Novi Zavet - Jevanđelje po Marku. Cilj: upoznavanje karakterističnih crta Markovog jevanđelja.	Osnovna misao: Zbor, ličnost Markova. Tajna Isusa, Isus po Marku: čovek učitelj, Sin čoveka, Sin Božji. Čuda i kraljevstvo Božije.

Jevanđelje po Mateju. Cilj: upoznavanje karakterističnih crta Matejevog jevanđelja.	Osnovna misao: Crkva kod Mateja, Crkva i kraljevstvo Božije, kraj vekova, Isus po Mateju - Gospod koji živi u zajedništvu. Učenici po Mateju.

Jevanđelje po Luki. Cilj: upoznavanje učenika sa karakterističnim crtama jevanđelja po Luci.	Osnovna misao: Luka kao vernik. Spasonosno doba: - 10 doba obećanja, 11 doba Isusa, 13 doba Crkve. Isus po Luci. Isusova poređenja.

Jevanđelje po Jovanu. Cilj: upoznavanje karakterističnih crta Jovanovog jevanđelja.	Osnovna misao: Ličnost pisca i zbor. Važni pojmovi i teme: - 14 hleb života, 15-16 čas poslednji, 17 izreci: "Ja sam!", Isus po Jovanu. Isus vaskrsenje i život.
Biblijski kviz.
Ko je prvi video vaskrsnutog Isusa?
a) učenici iz Emausa,
b) Petar,
v) Marija Magdalena.
Zašto nije hteo poverovati
Toma u Isusovo vaskrsenje?
a) smatrao je nemogućim,
b) mislio je da ga ostali vode za nos, v) mislio je da su ostali učenici krivo informisani.
Po čemu su učenici iz Emausa prepoznali Isusa?
a) po tome kako je tumačio Pismo o blagoslovu i prelomu hleba za stolom,

b) prepoznali su ga još na putu.
Dela apostolska Cilj: upoznavanje prvotne crkve, starešine, misije i problema sa kojima su se sukobili.	Osnovna misao: Rođenje crkve, širenje prvotne Crkve, objavljivanje Jevanđelja. Luka kao očevidac i pisac.
Pavlova poslanica Rimljanima Cilj: upoznavanje apostolskog pisma koje raspravlja važna teološka pitanja.	Osnovna misao: uloga vere u hrišćanskom životu. Greh i milost. Uloga ove poslanice u istoriji hrišćanstva. (Augusti - Luter)
Pavlova poslanica Korinćanima Cilj: upoznavanje života hrišćana u tom gradu, njihovi problemi i kako ih Pavle vodi i uči da bi upoznali istinu.	Osnovna misao: osnivanje crkvene opštine, nastajući problemi, paganski kultovi i njihov uticaj na vernike. Veze apostola i crkvene opštine.
Pavlova poslanica Galatima. Cilj: razvijanje osećanja uzajamne povezanosti zajednice i hrišćanske etike, kao i sagledavanje posledice.	Osnovna misao: Teološki pojam zakona i jevanđelja. Povezanost vere i života.
Čas učenika - dijalozi. Cilj: osposobljavanje za rešavanje svakodnevnih problema u životu u uzajamnoj povezanosti vere i života.

Pavlova poslanica Efescima i Kološanima. Cilj: uočavanje sličnosti i razlike ove dve poslanice kao i zajedništvo svih ljudi u Hristu.	Osnovna misao: Pojam crkve. Hristos kao jedina glava Crkve. Lik novog čoveka u Hristu. Pisma sa robije apostola Pavla.
Poslanica Filipljanima i dve poslanice Solunjanima. Cilj: upoznavanje primaoca pisma - Crkvene opštine u Filipinu i Solunu - da preuzmu od apostola kako treba voleti život i imati radost od života.	Osnovna misao: Radost u Hristu. Život u Hristu. Smisao hrišćanskog života i radosti. Hrišćanska slika budućnosti veza sa svakodnevnim životom.
Pastirske poslanice Timoteju, Titu i Filemonu. Cilj: uočavanje pravog, uzanog i ličnog kontakta između apostola i njegovih saradnika.	Osnovna misao: povezanost i saradnja apostola i njegovih bliskih saradnika, kako treba da izgleda služba sveštenička; prihvatiti i živeti važeće norme.
Čas učenika - dijalozi.
Cilj: uočavanje da svako ko svoj život prepusti važećim hrišćanskim normama, njegov će život postati potpuniji. Moguće je navesti nekoliko primera iz Biblije, ali i iz života vernika.
Poslanica Jevrejima.
Cilj: uočavanje da pozivanje na Stari Zavet i stara događanja dobija nova tumačenja u svetlu učenja Isusa Hrista.	Osnovna misao: Problematika autorstva i adresata. Isus kao ostvaritelj starozavetnih obećanja. Pretvaranje starozavetnih slika i simbola u svet Novog Zaveta.
Opšte "katoličke" poslanice: Jakovljeva, Petrova, Jovanova i Judina. Cilj: upoznavanje stila ovih isama, autorovog cilja i najvažnije poslanice.	Osnovna misao: Specijalnost opštih ("katoličkih") poslanica. Jakovljeva praktična teologija, život, vera i dela. Karakteristična crta Jovanove teologije.
Jovanovo otkrivenje. Cilj: upoznavanje i razumevanje apokalipse kao književne vrste kao i vesti iz te knjige.	Osnovna misao: Alokalipsa, eshatologija, jevrejska očekivanja. Zauzimanje stava u vezi sa drugim dolaskom Isusa Hrista. Upoznavanje simbolike.
Čas učenika - dijalozi.
Cilj: provera znanja, koja su učenici stekli na ovim časovima, kroz slobodnu diskusiju.
Reformacija 1517-1648. Cilj: pokazati učenicima neophodnost reformacije - obnove crkvi, jer jedinstveni izvor crkve jeste jevanđelje.	Osnovna misao: Luter kao reformator. Borba za čistotu jevanđelja. Životopis Luterov. Sveta pričest, sloboda čoveka, Luterova formula: 18 jedino Sveto Pismo - 19 jedino Hristos - 20 jedino vera - 21 jedino milost.
Religija i religioznost. Cilj: sticanje znanja o religiji i njenom značaju.	Osnovna misao: pojam religije, njene motivacije - 22 Religioznost kao doživljaj - 23 Religioznost kao kultura - 24 Religioznost kao tradicija.
Krst - krštenje.	Osnovna misao: Krst kao sakrament - svetost. Praksa krštenja: - 25 kod deteta - 26 kod odraslog.
Cilj: razumevanje osnovnog sadržaja krsta, njegove uvete kao i posledice.
Zajednica - zajedništvo Sveta Pričest.	Osnovna misao: Sveta Pričest - koinonia, telo Hristovo. Zajedništvo vernika. Moje mesto u tom zajedništvu. U učenju apostola Pavla videti kako funkcioniše to zajedništvo - kao "jedno telo".
Cilj: uočavanje kako Sveta Pričest ostvaruje zajedništvo sa Hristom i sa drugim čovekom.
Društvo i pojedinac. Cilj: upoznavanje problema društva kao i pojedinaca. Etička pozadina problema.	Osnovna misao: prava pojedinaca i njegova dužnost prema društvu - 27 dužnost društva prema pojedincu - 28 manjina - 29 većina. Različite forme ponašanja: alkoholizam, drogiranje.
Nauka i etika. Cilj: upoznavanje problematike razvoja nauke i razvijanje vlastitog mišljenja o tom razvoju.	Osnovna misao: - 30 nauka i vera nisu u međusobnom sukobu - 31 i nauka mora da ima svoje etičke granice - 32 koje ne sme prelaziti - 33 mogućnost - 34 pregrade - 35 odgovornost nauke za svet.
Svet koji nas opkoljuje. Cilj: izgrađivati odgovornost za okolinu.	Osnovna misao: - 36 odgovornost za svet koji nas opkoljuje - 37 upoznajmo biblijske temelje te odgovornosti - 38 Bog nam je dao ovaj svet da se o njemu brinemo.
Vrednost života. Cilj: formiranje gledišta šta čini vrednim ljudski život.	Osnovna misao: - iskustvo - mudrost - poštovanje. Čovek verna slika Boga? Čovek veran licemer.
Pitanja. Cilj: upoznavanje biblijske kao i teološke pozadine patnje, kao i smrt.	Osnovna misao: Zašto ima patnje? Zašto čovek mora umreti? Da li je eutanazija rešenje za sve?
Čas učenika - dijalozi. Cilj: proveriti naučeno gradivo kroz slobodan razgovor.
Kraj školske godine. Cilj: ponoviti pređeno gradivo.	Osnovna misao: Koliko pozitivnih iskustava je donela u naše živote ova školska godina pomoću veronauke?

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Program realizovati kroz časove obrade i utvrđivanja sadržaja, a primena sadržaja treba da se realizuje i sistematizuje u praktičnom životu. Časove obrade organizovati kroz stalni dijalog veroučitelja i učenika.

Na časovima, pored udžbenika, koristiti i druga nastavna sredstva.

Veronauka - Judaizam

CILJ nastave veronauka - judaizam u ovom razredu srednje škole jeste da učenici steknu osnovna znanja o osnovama srednjovekovne jevrejske religije, o cionizmu, holokaustu, kao i o osnovnim pojmovima religija kao što su hrišćanstvo, islam i budizam.

ZADACI veronauka - judaizam jesu da učenici:

- upoznaju glavne tokove srednjovekovne jevrejske religijsko-filosofske misli i njen uticaj na socijalni položaj Jevreja u nejevrejskoj sredini, period emancipacije, probleme identiteta i asimilacije, sa pojavama i širenjem netrpeljivosti prema Jevrejima, antisemitizam, istorijom Holokausta, osnovnim postavkama cionizma;

- upoznaju osnovne elemente hrišćanstva, islama i budizma.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Saadja Gaon.

Majmonid.

Jeuda alevi.

Josef Albo.

Hasdaj Kreskas.

Gersonid.

Mendelson.

Jeuda Alkalj.

Teodor Hercl.

Cionizam.

Holokaust.

Hrišćanstvo.

Islam.

Budizam.

Slobodna tema.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Nastava veronauke - judaizam u ovom razredu ostvaruje se kroz pet tematskih celina i to su:

1. Prva tema: upoznavanje sa osnovama srednjevekovne jevrejske religijske filosofije, glavni filosofi, njihovi učenici.

2. Druga tema: Mozes Menfelson (Mozes Menfelson) i njegovo vreme, emancipacija.

3. Treća tema: cionizam, rabin Juda Alkalaj (Juda Alkalaj), Teodor Hercl (Teodor Hercl).

4. Četvrta tema: Holokaust.

5. Peta tema: Osnovni pojmovi o hrišćanstvu, islamu i budizmu.

Veroučitelj će u godišnjem i mesečnom planu rada sadržaje svrstati u tematske celine i odrediće potreban broj časova za njihovu realizaciju.

Na časovima, pored udžbenika, koristiti i druga nastavna sredstva.

VERSKA NASTAVA

(fakultativni predmet)

III razred

Pravoslavni katihizis

ZADACI nastave pravoslavnog katihizisa su da učenici:

- steknu svest o tome da je Tajna Hristova cilj stvaranja sveta;

- uoče da je prvorodni greh promenio način ostvarenja cilja zbog koga je svet stvoren, ali ne i sam cilj;

- zapaze da se Tajna Hristova poistovećuje sa Liturgijom;

- uoče da apostolskim prejemstvom, posredstvom Duha Svetoga, preko Liturgije i kao Liturgija, buduće Carstvo Božije ulazi u istoriju;

- zapaze razliku između ikonografskog prikazivanja raspeća i vaskrsenja Hristovog u pravoslavnoj i renesansnoj tradiciji.

SADRŽAJ PROGRAMA

(1 čas, 35 časova godišnje)

Tajna Hristova - jedinstvo Boga i čoveka kao cilj zbog koga je Bog stvorio svet.

Hristovo ovaploćenje i stradanje, smrt kao posledica greha prvih ljudi.

Bog je vaskrsao Hrista iz mrtvih Duhom Svetim (prevazilažene smrti za stvorenu prirodu kao plod slobodne, lične zajednice Boga i čoveka u Hristu).

Isus Hristos kao novi Adam i načelnik sve tvari.

Uloga Duha Svetoga u sjedinjenju ljudi i stvorene prirode sa Hristom (Duh Sveti konstituiše Crkvu kao konkretnu Liturgijsku zajednicu kroz Krštenje, Miropomazanje i Rukopoloženje).

Liturgija kao ikona istinskog postojanja sveta - Carstva Božijeg (spasenje sveta zajedničko delo Sv. Trojice i ljudi; razlika između Boga i ljudi ali ne i odeljenost).

Apostolsko prejemstvo (episkop kao ikona Hrista, sveštenici ikone apostola, Liturgija kao ikona budućeg veka).

Raspeće i Vaskrsenje Hristovo u pravoslavnoj ikonografiji.

Upoznavanje učenika sa nastavnim planom i programom

Tajna Hristova - jedinstvo Boga i sveta kao cilj stvaranja

Sistematizacija

Hristos - istiniti Bog i istiniti čovek

Sistematizacija

Hristovo stradanje i smrt kao posledica prvorodnog greha

Sistematizacija

Vaskrsenje Hristovo - (Bog Otac je Duhom Svetim Vaskrsao Hrista)

Sistematizacija

Prevazilaženje smrti kao plod lične zajednice Boga i čoveka u Hristu

Sistematizacija

Isus Hristos kao novi Adam

Sistematizacija

Jedinstvo prirode u Hristu

Sistematizacija

Uloga Duha Svetoga u sjedinjenju ljudi i stvorene prirode sa Hristom

Sistematizacija

Duh Sveti u tajnama - Krštenje, Miropomazanje i Rukopoloženje

Sistematizacija

Liturgija - ikona istinskog postojanja sveta

Sistematizacija

Carstvo Božije - zajedničko delo Svete Trojice

Sistematizacija

Prirodna razlika (ali ne i odeljenost) između Boga i tvari

Sistematizacija

Apostolsko prejemstvo u kontekstu Liturgije

Sistematizacija

Episkop - Ikona Hristova

Episkop - Ikona Hristova (prezviteri - ikone apostola)

Sistematizacija

Liturgija kao ikona budućeg veka

Sistematizacija

Raspeće i Vaskrsenje Hristovo u prav. ikonografiji

Sistematizacija

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Cilj nastave u trećem razredu jeste da se učenicima argumentovano predoči da je Isus Hristos jedini spasitelj stvorenog sveta zato što je samo u njegovoj ličnosti ostvarena zajednica stvarne prirode s Bogom.

Temu Tajna Hristova.. treba realizovati na taj način što će se učenicima predočiti odluke 1. i 4. Vaseljenskog sabora, zatim to protumačiti na osnovu Sv. Pisma, kako Novog, tako i Starog zaveta. U okviru ove teme treba učenicima skrenuti posebnu pažnju na sledeće činjenice: da je Hristos potpuni čovek i potpuni Bog, odnosno Sin Božiji, da su u jednoj ličnosti Sina Božijeg ponovo sjedinjene, "nerazdeljivo i nepromenljivo", čovečanska, odnosno stvarna, i nestvarna, Božanska priroda, koja su padom prvog čoveka Adama bile razjedinjene. Ukazati, dakle, na paralelu između Hrista, novog Adama, i starog Adama. Na osnovu ovog sjedinjenja, Hristos je postao novi Adam i jedini posrednik između Boga i stvorene prirode jer je jedino u njemu stvorena priroda ostvarila sjedinjenje s Bogom, a na taj način i besmrtno postojanje. Takođe, treba ukazati učenicima na to da se u ostvarenju tajne Hristove pojavljuje sloboda, kako Božija u odnosu na čoveka, tako i čovekova u odnosu na Boga. Dakle, sve ono što je prvi čovek Adam trebalo da učini, a nije učinio zbog slobodnog odbijanja da to učini, učinio je Hristos. Treba ukazati, takođe, i na važnost učenja o Hristu za nas ljude i za naše spasenje. (Pogodno štivo za bolje razumevanje ove problematike jeste člana: J. Ziziulas, Hristologija i postojanje).

