UPUTSTVO ZA PRIMENU ODLUKE O JEDINSTVENOM NAČINU OBRAČUNA I ISKAZIVANJA EFEKTIVNE KAMATNE STOPE NA KREDITE I DEPOZITE ("Sl. glasnik RS", br. 11/2005, 28/2005 i 108/2005)

1. Ovim uputstvom bliže se uređuje način na koji se izračunava i iskazuje efektivna kamatna stopa na kredite koje odobrava i depozite koje prima banka iz tačke 1. stav 1. Odluke o jedinstvenom načinu obračuna i iskazivanja efektivne kamatne stope na kredite i depozite (u daljem tekstu: Odluka), a propisani su Odlukom.

2. Pojedini pojmovi, u smislu ovog uputstva, imaju sledeća značenja:

1) diskontinuirana kapitalizacija je način obračuna kamate, koja se obračunava na početnu ili na kraju perioda obračunavanja na istu ili promenljivu glavnicu kredita ili depozita, primenom stalne ili promenljive kamatne stope - u periodu za koji je kredit odobren, odnosno depozit položen;

2) diskontovanje je svođenje na sadašnju vrednost svih budućih primanja (priliva) i izdataka (odliva) novčanih sredstava po određenom ugovoru o kreditu ili depozitu (interna stopa prinosa);

3) kredit je novac koji banka-zajmodavac daje na korišćenje korisniku kredita - zajmoprimcu, s namenom ili bez namene, a koji je korisnik kredita obavezan da vrati uz ugovorenu kamatu - u roku i pod uslovima koji su utvrđeni ugovorom;

4) depozit je novac koji deponent - pravno ili fizičko lice polaže u banku - depozitara, s namenom ili bez namene, pri čemu se u ugovoru o depozitu banka obavezuje da će novčana sredstva depozita, uvećana za kamatu, vratiti u roku i pod uslovima koji su utvrđeni ugovorom;

5) kamata je cena kredita, odnosno depozita, koja zavisi od nominalnog dela kredita (glavnice), odnosno iznosa depozita, od načina i roka povraćaja, odnosno isplate novčanih sredstava, kao i od ugovorene ili propisane kamatne stope;

6) kamatna stopa je relativan broj P koji pokazuje koliku zaradu donosi suma od 100 novčanih jedinica u određenom vremenskom periodu (period za obračun);

7) period obračuna (ili vreme ukamaćivanja ili period kapitalizacije) jeste vremenski period u kome se obračunava kamata;

8) plan otplate je tabelarni pregled svih hronološki prikazanih tokova novčanih priliva i odliva, sastavni je deo ugovora o kreditu, odnosno depozitu i namenjen je potpunom informisanju zajmoprimaca, odnosno deponenata - radi ažurnijeg praćenja njihovih finansijskih prava i obaveza koji proističu iz ugovora o kreditu, odnosno depozitu;

9) novčani depozit je instrument obezbeđenja povraćaja kredita, odnosno novčana sredstva koja zajmoprimac prenosi na račun banke, na način i pod uslovima koji su utvrđeni ugovorom o kreditu;

10) učešće kod ugovora o kreditu koje obezbeđuje zajmoprimac jesu sredstva zajmoprimca kojima on u određenom procentu učestvuje u finansiranju kredita koji mu je potreban, a koje ne ulazi u obračun efektivne kamatne stope;

11) period do dospeća je deo obračunskog perioda od momenta posmatranja odobrenog kredita, odnosno položenog depozita do momenta njegove konačne naplate, odnosno isplate utvrđene ugovorom o kreditu, odnosno depozitu.

12) godišnja kamatna stopa jeste stopa koja primenom na neto novčane tokove kredita daje diskontovane neto novčane tokove tih kredita tako da zbir diskontovanih neto novčanih tokova iznosi nula (0).

