PRAVILNIK

O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU ZA GIMNAZIJU

("Sl. glasnik SRS - Prosvetni glasnik", br. 5/90 i "Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/91, 3/92, 17/93, 2/94, 2/95, 8/95, 23/97, 2/2002, 5/2003, 10/2003, 11/2004, 18/2004, 24/2004, 3/2005, 11/2005 i 2/2006)

Član 1

Ovim pravilnikom utvrđuje se nastavni plan i program opšteg tipa i gimnazije sa društveno-jezičkim i prirodno-matematičkim smerom.

Nastavni plan i program iz stava 1. ovog člana sastavni su deo ovog pravilnika.

I PLAN OBRAZOVANJA ZA PREDMETE I RAZREDA GIMNAZIJE

Član 2

Plan obrazovanja za predmete I razreda jednak je za gimnaziju opšteg tipa i gimnaziju sa društveno-jezičkim, odnosno prirodno-matematičkim smerom.

Član 3

Broj časova nastave srpskog jezika i književnosti iznosi po četiri časa sedmično sa 148 časova godišnje.

U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na jeziku narodnosti, broj časova srpskog jezika i književnosti u I razredu iznosi po dva časa sedmično sa 74 časova godišnje.

Član 4

U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na albanskom, mađarskom, rumunskom, bugarskom, rusinskom, odnosno slovačkom jeziku, broj časova nastave jezika narodnosti iznosi po četiri časa sedmično sa 148 časova godišnje.

Član 5

Za prvi i drugi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog i španskog jezika iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.

Član 6

Broj časova nastave latinskog jezika u I razredu iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.

Član 7

Broj časova nastave istorije iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.

Član 8

Broj časova nastave geografije iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.

Član 9

Broj časova biologije iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.

Član 10

Broj časova nastave matematike iznosi po četiri časa sedmično sa 148 časova godišnje.

Član 11

Broj časova nastave fizike iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.

Član 12

Broj časova nastave hemije iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.

Član 13

Broj časova nastave računarstva i informatike u I razredu gimnazije opšteg tipa, društveno-jezičkog smera i prirodno-matematičkog smera iznosi po dva časa vežbi nedeljno sa 74 časa vežbi godišnje.

Član 14

Broj časova nastave muzičke kulture iznosi po jedan čas sedmično sa 37 časova godišnje.

Član 15

Broj časova nastave likovne kulture iznosi po jedan čas sedmično sa 37 časova godišnje.

Član 16

Broj časova fizičkog vaspitanja iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje.

Član 17

Programi obrazovanja za predmete iz čl. 3. do 16. ovog pravilnika sastavni su deo ovog pravilnika.

II PLAN OBRAZOVANJA ZA PREDMETE II, III i IV RAZREDA GIMNAZIJE OPŠTEG TIPA

Član 18

Broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po četiri časa sedmično sa 144 časa godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.

U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na jeziku narodnosti, broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu sa dva časa sedmično po 64 časa godišnje.

Član 19

U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na albanskom, mađarskom, rumunskom, bugarskom, rusinskom, odnosno slovačkom jeziku broj časova nastave jezika narodnosti iznosi u II razredu po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po četiri časa sedmično sa 144 časa godišnje i u IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.

Član 20

Za prvi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, odnosno nemačkog jezika u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po četiri časa sedmično sa 144 časa godišnje i IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.

Za drugi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, nemačkog i španskog jezika u II iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.

Član 21

Broj časova nastave latinskog jezika u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.

Član 22

Broj časova nastave ustava i prava građana u IV razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.

Član 23

Broj časova nastave sociologije u IV razredu iznosi po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 24

Broj časova nastave psihologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.

Član 25

Broj časova nastave filozofije u III razredu iznosi po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.

Član 26

Broj časova nastave istorije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 27

Broj časova nastave geografije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje i III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.

Član 28

Broj časova nastave biologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 29

Broj časova nastave matematike u II razredu iznosi po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po četiri časa sedmično sa 144 časa godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.

Član 30

Broj časova nastave fizike u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 31

Broj časova nastave hemije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 32

Broj časova nastave muzičke kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje.

Član 33

Broj časova nastave likovne kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje.

Član 34

Broj časova fizičkog vaspitanja u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 35

Broj časova nastave računarstva i informatike u II razredu iznosi 60 časova vežbi godišnje.

III PLAN OBRAZOVANJA ZA PREDMETE II, III i IV RAZREDA GIMNAZIJE SA DRUŠTVENO-JEZIČKIM SMEROM

Član 36

Broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po pet časova sedmično sa 180 časova godišnje i IV razredu po pet časova sedmično sa 160 časova godišnje.

Član 37

U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na albanskom, mađarskom, rumunskom, bugarskom, rusinskom, odnosno slovačkom jeziku broj časova nastave jezika narodnosti iznosi u II razredu po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje, u III razredu po pet časova sedmično sa 180 časova godišnje i IV razredu po pet časova sedmično sa 160 časova godišnje.

Član 38

Za prvi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, odnosno nemačkog jezika u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po pet časova sedmično sa 180 časova godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.

Član 39

Broj časova nastave latinskog jezika u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.

Član 40

Broj časova nastave ustava i prava građana u IV razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.

Član 41

Broj časova nastave sociologije u IV razredu iznosi po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.

Član 42

Broj časova nastave psihologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.

Član 43

Broj časova nastave filozofije u III razredu iznosi po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.

Član 44

Broj časova nastave istorije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.

Član 45

Broj časova nastave geografije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, i III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.

Član 46

Broj časova nastave biologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje i u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.

Član 47

Broj časova nastave matematike u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 48

Broj časova nastave fizike u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 49

Broj časova nastave hemije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časa godišnje.

Član 50

Broj časova nastave muzičke kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje, u III razredu po jedan čas sedmično sa 36 časova godišnje i IV razredu po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.