Temu Hristovo ovaploćenje i stradanje... treba realizovati na taj način što ćemo najpre izložiti ove događaje na osnovu opisa Sv. Pisma Novog zaveta, a zatim protumačiti s posebnim osvrtom na sledeće elemente: da su ovaploćenje i stradanje Hristovo dva različita događaja, odnosno da ovaploćenje Hristovo ne sadrži istovremeno i smrt, kao što je slučaj kod nas ljudi koji počinjeno da umiremo kad se rodimo. Hristos nije rođen na isti način kao i mi ljudi, od muža i žene, on je Sin Božiji koji se slobodno rađa kao čovek i slobodno strada, i to radi našeg spasenja, budući da je Bog i zato nestradalan i nematerijalan, tj. učinio je ono što je prvi čovek Adam odbio da učini što nas upućuje na zaključak da je Sin Božiji postao čovek i stradao zbog greha prvog čoveka Adama. U Hristu je otkriven cilj zbog koga je Bog stvorio svet i čoveka na kraju stvaranja, tj. da je Bog stvorio svet da se sjedini s Njim kroz čoveka, u jednoj ličnosti i da tako postoje večno, što nas opet upućuje na zaključak da bi se tajna Hristova ostvarila i da prvi čovek nije pogrešio, zato što je ta tajna sjedinjenje Boga i čoveka i što bez tog sjedinjenja stvarna priroda ne bi mogla da postoji. Međutim, ovde treba učenicima ukazati na to da smrt nije sastavni deo prvobitnog Božijeg plana po svetu, već da je ona posledica greha prvog čoveka Adama. Dakle, da nije bilo greha, ne bi bilo stradanja i smrti, odnosno da prvi čovek Adam nije pogrešio, on bi postao Hristos i ne bi okusio smrt. Posle greha, smrt je postala realnost za čitavu prirodu i prenosi se preko prirodnog rađanja.

Temu Bog je vaskrsao Hrista... treba takođe obraditi najpre na osnovu svedočanstva o ovom događaju zabeleženih u Sv. Pismu Novog zaveta. Prilikom razvijanja ove teme, treba učenicima ukazati na to da je Bog vaskrsao Hrista iz mrtvih Duhom Svetim. Ovo je važno zbog toga što se tom konstatacijom ističe da spasenje, kao prevazilaženje smrti za stvorenu prirodu, nije stvar prirode, odnosno nije mehanički, prirodni proces, već je stvar slobode Božije i da se ono pojavljuje kao novi način postojanja stvorene prirode, kao liturgijska zajednica. Jer Sveti Duh svojom delatnošću stvara liturgijsku zajednicu - Crkvu. Dakle, vaskrsenje Hristovo upućuje na eshatološki događaj sveopšteg vaskrsenja mrtvih i konstituisanje Carstva Božijeg koji će se dogoditi kada to Bog Otac bude blagoslovio, a Vaskrsenje Hristovo, odnosno liturgijska zajednica jeste njegov zalog i predokus.

Treba, takođe, skrenuti pažnju učenicima da se Vaskrsli Hristos projavljuje u liturgijskom sabranju kao onaj koji načalstvuje Liturgiji i prinosi Bogu Ocu darove Crkve, odnosno celu Crkvu, o čemu nam svedoči najpre Sv. Pismo Novog zaveta, a zatim i sama liturgijska praksa istočne Crkve.

Temama: Isus Hristos kao novi Adam... i Uloga Duha u sjedinjenju ljudi sa Hristom... treba učenicima obratiti pažnju na to da je Isus Hristos savršen čovek i da se jedino u zajednici s Njim ostvaruje zajednica s Bogom. Tu zajednicu sa Hristom ljudi mogu da ostvare jedino posredstvom Duha Svetoga kroz Krštenje u kome se pokazuje naša slobodna opredeljenost za Hrista i vera u Hrista kao spasitelja i ulaskom u liturgijsku zajednicu. Na ovaj način duh Sveti konstituiše Crkvu kao Liturgijsku zajednicu ljudi i prirode s Bogom u Hristu.

Temu Liturgija kao ikona Carstva Božijeg... treba realizovati putem opisa Liturgije u kontekstu vere u obećano buduće Carstvo, ukazujući učenicima posebno na identičnost strukture Carstva Božijeg i Liturgije: Hristos okružen apostolima, anđelima i narodom, odnosno episkop okružen sveštenicima, đakonima i narodom. Takođe, treba učenike uputiti na to da je Liturgija ikona budućeg Carstva Božijeg, a ne slika prošlosti. Radi razumevanja razlike između ikone i slike, treba poći od toga da je Carstvo Božije budući događaj koji se još uvek nije u potpunosti ostvario, ali to Carstvo prisustvuje sad i ovde u ikoni preko Liturgije. Zato je episkop u Liturgiji ikona Hrista, sveštenici su ikone apostola itd. Mimo Liturgije ne postoji Carstvo Božije. Za razliku od ikone koja ontološki sadrži Carstvo Božije, iako ne i u potpunosti, zato što je Carstvo Božije događaj budućnosti, slika podrazumeva Carstvo Božije kao stvarnog koja paralelno sapostoji sa Liturgijom ili pak stvarnost koja je postojala u prošlosti. U ovom kontekstu, ako slike, odnosno Liturgije, i nema, prototip, tj. Carstvo Božije, i dalje postoji. Ova razlika između ikone i slike, koja se sreće u kontekstu Liturgije i Carstva Božijeg, utoliko je neophodna, ukoliko želimo da su Hristos i Duh Sveti realno prisutni u Liturgiji, sad i ove, preko njenih članova, a što je neophodno radi našeg spasenja, a ne da u Liturgiji mi glumimo njihovo prisustvo budući da su oni odvojeni od nas i da su gore na nebu, dok su članovi liturgijske zajednice samo obični ljudi. (U kontekstu određenja ikone i poređenja ikone i prototipa, treba navesti odluke 7. Vaseljenskog sabora, dok se za određenje odnosa između Liturgije i Carstva Božijeg treba poslužiti poslanicima Sv. Ignjatija Bogonosca, kao i studijom J. Zizijulasa, Evharistija i Carstvo Božije).

Temu Apostolsko prejemstvo treba realizovati na osnovu zaključaka koji će slediti iz prethodne teme, a oni su sledeći: budući da Hristos i Duh Sveti svojom delatnošću donose u istoriju buduće Carstvo Božije, Liturgija nije ponavljanje događaja iz prošlosti, već je ikona budućeg stanja stvari u Carstvu Božijem. Dakle, ono što treba podrazumevati pod "apostolskim prejemstvom" jeste to da se Crkva konstituiše ne na osnovu prošlosti, već na osnovu budućnosti. Duh Sveti, koji kroz rukopoloženje konstituiše Crkvu kao Liturgijsku zajednicu, čini to isključivo u okviru Liturgije - darove i službe koje razdaje ljudima čini za Liturgiju i radi nje. Otuda je svaki episkop u Liturgijskom sabranju ikona Hrista i svaka Liturgijska zajednica pod jednim episkopom je potpuna Crkva - Jedna, Sveta, Vaseljenska i Apostolska. (Kao pomoćna literatura za ovu temu može da posluži studija: J. Zizijulas, Apostolsko prejemstvo).

U kontekstu ikonografskog prikazivanja Tajne Hristove, odnosno ovaploćenja, stradanja, Vaskrsenja i Vaznesenja Hristovog, kao i silaska Sv. Duha na apostole, treba učenicima posebno ukazati na liturgijski okvir ovih tema, tj. na odnos u kome ovi događaji stoje s budućim Carstvom Božijim. (Na primer, ikona ovaploćenja prikazuje da se u vezi sa rođenjem Hristovim dešava nešto neobično, što nije svojstveno rođenju obične dece, odnosno da se rodio spasitelj sveta, da stradanje Hristovo na krstu ukazuje na to da smrt nije poslednji događaj kojim se sve završava, već da ono ukazuje na nadu vaskrsenja. Vaskrsenje Hristovo prikazuje Hrista koji ne vaskrsava sam, već On silazi u Ad i vaskrsava sav rod ljudski itd.).

Islamski vjeronauk-ilmudin

SADRŽAJI PROGRAMA

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

VJERA I RELIGIJA

- Din (religija) i vjera

- Tewhid-islamski monoteizam

- šta je religija

- Različiti aspekti proučavanja religija

- Porijeklo religija

- Religija u predhistoriji

NAJVEĆI POSLANICI

- Ulu-l-azm - poslanici odluke

- Adem - otac čovječanstva i prvi poslanik

- Nuh - prvi poslanik na zemlji, prvi sukob tewhida sa politeizmom

- Ibrahim - praotac kasnijih vjerovjesnika i graditelj Kabe

- Musa - poslanik koji je srušio najveću tiraniju na zemlji, koji je neposredno razgovarao sa Alahom d'.š. i kome je objavljen Tevrat

- Isa - sin Merjemin, znamenje svjetovima, poslanik Ind'ila

- Muhammed a.s. - poslanik čovječanstva, poslanik Kur'ana i milost svjetovima

VJERA I DRUŠTVO

- Vjera i nauka

- Božja objava-wahj

- uticaj tewhida - monoteizma na život

ZAJEDNIČKI ELEMENTI RELIGIJA

- Svete knjige: Biblija, Stari zavjet, Novi zavjet, Tora, Talmud, Kur'an časni

- Pojam grijeha: Grijeh u judizmu, Grijeh u hrišćanstvu, Grijeh u islamu

- žrtva-kurban

- Hodočašće: Jerusalem-sveti grad judaizma, hrišćanstva i islama

- Bejtulah-Kaba: simbol izvorne vjere u jednog i jedinog Boga

NAJSTARIJE RELIGIJE

- Religije Bliskog istoka

- Religije drevnog Egipta

ŽIVE RELIGIJE ISTOKA

- Hinduizam

- Budizam

HISTORIJA RELIGIJE NA PODRUČJU ZAPADNOG BALKANA

- Politeistički kultovi

- Rimski politeizam

- Dolazak hrišćanstva

Katolički vjeronauk

Cilj nastave vjeronauka je vrednovanje vjerskih i socijalnih datosti u kršćanstvu i ljudskoj zajednici sa naglaskom na odgovorno stvaranje boljega svijeta. Mlade vodimo onim stavovima i istinama koje naučava Katekizam Katoličke crkve. Ovdje donosimo samo naslove pojedinih nastavnih tema i jedinica.

Misao vodilja nastave vjeronauka trećeg razreda je izgradnja kompletne i odgovorne osobe u odnosu prema sebi, prema vjerskim vrednotama, prema drugim ljudima i konačno da se osjeća pozvanim da te vrednote ne samo spoznaje i govori nego i potvrđuje životom. Teme omogućuju mladom čovjeku samokontrolu, upućuju ga na izvor nadahnuća, odgajaju za izgradnju pravilnih stavova prema drugima i konačno upućuje na funkcionalnost vjere u njegovom životu.

1. UVOD

- Upoznavanje učenika sa sadržajima programa katoličkog vjeronauka za III razred

2. TEMELJ OSOBNOSTI

- Vjera - povjerenje (Vjera kao dar i iskustvo)

- Čovjek sa pravima i dužnostima (Ljudsko dostojanstvo)

- Savjest kao mjesto odgovornosti (Izgradnja savjesti kao norme djelovanja)

- Antropološki aspekti odgovornosti (Vrednote koje izgrađuju ove aspekte)

- Čovjek prema drugom i drugačijem (Dijalog)

- Suživot i tolerancija (Temelji suživota)

3. U SLUŽBI ČOVJEKA

- Isus Krist kao branitelj ljudskih prava (Isus Krist čovjek za druge)

- Crkva kao Isusovo djelo za ostvarivanje njegova kraljevstva (Ljubav kao vrhovna norma Kristova kraljevstva)

- Crkva kao društvo i kao otajstvo (Izgradnja društva po Crkvi i u Crkvi)

- Ljudska zajednica - država (Prava i dužnosti ljudske zajednice)

- Crkva i politika (Odvojeno a suradnički na opće dobro)

- Poznavanje drugih religija (Ostvarivanje prava na različitost)

- Velike religije Istoka (Oblici duhovnosti tih religija)

- Islam (Vrednote i doprinos općoj kulturi)

4. IZGRADNJA KREPOSNOG ČOVJEKA

- Otajstvo Božića (Slavljenje sa naglaskom na Kristovo čovječanstvo)

- Božanske kreposti (Pojam i uloga)

- Vjera (Praksa)

- Ufanje (Božja snaga u nama)

- Ljubav (Život s drugima)

- Pravednost (Svakom svoje)

- Jakost (Ustrajanost u sebi)

- Razboritost (Kraljica kreposti)

- Umjerenost (Zlatna sredina)

- Stečene kreposti (Vrste i način stjecanja)

5. SVJEDOČANSTVO

- Sredstva kreposnog života (Sakramenti i molitva)

- Krišćanska molitva (Značenje i vrste)

- Život po vjeri (Kršćanska askeza)

- Svjedočenje (Jedino poslanje vjernika)

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska pouka u srednjoj školi je osobito delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima i prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepovjerenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Stoga je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom a onda na spoznajnom području. Zato su teme tako i birane da se mladi čovjek prvo zadivi danoj činjenici, doživljaju, sadržaju da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto vjerski pristup" je svjetlo da pravilnije i cjelovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave vjeronauka i ovaj puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenoga trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednotu, prihvatiti, poštivati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.

Verska nastava Evangelističko-luteranskog vjeronauka Slovačke evangelističke crkve a.v.

CILJ I ZADACI

- Osvajanje šireg i celovitog pogleda na učenje i život crkve.

- Učvršćivanje vere u Gospoda Isusa Hrista kao Glave crkve.

- Upoznavanje sa organizacionom strukturom, porukom i radom evangelističke a.v. crkve.

- U interesu uzajamnog zajedničkog života i na osnovu saznanja razvijati pozitivne stavove prema pripadnicima drugih verskih zajednica i njihovoj tradiciji i kulturi.

SADRŽAJI PROGRAMA

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

TEME:

1. CRKVA I NJENO UČENJE
Vidljiva i nevidljiva crkva
Podela crkve:	katolička
	pravoslavna
	evangelistička kalvinska
	evangelistička a. v.
	denominacije - sekte.
2. PORUKA I AKTIVNOST CRKVE
	Poruka crkve i aktivnosti koje predstavljaju osnovu bogosluženja u evangelističkoj crkvi.
3. BLAGOSLOVENO DELO CRKVE U SVETU
	Crkva i maternji jezik
	služba za narod
	kao kulturni činilac
	država
	ekumenski rad
4. CRKVA I NJENO UREĐENJE
	Uređenje crkve - crkveni Ustav
	Zakonodavna i pravna tela
	Prava i dužnosti članova crkve

PRIRUČNICI:

1. Jaroslav Kušnir, Darina Kušnirova: VIEM, KOMU SOM UVERIL... Tranoscius Liptovsky Mikulaš, 1999.

2. Mikulaš Adamčiik, Julius Madaras, Jan Lacko: KRISTOVA CIRKEV Tranoscius, Liptovski Mikulaš, 1993.

VERSKO VASPITANJE REFORMATSKE HRIŠĆANSKE CRKVE

CILJ verskog vaspitanja reformatske hrišćanske crkve je da učenik upozna Crkvu kroz istorijske tokove, glavna načela, promene odnosa Crkve i države. Da prepozna u istorijskim događajima i odnosima Gospodara istorije. U tim godinama su već sposobni na višu analizu. Da shvati značaj nastanka hrišćanstva, odcepljenje od judaizma, uzroke prognanstva, nastanak hrišćanskog učenja te dogmi i njihov značaj.