Kamatna stopa iz stava 1. odredba pod 6. ove tačke može biti stalna ili promenljiva - i to u periodu kapitalizacije, a za periode jednake dužine. Kamatna stopa za osnovni obračunski period naziva se nominalnom kamatnom stopom. Primenom konformnog obračuna, za istu glavnicu dobiće se ista kamata, nezavisno od dužine perioda na koji se nominalna kamatna stopa odnosi. Primenom složenog kamatnog obračuna (koji se zasniva na postupku da se kamata obračunata u prvom obračunskom periodu pripisuje početnoj glavnici), kamata se u narednom obračunskom periodu uvećava za iznos kamate iz prvog perioda. U svakom sledećem periodu ukamaćivanja, kamata se obračunava na preostalu glavnicu, uvećanu za kamatu prethodnog perioda, odnosno obračunava se kamata na kamatu (kamatno-kamatni račun). Primenom dekurzivnog kamatnog obračuna, kamata se obračunava na kraju perioda obračuna, i to na iznos glavnice na početku osnovnog perioda kapitalizacije, a isplaćuje se na kraju perioda obračuna kamate.

3. Efektivna kamatna stopa (u daljem tekstu: EKS) jeste dekurzivna kamatna stopa koja se obračunava na godišnjem nivou, i to primenom složenog kamatnog računa - obračun konformnom metodom, s tim što se pri obračunu EKS na kredite koristi korektivni faktor za diskontovane novčane prilive i odlive sredstava depozita položenog kao sredstvo obezbeđenja tih kredita (novčani depozit).

Jedinstveni način izračunavanja EKS zasniva se na metodu neto sadašnje vrednosti.

EKS se iskazuje u procentima s dve decimale, uz zaokruživanje druge decimale, i važi od dana obračuna (primer: EKS%= x,xx%).

4. Pod novčanim tokovima, u smislu ovog uputstva, podrazumevaju se svi tokovi novca između banke i klijenta koji su u vezi sa odobravanjem kredita, odnosno koji su deo uslova korišćenja kredita (npr. isplata glavnice, otplata anuiteta, jednokratna provizija za odobrenje kredita, naknada za servisiranje kreditne partije i sl.) ili uslovljavaju odobravanje kredita (naknada za obradu kreditnog zahteva i dr.).

Kod kreditnog odnosa, neto novčanim tokom u određenom periodu smatra se razlika između svih uplata u korist banke - poverioca i svih isplata u korist korisnika kredita - dužnika u toku ugovorenog roka.

Kod depozitnog odnosa, neto novčanim tokom u određenom periodu smatra se razlika između svih uplata u korist banke - primaoca depozita i svih isplata u korist deponenta banke u toku ugovorenog roka.

5. Osnovnim periodom, u smislu ovog uputstva, smatra se jedan dan.

6. Jedan primerak plana otplate kredita i plana isplate depozita iz tačke 7. Odluke, koji su kao obrasci 1 i 2 štampani uz ovo uputstvo i njegov su sastavni deo, s pomoćnim kolonama za izračunavanje EKS-a, banka zadržava u svojoj dokumentaciji.

7. Pregled bitnih elemenata otplate kredita, koji se klijentu dostavlja u smislu tačke 6. stav 1. Odluke, dat je kao prilog 1 uz ovo uputstvo i njegov je sastavni deo.

8. Plan otplate kredita (Obrazac 1) sačinjava se uz pretpostavku da će ugovorne strane uredno izvršavati svoje obaveze.

Obrazac 1 popunjava se na sledeći način:

1) u kolonu Period unosi se redni broj perioda u kome je došlo do određenog novčanog toka. Nulti period je period prvog novčanog toka ili ugovoreni datum stavljanja kredita na raspolaganje, zavisno od toga koji od ta dva perioda nastupa ranije. Poslednji period je period poslednjeg novčanog toka;

2) u kolonu Datum dospeća unosi se tačan datum dospeća (prema kalendarskom broju dana u mesecu i 365/366 dana u godini);

3) u kolonu Isplata kredita unosi se iznos kredita, odnosno iznos tranši koje se isplaćuju na određeni datum;

4) u kolonu Druge isplate unose se druge isplate koje banka izvršava u vezi sa zaključenim ugovorom o kreditu (npr. preplaćene kamate i sl.);