Član 51

Broj časova nastave likovne kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje, u III razredu po jedan čas sedmično sa 36 časova godišnje i IV razredu po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.

Član 52

Član 53

Broj časova nastave računarstva i informatike u III razredu iznosi jedan čas sedmično sa 36 časova godišnje i 30 časova vežbi.

IV PLAN OBRAZOVANJA ZA PREDMETE II, III i IV RAZREDA GIMNAZIJE SA
PRIRODNO-MATEMATIČKIM SMEROM

Član 54

Broj časova nastave srpskog jezika i književnosti u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.

Član 55

U gimnaziji u kojoj učenici stiču obrazovanje na albanskom, mađarskom, rumunskom, bugarskom, rusinskom, odnosno slovačkom jeziku broj časova nastave jezika narodnosti iznosi u II razredu po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.

Član 56

Za prvi strani jezik broj časova nastave engleskog, francuskog, ruskog, odnosno nemačkog jezika u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 57

Broj časova nastave ustava i prava građana u IV razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje.

Član 58

Broj časova nastave sociologije u IV razredu iznosi po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 59

Broj časova nastave psihologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje.

Član 60

Broj časova nastave filozofije u III razredu iznosi po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 61

Broj časova nastave istorije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.

Član 62

Broj časova nastave geografije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje i III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje.

Član 63

Broj časova nastave biologije u II razredu iznosi po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po tri časa sedmično sa 96 časova godišnje.

Član 64

Broj časova nastave matematike u II razredu iznosi po pet časova sedmično sa 175 časova godišnje, u III razredu po pet časova sedmično sa 180 časova godišnje i IV razredu po četiri časa sedmično sa 128 časova godišnje.

Član 65

Broj časova nastave fizike u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 118 časova godišnje i u IV razredu po pet časova sedmično sa 160 časova godišnje.

Član 66

Broj časova nastave hemije u II razredu iznosi po tri časa sedmično sa 105 časova godišnje, u III razredu po tri časa sedmično sa 108 časova godišnje i IV razredu po dva časa sedmično sa 64 časa godišnje.

Član 67

Broj časova nastave muzičke kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje.

Član 68

Broj časova nastave likovne kulture u II razredu iznosi po jedan čas sedmično sa 35 časova godišnje.

Član 69

Član 70

Broj časova nastave računarstva i informatike u IV razredu iznosi jedan čas sedmično sa 32 časa godišnje i 30 časova vežbi.

IVa IZBORNI PREDMETI

Član 70a

Broj časova nastave verske nastave i građanskog vaspitanja, odnosno drugog predmeta etičko-humanističkog sadržaja u I, II, III i IV razredu iznosi po jedan čas nedeljno.

Verska nastava i građansko vaspitanje, odnosno drugi predmet etičko-humanističkog sadržaja ostvaruju se kao izborni predmeti.

Izuzetno od stava 2. ovog člana verska nastava i građansko vaspitanje ostvaruju se kao fakultativni predmeti za učenike koji su upisani u prvi razred gimnazije školske 2001-2002. godine.

V FAKULTATIVNE AKTIVNOSTI

1. Fakultativne nastavne aktivnosti

Član 71

Broj časova nastave jezika drugog naroda ili narodnosti sa elementima nacionalne kulture u I razredu iznosi po dva časa sedmično sa 74 časa godišnje, u II razredu po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje, u III razredu po dva časa sedmično sa 72 časa godišnje i u IV razredu po dva časa sedmično i 64 časa godišnje.

Broj časova nastave trećeg stranog jezika ima isti fond i raspored kao i jezik iz stava 1. ovog člana.

Član 72

Nastava nacrtne geometrije, astronomije, likovne umetnosti, muzičke umetnosti, sociologije, kulture, razvojne psihologije, etike, scenske umetnosti, demografije, geologije, klasičnog grčkog jezika i opšte lingvistike predviđena je po dva časa sedmično sa 70 časova godišnje bez određenja razreda.

Nastava istorije umetnosti i pedagogije predviđena je po četiri časa sedmično sa 140 časova godišnje bez određenja razreda.

Član 73

Program predmeta iz čl. 72. i 73. ovog pravilnika sastavni je deo ovog pravilnika.

Član 73a

Broj časova nastave iz predmeta Košarka iznosi tri časa sedmično, odnosno u I razredu 111 časova, u II - 105, III - 108 i IV - 96 časova godišnje.

Broj časova nastave iz predmeta Osnove sportskog novinarstva u III razredu iznosi jedan čas sedmično, odnosno 36 časova godišnje.

Broj časova nastave iz predmeta Osnove marketinga u sportu u IV razredu iznosi jedan čas sedmično, odnosno 32 časa godišnje.

2. Fakultativne vannastavne aktivnosti

Član 74

Ekskurzije učenika predviđene su do tri dana u svakom od četiri razreda, stvaralačke i slobodne aktivnosti učenika od 30 do 60 časova u svakom razredu, hor sa dva časa nedeljno, a kulturna javna delatnost škole sa dva radna dana u školskoj godini.

VI OSTALI OBLICI OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA

Član 75

Osim nastave gimnazije ostvaruju dodatni, dopunski i pripremni rad do 60 časova u svakom razredu, društveno korisni rad od po dva radna dana u svakom razredu i za rad sa učeničkom zajednicom od 15 do 30 časova u svakom razredu.

VII ZAVRŠNA ODREDBA

Član 76

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije - Prosvetnom glasniku".

Samostalni član Pravilnika o izmenama i dopunama
Pravilnika o planu obrazovanja i vaspitanja za gimnazije i program obrazovanja i vaspitanja za I razred

("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/91)

Član 5

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije - Prosvetnom glasniku", a primenjivaće se od školske 1991/92 godine.

Samostalni član Pravilnika o izmenama i dopunama
Pravilnika o planu i programu obrazovanja i vaspitanja za gimnaziju

("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 3/92)

Član 25

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".