	Tema	Biblijski tekst	Minimum
1.	Hrišćanstvo u judaizmu - hrišć. kod pogana	Djela apostolska 2:42-74, 10:34-35, 13:46-49
2.	Od prognanstva do obaveze (do crkve u državi)	Jevrejima 11:33-38, Fil. 1:29	Istorijski datumi: 313, 325, 381, 431, 451
3.	Nastanak hrišćanskog učenja, teolozi	1Pet. 2:1-12; 2Pet. 2,9	Constantinus, Theodosius, Arius
4.	Razlike u razvitku zapadne-istočne crkve	Mk. 16:14-18
5.	Hrišćanstvo na istoku
6.	Hrišćanstvo na zapadu, život sa poganima	Jn. 17:15	Istorijski datumi: 529, 754, 1054, 1075, 1099, 1122, 1225
7.	Odnos crkve i države	1Tim.3:1-2
8.	Inkvizicije	2Pet.2:18, 3:17
9.	Krize u papizmu, raskid crkve na zapadu	Mt. 22:29, Mk. 12:24	Istorijski datumi: 1309-77, 1378-1414, 1409, 1414-18, 1415, 1431, 1439, 1447-1521
10.	Humanizam i renesansa	1Kor.11:19
11.	Znakovi predreformacije: Wyclif i Hus	Jer. 9:23-24; Jn.13:15
12.	Istorija crkve pred reformacijom (X-XV st.)	Jn. 17:26 Rom. 1:18-23	Istorijski datumi: 972, 997, 1000, 1055, 1417; Bruno, Adalbert, Gellért
13.	Kultura u hrišćanstvu u XI-XIII st.	Jn.17:19-21
14.	Humanizam i renesansa
15.	Reformacija u evropi
16.	Martin Luter	Rom.1:17 Ef.2:8-10	31.10.1517.
17.	Ulrich Zwingli; Reformacija u njem.-švajc.	Rom.5:1-8	1521, 1529, 1530, 1531, 1534, 1536, 1549, 1555, 1559, 1545-63, 1566, Luther, Melanchton, Zwingli, bullinger, Calvin, Farel, Beze, Erasmus, Serveto, Münzer, Mennon, Carafa, Louola
18.	Jean Calvin i reformacija u Ženevi	Jn.3:35-36
19.	Glavna teološka načela reformacije	Jn.3:16
20.	Sporedna strujanja u reformaciji
21.	protureformacija
22.	Razvitak crkve posle sinoda u Tridentu	Jer.2:7-8	1618-19, 1773, 1869-70, 1891, Gomarus, Amesius, Coccejus, Spener, Francke, Zinzendorf, Weslwy, Bunuan
23.	Zapadna i srednja evropa u vreme protureformacije	Djela apostolska 4:12
24.	Južna i srednja evropa u XVII stolj.
25.	Crkve, država i kultura u XVIII-XIX st.
26.	Protestantska ortodohis i pietizam. Puritanizam	Zsolt. 95:1-7 (Psalm)
27.	Rimokatolička crkva i istočna ortodohia u XVIII-XIX st.
28.	Reformacija na području Mađarske	Je. 2:1-5 (otkr.)	Albert Sweitzer, Karl Barth, Dietrich Bonhoeffer, Rudolf Bultmann
29.	Protestantska strujanja u Evropi	Ez.34:5-6
30.	Protestantska teologija u XX st.	Zsolt.25:4-5

Hrišćanska etika Evangelističko hrišćanske crkve a.v.

"Ti si Hristos, Sin Boga života!" Jov. 16, 16 Ja,... Verujem u Isusa Hrista, ... Gospoda mog!
1. 2. čas: Poreklo Isusovo. Porodica Mesto rođenja Ispunjenje proročanstva Cilj: Da bi učenici videli i razumeli, zašto su od velikog značaja za hrišćanstvo rođenje i poreklo Isusovo.		Osnovna misao: Dom Davida i Marije, poreklo Davidovo. Vladavina Herodesa. Isus je obećani Mesija.
2. čas: Pokret Isusa i Jovana Krstitelja. Isus u krugu Jovana Krstitelja Isus stavlja na stranu Toru - Uzdravljenje kod Bethesdi. Cilj: Da bi učenici upoznali razliku i sličnost između Kumrana i Jovana Krstitelja.		Osnovna misao: Karakteristična crta kumranske zajednice. Praksa krštenja Jovana Krstitelja i njegova veza sa Torom. Isusovo shvatanje Tore i njegovo tumačenje.
3. čas: Biblijski kviz. 1. Kako se zvao anđeo poslan od Boga Mariji? a) Mikael b) Gavril c) Uriel 2. Kako se zvalo mesto, gde je živela Marija? d) Sikar e) Jeriho f) Nazaret 3. Ko je bio poreklom iz doma Davidovog? g) Marija h) Josif i) Jovan Krstitelj 4. Zanimanje Josifa? j) Pastir k) Zidar l) Tesar
4. čas: Isus u Galileji Izbor dvanajstih apostola. Isus uči i čini čuda. Sukob sa farizejima i zakonicima Cilj: Da bi učenici otkrili osobu Isusa Hrista i njegov postoj i vezu sa verskim grupama.		Osnovna misao: Učenici, njihova misija. Farizeji, saduceji. Herodesova stranka, zeloti. Opraštaj grehova, post mesijaška očakavanja mesijaške titule.
5. čas: Isusov rad u Judeji. Vaskrsenje Lazarevo i odsuđujući postoj velikog veća. Isus u Jerihu i Betaniji. Cilj: Da bi učenici videli šta izjavljuje Isus o sebi i o svom Ocu, i da osećaju neizbežan konflikt između Isusa i velikog veća Izraela.		Osnovna misao: "Ja sam" - izreci, "Isus kao Dobri Pastir" Isus kao utelovatelj nebeskog Oca.
6. čas: Poslednja nedelja. Isusov ulaz u Jerusalim, poslednja večera, hapšenje Isusa. Verska - zakonska parnica Politička parnica		Osnovna misao: Prvosveštenik i njegov verski i politički značaj. Delovanje sinedriona. Izreka "Ja sam" - u verskozakonskoj parnici. Ured prokuratorski, ličnost Pilata.
7. čas: Biblijski kviz. 1. Zašto je ulazio Isus u Jerusalim? a) hteo je dokazati svoju moć javno c) hteo je ispuniti starozavetna proročanstva e) jer narod prepoznao u njemu osloboditelja 2. Kada je bila poslednja večera? 3. f) Četvrtak g) Petak h) Na Uskrs 4. Zašto je osudio Pilat Isusa? i) jer je u njemu video buntovnika j) bio je saglasan sa sinedrijom k) bojao se, da ne izgubi prokuraturu 5. Zašto su osudili Isusa u domu prvosveštenika? l) jer je sebe nazivao kraljem m) jer je postupio kao Sin Božiji n) jer je organizovao probunu
8. čas: Novi Zavet Jevanđelje po Marku Cilj: neka učenik upozna karakteristične crte Markovog jevanđelja.		Osnovna misao: Zbor, ličnost Markova Tajna Isusa Isus po Marku: čovek, učitelj, sin čoveka Sin Božji Čuda i kraljevstvo Božije.
9. čas: Jevanđelje po Mateju. Cilj: neka učenik upozna karakteristične crte Matejovog jevanđelja.		Osnovna misao: Crkva kod Mateja Crkva i kraljevstvo Božije Kraj vekova Isus po Mateju - Gospod. Koji živi u zajedništvu. Učenici po Mateju.
10. čas: Jevanđelje po Luci. Cilj: neka učenik upozna karakteristične crte jevanđelja po Luci.		Osnovna misao: Luka kao vernik. Spasonosno doba: -10 doba obeć -11 anja -12 doba Isusa -13 doba Crkve Isus po Luci. Isusova poređenja.
11. čas: Jevanđelje po Jovanu. Cilj: neka učenik upozna karakteristične crte Jovanovog jevanđelja.		Osnovna misao: Ličnost pisca i zbor. Važni pojmovi i teme: -14 hleb života -15 -16 čas poslednji -17 izreci: "Ja sam!" Isus po Jovanu Isus vaskrsenje i život.
12. čas: Biblijski kviz. 1. Ko je video kao prvi vaskrsnutog Isusa? a) učenici iz Emausa c) Petar d) Marija Magdalena 2. Zašto nije hteo poverovati Toma u Isusovo vaskrsenje? e) jer je to smatrao nemoguć f) im g) mislio je da ga ostali vode za nos h) mislio je da ostali učenici i) su krivo informisani 3. Po 4. čemu su prepoznali 5. učenici iz Emausa Isusa? j) kako je tumačio k) Pisma l) o blagoslovu i prelomu hleba za stolom m) prepoznali su ga još na putu
13. čas: Dela apostolska Cilj: neka učenici upoznaju prvotnu crkvu, starešine, misiju i probleme, sa kojima su se sukobili.		Osnovna misao: Rođenje crkve, širenje, prvotna Crkva, obljavljivanje jevanđelja. Luka kao očevidac i pisac.
14. čas: Pavlova poslanica Rimljanima Cilj: da učenici upoznaju apostolsko pismo, koja raspravlja važna teološka pitanja.		Osnovna misao: uloga vere u hrišćanskom životu. Greh i milost uloga ove poslanice u istoriji hrišćanstva. (Augustin - Luther)
15. čas: Pavlova poslanica Korinćanima. Cilj: da učenici upoznaju život hrišćanina u tom gradu. Njihovi problemi, i kako ih Pavle vodi i uči da bi upoznali istinu.		Osnovna misao: Osnivanje crkvene opštine, nastavajući problemi, paganski kultovi, i njihov uticaj na vernike. Veza apostola i crkvene opštine.
16. čas: Pavlova poslanica Galatima Cilj: da bi učenici osetili uzajamnu povezanost zajednice i hrišćanske etike, takođe da vide i posledice.		Osnovna misao: Teološki pojam zakona i jevanđelja. Povezanost vere i života.
17. čas: Čas učenika - dijalozi Cilj: rešavati stvakodnevne probleme u životu u uzajamnoj povezanosti vere i života.
18 čas: Pavlova poslanica Efezcima i Kološanima. Cilj: učenici treba da osete sličnost i različitost ove dve poslanice. Da vide zajedništvo svih ljudi u Hristu.		Osnovna misao: Pojam Crkve Hristos kao jedina glava Crkve Lik novog čoveka u Hristu Pisma iz robije apostola Pavla.
19. čas: Poslanica Filipljanima i dve poslanice Solunjanima. Cilj: da bi učenici upoznali primaoce pisma, Crkvene opštine u Filipinu i Solunu. Da bi preuzeli od apostola - kako treba voleti život i imati radost od života.		Osnovna misao: Radost u Hristu Život u Hristu Smisao hrišćanskog života i radosti Hrišćanska slika budućnosti i veza sa svakodnevnim životom.
20. čas: Pastirske poslanice Timoteju, Titu i Filemonu. Cilj: da bi učenici videli pravi, uzan i lični kontakt između apostola i njegovih saradnika		Osnovna misao: povezanost i saradnja apostola i njegovih bliskih saradnika kako treba da izgleda služba sveštenička prihvatiti i živeti važeće norme.
21. čas: Čas učenika - dijalozi Cilj: da učenici osete, ko svoj život prepusti važećim hrišćanskim normama, njegov život će postati potpuniji. Moguće je navesti nekoliko primeraka iz Biblije, ali i iz života vernika.
22. čas: Poslanica Jevrejima. Cilj: da bi učenici videli da pozivanja na Stari Zavet i stara događanja, dobivaju nova tumačenja u svetlu učenja Isusa Hrista.		Osnovna misao: Problematika autorstva i adresata. Isus, kao ostvaritelj starozavetnih obećanja. Pretvaranje starozavetnih slika i simbola u svet Novog Zaveta.
23. čas: Opšte "katoličke" poslanice: Jakovljeva, Petrova, Jovanova, Judina. Cilj: treba da učenici upoznaju stil ovih pisama. Dalje cilj autorov, i najvažnije poruke.		Osnovna misao: Specijalnost opštih ("katoličkih") poslanica. Jakovljeva praktična teologija, i život, vera i dela. Karakteristična crta Jovanove teologije.
24. čas: Jovanovo otkrivanje. Cilj: da bi učenici upoznali i razumeli apokalipsu kao književnu vrstu, i da bi upoznali vest te knjige.		Osnovna misao: Apokalipsa, eshatologija, jevrejska očekivanja. Zauzimanje stava u vezi sa drugim dolaskom Isusa Hrista. Upoznanje simbolike.
25. čas: Čas učenika - dijalozi. Cilj: u slobodnoj diskusiji proveriti šta su naučili na časovima veronauke.
26. čas: Reformacija. 1517-1648 Cilj: pokazati učenicima na neophodnost reformacije - obnove crkvi, jer jedinstvenim izvorom crkve je jevanđelje Isusa Hrista.		Osnovna misao: Luther, kao reformator Borba za čistotu jevanđelja. Životopis Lutherov. Sveta Pričest, sloboda čoveka, Lutherova formula: - 18 jedino Pismo Sveto -19 jedino Hristos -20 jedino vera -21 jedino milost.
27. čas: Religija, i religioznost. Cilj: da bi učenici naučili šta je religija, a šta je njena značajnost.		Osnovna misao: - pojam religije, njene motivacije -22 Religioznost kao doživljaj -23 Religioznost kao kultura -24 Religioznost kao tradicija
28. čas: Krst - krštenje Cilj: da bi učenici razumeli osnovni sadržaj krsta, njegove uvete kao i posledice.		Osnovna misao: Krst kao sakrament - svetost Praksa krštenja: -25 kod deteta -26 kod odraslog
29. čas: Zajednica - zajedništvo Sveta Pričest, Cilj: da bi učenici videli kako Sveta Pričest ostvaruje zajedništvo sa Hristom i sa drugim čovekom.		Osnovna misao: Sveta Pričest - koinonia, telo Hristovo. Zajedništvo vernika. Moje mesto u tom zajedništvu. U učenju apostola Pavla videti kako funkcioniše to zajedništvo - kao "jedno telo".
30. čas: Društvo i pojedinac Cilj: treba da učenici upoznaju probleme društva kao i pojedinca. Etičku pozadinu problema.		Osnovna misao: - prava pojedinca i njegova dužnost prema društvu -27 dužnost društva prema pojedincu -28 manjina -29 većina Različite forme ponašanja: alkoholizam, drogiranje
31. čas: Nauka i etika Cilj: treba da učenici upoznaju problematiku razvoja nauke. Potrebno je da imaju vlastito mišljenje o razvoju.		Osnovna misao: -30 nauka i vera nisu u međusobnom sukobu -31 i nauka mora da ima svoje etičke granice, -32 koje ne sme prelaziti -33 mogućnosti -34 i pregrade -35 odgovornost nauke za svet
32. čas: Svet koji nas opkoluje Cilj: dovesti učenike da se u njima izgrađuje odgovornost za okolinu.		Osnovna misao: -36 odgovornost za svet koji nas opkoluje -37 upoznajmo biblijske temelje te odgovornosti -38 Bog nam je dao ovaj svet da se o njemu brinemo
33. čas: Vrednost života. Cilj: učenici treba da steknu svoje gledište o tome, šta čini vrednim ljudski život.		Osnovna misao: - iskustvo - mudrost - poštovanje Čovek verna slika Boga? Čovek veran licemer?
34. čas: Patnja. Cilj: učenici treba da upoznaju biblijsku kao i teološku pozadinu patnje, kao i smrti.		Osnovna misao: Zašto ima patnje? Zašto čovek mora umreti? Da li je eutanazija rešenje za sve?
35. čas: Čas učenika - dijalozi. Cilj: u slobodnom razgovoru proveriti naučeno gradivo.
36. čas: Kraj školske godine Ponavljanje		Osnovna misao: Koliko pozitivnih iskustava je donela u naše živote ova školska godina pomoću veronauke?

Veronauka - Judaizam

CILJ

1.	Prvi kurs: upoznavanje sa osnovama srednjevekovne jevrejske religijske filosofije, glavni filosofi, njihovi učenici.
2.	Drugi kurs: Mozes Menfelson i njegovo vreme, emancipacija.
3.	Treći kurs: cionizam, rabin Juda Alkalaj, Teodor Hercl.
4.	Četvrti kurs: Holokaust.
5.	Peti kurs: Osnovni pojmovi o hrišćanstvu, islamu i budizmu.

ISHODI
1.	Učenik će se upoznati sa glavnim tokovima srednjovekovne jevrejske religijsko-filosofske misli i njen uticaj na socijalni položaj Jevreja u nejevrejskoj sredini, period emancipacije, problemima identiteta i asimilacije, sa pojavama i širenjem netrpeljivosti prema Jevrejima antisemitizma istorijom Holokausta, osnovnim postavkama cionizma.
2.	Upoznavanje sa osnovnim elementima hrišćanstva, islama i budizma.

NASTAVNE JEDINICE

1. Saadja Gaon

2. Majmonid

3. Jeuda Alevi

4. Josef Albo

5. Hasdaj Kreskas

6. Gersonid

7. Mendelson

8. Jeuda Alkalj

9. Teodor Hercl

10. Cionizam

11. Holokaust

12. Hrišćanstvo

13. Islam

14. Budizam

15. Slobodna tema

VERSKA NASTAVA

(fakultativni predmet)

Četvrti razred

Pravoslavni katihizis (veronauka)

CILJ nastave u četvrtom razredu jeste da se kroz razvijanje zadatih tema učenicima ukaže na to da istorija ima svoj cilj i da se taj cilj sastoji u tome da stvoreni svet postane Carstvo Božije, odnosno da se prevaziđe smrt.

ZADACI nastave pravoslavnog katihizisa su da učenici treba da:

- uoče da istoriju stvara Bog sa čovekom kao slobodnim bićem, sa jednim konkretnim ciljem;

- ispitujući istorijske događaje, proniknu u njihov krajnji smisao;

- uoče da se u delima ljudi ogleda težnja za ličnim i besmrtnim životom;

- nauče da ocenjuju istorijske događaje na osnovu toga koliko oni daju pravilan odgovor na problem prevazilaženja smrti u prirodi i slobodnog postojanja čoveka kao ličnosti;

- uporede Liturgiju i liturgijski način postojanja sveta sa istinom koja podrazumeva prevazilaženje smrti i postojanje čoveka kao ličnosti, kao apsolutnog i neponovljivog bića;

- uoče da pravoslavna umetnost prikazuje svet ne onakvim kakav je sada, smrtan i prolazan, već kakav će biti u budućem Carstvu;

- steknu svest o tome da Crkva nije od ovoga sveta, ali da je u svetu i da postoji radi spasenja sveta.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)

- Hrišćansko shvatanje istorije (starojelinsko i savremeno shvatanje istorije bez Boga).