5) u kolonu Anuitet unose se podaci o anuitetima (jednaki anuiteti, promenljivi anuiteti s jednakim otplatnim kvotama, promenljivi anuiteti s promenljivim otplatnim kvotama i drugi anuiteti);

6) u kolonu Uplata glavnice unosi se deo glavnice iz anuiteta koji se uplaćuje u određenom periodu;

7) u kolonu Uplata kamate unosi se iznos kamate koji se uplaćuje iz anuiteta u određenom periodu, kao i iznos interkalarne kamate, a na planu otplate kredita obavezno se navodi nominalna kamatna stopa (fiksna ili varijabilna);

8) u kolonu Druge uplate unose se druge uplate koje korisnik kredita plaća banci na osnovu zaključenog ugovora o kreditu, i to:

- troškovi obrade kreditnog zahteva,

- troškovi koji nastaju pri odobravanju kredita,

- troškovi obrade kredita,

- premije osiguranja kredita koje na teret korisnika kredita, a u vidu dodatnih provizija, plaća banka,

- naknade na neiskorišćeni deo okvirnog kredita,

- troškovi obrade novčanih sredstava položenih za odobravanje kredita (depozit, odnosno kolateral),

- ostale naknade ili provizije u vezi s kreditom.

U ovu kolonu ne unose se:

- troškovi procene vrednosti nepokretnosti i pokretnih stvari,

- premije osiguranja ili druge naknade u vezi sa sredstvima obezbeđenja kredita,

- troškovi upisa u sudski registar,

- troškovi pribavljanja izvoda iz zemljišnih knjiga,

- troškovi pribavljanja uverenja, potvrda, dozvola i rešenja nadležnih organa,

- zatezne kamate, penali i ostali troškovi nepoštovanja ugovornih odredaba,

- troškovi Kreditnog biroa,

- poštarina, troškovi telegrama i telefaksa i slični troškovi;

9) u kolonu Stanje kredita unosi se stanje kredita u određenom periodu, koje je jednako iznosu kredita umanjenom za do tada otplaćeni deo glavnice;

10) u kolonu Tokovi novčanog depozita (kolateral) unose se svi novčani tokovi u vezi s depozitom (uplata i isplata depozita, kao i troškovi i kamata u vezi s depozitom);

11) u kolonu Opis unosi se kratak opis novčanog toka u određenom periodu;

12) u kolonu Neto novčani tok unosi se pozitivni novčani tok, koji se sastoji od razlike zbira podataka iz kolona 6, 7 i 8 i zbira podataka iz kolona 3 i 4 u određenom periodu;

13) u kolonu Diskontovani neto novčani tok unosi se iznos diskontovanja neto novčanog toka iz kolone 12, koji se izračunava primenom sledeće formule:

NNTK (1+	GKS	)- (d/t),	pri čemu je
	100

NNTk -	neto novčani tok u određenom periodu,
GKS -	godišnja kamatna stopa, koja se ne iskazuje u planu otplate kredita i koja je aproksimativno rešenje sledeće jednačine:

 

Sk[NNTK (1+		GKS	)- (d/t),	]= 0, a
		100

d/t -

zbir (1) broja dana od datuma nultog perioda do 31. decembra te godine, kao dela broja dana u godini nultog perioda, (2) broja godina od godine novčanog toka koji se diskontuje do godine nultog perioda, ali ne uključujući te dve godine, i (3) broja dana od datuma početka novčanog toka koji se diskontuje, kao dela broja dana u godini tog novčanog toka, do 31. decembra prethodne godine. Matematička formula za obračun d/t izražava se na sledeći način:

t(0) = 1 + yyyy(0).12.31.- yyyy(0).01.01	, pri čemu je
t(k) = 1+ yyyy(k).12.31. - yyyy(k).01.01

dat(0) -

datum nultog perioda, a dat(k) - datum perioda u kome je novčani tok koji se diskontuje;