PLAN OBRAZOVANJA ZA GIMNAZIJU

NASTAVNI PLAN

GIMNAZIJA - OPŠTI TIP**

Red. broj	I OBAVEZNI PREDMETI	PRVI RAZRED					DRUGI RAZRED					TREĆI RAZRED					ČETVRTI RAZRED					UKUPNO
		razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.
		nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.
		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V
1.	a. Srpski jezik i književnost b. ____ jezik i književnost*	4		148			4		140			4		144			4		128			16		560
1.	a. Srpski jezik i književnost b. ____ jezik i književnost*	4		148			4		140			4		144			4		128			16		560
2.	Srpski kao nematernji jezik*	2*					2*					2*					2*					8*
3.	Prvi strani jezik	2		74			2		70			4		144			3		96			11		384
4.	Drugi strani jezik	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
5.	Latinski jezik	2		74			2		70			-					-					4		144
6.	Ustav i prava građana	-					-					-					1		32			1		32
7.	Sociologija	-					-					-					2		64			2		64
8.	Psihologija	-					2		70			-					-					2		70
9.	Filozofija	-					-					2		72			3		96			5		168
10.	Istorija	2		70			2		74			2		72			2		64			8		280
11.	Geografija	2		74			2		70			2		72			-					6		216
12.	Biologija	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
13.	Matematika	4		148			4		140			4		144			4		128			16		560
14.	Fizika	2		74			2		70			3		108			2		64			9		316
15.	Hemija	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
16.	Računarstvo i informatika		2		74	-	-	-	-	60	-	1	-	36	30	-	1	-	32	30		3	1	105	157
17.	Muzička kultura	1		37			1		35			-					-					2		72
18.	Likovna kultura	1		37			1		35			-					-					2		72
19.	Fizičko vaspitanje	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
	Ukupno A:	29	1	1073	37	-	30	-	1050	60	-	30		1080	30	-	30		960	30		119	1	4163	157
	Ukupno A:	30		1110			30		1110			30		1110			30		990			120		4320

Napomena: *) Za učenike koji nastavu slušaju na jednom od jezika narodnosti (Zakon o srednjoj školi, član 5).

NASTAVNI PLAN

GIMNAZIJA - DRUŠTVENO-JEZIČKI SMER**

Red.broj	I OBAVEZNI PREDMETI	PRVI RAZRED					DRUGI RAZRED					TREĆI RAZRED					ČETVRTI RAZRED					UKUPNO
		razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.
		nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.
		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V
1.	a. Srpski jezik i književnost	4		148			4		140			5		180			5		160			18		628
	b. ____ jezik i književnost*
2.	Srpski kao nematernji jezik*	2*					2*					2*					2*					8*
3.	Prvi strani jezik	2		74			3		105			5		180			4		128			14		487
4.	Drugi strani jezik	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
5.	Latinski jezik	2		74			2		70			-					-					4		144
6.	Ustav i prava građana	-					-					-					1		32			1		32
7.	Sociologija	-					-					-					3		96			3		96
8.	Psihologija	-					2		70			-					-					2		70
9.	Filozofija	-					-					2		72			3		96			5		168
10.	Istorija	2		70			2		74			3		108			3		96			10		348
11.	Geografija	2		74			2		70			2		72			-					6		216
12.	Biologija	2		74			2		70			2		72			-					6		216
13.	Matematika	4		148			3		105			2		72			2		64			11		389
14.	Fizika	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
15.	Hemija	2		74			2		70			-					-					4		144
16.	Računarstvo i informatika		2		74	-	-	-	-	60	-	1	-	36	30	-	1	-	32	30	-	3	1	105	157	-
17.	Muzička kultura	1		37			1		35			1		36			1		32			4		140
18.	Likovna kultura	1		37			1		35			1		36			1		32			4		140
19.	Fizičko vaspitanje	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
	Ukupno A:	29	1		37	-	30		1050	60	-	30		1080	30	-	30		960	30	-	119	1	4163	157	-
	Ukupno A:	30		1110			30		1110			30		1110			30		990			120		4320

Napomena: *) Za učenike koji nastavu slušaju na jednom od jezika narodnosti (Zakon o srednjoj školi, član 5).

NASTAVNI PLAN

GIMNAZIJA - PRIRODNO-MATEMATIČKI SMER**

Red. broj	I OBAVEZNI PREDMETI	PRVI RAZRED					DRUGI RAZRED					TREĆI RAZRED					ČETVRTI RAZRED					UKUPNO
		razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.	razr. čas. nast.				nas. u bloku god.
		nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.			nedeljno		godiš.
		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V		T	V	T	V

1.	a. Srpski jezik i književnost	4		148			3		105			3		108			4		128			14		489
	b. ____ jezik i književnost*
2.	Srpski kao nematernji jezik*	2*					2*					2*					2*					8*
3.	Prvi strani jezik	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
4.	Drugi strani jezik	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
5.	Latinski jezik	2		74			-					-					-					2		74
6.	Ustav i prava građana	-					-					-					1		32			1		32
7.	Sociologija	-					-					-					2		64			2		64
8.	Psihologija	-					2		70			-					-					2		70
9.	Filozofija	-					-					2		72			2		64			4		136
10.	Istorija	2		70			2		74			2		72			-					6		216
11.	Geografija	2		74			2		70			2		72			-					6		216
12.	Biologija	2		74			2		70			3		108			3		96			10		348
13.	Matematika	4		148			5		175			5		180			4		128			18		631
14.	Fizika	2		74			3		105			3		108			5		160			13		447
15.	Hemija	2		74			3		105			3		108			2		64			10		351
16.	Računarstvo i informatika		2		74		-	-	-	60	-	1	-	36	30	-	1	-	32	30		3	1	105	157	-
17.	Muzička kultura	1		37			1		35			-					-					2		72
18.	Likovna kultura	1		37			1		35			-					-					2		72
19.	Fizičko vaspitanje	2		74			2		70			2		72			2		64			8		280
	Ukupno A:	29	1		37		30		1050	60	-	30		1080	30	-	30		960	30		119	1	4163	157	-
	Ukupno A:	30		1110			30		1110			30		1110			30		990			120		4320

Napomena: *) Za učenike koji nastavu slušaju na jednom od jezika narodnosti (Zakon o srednjoj školi, član 5).