- Eshaton - buduće Carstvo Božije kao uzrok Crkve i istorije (poslednji događaj, događaj Carstva Božijeg daje validnost i postojanje istorijskim događajima).

- Smrt prirode kao razjedinjenje, raspadanje i smrt ličnosti kao prekid zajednice sa ličnošću za koju smo bili vezani, koju smo najviše voleli.

- Liturgija nam otkriva i cilj zbog koga je Bog stvorio svet i ljude (da svet postane Carstvo Božije u kome neće biti smrti).

- Pomesna i Vaseljenska Crkva, njihov odnos.

- Jedinstvo Crkve (na pomesnom i vaseljenskom nivou).

- Teologija pravoslavne umetnosti (književnosti, slikarstva, arhitekture, muzike...).

- Crkva i svet (njihov odnos).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Teme: Hrišćansko shvatanje istorije i Eshaton...kao uzrok istorije... treba realizovati na osnovu biblijskog opisa istorije, s posebnim naglaskom na tome da je istorija proces koji vodi ka ostvarenju konkretnog cilja, odnosno da istorija ima početak i da ide ka jednom konkretnom cilju. Biblijski pristup istoriji treba suprotstaviti jelinističkom shvatanju istorije kao večnog kruženja u istom, što u stvari i nije istorija.

Cilj istorije, onako kako ga vidi hrišćanstvo, jeste ostvarenje carstva Božijeg kao pobede nad smrću i večni život stvorene prirode. U tom procesu učestvuje Bog, i to uvek preko konkretnih ljudi, i ljudi, koji to slobodno žele, a koji tu svoju delatnost projavljuju u konkretnim istorijskim događajima. Dakle, u stvaranju istorije učestvuje Bog, Sv. Trojica i ljudi. U odnosu na posledice koje prouzrokuju konkretni istorijski događaji, istorija se može podeliti na Biblijsku, odnosno Božansku, koja će imati večnu, ontološku vrednost i na onu koja to nije. (Kao pomoć u realizaciji ovih tema može da posluži studija: G. Florovski, Nedoumice istoričara Hrišćanstva, u zborniku njegovih članaka pod naslovom Hrišćanstvo i kultura, Beograd, 1995. str. 47-84.)

Temu Smrt u prirodi... treba realizovati na osnovu konstatacije da ona postoji u prirodi i opisa načina na koji se smrt manifestuje u prirodi. Međutim, ono na šta bi učenicima trebalo posebno ukazati kad je u pitanju događaj smrti jeste razlika između doživljavanja smrti u kontekstu prirode i ličnosti. Smrt kao jedinstven fenomen je za prirodu nešto pozitivno, dok je ona viđena iz perspektive ličnosti "poslednji i najgori neprijatelj postojanja" (1. Kor. 15,26).

Mogućnost prevazilaženja smrti treba ispitati u kontekstu liturgijskog postojanja ljudi i prirode, odnosno u kontekstu strukture budućeg Carstva Božijeg kao lične, slobodne zajednice, tj. jedinstva Božanske i čovečanske prirode, s posebnim osvrtom na to da se u ovom jedinstvu čuva nepovredivost stvorene prirode kao i konkretnost svakog bića i ličnosti. Pored ličnog iskustva da zajednica ličnosti daje predokus pobede života nad smrću, na koje treba skrenuti posebnu pažnju učenicima, treba se pozvati pre svega na svedočanstvo ap. Pavla (1. Kor. 15) koje se temelji na Liturgiji a u kome on kaže da će sveopšte vaskrsenje iz mrtvih, kao poslednji događaj, dati validnost, odnosno da će taj događaj imati liturgijsku formu, odnosno poslednje vaskrsenje će biti vaskrsenje zajednica u Hristu i oko Hrista. U ovom kontekstu je i Hristovo vaskrsenje kao istorijski događaj pre svega Liturgijski događaj, a ne individualni čin.

Cilj stvaranja sveta i čoveka, dakle, jeste da on postane Kosmička Liturgija u kojoj neće biti smrti.

Temu Pomesna i Vaseljenska Crkva, njihov odnos treba realizovati u kontekstu objašnjenja pravoslavne tradicije, jer je Crkva ikona Sv. Trojice. Kao što je u Sv. Trojici svaka Božanska ličnost potpuni Bog, i Otac i Sin i Sveti Duh, i nijedna od njih ne može da postoji mimo zajednice sa drugom ličnošću, i svaka liturgijska zajednica pod jednim episkopom je puna Crkva, ali samo kad je u zajednici sa svim ostalim Crkvama. Treba učenicima ukazati i na to da kad se govori o Crkvi, ne polazi se od univerzalne, bezlične Crkve, već od konkretne Liturgijske zajednice pod jednim episkopom, koja tada predstavlja zajednicu sa svim ostalim Crkvama. Slično je to kao kad govorimo o Jednom Bogu; pod jednim Bogom podrazumevamo Oca kao jednu konkretnu ličnost, koji je u zajednici sa Sinom i Duhom, a ne govorimo prvo o bezličnom, apstraktnom Božanstvu, da bismo kasnije došli do konkretnih ličnosti. Sve to ima sledeće posledice: najpre to da je svaka pomesna Crkva puna Crkva, a ne deo Crkve; da su svi episkopi ravnopravni među sobom i da nijedan episkop, odnosno nijedna pomesna Crkva, nije iznad druge, kao i da se time pokazuje da takvo postojanje Crkve ima ontološke posledice po njene članove. Drugačije rečeno, Crkva je ikona Sv. Trojice, odnosno, svet u Crkvi i kao Crkva, postoji na božanski način na osnovu koga se prevazilazi smrt u stvorenoj praksi rukopoloženja episkopa, kao načelnika jedne Liturgijske zajednice, bez koga nema Liturgije. U istočnoj Crkvi jednog episkopa rukopolažu najmanje trojica episkopa, što ukazuje na to da jedna konkretna liturgijska zajednica postoji kao plod zajedništva s drugim liturgijskim zajednicama, čiji su predstavnici episkopi. Kao pomoćnu literaturu treba koristiti: J. Zizijulas, Eklisiološke teme, N. Sad 2000.).

Temu Teologija pravoslavne umetnosti... treba obraditi na sledeći način: predočiti najpre konkretna crkvena umetnička dela, a zatim učenicima ukazati na one aspekte u njima koji ukazuju na buduće Carstvo Božije i stanje stvorenih bića u njemu. To stanje treba da se tiče novog načina postojanja prirode, kakav je on u Hristu, odnosno u Liturgijskoj zajednici, a ne njenog gubitka.

Tema Crkva i svet treba da učenicima skrene pažnju na to da Crkva i svet nisu dva sveta, međusobno nespojiva, već da je Crkva jedan poseban način postojanja tog istog sveta u kome svet ostvaruje svoju težnju za prevazilaženjem smrti i ostvarenjem večnog života. (Ovu temu treba realizovati u otvorenom dijalogu između hrišćanskog viđenja rešavanja problema smrti i drugih viđenja ovog problema.)

Opšte napomene

Islamska vjeronauka (ilmudin)

CILJ vjeronauke u četvrtom razredu jeste da mladima na cjelovit način predstavi vjeru islam u duhovnoj, moralnoj i socijalnoj misionarskoj i drugim dimenzijama, kako bi vjera našla mjesta u njihovom praktičnom životu i imala pozitivan uticaj na izgradnju njihove budućnosti.

ZADACI vjerske nastave jesu da:

- učenike osposobi za postavljanje pitanja o cjelini i najdubljem smislu postojanja čovjeka i sveta, o ljudskoj slobodi, životu u zajednici, smrti, odnosu sa prirodom koja nas okružuje, kao i za razmišljanje o tim pitanjima u svjetlu vjere islama.

- Pomogne učenicima u odgovornom oblikovanju zajedničkog života sa drugima, u iznalaženju ravnoteže između vlastite ličnosti i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svijetom (sa ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svijet, sa društvom i prirodom) i s Bogom.

- Izgradi kod učenika uvjerenje da je njegov život na ovome svjetu samo priprema za vječnost, te da se iz te perspektive razvije kod učenika sposobnost razumjevanja, preispitivanja i vrijednovanja vlastitog odnosa prema drugom čovjeku kao božjem stvorenju.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)

Vjera i društvo

- Šta je ibadet, kako se on shvaća u našoj vjerskoj tradiciji?

- Ko i zašto, jedino zaslužuje da Mu se ibadet čini, koja je svrha ibadeta?

- Šta je filozofija i koja je njena uloga, koje su dodirne tačke vjere i filozofije?

- Kada je došlo do najvećeg sukoba između vjere i filozofije i zašto, u čemu je uspjeh filozofije, a u čemu njeni promašaji?

- U čemu je razlika između vjere i filozofije, poslanika i filozofa?

- Odabrani tekstovi o prethodno navedenim temama.

- Šta je kultura, kakva je razlika između kulture i civilizacije?

- Koja je osnovna uloga vjere i koliki je njen uticaj na kulturu?

- Odabrani tekstovi.

- Odnos religije i materijalizma.

- Šta znači sekularizam, ko ga je teorijski i sa kakvim ciljevima utemeljio?

- Kakav je odnos sekularizma prema vrijednostima, kakva je uloga vjere u sekularnom društvu?

- Odnos islama prema sekularizmu.

- Savremeni vidovi idolatrije: šta je veliki a šta mali širk, da li je prošlo vrijeme širka o kojem Kur'an govori?

- Vjerovanja i običaji: gatanje, proricanje sudbine i zapisi.

Ehlu-l-kitab

- Ko su sljedbenici knjige, kakav je stav islama prema prijašnjim Poslanicima i objavama koje su ima slate?

- Judaizam: osnove judaističkog učenja, molitva, odgoj, obredi i svečanosti kod Jevreja.

- Kršćanstvo: ko je bio Isus Krist i šta je on naučavao?

- Glavne kršćanske crkve i najpoznatiji kršćanski blagdani.

- Deset Božijih zapovijesti kod kršćana.

- Islam: šta znači islam i da li se on može nazvati muhamedanstvom, da li je islam najmlađa ili najstarija vjera?

- Na kojim osnovama islam gradi ljudsko društvo, po čemu je islam vjera srednjeg puta i u čemu se ogleda društvena dimenzija islama?

- Osnovni temelji vjere islama.

- Širenje islama.

- Šta znači mu'min, muslim, kafir i munafik?

- Osnovni islamski šarti (pet stupova islama).

- Salat-namaz, ključ dženeta.

- Ramazanski post - štit vjernika.

- Zekjat, značenje i važnost njegovog izdvajanja.

- Na koje se vrste imovine daje zekat i koliko se izdvaja.

- Kome pripadaju sredstva sakupljena na ime zekata.

- Hadždž - vrhunac bogobojaznosti.

- Koji su glavni propisi hadža i koji je njihov smisao i poruka.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska nastava u srednjoj školi posebno je delikatna. Osnovni problem je nepovjerenje prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Zbog toga, vjeroučitelj u srednjoj školi mora poći od činjenice da je on čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Zato je, u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su birane tako da se mladi čovjek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, potom zauzima svoj stav, a "čisto verski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije zauzme stav.

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrijednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.

Literatura:

Udžbenik vjeronauke za četvrti razred srednje škole "Islam i svjetske religije" autor dr Džemaludin Latić

Katolički vjeronauk

CILJ nastave vjeronauka je uvođenje mladih u život. Slijedeći nutarnju dinamiku ove dobi govorimo o ključnim problemima i nudimo ona rješenja koja su prihvatljiva za mlade u toj dobi. Kao podloga ovoga programa je uzeta knjiga dr Marka Pranjića i Ante Stojića koji su o ovoj temi napisali pozamašan rad.

Misao vodilja sadržaja koji treba prenijeti mladima u završnoj godini srednjoškolskog obrazovanja su vrednote koje određuju život. Kršćanske vrednote imaju svoje izvorište u objavi, crkvenom učiteljstvu i crkvenoj praksi. Međutim, susret sa životnom stvarnošću mladoga čovjeka stalno stavlja pred slobodni izbor i opredjeljenje. Zajedničko razmišljanje o vrijednotama i to u tzv. kršćanskoj ljestvici vrednota nudimo pravu sliku i ponudu kao pomoć za izbor i opredjeljenje.

ZADACI katoličkog vjeronauka jesu da učenici:

- uoče izvorišta kršćanskih vrednota;

- uoče ponudu kao pomoć za izbor i opredjeljenje;

- uoče da je norma izbora i opredeljenja živjeti za druge.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)

ŽIVOTU U SUSRET
ANGAŽMAN U CRKVI

Uvod

- Upoznavanje učenika sa sadržajima programa katoličkog vjeronauka za četvrti razred.

Isus Krist - vrhovna norma života

- Kristovo uskrsnuće (Ponovni dolazak kao razlog naše nade).

- Napetost između "već" i "još ne" (Opredjeljenje za Krista koga se nasljeduje).

- Nasljedovanje Krista (Prijateljstvo s Isusom kao osobom).

- Prijateljstvo (Svaki je čovjek slika Božja - Isus).

- Vrijednost prijateljstva (Norma izbora i opredjeljenja živjeti za druge).

Ljudska zajednica - mjesto susreta

- Osoba i društvo (Vrednote uzajamnosti).

- Bit i oblici društva (Svaka je zajednica na sliku Presvetog Trojstva).

- Izgradnja zajedništva (Zajednica - norma suživota, tolerancije).

- Različitost društva (Izbor bogatstva koje uzajamno obogaćuje).

Sloboda - izazov i izbor slobodnog opredjeljenja

- Razum i slobodna volja (Čovjekove odrednice djelovanja).

- Težnje za posvemašnjom slobodom (Ostvarivanje slike Božje u sebi).

- Biblijsko shvaćanje slobode (Biti slobodan u Kristu).

- Unutarnje i vanjske prisile (Savjest kao mjerilo djelovanja).

Ljudska osobnost - izvor bogatstva

- Ljudska spolnost: temelji, razvoj i oblikovanje (Različitost je bogatstvo).

- Čovjek tjelesno i duhovno biće (Prihvaćanje samoga sebe).

- Vrednovanje čovjeka kao muškarca (Isus Krist jedina slika).

- Muškarac i njegovo ljudsko dostojanstvo (Prvijenac stvaranja).

- Vrednovanje čovjeka kao žene (Prihvaćanje same sebe).

- Žena i njezino ljudsko dostojanstvo (Blažena Djevica Marija - žena).

Brak i obitelj - najodgovorniji izvor

- Brak i društvo (Narav i smisao braka).

- Uloga obitelji u životu pojedinca (Odgovorno roditeljstvo).

- Problemi braka i porodice (Razumjeti, pomoći i riješiti).

- Kršćanska odgovornost za rastavljene (Pastoral obitelji).

Zvanje - zanimanje

- Čovjek i njegovo zanimanje (Razlika zvanja i zanimanja).

- Rad i zanimanje u svjetu katoličkoga društvenog nauka (Suradnja s Bogom).

- Društvena pravda (Temelj i razvoj katoličkog društvenog nauka).

- Odnos prema vlasništvu (Materijalna i duhovna dobra).

- Odgovorno ophođenje s materijalnim dobrima (Evanđeoski zavjet siromaštva).

- Odgovornost unutar društvenih struktura (Raspetost između društvenih pritisaka).

Mir - izvor zajedništva

- Odgoj za mir (Bog je mir vaš).

- Vapaj za uspostavom društvene pravde ( Novi socijalni problemi).

- Briga za zaštitu okoliša (Kršćanski odgovor na ovaj problem).

- Ekumenizam - djelo Duha u krišćanskom svijetu (Ekumenizam - susreti).

- Odgoj za mir kao stalan cilj (Želja za mirom kao osobni stav).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska pouka u srednjoj školi je osobito delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima i prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepovjerenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovjek koji "razbija" baterije nepovjerenja. Stoga je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na spoznajnom području. Zato su teme tako i birane da se mladi čovjek prvo zadivi danoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svjetlo da pravilnije i cjelovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave vjeronauka i ovaj puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe i druge kao vrednotu, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi povjerenje prema drugima i konačno se slobodno opredjeliti za trajne vrednote.

Evangeličko-luteranski vjeronauk Slovačke evangeličke crkve a.v.