13a) u kolonu Diskontovane isplate kredita unose se diskontovane vrednosti isplata kredita iz kolone 3. Pri diskontovanju koristi se prethodno izračunata godišnja kamatna stopa, a sve isplate se diskontuju na nulti period pomoću sledeće formule:

DIKn = ((IKn(1+GKS/100)ˆ(-d/t)), pri čemu je

DIKn - diskontovana isplata kredita u određenom periodu,

IKn - isplata kredita u određenom periodu;

13b) u kolonu Diskontovani tokovi novčanog depozita unose se diskontovane vrednosti tokova novčanog depozita iz kolone 10. Pri diskontovanju koristi se prethodno izračunata godišnja kamatna stopa, a diskontovanje se vrši na nulti period pomoću sledeće formule:

DTNDn = ((TNDn(1+GKS/100)ˆ(-d/t)), pri čemu je

DTNDn - diskontovani tok novčanog depozita u određenom periodu,

TNDn - tok novčanog depozita u određenom periodu;

14) u rubrici Ukupno se u koloni 13 sabiraju svi diskontovani neto novčani tokovi iz pojedinih perioda, čiji rezultat mora biti nula.

Matematička formula za obračun EKS, i to na osnovu podataka iz kolona 14 i 15 Obrasca 1, izražava se na sledeći način:

EKS = GKS (UDIK/(UDIK-UDTND)), pri čemu je

UDIK - zbir diskontovanih isplata kredita i nalazi se u koloni 14, u rubrici Ukupno,

UDTND - zbir diskontovanih tokova novčanih depozita i nalazi se u koloni 15, u rubrici Ukupno.

9. Kod kredita po tekućem računu (tzv. minus po tekućem računu) plan otplate kredita se ne izrađuje, jer se ovi krediti vraćaju iz prvog priliva na klijentov račun. Za izračunavanje i iskazivanje EKS koja se odnosi na te kredite, u obračun se uključuje jedino nominalna kamatna stopa. Ako banka obračunava različite kamatne stope za različite iznose prekoračenja, izračunava i iskazuje celu skalu EKS, uz precizno navođenje graničnih iznosa prekoračenja na koje se pojedina EKS primenjuje. Banka obaveštava klijenta o EKS, kao i o drugim naknadama, provizijama i troškovima u vezi sa ovom vrstom kredita.

Odredba stava 1. ove tačke odnosi se i na ostale okvirne kredite (revolving okvirni kredit po kreditnim karticama i dr.).

10. Kod ugovorenih kreditnih linija, ako se ne mogu unapred utvrditi datumi povlačenja sredstava, svako povlačenje smatra se posebnim kreditom i za njega se izrađuje plan otplate kredita (Obrazac 1).

11. Za poslove po osnovu izdavanja akcepta, poslove faktoringa i finansijskog lizinga i poslove revolvinga, kao i za kredite po karticama koje se distribuiraju na prodajnim mestima, banka ne izrađuje plan otplate kredita i ne iskazuje EKS.

12. Plan isplate depozita (Obrazac 2) sačinjava se uz pretpostavku da će ugovorne strane uredno izvršavati svoje obaveze.

Obrazac 2 popunjava se na sledeći način:

1) u kolonu Period unosi se redni broj perioda u kome je došlo do određenog novčanog toka. Nulti period je period prvog novčanog toka ili ugovoreni datum stavljanja depozita na raspolaganje, zavisno od toga koji od ta dva perioda nastupa ranije. Poslednji period je period poslednjeg novčanog toka;

2) u kolonu Datum dospeća unosi se tačan datum dospeća (prema kalendarskom broju dana u mesecu i 365/366 dana u godini);

3) u kolonu Uplata depozita unosi se iznos depozita (odnosno dela depozita) koji treba da se uplati na račun banke, i to na onaj datum kada je izvesno da će doći do uplate;

4) u kolonu Uplate u korist klijenta upisuju se iznosi sredstava koje banka obračunava u korist klijenta (npr. iznos pripisane kamate, bonusi tokom trajanja ili produženja depozita i sl.);