Ia IZBORNI PREDMETI**		PRVI RAZRED		DRUGI RAZRED		TREĆI RAZRED		ČETVRTI RAZRED		UKUPNO
Ia IZBORNI PREDMETI**		ned.	godišnje	ned.	godišnje	ned.	godišnje	ned.	godišnje	ned.	godišnje
1.	Verska nastava	1	37	1	35	1	36	1	32	4	140
2.	Drugi predmet etičko-humanističkog Sadržaja	1	37	1	35	1	36	1	32	4	140

Učenik je obavezan da prilikom upisa u prvi i svaki naredni razred škole izabere jedan od dva izborna predmeta.

		I razred		II razred		III razred		IV razred		Ukupno
		ned.	god.	ned.	god.	ned.	god.	ned.	god.	ned.	god.
II FAKULTATIVNI PREDMETI**
1.	Jezik drugog naroda ili narodnosti sa elementima nacionalne kulture	2	70	2	74	2	72	2	64	8	280
2.	Treći strani jezik	2	70	2	74	2	72	2	64	8	280
3.	Nacrtna geometrija									2	70
4.	Astronomija									2	70
5.	Likovna umetnost									4	140
6.	Muzička umetnost									2	70
7.	Sociologija kulture									2	70
8.	Istorija umetnosti									4	140
9.	Pedagogija									2	70
10.	Razvojna psihologija									2	70
11.	Etika									2	70
12.	Scenska umetnost									2	70
13.	Demografija									2	70
14.	Geologija									2	70
15.	Klasični grčki jezik									4	140
16.	Opšta lingvistika									2	70
17.	Računarstvo i informatika									6	210
18.	Košarka	3	111	3	105	3	108	3	96	12	420
19.	Osnove sportskog novinarstva					1	36			1	36
20.	Osnove marketinga u sportu							1	32	1	32

III OSTALI OBAVEZNI OBLICI OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA**		PRVI RAZRED	DRUGI RAZRED	TREĆI RAZRED	ČETVRTI RAZRED	UKUPNO
III OSTALI OBAVEZNI OBLICI OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA**		godišnje	godišnje	godišnje	godišnje	godišnje
1.	Čas odeljenskog starešine/zajednice	74 časa	70 časova	72 časa	64 časa	280 časova
2.	Dodatni rad	do 30 časova	do 30 časova	do 30 časova	do 30 časova	do 120 časova
3.	Dopunski rad	do 30 časova	do 30 časova	do 30 časova	do 30 časova	do 120 časova
4.	Pripremni i društveno-korisni rad*	do 30 časova	do 30 časova	do 30 časova	do 30 časova	do 120 časova

Napomena: *) Ako se u toku godine ukaže potreba za njim.

IV FAKULTATIVNE VANNASTAVNE AKTIVNOSTI
IV FAKULTATIVNE VANNASTAVNE AKTIVNOSTI
1.	Ekskurzije	do 3 dana	do 3 dana	do 3 dana	do 3 dana
2.	Stvaralačke i slobodne aktivnosti učenika	30-60 čas.	30-60 čas.	30-60 čas.	30-60 čas.	120-240 čas.
3.	Hor		2 časa ned.			280 čas.
4.	Kulturna i javna delatnost škole		2 radna dana

OSTVARIVANJE PLANA I PROGRAMA

Raspored radnih nedelja u toku nastavne godine

Razred	Razredno-časovna nastava	Nastava vežbi Računarstvo i informatika	Obavezne i fakultativne vannastavne aktiv.	Ukupno radnih nedelja	Ostali radni dani
I	37 nedelja	-	2 nedelje	39
II	35 nedelja	2 nedelje	2 nedelje	39
III	36 nedelja	1 nedelja	2 nedelje	39
IV	32 nedelje	1 nedelja	2 nedelje	35	4 nedelje matura

PROGRAM OBRAZOVANJA ZA I RAZRED GIMNAZIJE

Srpski jezik i književnost

(oba tipa gimnazije)

Cilj i zadaci

Cilj nastave srpskog jezika i književnosti jeste obrazovanje i vaspitanje učenika kao slobodne, kreativne i kulturne ličnosti, kritičkog uma i oplemenjenog jezika i ukusa.

Zadaci nastave srpskog jezika i književnosti su da:

- upoznaje učenike sa književnom umetnošću;

- razvija humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima srpske i svetske kulturne baštine;

- usavršava literaturnu recepciju, razvija književni ukus i stvara trajne čitalačke navike;

- upućuje učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti; i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, tumačenje i ocenjivanje književno-umetničkih dela;

- obezbeđuje funkcionalna znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;

- osposobljava učenike da se pouzdano služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja;

- širi saznajne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta;

- vaspitava u duhu opšteg humanističkog progresa i na načelu poštovanja, čuvanja i bogaćenja kulturne i umetničke baštine, civilizacijskih tekovina i materijalnih dobara u okvirima srpske i svetske zajednice;

- uvodi učenike u proučavanje jezika kao sistema;

- uvodi učenike u lingvistička znanja i pojmove;

- razvija jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika;

- osposobljava učenike da teorijska znanja o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi uspešno primenjuju u praksi;

- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i varijantnim osobenostima srpskog jezika;

- razvija umenja u pismenom i usmenom izražavanju;

- podstiče učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;

- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama;

- podstiče i razvija trajno interesovanje za nova saznanja, obrazovanje i osposobljavanje za stalno samoobrazovanje.