CILJ evangeličko-luteranskog vjeronauka Slovačke evangeličke crkve a.v. u četvrtom razredu srednje škole jeste da pruži celovit hrišćanski pogled na svet i život, uvažavajući istorijsku realnost crkve/i nadu svoje vere/.

ZADACI verske nastave su da:

- učenika upozna sa evangeličkom verom kroz njenu doktriniranu dimenziju;

- učeniku pokaže da hrišćansko viđenje sveta obuhvata sva pozitivna iskustva, bez obzira na njihovo versko poreklo;

- učenik doktrinirane postavke sprovodi u svim segmentima života (odnos čoveka sa Bogom, sa svetom, sa drugim ljudima i sa samim sobom).

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)

Uvodni deo

Pošto je učenje Slovačke evangeličke a.v. crkve obuhvaćeno u SIMBOLIČKIM KNJIGAMA uvodne časove posvećujemo upoznavanju SIMBOLIČKIH KNJIGA.*

__________

*(Sem Biblije, koju treba da koristi svaki učenik, kao literatura u obradi, crkvom prihvaćenih doktrina koriste se i SIMBOLIČKE KNJIGE Slovačke evangeličke a.v. crkve.)

Šta je to doktrina

Doktrine o Bogu

- Bog je samo jedan;

- Bog je Tvorac;

- Bog je sveti i pravedan;

- Bog je ljubav.

Doktrine o Isusu Hristu

- Isus je Bog;

- Isus je savršen čovek;

- Isus je umro za (grešnog) čoveka.

Doktrine o Duhu

- Duh Sveti je Bog;

- Duh Sveti daje vernicima sigurnost;

- Duh Sveti vodi vernike;

- Duh Sveti dariva vernike.

Doktrine o Bibliji

- Biblija je Božja reč;

- Biblija inspiriše;

- Biblija je apsolutno istinita.

Doktrine o Grehu

- Greh je neposlušnost prema Bogu;

- Greh odvaja čoveka od Boga;

- Greh je opšti.

Doktrine o Spasenju

- Onaj ko veruje ima večni život;

- Spasenje je poklon Božje milosti.

Doktrine o Hrišćanskom životu

- Čovek se kroz veru približava Bogu i živi kroz veru;

- Svi ljudi su grešni, ali greh je moguće savladati.

Doktrine na druge teme

- Isusov drugi dolazak;

- Novo nebo i nova zemlja;

- Svi (hrišćanski) vernici su deo sveopšte crkve a treba da su članovi svoje crkve;

- Anđeli, duhovna bića u službi čoveka;

- Đavo, realna protivbožanska sila.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Versko vaspitanje Reformatske hrišćanske crkve

CILJ nastave u četvrtom razredu srednje škole jeste da mladi ljudi na pragu velikih, prirodnih životnih procesa, sačuvaju poverenja u Boga, iako se u ovo doba ponekad udaljuju od samih roditelja u tom pogledu. Na osnovu Božje izjave u Bibliji, oni će i sami doći do zaključka, da u svim životnim situacijama Svevišnji može čoveku, pa i mladom, pomoći. Zato treba pažljivo za njih izabrati delove iz Svetog pisma, koji će njih interesirati, jer će sve to biti povezano sa njihovim egzistencijalnim, pa i najvažnijim duhovnim potrebama.

ZADACI verskog vaspitanja u četvrtom razredu srednje škole jeste da omladinu upoznamo sa delima Boga preko svojih svetih ljudi u Starom i Novom zavetu, kako su sa poverenjem u Boga koračili u nepoznato, u budućnost, kao npr. Avram, iako nije znao gde ide, ali je imao poverenje da u njegovom budućem životu sam Bog će preodrediti za njega ono što je najbolje. Ako mlad čovek ima uverenje da je budućnost jedino u Božjim rukama, sve će dati od sebe da živi za veću slave Boga i za dobrobit svog bližnjeg.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)

Uvod

Upoznavanje učenika sa sadržajima programa reformatskog hrišćanskog veronauka za IV razred srednje škole.

Sveto pismo je najvažniji izvor za Hrišćane

- Pokazuje ljubav Božju u činjenici stvaranje sveta i čoveka;

- Oba zaveta Svetog pisma govori o Božjoj ljubavi prema čoveku;

- Ljudi sa poverenjem: u Bibliji i u Crkvi uvek su dobili blagoslov Božji.

Ljubav božja najviše došla na videlo preko Isusa

- Isus ličnim primerom aktivizira i našu ljubav prema Bogu;

- Isus aktivizira svojim primerom našu ljubav prema bližnjima;

- Isus prenese ljubav Božju na buduće generacije preko svojih učenika;

- Isus kao glava Crkve je u ličnom kontaktu sa vernicima;

- Bog je preko Isusa prisutan, ako se sakupljamo u njegovo ime.

Isus brani i razvija bratsku zajednicu vernika

- Bog neće odbiti nikoga, koji dolazi kod Njega preko Isusa Hrista;

- Kako Bog prašta nama, tako i mi moramo da oprostimo našim bližnjima;

- Bog nas preko Isusa aktivira za dobra dela, koja jedino daju smisao životu.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Tema: Sveto pismo razumljiva je preko rada Svetog Duha. Veroučitelj treba da mladim ljudima pokazuje lični primer: da je molio Svetog Duha i tako je sposoban da njih vodi. Veroučiteljstvo nije profesija, nego: zvanje. Mladi ljudi to osete. Vrlo je važno zbog toga da Crkva odabere prave osobe naročito za verski odgoj mladih.

Opšte napomene

I za mlade ljude i za veroučitelje najvažnije, da se osećaju jednako pravnim članovima porodice Boga, preko Isusa Hrista.

Ova porodica je večna, zemaljski život mora da zavisi od nebeskih zakona, jer ovozemaljski zakoni i pravila imaju smisao samo iz ugla večite Božje ljubavi.

Hrišćanska etika Evangeličke crkve a.v.

CILJ nastave hrišćanska etika u četvrtom razredu srednje škole je upoznavanje učenika sa dve hiljade godina starom borbom i pravcima hrišćanske crkve. Upoznajući borbu i pravce hrišćanske crkve, učenici će upoznati svet koji se menjao - kulturne, društvene i političke prilike u stolećima pojave hrišćanstva, ranog srednjeg veka i nadalje.

ZADACI nastave hrišćanska etika su da:

- učenici upoznaju živote nepoznatih ljudi iz različitih država i vekova;

- učenici upoznaju načine razmišljanja tih ljudi;

- učenici shvate da život tih nepoznatih ljudi pokazuje Hrista;

- i mi postanemo verni svedoci Isusa Hrista u svetu.

"HRISTOVI SVEDOCI U PROMENLJIVOM SVETU"
UDŽBENIK IZ ISTORIJE CRKVE
Predgovor

Upoznajmo udžbenik

Kad uzmeš u svoje ruke ovaj udžbenik i počneš da ga čitaš, upoznaćeš život dosad tebi nepoznatih ljudi. Živeli su u različitim državama i vekovima. Ipak, jedna stvar ih povezuje. Svi su bili svedoci. Ovaj životni cilj nisu izabrali oni sami. Susreli su Hrista, On ih je pozvao, kao nekad svoje prve učenike (njih dvanaest). Dobili su zadatak: da objavljuju jevanđelje (radosnu vest), koju je i sam Isus objavljivao - dobru vest Božje ljubavi. Nije to bilo lak zadatak, jer svet se menjao, živelo se usred drugih kulturnih, društvenih i političkih prilika u prvim stolećima, u toku srednjeg veka ili od tada nadalje. Kad su hteli da objavljuju dobru vest, prinuđeni su bili da upoznaju sredinu u kojoj su živeli, ljude, njihov način razmišljanja. Morali su vrlo brižljivo da vrše svoj zadatak kako bi bili autentični svedoci Božje ljubavi.

Za njih je promenljivi svet značio ne samo izazov, već i iskušenje. Pretila im je opasnost da oni ne uspeju u svojoj nameri da utiču na svet, već obrnuto, da ih svet odvrati od svedočenja. Zbog toga su neprestano morali da se bore da ostanu verni Gospodu Hristu i svom poslanju.

Njihov životopis daje uvid u dve hiljade staru borbu i pravac hrišćanske crkve.

Ipak ovaj udžbenik ne govori o junacima vere, nego o ljudima od krvi i mesa, koje je sam Živi Gospod Isus učinio autentičnim svedocima. Uz njih i za njima u svako doba nalazimo veliku zajednicu bezimenih svedoka crkve.

Njihov život pokazuje Hrista, od koga su dobili ne samo službu, već i obećanje: "Evo, ja sam s vama u sve dane do svršetka sveta". Hristovo obećanje tiče se i nas. Primer naših vernih predaka neka nas ohrabruje, da bismo rečima i delima bili i mi verni svedoci Isusa Hrista u svetu.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)

Hrišćani u Rimskoj imperiji. Zajednica u Jerusalimu. Cilj: Razumevanje rođenja i prvih koraka hrišćanstva.		Osnovna misao: upoznati doba u kojem se rodilo hrišćanstvo. Prva hrišćanska zajednica u Jerusalimu. Progon hrišćana od strane Jevreja.




Pavle - apostol svih nacija. Poreklo, životopis, obraćenje, njegova služba, zatočenje u tamnici i njegova smrt. Cilj: Upoznavanje velikana hrišćanstva, i njihov veliki doprinos na polju širenja hrišćanstva.		Osnovna misao: upoznati nastajuće probleme između hrišćana sa jevrejskim i paganskim poreklom. Upoznati odluku Sabora u Jerusalimu.
Proganjanje hrišćana. Cilj: Upoznavanje sa uzrokom progona. Od Nerona do Dioklecijana.		Osnovna misao: Koji su uzroci davali povod progonu hrišćana? Kakva je bila razlika između navala od strane Nerona i kasnijih progona? Šta je video car Galerije (Galeria) kad je uredbom zaustavio gonjenje hrišćana?



Ignacije (Ignatios) - crkveni otac, biskup iz Antiohije (Antiochie) Njegova mučenička sudbina. Borba za čistotu učenja. Njegova smrt. Cilj: Upoznavanje sa njegovim životom i službom.		Osnovna misao: Kako se borio za jedinstvo hrišćana u svojim poslanicama? Čime je opravdao vodeću ulogu biskupa u crkvi? Uporediti njegovo shvatanje biskupske moći sa učenjem Isusovim: Mk. 10, 42-45. Zašto je cenio mučeništvo u svom životu?






Polikarp (Polikarpos) - naslednik apostolov, biskup iz Smirne. Cilj: Upoznavanje sa njegovom službom u dobi cara Marka Aurelija g. 161-180 posle Hrista.		Osnovna misao: Videti kako se ostvaruju u životu i smrti Polikarpova vera i dobra dela. Šta je značilo u njegovoj službi upravljanje crkvenom opštinom? Zašto se pominje kao "učitelj Male Azije?"



Tertulijan (Tertullianus) - borba protiv helenizma. Crkveni otac - apologeta (branilac vere). Cilj: Upoznavanje borca za čistotu hrišćanskog života, u njegovoj ličnosti.		Osnovna misao: Upoznati njegovo učenje o krštenju, a posebno njegovu moralnu reformu unutar hrišćanstva. Imao je veru bez kompromisa i protivio se nečistom učenju.




Origen (Origenes) - teološki apologeta. Dobio je nadimak: Adamantije (Adamantios) - čovek od čelika. Cilj: Upoznavanje teologa, koji se borio protiv gnosticizma. Teologa, koji je imao nepokolebljivu veru.		Osnovna misao: Upoznati grad Aleksandriju, metropolu u starom veku, mesto rođenja Origena. Upoznati njegov život, učenje i doprinos za celo hrišćanstvo. Kako je bio posvećen g. 232. u Cezareji, što je uticalo da je bio prognan, i oduzeta mu sveštenička služba? Za vreme Decijevog proganjanja bio je zatvoren i mučen zbog svoje vere.





Konstantin Veliki (Flavius alerius Constantinus) Za vreme cara Dioklecijana bio je imenovan za podcara. Cilj: Upoznati cara koji je hrišćanima dao slobodu rekavši: "Dajemo hrišćanima i svima slobodan izbor da slede onu religiju koju su izabrali."		Osnovna misao: Šta je uzrokovalo da se Konstantin obrati u hrišćanstvo? Upoznati carski edikt o slobodi hrišćana. Kako je došlo do koraka da se umešao u unutrašnje poslove crkve? Zašto se borio za hrišćansko jedinstvo? Zašto je centar imperije bio premešten na Istok?

Arije (Arius) - Niceanska apostolska veroispovest. Cilj: Upoznavanje veroispovesti i Sinoda u Carigradu.		Osnovna misao: Zašto je bio arianizam najopasniji u Crkvi? Proučiti Niceansku veroispovest, na strani 18. Evangeličke Pesmarice. Nakon toga uporediti sa Apostolskim Veroispovedanjem. Kakve razlike vidite?

Atanasije (Athanasios) - kao branilac Niceanskog veroispovedanja. Cilj: Upoznavanje čoveka koji se protivio učenju Arijevom.		Osnovna misao: Bio je stub Crkve, nepokolebljiv vernik i teolog svoga veka. Naći odgovore na sledeća pitanja: 1. Zašto je bio više puta proganjan? 2. Zašto je najvažnije 39. pismo? 3. Da li može biti za nas uzor? U kom smislu?

Ambrozije (Ambrosius) - biskup grada Milano. Cilj: Upoznavanje njegove karijere i sukoba sa državom za crkvu.		Osnovna misao: Videti: - kako je sprovodio autoritet Crkve protiv države? - Zašto je tražio pomoć za siromašne? - Kako je obnovio crkvenu liturgiju?


Avgustin - biskup iz Hipoa (Hippoa). Cilj: Uočavanje mogućnosti oslobođenja i od sopstvene strasti.		Osnovna misao: Kroz kakve duševne promene je prošao Avgustin, pomoću kojih je stigao do doživljaja obraćenja i novog života. Uporediti obraćenje Saulovo sa obraćenjem Avgustina. Šta je vaše mišljenje o moći molitve?

Čas učenika. Dijalozi. Prva stoleća Hrišćanske Crkve - 1-4. vek. Cilj: Procena znanja kod učenika u formi dijaloga.		Osnovna misao: Pitanja: 1. Kada je postalo hrišćanstvo državnom religijom? 2. Kada je bila kanonizacija Novog Zaveta? 3. Veroispovesti? 4. Bogosluženje - liturgija? 5. Kako se izgradila crkvena organizacija?

Rođenje hrišćanske Evrope. Seoba naroda 4-5. vek. Cilj: Upoznati raspad Rimske imperije.		Osnovna misao: Zašto je došlo do raspada Rimske imperije? Bog je gospodar istorije. Kako se to izražava u životu hrišćanske crkve u stolećima od 4. do 5. veka, kad je došlo do "seobe naroda".

Karlo Veliki - 8. i početak 9. veka. Cilj: Upoznavanje sa velikim vladarem, vojskovođom i graditeljem crkve i crkvenog života.		Osnovna misao: 1. preci - kralj Klodovik (Chlodvig), njegov sin Pipin Mali 2. Osnivač imperije: 742-814. kralj Karlo, sin Pipina Malog, koji je dobio nadimak: Veliki 3. Za vreme njegovog vladanja od države Franaka je postala zapadna Evropa, to jest hrišćanski Zapad.

Organizovanje mađarske hrišćanske crkve za vreme Stevana. Vizantijska misija među Mađarima u 8. veku. Cilj: Upoznavanje sa hrišćanskom misijom među Mađarima: a) pre osvajanja domovine b) posle osvajanja domovine		Osnovna misao: Kada i gde su se sreli Mađari sa hrišćanstvom? Koje okolnosti su pomagale njihovo priključenje Rimskoj Crkvi? Kako se širilo hrišćanstvo za vreme vladavine kneza Geze? Kralj Stevan - moćni hrišćanski vladar i osnivač mađarske hrišćanske crkve i hrišćanske države.



Borba unutar i izvan crkve u srednjem veku. Cilj: Upoznavanje sa borbom za vlast između papstva i carstva.		Osnovna misao: Svaka moć dolazi od pape i prelazi na vladare. Reformski pokret unutar crkve. Sukob između Henrika IV, nemačkog cara i pape Gregora VII. Šizma (Skizma) - crkveni razdor.
Vald, Viklif (Wycliff), Hus i Savonarola - koji su bili tkz. Vernici reformacije. Cilj: Upoznavanje sa ljudima, koji su se u raznim državama, motivisani raznim uticajima trudili da očiste Crkvu i vrate je ka izvoru, to jest Hristu.		Osnovna misao: Upoznati njihove životopise i tražiti odgovor na pitanje: kako doći do milostivog Boga? Zašto su se sukobili sa vladajućim crkvenim vrhom? Valdensi, lombardi, husiti. Kakve uticaje su imali sa svojim životima na čistoću učenja na srednjovekovnu crkvu?