5) u kolonu Druge uplate upisuju se druge uplate koje deponent (vlasnik sredstava) izvršava na zahtev banke, u skladu sa internim propisima banke (npr. naknada za vođenje računa i sl.);

6) u kolonu Iznos depozita za isplatu upisuje se iznos sredstava koja se isplaćuju na datum kada je izvesno da će doći do isplate (npr. nakon isteka roka dospeća depozita i sl.);

7) u kolonu Iznos kamate upisuje se iznos kamate koji će se isplaćivati u određenom periodu;

8) u kolonu Isplate po depozitu upisuju se zaduženja klijenta koja se obustavljaju na teret depozita (npr. obustava naknade za vođenje računa);

9) u kolonu Druge isplate unose se druge isplate koje banka isplaćuje deponentu na osnovu ugovora o depozitu (npr. isplata premije na depozit uslovljena ispunjenjem određenih uslova i slične isplate);

10) u kolonu Stanje depozita upisuje se stanje depozita u određenom periodu, koje se dobija kada se iznos uplaćenog depozita, uvećanog za pripisanu kamatu, odnosno druge pripise, umanji za naknade koje banka obustavlja s računa klijenta. Za potrebe obračuna EKS datum isteka depozita je datum kada se ukupan iznos depozita, s pripadajućom kamatom, isplaćuje deponentu;

11) u kolonu Opis unosi se kratak opis novčanog toka u određenom periodu;

12) u kolonu Neto novčani tok unosi se novčani tok koji predstavlja razliku zbira podataka iz kolona 3 i 5 i zbira podataka iz kolona 6, 7 i 9 u određenom periodu;

13) u kolonu Diskontovani neto novčani tok unosi se iznos diskontovanja neto novčanog toka iz kolone 12, koji se izračunava primenom sledeće formule:

		, pri čemu je

 

NNTk -	neto novčani tok u određenom periodu,
EKS -	stopa koja u diskontnom faktoru označava EKS,
d/t -	zbir (1) broja dana od datuma nultog perioda do 31. decembra te godine, kao dela broja dana u godini nultog perioda, (2) broja godina od godine novčanog toka koji se diskontuje do godine nultog perioda, ali ne uključujući te dve godine, i (3) broja dana od datuma početka novčanog toka koji se diskontuje, kao dela broja dana u godini tog novčanog toka, do 31. decembra prethodne godine.

Matematička formula za obračun d/t izražava se na sledeći način:

 

 

t(0) = 1 + yyyy(0).12.31.- yyyy(0).01.01	, pri čemu je
t(k) = 1+ yyyy(k).12.31.- yyyy(k).01.01

dat(0) -

datum nultog perioda, a dat(k) - datum perioda u kome je novčani tok koji se diskontuje;

14) u rubrici Ukupno se u koloni 13 sabiraju svi diskontovani neto novčani tokovi iz pojedinih perioda, čiji rezultat mora biti nula.

13. Za izračunavanje EKS po formulama iz ovog uputstva koriste se metodi pokušaja i linearne interpolacije, uz upotrebu odgovarajućeg kompjuterskog programa.

14. Za tekuće račune (tzv. transakcijske račune), kao i za račune štednih uloga i depozita po viđenju, ne izrađuje se plan isplate depozita, a za izračunavanje i iskazivanje EKS koja se odnosi na te depozite, u obračun se uključuje jedino nominalna kamatna stopa. Ako banka obračunava različite kamatne stope za različite iznose depozita, izračunava i iskazuje celu skalu EKS, uz precizno navođenje graničnih iznosa depozita na koje se pojedina EKS primenjuje. Banka obaveštava klijenta o EKS, kao i o drugim naknadama, provizijama i troškovima u vezi sa ovom vrstom depozita.

15. Banka, u skladu sa Odlukom, dostavlja Narodnoj banci Srbije Pregled ponderisanih efektivnih kamatnih stopa na ukupnu ponudu kredita i depozita, koji je kao prilog 2 dat uz ovo uputstvo i njegov je sastavni deo.