I razred

(4 časa nedeljno, 140 časova godišnje)**

SADRŽAJI PROGRAMA

A. KNJIŽEVNOST (88 časova)

I UVOD U PROUČAVANJE KNJIŽEVNOG DELA (30 časova)

Priroda i smisao književnosti

Pojam i naziv književnosti; književnost kao umetnost; književnost i druge umetnosti; usmena i pisana književnost; uloga književne umetnosti u društvu; književnost i proučavanje književnosti, nauke o književnosti: teorija, istorija književnosti i književna kritika.

Umetnički doživljaj, utisci, razumevanje, saznavanje i doživljavanje umetničkih vrednosti u književnom delu.

Tema, motivi, fabula i siže u književnom delu

Tema (naslov - odnos prema temi); motiv (manja tematska jedinica); fabula i siže. Pojam varijanata (usmena tvorevina jednakih fabula, različitih sižea).

Lik u književnom delu

Lik, karakter, tip (tipski likovi u narodnoj poeziji), pričalac (narator), pisac; umetnički postupci u procesu stvaranja lika; funkcija i značenja lika.

Misli i ideje u književnom delu

Ideje, misli, poruke, smisao književnoumetničkog dela. Misli i ideje - pobuđene i razvijene u čitaocu.

Kompozicija

Kompozicione celine (na primerima lirskog, epskog i dramskog dela); jedinstvo motiva (statički, dinamički, vezivni, slobodni); kompoziciono-motivacioni sklad.

Jezik književnoumetničkog dela

Jezik u književnoj umetnosti (umetnosti reči) i jezičko opštenje izvan književnog dela. Jezičke jedinice u književnoumetničkom delu (piščev izbor i raspoređivanje reči, služba reči).

Tehnika istraživanja književnoumetničkog dela

Književno delo i literatura o delu - primarni izvori (književno delo), sekundarni izvori (literatura o delu); tehnika čitanja književnog dela; vođenje beležaka, rad u biblioteci, izbor i raspored prikupljenih podataka, naučna aparatura (bibliografija, fus-nota). Samostalni pismeni rad učenika.

Dela za obradu

Sunce se devojkom ženi - lirska narodna pesma

Banović Strahinja - epska narodna pesma

Hasanaginica - narodna balada

Devojka brža od konja - narodna pripovetka

Zlatna jabuka i devet paunica - narodna pripovetka

Laza Lazarević: Prvi put s ocem na jutrenje - umet. pripov.

Anton P. Čehov: Tuga - novela

Danilo Kiš: Rani jadi - roman

Sofokle: Antigona - tragedija

Ivo Andrić: Beseda prilikom primanja Nobelove nagrade

O priči i pričanju

II KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (10 časova)

Osnovne informacije o razvoju, vrstama, tematici i osobenostima književnosti starog veka.

Ep o Gilgamešu

Homer - Ilijada (odlomak - VI pevanje)

Biblija - iz Starog zaveta - Legenda o potopu; iz Novog zaveta - Beseda na Gori; Stradanje i vaskrsenje Hristovo (Jevanđelje po Mateju)

III SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST (12 časova)

Počeci slovenske pismenosti; značaj rada Ćirila i Metodija i njihovih učenika. Najstarija slovenska pisma (glagoljica, ćirilica); staroslovenski jezik i recenzije staroslovenskog jezika; najstariji spomenici južnoslovenske kulture (Bašćanska ploča, Samuilov natpis, Brižinski spomenici, Miroslavljevo jevanđelje). Glavne vrste srednjovekovne književnosti (crkvena poezija, apokrifi, žitija i pohvale). Međusobne veze i uticaji pisane i usmene književnosti.

Sv. Sava: Žitije sv. Simeona (odlomak) - Bolest i smrt sv. Simeona

Teodosije: Žitije sv. Save (odlomak)

Jefimija: Pohvala knezu Lazaru

Despot Stefan Lazarević: (Slovo ljubve)

Konstantin Filozof: iz Žitija despota Stefana Lazarevića (o smrti Kraljevića Marka, o kosovskoj bici); usmeno predanje o sv. Savi (narodne pesme, priče, legende).

IV NARODNA (USMENA) KNJIŽEVNOST (12 časova)

Poetika narodne (usmene) književnosti. Sinkretizam, animizam, animatizam, magijski način mišljenja, magična moć reči; stvaranje kao podržavanje prirodi; intenzivnost kolektivnih osećanja, niveliranost mišljenja. Proces oblikovanja usmenih tvorevina. Usmeni stvaralac kao predstavnik svoje sredine. Odnos: stvaralac - delo - slušaoci; identifikovanje slušaoca za kazivačem; recenzija usmene sredine; opštenje i vaspitanje usmenim putem; opstajanje dela koja predstavljaju javno mnenje; individualnost usmenog stvaraoca i nasleđivanje obrazaca; pevač kao čuvar društvenog, moralnog i nacionalnog kodeksa. Istorijsko predanje.

Tipologija jednostavnijih usmenih oblika. Trajnost vrsta uočene književnosti. Njihova osnovna obeležja i razlike u funkciji. Tematski krugovi epske poezije. Junaci kao vaspitni uzori svoje sredine. Narodna poezija kao usmena istorija višeg reda u formiranju i trajanju istorijske svesti sa širim izborom usmene poezije i proze.

Srpska djevojka - narodna pesma

Kneževa večera - narodna pesma

Marko pije uz ramazan vino - narodna pesma

Dioba Jakšića - narodna pesma

Ropstvo Janković Stojana - narodna pesma

Boj na Mišaru - narodna pesma

V HUMANIZAM I RENESANSA (12 časova)

Humanizam i renesansa u Evropi i kod nas - (pojmovi, osobenosti, značaj).

F. Petrarka: Kanconijer (izbor soneta)

V. Šekspir: Romeo i Julija

Servantes: Don Kihot (odlomak)

Š. Menčetić: Prvi pogled

Dž. Držić: Gorčije žalosti jesu li gdi komu

M. Držić: Novela od Stanca, Dundo Maroje (odlomci)

VI BAROK I KLASICIZAM (7 časova)

Barok i klasicizam i njihovi glavni predstavnici u Evropi i kod nas.