Čas učenika. Dijalozi. Cilj: Procena znanja u formi dijaloga.		Osnovna misao: Šta je značilo u životu Petra Valda učenje o obraćenju ka Hristu? Šta je bilo Valdensov pokret? Koje učenje srednjovekovne crkve je kritikovao Džon Viklif? Zašto je od vladajuće crkve Jan Hus bio proglašen za tzv. jeretika? Šta je karakterisalo propovedanja Savonarole?

Reformacija. Na pragu reformacije. Cilj: Upoznavanje pojma "reformacija" - (ad fontes) - nazad ka plamenu.		Osnovna misao: U Evropi se u 15-16. veku razvija duhovni pokret, koji je označavao otkriće grčkog i rimskog klasicizma - renesansu. Cilj je bio: preko kritike teksta pronaći originalnu formu









Martin Luter (Luther). Cilj: Upoznavanje sa životom i presudnim izborom velikana - reformatora Martina Lutera, avgustinskog monaha.		Osnovna misao: Videti koji unutarnji i spoljni događaji su bili odlučujući u njegovom životu. Kako je došao do Božje istine spasenja? Zašto je napisao 95 teza?






Luterovo isključenje iz srednjovekovne rimokatoličke crkve od strane Pape Lea X i posledice papske bule. Cilj: Uočavanje istine, da Luter nije imao za cilj stvoriti novu crkvu, već očistiti postojeću crkvu od lažnih učenja.		Osnovna misao: - prvi korak - upoznao je Bibliju i čistotu učenja biblijskog. - Drugi korak - podigao je svoj glas protiv ispovednih listića - Ustanovio je da je najveće blago crkve - jevanđelje - Carski sabor u Vormsu (Worms), na kojem je predsedavao car Karlo V. Kakav značaj je imala carska kletva?



Luter kao zarobljenik u Vartburgu. Cilj: Uočavanje da je njegovo zatočeništvo, praktički bila njegova odbrana, a tamo je živeo kao vitez Đorđe.		Osnovna misao: Njegov učinak je bio pravo čudo, jer je za tri meseca preveo sa grčkog Novi Zavet na nemački. Pripremio je i Stari Zavet za prevod. Značaj prevoda Biblije na maternji jezik.

Luterov crkveno-organizacijski rad. Cilj: Upoznavanje sa pravim ciljem reformacije.		Osnovna misao: Luter je do kraja svoga života tvrdio: "Hrišćanska crkva je jedna i katolička i opšta. A crkva je tamo gde se jevanđelje biblijski propoveda, a sakramenti poslužuju po naređenju Hristovom." Carski sabor u Špajeru 1529. god., na kojem su evangelici protestovali. Carski sabor u Augsburgu (Augsburgu) 1530. god. - (Augsburgska veroispovest)

Čas učenika - dijalozi. Cilj: Procena znanja kod učenika.		Osnovna misao: Kakav doprinos je imala reformacija za opštu crkvu hrišćansku?

Filip Melanhton - čudo od deteta. Cilj: Upoznavanje druga i glavnog pomoćnika Luterovog.		Osnovna misao: - Kao 12-ogodišnjak univerzitetski student u Hajdelbergu. Sa 19 godina bio je već univerzitetski profesor. Napisao je prvu evangeličku dogmatiku - veronauku u knjizi Loci Communes - opšta znanja. Melanhton kao učitelj Nemačke - Preceptor Germanije (Praeceptor Germaniae).




Ulrih Cvingli - reformator Švajcarske. Cilj: Upoznavanje čoveka koji se borio za čistotu učenja, ali nije prepoznao da se pritiskom (nasiljem) ne može širiti jevanđelje.		Osnovna misao: Naučnik humanista pod uticajem Erazma. Kasnije kao sveštenik tražio je saradnju sa Luterom, ali zbog različitog gledišta na euharistiju nije došlo do zajedništva.

Žan Kalvin - kao druga vodeća osoba reformacije. Cilj: Upoznavanje karakteristične crte njegove ličnosti.		Osnovna misao: Kao plemić iz moćne Francuske katoličke porodice, sa jedne strane htio je zadržati tradiciju svoje porodice. A sa druge strane nije mogao protiviti se istini, koju je osećao u reformaciji.

Katolička restauracija - protivreformacija. Cilj: Pokazati učenicima da rimokatolička crkva nije mogla ostati nereformisana. Ipak, reformacija je i unutar te crkve pokrenula proces čišćenja.		Osnovna misao: Rimokatolička crkva oštro je odbila luteransko učenje i naglasila, da promenom učenja crkva nije samo Biblija, već Biblija i tradicija. Da spasenje nije samo preko vere, već preko vere i dela. Osnovan je novi kaluđerski red - Isusovaca - Jezuiti (Ignacio Lojola - Loyola Ignat). Cilj i metod rada. Visoki predstavnici na čelu protivreformacije. Praksa slobodnog vršenja religije u Transilvaniji.

















Galijaši. Tužna decenija 1671-1681. Cilj: Dobijanje uvida u surovo postupanje protivreformacije.		Osnovna misao: Čime su optuživali protestantske sveštenike i učitelje? Kako su hteli da ih odvrate od svoje religije (vere)? Kako rešavati stare nepravde?

Hrišćani 20. stoleća, koji služe za primer. Cilj: Ukazivanje na one koji su doprineli zbližavanju protestantizma i katolicizma.		Osnovna misao: 18. i 19. vek počeo je sa velikim optimizmom. Ipak, ratovi su razočarali svet. Zbog toga je 20. vek označen stolećem "otvaranja". - papa Jovan XXIII, i II Vatikanski sinod. - Natan Soderblom (Nathan Söderblom), švedski evangelički nadbiskup. - Oikumene - Ekumena - Albert Švajcer (Schweitzer) - teolog - lekar - misionar - Majka Tereza - njena služba u Indiji.

Čas učenika. Priznanje i kritika. Cilj: Procena savladanog gradiva		Osnovna misao: Dijalog na sledeće teme: 1. reformacija - protivreformacija 2. Da li su bili opravdani postupci? 3. Zašto je bila potrebna ekumena? 4. Zašto su neki izabrali za životni cilj pomoć drugima?

Hrišćanski martiri - mučenici našeg stoleća. Cilj: Uočavanje istinitosti Isusove izreke: "Eto, ja vas šaljem kao ovce među vukove". Mt. 10, 16		Osnovna misao: Upoznati mučenike našeg stoleća: - Molnar Marija - reformatska misionarka u Novoj Gvineji - Ditrih Bonhefer (Dietrich Bonhoeffer) - hrišćanin i teolog, žrtva nemačkog fašizma. - Martin Luter King - sveštenik u borbi protiv nasilja i rasne diskriminacije. - Lajoš Ordaš (Ordass Lajos) - evangelički biskup u Mađarskoj, žrtva komunističke diktature.
Ponavljanje Čas učenika.		Osnovna misao: u slobodnom razgovoru proveriti naučeno gradivo.
Kraj školske godine		Osnovna misao: Koliko pozitivnih iskustava je donela u naše živote crkvena istorija?

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Na časovima, pored udžbenika, koristiti i druga nastavna sredstva.

VERSKA NASTAVA

(izborni predmet)

Četvrti razred

Pravoslavni katihizis (veronauka)

CILJ nastave u četvrtom razredu jeste da se kroz razvijanje zadatih tema učenicima ukaže da istorija ima svoj cilj i da se taj cilj sastoji u tome da stvoreni svet postane Carstvo Božije, odnosno da se prevaziđe smrt.

ZADACI:

Učenici treba:

- da uoče da istoriju stvara Bog sa čovekom kao slobodnim bićem, sa jednim konkretnim ciljem;

- da ispitujući istorijske događaje, proniknu u njihov krajnji smisao;

- da uoče da se u delima ljudi ogleda težnja za ličnim i besmrtnim životom;

- da nauče da ocenjuju istorijske događaje na osnovu toga koliko oni daju pravilan odgovor na problem prevazilaženja smrti u prirodi i slobodnog postojanja čoveka kao ličnosti;

- da uporede Liturgiju i liturgijski način postojanja sveta sa istinom koja podrazumeva prevazilaženje smrti i postojanje čoveka kao ličnosti, kao apsolutnog i neponovljivog bića;

- da uoče da pravoslavna umetnost prikazuje svet ne onakvim kakav je sada, smrtan i prolazan, već kakav će biti u budućem Carstvu;

- da steknu svest o tome da Crkva nije od ovoga sveta, ali da je u svetu i da postoji radi spasenja sveta.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 32-34 časa godišnje)

- Hrišćansko shvatanje istorije (starojelinsko i savremeno shvatanje istorije bez Boga).

- Eshaton - buduće Carstvo Božije kao uzrok Crkve i istorije (poslednji događaj, događaj Carstva Božijeg daje validnost i postojanje istorijskim događajima).

- Smrt prirode kao razjedinjenje, raspadanje i smrt ličnosti kao prekid zajednice sa ličnošću za koju smo bili vezani, koju smo najviše voleli.

- Liturgija nam otkriva i cilj zbog koga je Bog stvorio svet i ljude (da svet postane Carstvo Božije u kome neće biti smrti).

- Pomesna i Vaseljenska Crkva, njihov odnos.

- Jedinstvo Crkve (na pomesnom i vaseljenskom nivou).

- Teologija pravoslavne umetnosti (književnosti, slikarstva, arhitekture, muzike. . . ).

- Crkva i svet (njihov odnos).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Teme: Hrišćansko shvatanje istorije i Eshaton. . . kao uzrok istorije. . . treba realizovati na osnovu biblijskog opisa istorije, s posebnim naglaskom na tome da je istorija proces koji vodi ka ostvarenju konkretnog cilja, odnosno da istorija ima početak i da ide ka jednom konkretnom cilju. Biblijski pristup istoriji treba suprotstaviti jelinističkom shvatanju istorije kao večnog kruženja u istom, što u stvari i nije istorija.

Temu Smrt u prirodi. . . treba realizovati na osnovu konstatacije da ona postoji u prirodi i opisa načina na koji se smrt manifestuje u prirodi. Međutim, ono na šta bi učenicima trebalo posebno ukazati kad je u pitanju događaj smrti jeste razlika između doživljavanja smrti u kontekstu prirode i ličnosti. Smrt kao jedinstven fenomen je za prirodu nešto pozitivno, dok je ona viđena iz perspektive ličnosti "poslednji i najgori neprijatelj postojanja" (1. Kor. 15,26).

Cilj stvaranja sveta i čoveka, dakle, jeste da on postane Kosmička Liturgija u kojoj neće biti smrti.

Temu Pomesna i Vaseljenska Crkva, njihov odnos treba realizovati u kontekstu objašnjenja pravoslavne tradicije, jer je Crkva ikona Sv. Trojice. Kao što je u Sv. Trojici svaka Božanska ličnost potpuni Bog, i Otac i Sin i Sveti Duh, i nijedna od njih ne može da postoji mimo zajednice sa drugom ličnošću, i svaka liturgijska zajednica pod jednim episkopom je puna Crkva, ali samo kad je u zajednici sa svim ostalim Crkvama. Treba učenicima ukazati i na to da kad se govori o Crkvi, ne polazi se od univerzalne, bezlične Crkve, već od konkretne Liturgijske zajednice pod jednim episkopom, koja tada predstavlja zajednicu sa svim ostalim Crkvama. Slično je to kao kad govorimo o Jednom Bogu; pod jednim Bogom podrazumevamo Oca kao jednu konkretnu ličnost, koji je u zajednici sa Sinom i Duhom, a ne govorimo prvo o bezličnom, apstraktnom Božanstvu, da bismo kasnije došli do konkretnih ličnosti. Sve to ima sledeće posledice: najpre to da je svaka pomesna Crkva puna Crkva, a ne deo Crkve; da su svi episkopi ravnopravni među sobom i da nijedan episkop, odnosno nijedna pomesna Crkva, nije iznad druge, kao i da se time pokazuje da takvo postojanje Crkve ima ontološke posledice po njene članove. Drugačije rečeno, Crkva je ikona Sv. Trojice, odnosno, svet u Crkvi i kao Crkva, postoji na božanski način na osnovu koga se prevazilazi smrt u stvorenoj praksi rukopoloženja episkopa, kao načelnika jedne Liturgijske zajednice, bez koga nema Liturgije. U istočnoj Crkvi jednog episkopa rukopolažu najmanje trojica episkopa, što ukazuje na to da jedna konkretna liturgijska zajednica postoji kao plod zajedništva s drugim liturgijskim zajednicama, čiji su predstavnici episkopi. Kao pomoćnu literaturu treba koristiti: J. Zizijulas, Eklisiološke teme, N. Sad 2000).

Temu Teologija pravoslavne umetnosti. . . treba obraditi na sledeći način: predočiti najpre konkretna crkvena umetnička dela, a zatim učenicima ukazati na one aspekte u njima koji ukazuju na buduće Carstvo Božije i stanje stvorenih bića u njemu. To stanje treba da se tiče novog načina postojanja prirode, kakav je on u Hristu, odnosno u Liturgijskoj zajednici, a ne njenog gubitka.

Tema Crkva i svet treba da učenicima skrene pažnju na to da Crkva i svet nisu dva sveta, međusobno nespojiva, već da je Crkva jedan poseban način postojanja tog istog sveta u kome svet ostvaruje svoju težnju za prevazilaženjem smrti i ostvarenjem večnog života. (Ovu temu treba realizovati u otvorenom dijalogu između hrišćanskog viđenja rešavanja problema smrti i drugih viđenja ovog problema).

Opšte napomene

U toku svake godine, konkretno pre svih nailazećih velikih praznika, kako Gospodnjih, tako i Bogorodičinih i svetiteljskih, treba upoznati učenike sa istorijom nastanka praznika i sadržinom događaja koji se slave. Kad je reč o svetiteljskim praznicima posebnu pažnju treba obratiti Srbima svetiteljima: Sv. Savi, Sv. Simeonu, na praznik Vidovdan itd. Učenici bi trebalo da se upoznaju i s ličnostima svetitelja koje slave kao Krsnu slavu. (U tu svrhu treba pre svega koristiti žitija tih svetitelja koja se mogu naći: Justin Popović, Žitija svetih, Ćelije, Valjevo, a zatim i ostalu prigodnu literaturu).

Islamska vjeronauka (ilmuddin)

CILJ vjeronauke u četvrtom razredu jeste da mladima na cjelovit način predstavi vjeru islam u duhovnoj, moralnoj i socijalnoj misionarskoj dimenziji i drugim dimenzijama, da bi vjera našla mjesta u njihovom praktičnom životu i pozitivno uticala na izgradnju njihove budućnosti.

ZADACI vjerske nastave jesu:

- da učenike osposobi za postavljanje pitanja o cjelini i najdubljem smislu postojanja čovjeka i svijeta, o ljudskoj slobodi, životu u zajednici, smrti, odnosu s prirodom koja nas okružuje, kao i za razmišljanje o tim pitanjima u svjetlu vjere islama;

- da pomogne učenicima u odgovornom oblikovanju zajedničkog života sa drugima, u nalaženju ravnoteže između vlastite ličnosti i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svijetom (s ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svijet, sa društvom i prirodom) i s Bogom;

- da izgradi kod učenika uvjerenje da je njegov život na ovome svijetu samo priprema za vječnost, te da se iz te perspektive razvije kod učenika sposobnost razumijevanja, preispitivanja i vrjednovanja vlastitog odnosa prema drugom čovjeku kao božjem stvorenju.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 32-34 časa godišnje)

Vjera i društvo

- Šta je ibadet, kako se on shvaća u našoj vjerskoj tradiciji?

- Ko jedino zaslužuje i zašto da Mu se ibadet čini, koja je svrha ibadeta?

- Šta je filozofija i koja je njena uloga, koje su dodirne tačke vjere i filozofije?

- Kada je došlo do najvećeg sukoba između vjere i filozofije i zašto, u čemu je uspjeh filozofije, a u čemu njeni promašaji?

- U čemu je razlika između vjere i filozofije, poslanika i filozofa?

- Odabrani tekstovi o prethodno navedenim temama.

- Šta je kultura, kakva je razlika između kulture i civilizacije?

- Koja je osnovna uloga vjere i koliki je njen uticaj na kulturu?

- Odabrani tekstovi.

- Odnos religije i materijalizma.

- Šta znači sekularizam, ko ga je teorijski i s kakvim ciljevima utemeljio?

- Kakav je odnos sekularizma prema vrijednostima, kakva je uloga vjere u sekularnom društvu?

- Odnos islama prema sekularizmu.