Pregled iz stava 1. ove tačke banka izrađuje posebno za kredite indeksirane valutnom klauzulom, posebno za dinarske kredite i posebno za devizne kredite.

16. Ovo uputstvo stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku RS", a primenjivaće se od 15. marta 2005. godine.

 

Samostalna odredba Uputstva o izmenama i dopunama
Uputstva za primenu Odluke o jedinstvenom načinu obračuna i iskazivanja efektivne kamatne stope na kredite i depozite

("Sl. glasnik RS", br. 28/2005)

7. Ovo uputstvo stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku RS".

 

Obrazac 1

 

(naziv, adresa i sedište banke)

 

PLAN OTPLATE KREDITA

 

(telefon/faks banke)
Valuta: ______________________	Anuitet: ______________________________
Iznos kredita: ________________	Nominalna kamatna stopa: fiksna/varijabilna		EKS: _____________

 

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
Period	Datum dospeća	Isplata kredita	Druge isplate	Anuitet	Uplata glavnice	Uplata kamate	Druge uplate	Stanje kredita	Tokovi novčanog depozita (kolateral)	Opis	Neto novčani tok	Diskontovani neto novčani tok	Diskontovane isplate kredita	Diskontovani tokovi novčanog depozita
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
...
...
...
Ukupno:

 

Napomena: Iskazana EKS važi na datum izrade plana otplate kredita.

 

Obrazac 2

 

(naziv, adresa i sedište banke)

 

PLAN ISPLATE DEPOZITA

 

(telefon/faks banke)
Valuta: ______________________	Nominalna kamatna stopa: ___________		% Premija za depozit ________	EKS: _________
Iznos depozita: ________________

 

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
Period	Datum dospeća	Uplata depozita	Uplate u korist klijenta	Druge uplate	Iznos depozita za isplatu	Iznos kamate	Isplate po depozitu	Druge isplate	Stanje depozita	Opis	Neto novčani tok	Diskontovani neto novčani tok
0
1
2
3
4
5
...
...
Ukupno:

Napomena: Iskazana EKS važi na datum izrade plana otplate.

 

Prilog 1

 

(naziv, adresa i sedište banke)
(telefon/faks banke)
	(kredit: potrošački/gotovinski/stambeni/ostali)

 

PREGLED BITNIH ELEMENATA OTPLATE KREDITA

 

1.	Iznos kredita
2.	Period otplate
3.	Nominalna kamatna stopa
4.	Efektivna kamatna stopa
5.	Ukupan iznos kamate za period korišćenja kredita
6.	Ukupan iznos drugih troškova koje klijent treba da plati u toku korišćenja kredita
7.	Iznos otplatne rate

 

		(potpis ovlašćenog lica banke)

 

Prilog 2

 

(naziv, adresa i sedište banke)
(telefon/faks banke)

 

PREGLED PONDERISANIH EFEKTIVNIH KAMATNIH STOPA NA UKUPNU PONUDU KREDITA I DEPOZITA

na dan ____________ godine

 

Redni broj	KREDITI/DEPOZITI (vrste)	EKS na kratkoročne kredite/depozite			EKS na dugoročne kredite/depozite
		do 3 meseca	3-6 meseci	6-12 meseci	1-5 godina	5-10 godina	preko 10 godina
1	KREDITI
1.1.	Krediti fizičkim licima
	Krediti za poljoprivrednu delatnost
	Krediti za obavljanje drugih delatnosti
	Krediti za stambenu izgradnju
	Potrošački krediti
	Minusni saldo na tekućim računima
	Ostali krediti fizičkim licima
	...
1.2.	Krediti pravnim licima
	Kratkoročni plasmani - minusni saldo na tekućim računima
	Krediti javnim preduzećima
	Krediti drugim preduzećima
	Krediti javnom sektoru
	Krediti ostalim komitentima
	Ostali krediti pravnim licima
	...
2	DEPOZITI
2.1.	Depoziti fizičkih lica
	...
	...
2.2.	Depoziti pravnih lica
	...
	...
	...