I. Gundulić: Osman (odlomci iz I i VIII pevanja);

Molijer: Tvrdica

VII LEKTIRA (5 časova)

Dante Aligijeri: Božanstvena komedija (odlomak iz Pakla, pevanje V - Paolo i Frančeska)

Đovani Bokačo: Dekameron (Federigo i dona Đovana, dan peti, priča deveta)

Izbor iz poezije savremenih pesnika prema izboru učenika i nastavnika (D. Radović, M. Antić, Lj. Simović i dr.)

VIII KNJIŽEVNOTEORIJSKI POJMOVI

Na delima koja su predviđena za izučavanje u ovom razredu ponavljaju se, proširuju, usvajaju i sistematizuju osnovni književnoteorijski pojmovi.

Lirsko, epsko, dramsko pesništvo.

Lirske ("ženske") i epske (junačke) pesme. Vrste narodne lirske poezije, tematski krugovi epske poezije. Lirsko-epska pesma, balada.

Epska poezija (odlike i podela na stih i prozu).

Epska poezija u stihu: epska pesma, ep (epopeja). Epski junak.

Epska poezija u prozi: pripovetka, novela, roman; jednostavniji oblici epske proze: mit, predanje, bajka, priča. Žitije (životopis, biografija), pohvala, slovo.

Dramska poezija (odlike, podela): tragedija, komedija, drama u užem smislu reči. Renesansna komedija. Farsa. Drama i pozorište. Dramski junak.

Stih i proza. Metrika, heksametar, deseterac, cezura.

Sredstva umetničkog izražavanja

Epitet, poređenje, personifikacija, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora, lirski paralelizam. Simbol.

Humanizam, renesansa, petrarkizam, barok, klasicizam.

B. JEZIK (32 časa)

I OPŠTI POJMOVI O JEZIKU

Mesto jezika u ljudskom životu. Bitna svojstva jezika. Jezik i komunikacija.

II KNJIŽEVNI JEZIK

Raslojavanje jezika. Jezik, dijalekt i sociolekt. Jezička norma i standardizacija. Književni jezik. Funkcionalni stilovi. Nestandardni jezički varijeteti.

Štokavsko narečje, dijalekatska osnovica srpskog književnog jezika (podela, razmeštaj, osnovne osobine).

Osnovne informacije o kajkavskom i čakavskom narečju. Književni jezici na srpskom jezičkom području do XIX veka.

III JEZIČKI SISTEM I NAUKE KOJE SE NJIME BAVE

Jezik kao sistem znakova.

Fonetika i fonologija. Glasovi i foneme. Slog. Prozodija.

Morfologija. Reči i morfeme. Vrste morfema. Morfologija u užem smislu (promena reči). Građenje reči.

Sintaksa. Rečenica kao jezička i komunikativna jedinica.

Leksikologija. Lekseme. Leksički fond (rečnik, leksika).

Gramatike i rečnici srpskog jezika i način njihove upotrebe.

IV FONETIKA (SA FONOLOGIJOM I MORFOFONOLOGIJOM)

Glasovni sistem srpskog književnog jezika (ponavljanje i utvrđivanje sistematizacije glasova i njihovih karakteristika).

Fonološki sistem srpskog književnog jezika. Distinktivna funkcija srpskih fonema, najvažnije varijante fonema; Distinktivne opozicije i distinktivne crte (pokazati na odabranim primerima).

Morfofonologija. Morfofonološke alternacije i njihova uloga u promeni i tvorbi reči. Alternacije u srpskom književnom jeziku (proširivanje i utvrđivanje ranije stečenih znanja), Pravopisna rešenja.

Akcenatski sistem srpskog književnog jezika (i njegovo obeležavanje). Klitike (proklitike i enklitike). Kontrastiranje akcenatskog sistema književnog jezika i regionalnog dijalekta (gde je to potrebno). Služenje rečnikom za utvrđivanje pravilnog akcenta.

V PRAVOPIS

Osnovni principi pravopisa srpskog književnog jezika. Pravopisi i pravopisni priručnici (i služenje njima).

Pisanje velikog slova.

B. KULTURA IZRAŽAVANJA (20 časova)

I USMENO IZRAŽAVANJE

Artikulacija glasova, književna akcentuacija, melodija rečenice, jačina, visina tona, boja glasa, tempo izgovora; pauza - logička i psihološka i njihova izražajna funkcija. Akcenat reči, grupe reči, rečenice (smisaonica). Otklanjanje nestandardne akcentuacije iz učeničkog govora.

Izražajno kazivanje napamet naučenih kraćih proznih i dijaloških tekstova. Recitovanje stihova.

Korišćenje gramofonskih ploča, zvučnih zapisa i magnetofonskih traka u podsticanju, proceni i snimanju izražajnog čitanja, kazivanja i recitovanja.

Stilske vežbe. Funkcionalni stilovi: razgovorni, književnoumetnički.

II PISMENO IZRAŽAVANJE

Akcentovanje reči i obeležavanje akcentskih celina.

Pravopisne vežbe: pisanje velikog slova.

Stilske vežbe: sažimanje pismenog sastava uz pojačavanje njegove informativnosti, otklanjanje suvišnih reči i neprikladnih izraza.

Domaći pismeni zadaci (čitanje i analiza na času).

Četiri pismena zadatka godišnje.

Srpski kao nematernji jezik

(oba tipa gimnazije)

Cilj i zadaci

Cilj nastave srpskog kao nematernjeg jezika je da učenici ovladaju ovim jezikom u okviru predviđenih jezičkih sadržaja i leksike; da upoznaju elemente kulture naroda koji govore srpskim jezikom i da se tako osposobe za zajedničko učešće u raznim vidovima društvenog i kulturnog života.