- Savremeni vidovi idolatrije: šta je veliki, a šta mali širk, da li je prošlo vrijeme širka o kojem Kur'an govori?

- Vjerovanja i običaji: gatanje, proricanje sudbine i zapisi.

Ehlu-l- kitab

- Ko su sljedbenici knjige, kakav je stav islama prema prijašnjim poslanicima i objavama koje su im slate?

- Judaizam: osnove judaističkog učenja, molitva, odgoj, obredi i svečanosti kod Jevreja.

- Kršćanstvo: ko je bio Isus Krist i šta je on naučavao?

- Glavne kršćanske crkve i najpoznatiji kršćanski blagdani.

- Deset Božjih zapovijesti kod kršćana.

- Islam: šta znači islam i da li se on može nazvati muhamedanstvom, da li je islam najmlađa ili najstarija vjera?

- Na kojim osnovama islam gradi ljudsko društvo, po čemu je islam vjera srednjeg puta i u čemu se ogleda društvena dimenzija islama?

- Osnovni temelji vjere islama.

- Širenje islama.

- Šta znači mu'min, muslim, kafir i munafik?

- Osnovni islamski šarti (pet stupova islama).

- Salat-namaz, ključ dženeta.

- Ramazanski post - štit vjernika.

- Zekjat, značenje i važnost njegovog izdvajanja.

- Na koje se vrste imovine daje zekjat i koliko se izdvaja.

- Kome pripadaju sredstva sakupljena na ime zekjata.

- Hadž - vrhunac bogobojaznosti.

- Koji su glavni propisi hadža i koji je njihov smisao i poruka.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska nastava u srednjoj školi posebno je delikatna. Osnovni problem je nepovjerenje prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Zbog toga, vjeroučitelj u srednjoj školi mora poći od činjenice da je on čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Zbog toga je u ostvarivanju nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su birane tako da se mladi čovjek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, potom zauzima svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svjetlo koje mu pomaže da pravilnije i cjelovitije zauzme stav.

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrijednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.

Literatura:

Udžbenik vjeronauke za četvrti razred srednje škole Islam i svjetske religije autor dr Džemaludin Latić.

Katolički vjeronauk

CILJ nastave vjeronauka je uvođenje mladih u život. Slijedeći nutarnju dinamiku te dobi govorimo o ključnim problemima i nudimo rješenja koja su prihvatljiva za mlade u toj dobi. Kao podloga ovoga programa je uzeta knjiga dr Marka Pranjića i Ante Stojića koji su o ovoj temi napisali pozamašan rad.

ZADACI katoličkog vjeronauka jesu da učenici:

- uoče izvorišta kršćanskih vrednota;

- uoče ponudu kao pomoć za izbor i opredjeljenje;

- uoče da je norma izbora i opredeljenja živjeti za druge.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 32-34 časa godišnje)

ŽIVOTU U SUSRET
ANGAŽMAN U CRKVI

1. UVOD

Upoznavanje učenika sa sadržajima programa katoličkog vjeronauka za četvrti razred.

2. ISUS KRIST - VRHOVNA NORMA ŽIVOTA

Kristovo uskrsnuće (Ponovni dolazak kao razlog naše nade).

Napetost između "već" i "još ne" (Opredjeljenje za Krista koga se nasljeduje).

Nasljedovanje Krista (Prijateljstvo sa Isusom kao osobom).

Prijateljstvo (Svaki je čovjek slika Božja - Isus).

Vrijednost prijateljstva (Norma izbora i opredjeljenja živjeti za druge).

3. LJUDSKA ZAJEDNICA - MJESTO SUSRETA

Osoba i društvo (Vrednote uzajamnosti).

Bit i oblici društva (Svaka je zajednica na sliku Presvetog trojstva).

Izgradnja zajedništva (Zajednica - norma suživota, tolerancije).

Različitost društva (Izbor bogatstva koje uzajamno obogaćuje).

4. SLOBODA - IZAZOV I IZBOR SLOBODNOG OPREDJELJENJA

Razum i slobodna volja (Čovjekove odrednice djelovanja).

Težnje za posvemašnjom slobodom (Ostvarivanje slike Božje u sebi).

Biblijsko shvaćanje slobode (Biti slobodan u Kristu).

Unutarnje i vanjske prisile (Savjest kao mjerilo djelovanja).

5. LJUDSKA OSOBNOST - IZVOR BOGATSTVA

Ljudska spolnost: temelji, razvoj i oblikovanje (Različitost je bogatstvo).

Čovjek - tjelesno i duhovno biće (Prihvaćanje samoga sebe).

Vrednovanje čovjeka kao muškarca (Isus Krist jedina slika).

Muškarac i njegovo ljudsko dostojanstvo (Prvijenac stvaranja).

Vrednovanje čovjeka kao žene (Prihvaćanje same sebe).

Žena i njezino ljudsko dostojanstvo (Blažena Djevica Marija - žena).

6. BRAK I OBITELJ - NAJODGOVORNIJI IZVOR

Brak i društvo (Narav i smisao braka).

Uloga obitelji u životu pojedinca (Odgovorno roditeljstvo).

Problemi braka i porodice (Razumjeti, pomoći i riješiti).

Kršćanska odgovornost za rastavljene (Pastoral obitelji).

7. ZVANJE - ZANIMANJE

Čovjek i njegovo zanimanje (Razlika zvanja i zanimanja).

Rad i zanimanje u svjetu katoličkoga društvenog nauka (Suradnja s Bogom).

Društvena pravda (Temelj i razvoj katoličkog društvenog nauka).

Odnos prema vlasništvu (Materijalna i duhovna dobra).

Odgovorno ophođenje s materijalnim dobrima (Evanđeoski zavjet siromaštva).

Odgovornost unutar društvenih struktura (Raspetost između društvenih pritisaka).

8. MIR - IZVOR ZAJEDNIŠTVA

Odgoj za mir (Bog je mir vaš).

Vapaj za uspostavom društvene pravde (Novi socijalni problemi).

Briga za zaštitu okoliša (Kršćanski odgovor na ovaj problem).

Ekumenizam - djelo Duha u krišćanskom svijetu (Ekumenizam - susreti).

Odgoj za mir kao stalan cilj (Želja za mirom kao osobni stav).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska pouka u srednjoj školi je osobito delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima i prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepovjerenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Stoga je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a potom na spoznajnom području. Zbog toga su teme tako i birane da se mladi čovjek prvo zadivi danoj činjenici, doživljaju, sadržaju da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svjetlo da pravilnije i cjelovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave vjeronauka i ovaj puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe i druge kao vrednotu, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi povjerenje prema drugima i konačno se slobodno opredijeliti za trajne vrednote.

Evangeličko-luteranski vjeronauk Slovačke evangeličke crkve a.v.

ZADACI verske nastave su da:

- učenika upozna sa evangeličkom verom kroz njenu doktriniranu dimenziju;

- učeniku pokaže da hrišćansko viđenje sveta obuhvata sva pozitivna iskustva, bez obzira na njihovo versko poreklo;

- učenik doktrinirane postavke sprovodi u svim segmentima života (odnos čoveka sa Bogom, sa svetom, sa drugim ljudima i sa samim sobom).

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 32-34 časa godišnje)

1. UVODNI DEO (2 časa)

Pošto je učenje Slovačke evangeličke crkve a.v. obuhvaćeno u SIMBOLIČKIM KNJIGAMA uvodne časove posvećujemo upoznavanju SIMBOLIČKIH KNJIGA. *

_____________

* Sem Biblije, koju treba da koristi svaki učenik, kao literatura u obradi, crkvom prihvaćenih doktirna koriste se i SIMBOLIČKE KNJIGE Slovačke evangeličke a.v. crkve.

2. ŠTA JE TO DOKTRINA (1 čas)

3. DOKTRINE O BOGU (3 časa)

- Bog je samo jedan.

- Bog je Tvorac.

- Bog je sveti i pravedan.

- Bog je ljubav.

4. DOKTRINE O ISUSU HRISTU (3 časa)

- Isus je Bog.

- Isus je savršen čovek.

- Isus je umro za (grešnog) čoveka.

5. DOKTRINE O DUHU

- Duh Sveti je Bog.

- Duh Sveti daje vernicima sigurnost.

- Duh Sveti vodi vernike.

- Duh Sveti dariva vernike.

6. DOKTRINE O BIBLIJI (2 časa)

- Biblija je Božja reč.

- Biblija inspiriše.

- Biblija je apsolutno istinita.

7. DOKTRINE O GREHU (3 časa)

- Greh je neposlušnost prema Bogu.

- Greh odvaja čoveka od Boga.

- Greh je opšti.

8. DOKTRINE O SPASENJU (3 časa)

- Onaj ko veruje ima večni život.

- Spasenje je poklon Božje milosti.

9. DOKTRINE O HRIŠĆANSKOM ŽIVOTU (2 časa)

- Čovek se kroz veru približava Bogu i živi kroz veru.

- Svi ljudi su grešni, ali greh je moguće savladati.

10. DOKTRINE NA DRUGE TEME (5 časova)

- Isusov drugi dolazak.

- Novo nebo i nova zemlja.

- Svi (hrišćanski) vernici su deo sveopšte crkve a treba da su članovi svoje crkve.

- Anđeli, duhovna bića u službi čoveka.

- Đavo, realna protivbožanska sila.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi, posebno je delikatna. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zbog toga, u realizaciji nastavne jedinice, naglasak je na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto verski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Versko vaspitanje Reformatske hrišćanske crkve

CILJ nastave u četvrtom razredu srednje škole jeste da mladi ljudi na pragu velikih, prirodnih životnih procesa, sačuvaju poverenja u Boga iako se u to doba ponekad udaljuju od samih roditelja u tom pogledu. Na osnovu Božje izjave u Bibliji, oni će i sami doći do zaključka da u svim životnim situacijama Svevišnji može čoveku, pa i mladom, pomoći. Zbog toga treba pažljivo za njih izabrati delove iz Svetog pisma, koji će ih interesovati, jer će sve to biti povezano s njihovim egzistencijalnim, pa i najvažnijim duhovnim potrebama.

ZADACI verskog vaspitanja u četvrtom razredu srednje škole jeste da omladinu upoznamo s Božjim delima preko svetih ljudi u Starom i Novom zavetu, kako su sa poverenjem u Boga koračili u nepoznato, u budućnost, kao Avram, koji nije znao gde ide, ali je imao poverenje da će u njegovom budućem životu sam Bog preodrediti za njega ono što je najbolje. Ako mlad čovek ima uverenje da je budućnost jedino u Božjim rukama, sve će dati od sebe da živi za veću slavu Boga i za dobrobit svog bližnjeg.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 32-34 časa godišnje)

1. UVOD

Upoznavanje učenika sa sadržajima programa reformatskog hrišćanskog veronauka za IV razred srednje škole.

2. SVETO PISMO JE NAJVAŽNIJI IZVOR ZA HRIŠĆANE

Pokazuje ljubav Božju u činjenici stvaranja sveta i čoveka.

Oba zaveta Svetog pisma govore o Božjoj ljubavi prema čoveku.

Ljudi s poverenjem: u Bibliji i u Crkvi uvek su dobili blagoslov Božji.

3. LJUBAV BOŽJA JE NAJVIŠE DOŠLA NA VIDELO PREKO ISUSA

Isus ličnim primerom pokreće i našu ljubav prema Bogu.

Isus pokreće svojim primerom našu ljubav prema bližnjima.

Isus prenosi ljubav Božju na buduće generacije preko svojih učenika.

Isus kao glava Crkve je u ličnom kontaktu s vernicima.

Bog je preko Isusa prisutan ako se okupljamo u njegovo ime.

4. ISUS BRANI I RAZVIJA BRATSKU ZAJEDNICU VERNIKA

Bog neće odbiti nikoga kad dolazi kod Njega preko Isusa Hrista.

Kako Bog prašta nama, tako i mi moramo da oprostimo svojim bližnjima.

Bog nas preko Isusa pokreće na dobra dela, koja jedino daju smisao životu.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Tema: Sveto pismo je razumljivo preko rada Svetog duha. Veroučitelj treba da bude mladim ljudima lični primer: da se moli Svetom duhu da bi se tako osposobio da ih vodi. Veroučiteljstvo nije profesija, nego zvanje. Mladi ljudi to osete. Zbog toga je vrlo važno da Crkva odabere prave osobe, naročito za versko vaspitanje mladih.

Opšte napomene

I za mlade ljude i za veroučitelje najvažnije je da se osećaju jednakopravnim članovima Božje porodice preko Isusa Hrista.

Ova porodica je večna, zemaljski život mora da zavisi od nebeskih zakona jer ovozemaljski zakoni i pravila imaju smisao samo iz ugla večite Božje ljubavi.

Hrišćanska etika Evangeličke hrišćanske crkve a.v.

CILJ nastave hrišćanska etika u četvrtom razredu srednje škole jeste upoznavanje učenika s dve hiljade godina starom borbom i pravcima hrišćanske crkve. Upoznajući borbu i pravce hrišćanske crkve, učenici će upoznati svet koji se menjao – kulturne, društvene i političke prilike u stolećima pojave hrišćanstva, ranog srednjeg veka i nadalje.

ZADACI nastave hrišćanska etika su:

- da učenici upoznaju živote nepoznatih ljudi iz različitih država i vekova;

- da učenici upoznaju načine razmišljanja tih ljudi;

- da učenici shvate da život tih nepoznatih ljudi pokazuje Hrista;

- da i mi postanemo verni svedoci Isusa Hrista u svetu.

"HRISTOVI SVEDOCI U PROMENLJIVOM SVETU"
UDŽBENIK IZ ISTORIJE CRKVE
Predgovor

Upoznajmo udžbenik

Kad uzmeš u svoje ruke ovaj udžbenik i počneš da ga čitaš, upoznaćeš život dosad tebi nepoznatih ljudi. Živeli su u različitim državama i vekovima. Ipak, jedna stvar ih povezuje. Svi su bili svedoci. Taj životni cilj nisu izabrali oni sami. Susreli su Hrista, On ih je pozvao, kao nekad svoje prve učenike (njih dvanaest). Dobili su zadatak: da objavljuju jevanđelje (radosnu vest), koju je i sam Isus objavljivao - dobru vest Božje ljubavi. Nije to bilo lak zadatak jer svet se menjao, živelo se usred drugih kulturnih, društvenih i političkih prilika u prvim stolećima tokom srednjeg veka i nadalje. Kad su hteli da objavljuju dobru vest, prinuđeni su bili da upoznaju sredinu u kojoj su živeli, ljude, njihov način razmišljanja. Morali su vrlo brižljivo da vrše svoj zadatak da bi bili autentični svedoci Božje ljubavi.

Za njih je promenljivi svet značio ne samo izazov već i iskušenje. Pretila im je opasnost da oni ne uspeju u svojoj nameri da utiču na svet, već obrnuto, da ih svet odvrati od svedočenja. Zbog toga su neprestano morali da se bore da ostanu verni Gospodu Hristu i svom poslanju.

Njihov životopis daje uvid u dve hiljade staru borbu i pravac hrišćanske crkve.

Ipak, ovaj udžbenik ne govori o junacima vere, nego o ljudima od krvi i mesa, koje je sam Živi Gospod Isus učinio autentičnim svedocima. Uz njih i za njima u svako doba nalazimo veliku zajednicu bezimenih svedoka crkve.

Njihov život pokazuje Hrista, od koga su dobili ne samo službu već i obećanje: "Evo, ja sam s vama u sve dane do svršetka sveta." Hristovo obećanje tiče se i nas. Primer naših vernih predaka neka nas ohrabruje da bismo rečima i delima bili i mi verni svedoci Isusa Hrista u svetu.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 32-34 časa godišnje)

1. čas: Hrišćani u Rimskoj imperiji. Zajednica u Jerusalimu. Cilj: Razumevanje rođenja i prvih koraka hrišćanstva.	Osnovna misao: upoznati doba u kojem se rodilo hrišćanstvo. Prva hrišćanska zajednica u Jerusalimu. Progon hrišćana od strane Jevreja.
2. čas: Pavle - apostol svih nacija. Poreklo, životopis, obraćenje, njegova služba, zatočenje u tamnici i njegova smrt. Cilj: Upoznavanje velikana hrišćanstva, i njihov veliki doprinos na polju širenja hrišćanstva.	Osnovna misao: upoznati nastajuće probleme između hrišćana sa jevrejskim i paganskim poreklom. Upoznati odluku Sabora u Jerusalimu.
3. čas: Proganjanje hrišćana. Cilj: Upoznavanje sa uzrokom progona. Od Nerona do Dioklecijana.	Osnovna misao: Koji su uzroci davali povod progonu hrišćana? Kakva je bila razlika između navala od strane Nerona i kasnijih progona? Šta je video car Galerije, (Galeria) kad je uredbom zaustavio gonjenje hrišćana?
4. čas: Ignacije (Ignatios) - crkveni otac, biskup iz Antiohije (Antiochie) Njegova mučenička sudbina. Borba za čistotu učenja. Njegova smrt. Cilj: Upoznavanje sa njegovim životom i službom.	Osnovna misao: Kako se borio za jedinstvo hrišćana u svojim poslanicama? Čime je opravdao vodeću ulogu biskupa u crkvi? Uporediti njegovo shvatanje biskupske moći sa učenjem Isusovim: Mk. 10, 42-45. Zašto je cenio mučeništvo u svom životu?
5. čas: Polikarp (Polikarpos) - naslednik apostolov, biskup iz Smirne. Cilj: Upoznavanje sa njegovom službom u dobi cara Marka Aurelija g. 161- 180 posle Hrista.	Osnovna misao: Videti kako se ostvaruju u životu i smrti Polikarpova vera i dobra dela. Šta je značilo u njegovoj službi upravljanje crkvenom opštinom? Zašto se pominje kao "učitelj Male Azije?"
6. čas: Tertulijan (Tertullianus) - borba protiv helenizma. Crkveni otac - apologeta (branilac vere). Cilj: Upoznavanje borca za čistotu hrišćanskog života, u njegovoj ličnosti.	Osnovna misao: Upoznati njegovo učenje o krštenju, a posebno njegovu moralnu reformu unutar hrišćanstva. Imao je veru bez kompromisa i protivio se nečistom učenju.
7. čas: Origen (Origenes) - teološki apologeta. Dobio je nadimak: Adamantije (Adamantios) - čovek od čelika. Cilj: Upoznavanje teologa, koji se borio protiv gnosticizma. Teologa, koji je imao nepokolebljivu veru.	Osnovna misao: Upoznati grad Aleksandriju, metropolu u starom veku, mesto rođenja Origena. Upoznati njegov život, učenje i doprinos za celo hrišćanstvo. Kako je bio posvećen g. 232. u Cezareji, što je uticalo da je bio prognan, i oduzeta mu sveštenička služba? Za vreme Decijevog proganjanja bio je zatvoren i mučen zbog svoje vere.
8. čas: Konstantin Veliki (Flavius Valerius Constantinus) Za vreme cara Dioklecijana bio je imenovan za podcara. Cilj: Upoznati cara koji je hrišćanima dao slobodu rekavši: "Dajemo hrišćanima i svima slobodan izbor da slede onu religiju koju su izabrali."	Osnovna misao: Šta je uzrokovalo da se Konstantin obrati u hrišćanstvo? Upoznati carski edikt o slobodi hrišćana. Kako je došlo do koraka da se umešao u unutrašnje poslove crkve? Zašto se borio za hrišćansko jedinstvo? Zašto je centar imperije bio premešten na Istok?
9. čas: Arije (Arius) - Niceanska apostolska veroispovest. Cilj: Upoznavanje veroispovesti i Sinoda u Carigradu.	Osnovna misao: Zašto je bio arianizam najopasniji u Crkvi? Proučiti Niceansku veroispovest, na strani 18. Evangeličke Pesmarice. Nakon toga uporediti sa Apostolskim Veroispovedanjem. Kakve razlike vidite?
10. čas: Atanasije (Athanasios) - kao branilac Niceanskog veroispovedanja. Cilj: Upoznavanje čoveka koji se protivio učenju Arijevom.	Osnovna misao: Bio je stub Crkve, nepokolebljiv vernik i teolog svoga veka. Naći odgovore na sledeća pitanja: 1. Zašto je bio više puta proganjan? 2. Zašto je najvažnije 39. pismo? 3. Da li može biti za nas uzor? U kom smislu?
11. čas: Ambrozije (Ambrosius) - biskup grada Milano. Cilj: Upoznavanje njegove karijere i sukoba sa državom za crkvu.	Osnovna misao: Videti: - kako je sprovodio autoritet Crkve protiv države? - Zašto je tražio pomoć za siromašne? - Kako je obnovio crkvenu liturgiju?
12. čas: Avgustin - biskup iz Hipoa (Hippoa). Cilj: Uočavanje mogućnosti oslobođenja i od sopstvene strasti.	Osnovna misao: Kroz kakve duševne promene je prošao Avgustin, pomoću kojih je stigao do doživljaja obraćenja i novog života. Uporediti obraćenje Saulovo sa obraćenjem Avgustina. Šta je vaše mišljenje o moći molitve?
13. čas: Čas učenika. Dijalozi. Prva stoleća Hrišćanske Crkve - 1- 4. vek. Cilj: Procena znanja kod učenika u formi dijaloga.	Osnovna misao: Pitanja: 1. Kada je postalo hrišćanstvo državnom religijom? 2. Kada je bila kanonizacija Novog Zaveta? 3. Veroispovesti? 4. Bogosluženje - liturgija? 5. Kako se izgradila crkvena organizacija?
14. čas: Rođenje hrišćanske Evrope. Seoba naroda 4-5. vek. Cilj: Upoznati raspad Rimske imperije.	Osnovna misao: Zašto je došlo do raspada Rimske imperije? Bog je gospodar istorije. Kako se to izražava u životu hrišćanske crkve u stolećima od 4. do 5. veka, kad je došlo do "seobe naroda".
15. čas: Karlo Veliki - 8. i početak 9. veka. Cilj: Upoznavanje sa velikim vladarem, vojskovođom i graditeljem crkve i crkvenog života.	Osnovna misao: 1. preci - kralj Klodovik (Chlodvig), njegov sin Pipin Mali 2. Osnivač imperije: 742- 814. kralj Karlo, sin Pipina Malog, koji je dobio nadimak: Veliki 3. Za vreme njegovog vladanja od države Franaka je postala zapadna Evropa, to jest hrišćanski Zapad.
16. čas: Organizovanje mađarske hrišćanske crkve za vreme Stevana. Vizantijska misija među Mađarima u 8. veku. Cilj: Upoznavanje sa hrišćanskom misijom među Mađarima: a) pre osvajanja domovine b) posle osvajanja domovine	Osnovna misao: Kada i gde su se sreli Mađari sa hrišćanstvom? Koje okolnosti su pomagale njihovo priključenje Rimskoj Crkvi? Kako se širilo hrišćanstvo za vreme vladavine kneza Geze? Kralj Stevan - moćni hrišćanski vladar i osnivač mađarske hrišćanske crkve i hrišćanske države.
17. čas: Borba unutar i izvan crkve u srednjem veku. Cilj: Upoznavanje sa borbom za vlast između papstva i carstva.	Osnovna misao: Svaka moć dolazi od pape i prelazi na vladare. Reformski pokret unutar crkve. Sukob između Henrika IV, nemačkog cara i pape Gregora VII. Šizma (Skizma) - crkveni razdor.
18. čas: Vald, Viklif (Wycliff), Hus i Savonarola - koji su bili tkz. Vernici reformacije. Cilj: Upoznavanje sa ljudima, koji su se u raznim državama, motivisani raznim uticajima trudili da očiste Crkvu i vrate je ka izvoru, to jest Hristu.	Osnovna misao: Upoznati njihove životopise i tražiti odgovor na pitanje: kako doći do milostivog Boga? Zašto su se sukobili sa vladajućim crkvenim vrhom? Valdensi, lombardi, husiti. Kakve uticaje su imali sa svojim životima na čistoću učenja na srednjovekovnu crkvu?
19. čas: Čas učenika Dijalozi. Cilj: Procena znanja u formi dijaloga.	Osnovna misao: Šta je značilo u životu Petra Valda učenje o obraćenju ka Hristu? Šta je bilo Valdensov pokret? Koje učenje srednjoveke crkve je kritikovao Džon Viklif? Zašto je od vladajuće crkve Jan Hus bio proglašen za tzv. jeretika? Šta je karakterisalo propovedanja Savonarole?
20. čas: Reformacija. Na pragu reformacije. Cilj: Upoznavanje pojma "reformacija" - (ad fontes) - nazad ka plamenu.	Osnovna misao: U Evropi se u 15-16. veku razvija duhovni pokret, koji je označavao otkriće grčkog i rimskog klasicizma - renesansu. Cilj je bio: preko kritike teksta pronaći originalnu formu.
21. čas: Martin Luter (Luther). Cilj: Upoznavanje sa životom i presudnim izborom velikana - reformatora Martina Lutera, avgustinskog monaha.	Osnovna misao: Videti koji unutarnji i spoljni događaji su bili odlučujući u njegovom životu. Kako je došao do Božje istine spasenja? Zašto je napisao 95 teza?
22. čas: Luterovo isključenje iz srednjovekovne rimokatoličke crkve od strane Pape Lea X i posledice papske bule. Cilj: Uočavanje istine, da Luter nije imao za cilj stvoriti novu crkvu, već očistiti postojeću crkvu od lažnih učenja.	Osnovna misao: - prvi korak - upoznao je Bibliju i čistotu učenja biblijskog. - Drugi korak - podigao je svoj glas protiv ispovednih listića - Ustanovio je da je najveće blago crkve - jevanđelje - Carski sabor u Vormsu, (Worms) na kojem je predsedavao car Karlo V. Kakav značaj je imala carska kletva?
23. čas: Luter kao zarobljenik u Vartburgu. Cilj: Uočavanje da je njegovo zatočeništvo, praktički bila njegova odbrana, a tamo je živeo kao vitez Đorđe.	Osnovna misao: Njegov učinak je bio pravo čudo, jer je za tri meseca preveo sa grčkog Novi Zavet na nemački. Pripremio je i Stari Zavet za prevod. Značaj prevoda Biblije na maternji jezik.
24. čas: Luterov crkveno-organizacijski rad. Cilj: Upoznavanje sa pravim ciljem reformacije.	Osnovna misao: Luter je do kraja svoga života tvrdio: "Hrišćanska crkva je jedna i katolička i opšta. A crkva je tamo gde se jevanđelje biblijski propoveda, a sakrameti poslužuju po naređenju Hristovom. "Carski sabor u Špajeru 1529. g., na kojem su evangelici protestovali. Carski sabor u Augsburgu (Augsburgu) 1530. g. - (Augsburgska veroispovest)
25. čas: Čas učenika - dijalozi. Cilj: Procena znanja kod učenika.	Osnovna misao: Kakav doprinos je imala reformacija za opštu crkvu hrišćansku?
26. čas: Filip Melanhton - čudo od deteta. Cilj: Upoznavanje druga i glavnog pomoćnika Luterovog.	Osnovna misao: - Kao 12-ogodišnjak univerzitetski student u Hajdelbergu. Sa 19 godina bio je već univerzitetski profesor. Napisao je prvu evangeličku dogmatiku - veronauku u knjizi Loci Communes - opšta znanja. Melanhton kao učitelj Nemačke - Preceptor Germanije (Praeceptor Germaniae).
27. čas: Ulrih Cvingli - reformator Švajcarske. Cilj: Upoznavanje čoveka koji se borio za čistotu učenja, ali nije prepoznao da se pritiskom (nasiljem) ne može širiti jevanđelje.	Osnovna misao: Naučnik humanista pod uticajem Erazma. Kasnije kao sveštenik tražio je saradnju sa Luterom, ali zbog različitog gledišta na euharistiju nije došlo do zajedništva.
28. čas: Žan Kalvin - kao druga vodeća osoba reformacije. Cilj: Upoznavanje karakteristične crte njegove ličnosti.	Osnovna misao: Kao plemić iz moćne Francuske katoličke porodice, sa jedne strane htio je zadržati tradiciju svoje porodice. A sa druge strane nije mogao protiviti se istini, koju je osećao u reformaciji.
29. čas: Katolička restauracija - protivreformacija. Cilj: Pokazati učenicima da rimokatolička crkva nije mogla ostati nereformisana. Ipak, reformacija je i unutar te crkve pokrenula proces čišćenja.	Osnovna misao: Rimokatolička crkva oštro je odbila luteransko učenje i naglasila, da promenom učenja crkva nije samo Biblija, već Biblija i tradicija. Da spasenje nije samo preko vere, već preko vere i dela. Osnovan je novi kaluđerski red - Isusovaca - Jezuiti (Ignacio Lojola - Loyola Ignat). Cilj i metod rada. Visoki predstavnici na čelu protivreformacije. Praksa slobodnog vršenja religije u Transilvaniji.
30. čas: Galijaši. Tužna decenija 1671- 1681. Cilj: Dobijanje uvida u surovo postupanje protivreformacije.	Osnovna misao: Čime su optuživali protestantske sveštenike i učitelje? Kako su hteli da ih odvrate od svoje religije (vere)? Kako rešavati stare nepravde?
31. čas: Hrišćani 20. stoleća, koji služe za primer. Cilj: Ukazivanje na one koji su doprineli zbližavanju protestantizma i katolicizma.	Osnovna misao: 18. i 19. vek počeo je sa velikim optimizmom. Ipak, ratovi su razočarali svet. Zbog toga je 20. vek označen stolećem "otvaranja". - papa Jovan XXIII, i II Vatikanski sinod. - Natan Soderblom (Nathan Söderblom), švedski evangelički nadbiskup. - Oikumene - Ekumena - Albert Švajcer (Schweitzer) - teolog - lekar - misionar - Majka Tereza - njena služba u Indiji.
32. čas: Čas učenika Priznanje i kritika. Cilj: Procena savladanog gradiva	Osnovna misao: Dijalog na sledeće teme: 1. reformacija - protivreformacija 2. Da li su bili opravdani postupci? 3. Zašto je bila potrebna ekumena? Zašto su neki izabrali za životni cilj pomoć drugima?
33. čas: Hrišćanski martiri - mučenici našeg stoleća. Cilj: Uočavanje istinitosti Isusove izreke: "Eto, ja vas šaljem kao ovce među vukove". Mt. 10, 16	Osnovna misao: Upoznati mučenike našeg stoleća: - Molnar Marija - reformatska misionarka u Novoj Gvineji - Ditrih Bonhefer (Dietrich Bonhoeffer) - hrišćanin i teolog, žrtva nemačkog fašizma. - Martin Luter King - sveštenik u borbi protiv nasilja i rasne diskriminacije. - Lajoš Ordaš (Ordass Lajos) - evangelički biskup u Mađarskoj, žrtva komunističke diktature.
34. čas: Ponavljanje
35. čas: Čas učenika.	Osnovna misao: u slobodnom razgovoru proveriti naučeno gradivo.
36. čas: Kraj školske godine	Osnovna misao: Koliko pozitivnih iskustava je donela u naše živote crkvena istorija?

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Programa realizovati kroz časove obrade i utvrđivanja sadržaja, a primena sadržaja treba da se realizuje i sistematizuje u praktičnom životu. Časove obrade organizovati kroz stalni dijalog veroučitelja i učenika.

Na časovima, pored udžbenika, koristiti i druga nastavna sredstva.

Jevrejska veronauka

CILJEVI I ZADACI

CILJ nastave jevrejske veronauke jeste da učenici steknu osnovna znanja iz bogatog nasleđa jevrejske biblijske književnosti, istorije, rabinske književnosti i etike, kao i da se upoznaju s jevrejskim praznicima, običajima i simbolima.

ZADATAK predmeta Jevrejske veronauke za četvrti razred srednje škole jeste da se učenici upoznaju sa sistematskim izlaganjem osnova vere kao i sa stanovištem judaizma o nekim pitanjima savremenih problema s kojima se društvo susreće.

SADRŽAJ PROGRAMA

IV razred

(1 čas nedeljno, 32-34 časa godišnje)

1. SISTEMATSKO IZLAGANJE OSNOVA VERE: Bog je tvorac sveta, On je jedan jedini, On nema tela niti telesan oblik, On je večan, samo se Njemu treba moliti, sve reči jevrejskih proroka su istinite, Tora je istinita, Toru je sam Bog dao preko Mojsija, Tora nikad neće biti zamenjena drugim učenjem, Bog poznaje sve postupke i misli ljudske, On nagrađuje ljude za dobra dela, a kažnjava ih za zla, jednog dana će doći Mesija, koga treba stalno očekivati, mrtvi će jednog dana oživeti.

2. DRUŠTVO I RELIGIJA: abortus, nasilje u porodici, samoubistvo, eutanazija, kloniranje, donacija organa, sekte i kultovi, sida, droga i alkoholizam, rasizam, odnos između polova, slobodna tema.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Koristiti sledeće knjige: Rabin Arije Kaplan: Majmonidovi principi, Osnove jevrejske vere i Priručnik jevrejske misli; Responze na savremene teme - ima dosta materijala na Internetu.

OPŠTE NAPOMENE

Problemi društva su problemi svih nas bez obzira na boju kože, vere i narodnosti.