Zadaci nastave srpskog kao nematernjeg jezika su da učenici:

- ovladaju standardnim jezikom u okviru 1600/2000/1) novih reči i izraza;

- dalje razviju sposobnost za razumevanje svih usmenih izlaganja;

- usvoje pravilni izgovor i prozodijske elemente;

- upoznaju gramatiku savremenog srpskog jezika;

- se osposobe za samostalno izražavanje na srpskom jeziku;

- se osposobe za razumevanje tekstova različitog žanra pisanih jezikom i stilom na višem nivou u odnosu na prethodni stupanj;

- se osposobe za korektno (pravilno) pismeno izražavanje;

- upoznaju značajnije karakteristike kulture naroda koji govore srpskim jezikom;

- upoznaju sa delima pisanim na srpskom jeziku iz savremene književnosti, kao i sa delima iz ranijih epoha jezički pristupačni učenicima;

- razviju interesovanje za dalje učenje ovog jezika;

- stiču sposobnosti i navike za samostalno korišćenje rečnika i jezičkih priručnika;

- doprinesu boljem sporazumevanju, zbližavanju i zajedničkim aktivnostima učenika različitih nacionalnosti u procesu učenja, rada i drugim vidovima društvenog života.

___________________
1) U kosim zagradama /.../ označeni su prošireni programski sadržaji za koje se opredeljuje škola na predlog predmetnog nastavnika u zavisnosti od nivoa znanja srpskog jezika učenika.

I razred

(2 časa nedeljno, 70-78 časova godišnje)**

TEMATIKA

Škola: iz života i rada učenika; novi nastavni predmeti; osnovna terminologija iz društvenih nauka.

Iz života mladih: zabavni i sportski život, učešće u društvenim aktivnostima, smotre, susreti.

Kulturni život: iz kulture (sadašnjost i prošlost); karakteristični običaji iz prošlosti u bližoj i široj okolini; o životu i radu najistaknutijih jugoslovenskih naučnika i umetnika; radio i TV-emisije iz kulture; značajnije kulturne manifestacije.

Društveni i privredni život: aktuelna zbivanja u zemlji; savremena otkrića; poljoprivredno-industrijski kombinati, zadruge.

Komunikativne funkcije: iskazivanje (ne)raspoloženja, iznenađenja, zabrinutosti, (ne)zadovoljstva, razočaranja, čuđenja, prekora, fizičkih tegoba; (ne)poželjnosti i prisustva neke osobe na nekom mestu; ubeđivanje, opraštanje.

RAD NA TEKSTU (oko 24 časa)

(10-12 tekstova u toku školske godine)

V. St. Karadžić: O narodnim pevačima

S. Raičković: Prva zarada drvene Marije

B. Nušić: Sumnjivo lice (odlomak)

J. Popović: Istinite legende (po izboru)

B. Ćopić: Surovo srce

L. Lazarević: Na bunaru

S. Janevski: Violina

Pisma streljanih drugarica Srbe i Jovanke Bukmirović i Slavke Đurišić-Đurđević

J. J. Zmaj: iz Đulića

V. Ilić: Zimsko jutro

D. Tadijanović: Visoka, žuta žita

M. Antić: Rasejani dečaci

Đ. Jakšić: Na Liparu

D. Jevrić: pesma po izboru

Izbor iz narodne proze (pripovetka, anegdote)

Koristiti i tekstove drugih žanrova u skladu sa tematikom.

LEKTIRA (3 časa)

Dva/tri/ teksta u toku školske godine po izboru nastavnika i učenika.

I. Andrić: Most na Žepi

D. Ćosić: Daleko je sunce

M. Crnjanski: Lament nad Beogradom

Izbor iz savremene proze, naučno-popularne literature, omladinske štampe.

GOVORNO I PISMENO IZRAŽAVANJE (oko 23 časa)

Vežbe razumevanja saslušanog ili pročitanog teksta, dijaloga.

Davanje kompleksnijih odgovora na postavljeno pitanje i postavljanje pitanja.

Reprodukovanje u osnovnim crtama saslušanog ili napisanog teksta, dijaloga.

Rad na literarnom tekstu: reprodukovanje sadržine; analiza teme, mesta i vremena događaja, likova, opisa, ideje i dr.; jezičko-stilska analiza.

Pričanje o samostalno odabranoj temi na osnovu sačinjenog plana.

Obaveštavanje i izveštavanje o aktuelnim događajima i zbivanjima uz davanje najosnovnijih podataka.

Razgovor o pročitanim tekstovima, TV-emisijama i drugim temama u okviru predviđene tematike.

Opisivanje slike, fotografije i sl.

Posle usmenog savladavanja predviđenim oblicima izražavanja uvežbavati odgovarajuće oblike u pisanoj formi.

Jedan pismeni zadatak u toku školske godine.

JEZIK (oko 23 časa)

Fonetika

Vokalski i konsonantski sistem standardnog jezika.

Distribucija fonema.

Akcenat: kvantitet i kvalitet akcentovanih slogova: distribucija akcenta; akcentogene reči, enklitike i proklitike.

Morfologija

Osnovni pojmovi iz morfologije: morfema; korenske i afiksalne morfeme, alomorfi, supletivni alomorfi. Vrste reči. Kriteriji za podelu reči na vrste; reči sa deklinacijom, reči sa konjugacijom.

Obeležavanje roda u standardnom jeziku kod imenica i ostalih vrsta koje imaju obeležje roda.

Deklinacioni oblici: promena imenica, singularija i pluralija tantum, promena ličnih zamenica, zameničko-pridevska promena, promena brojeva. Diferencijalna uloga prozodije u deklinaciji.

Glagoli. Ukazivanje na najkarakterističnije morfološke osobenosti: obeležavanje lica, broja i roda. Glagolski vid. Glagolski rod. Glagoli s morfemom SE.

Glagolske osnove: prezentska i infinitivna.

Nepravilni glagoli.

Bezlični (infinitni) glagolski oblici.

Sistem ličnih (finitnih) glagolskih oblika. Diferencijalna uloga prozodije u konjugaciji.

Pravopis

Utvrđivanje pravopisnih pravila u promeni i tvorbi reči.

Albanski jezik i književnost

(društveno-jezički smer)

Cilj i zadaci

Cilj i zadaci u albanskom jeziku i književnosti su da:

- upoznaje učenike sa književnom umetnošću;

- razvija humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima albanske, jugoslovenske i svetske kulturne baštine;

- usavršava literaturnu recepciju, razvija književni ukus i stvara trajne čitalačke navike;

- upućuje učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interesovanje i vrednovanje književnoumetničkih dela;

- obezbeđuje funkcionalna znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;

- osposobljava učenike da se pouzdano služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja;

- širi saznajne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta;

- uvodi učenike u proučavanje jezika kao sistema;

- uvodi učenike u lingvistička znanja i pojmove;

- razvija jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika;

- osposobljava učenike da teorijska znanja o jezičkim pojmovima i pravopisnoj normi uspešno primenjuju u praksi;

- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i varijantnim osobenostima albanskog jezika;

- razvija umenja u pismenom i usmenom izražavanju;

- podstiče učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;

- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama.

I razred

(4 časa nedeljno, 140 časova godišnje)**

SADRŽAJ PROGRAMA

A. KNJIŽEVNOST (80)

I UVOD U PROUČAVANJE KNJIŽEVNOG DELA (30)

Priroda i smisao književnosti

Umetnički doživljaj, utisci, razumevanje, saznavanje i doživljavanje umetničkih vrednosti u književnom delu.

Tema, motivi, fabula i siže u književnom delu

Tema (naslov - odnos prema temi); motiv (manja tematska jedinica); fabula i siže. Pojam varijanata (usmena tvorevina jednakih fabula, različitih sižea).

Lik u književnom delu

Lik, karakter, tip (tipski likovi u narodnoj poeziji), pričalac (narator), pisac; umetnički postupci u procesu stvaranja lika; funkcija i značenje lika.

Misli i ideje u književnom delu

Ideje, misli, poruke; smisao književnoumetničkog dela. Misli i ideje - pobuđene i razvijene u čitaocu.

Kompozicija

Kompozicione celine (na primerima lirskog, epskog i dramskog dela); jedinstvo motiva (statički, dinamički, vezivni, slobodni); kompoziciono-motivacioni sklad.

Jezik književnoumetničkog dela

Jezik u književnoj umetnosti (umetnosti reči) i jezičko opštenje izvan književnog dela. Jezičke jedinice u književnoumetničkom delu (piščev izbor i raspoređivanje reči, služba reči).

Tehnika istraživanja književnoumetničkog dela

Dela za obradu

Mnogo se voleše devojka i junak - lirska narodna pesma

Känga o Emin Durakut - epska narodna pesma

Đerđelez Alija - narodna balada

Mali Ljulj - Miđeni

Ljudi - Hivzi Sulejmani - roman

Nita - Josip Relja - drama

Beseda prilikom primanja Nobelove nagrade - O priči i pričanju - Ivo Andrić

Antigona - Sofokle - tragedija

Tuga - Anton P. Čehov - novela

II KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (5)

Osnovne informacije o razvoju, vrstama, tematici i osobenostima književnosti starog veka.

Ep o Gilgamešu

Homer - Ilijada (odlomak - VI pevanje)

III SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST (3)

Počeci slovenske pismenosti; značaj rada Ćirila i Metodija i njihovih učenika. Najstarija slovenska pisma (glagoljica, ćirilica), najstariji spomenici južnoslovenske kulture; (Baščanska ploča, Samuilov natpis i Brižinski spomenik) - informativno (2)

Počeci pismenosti na albanskom jeziku i književnosti (prvi spomenici) informativno (1)

Sv. Sava: Žitije sv. Simeona (odlomak) - Bolest i smrt sv. Simeona

IV NARODNA (USMENA) KNJIŽEVNOST (18)

Narodna književnost (usmena): pojam, razvoj i osnovne karakteristike; osnovne teme, motivi i ideje u delima albanske i jugoslovenskih narodnih književnosti: međusobni uticaji i usmene i pisane književnosti; radovi i vrste dela usmene književnosti.

Vrste narodne književnosti

Lirske narodne pesme: uspavanke - Nina-nana; Mnogo se voleše devojka i junak; Pozdrav selu; U Milice duge trepavice; Majka oplakuje sina; Ljubavni rastanak; Do viđenja, druže, do viđenja.

Epske narodne pesme (neistorijske i istorijske): Martesa e Halilit, Kënga e Emin Durakut (izbor iz epskih stihova iz usmene albanske književnosti; Marko pije uz Ramazan vino; Kneževa večera i Smrt majke Jugovića.

Narodna epika u prozi: osobenosti i vrste: basne, pripovetke, anegdote, legende (izbor).

Epsko-lirska poezija: osobenosti i vrste (balade i romanse). Balade: I ra mjegulla Bujenes, Đerzelez Alija, Çika patureshe; Hasanaginica. Romansa: Aga Imeri.

V HUMANIZAM I RENESANSA (8)

Humanizam i renesansa u evropskoj, jugoslovenskoj i albanskoj književnosti.

F. Petrarka: Kanconijer (izbor soneta)

V. Šekspir: Romeo i Julija

Dante Alegijeri: Pakao (10 pevanja)

M. Držić: Dundo Maroje (odlomak)

M. Berleti: Istorija Skenderbega (odlomak)

Stara albanska književnost (2)

Glavni predstavnici: Buzuku, Lek Matranga, Pjeter Budi, Frang Bazdi, Pjeter Bogdani - prikaz.

Istorijski, kulturni i književni značaj dela autora stare književnosti - informativno.

VI BAROK I KLASICIZAM (2)

Barok i klasicizam i njihovi glavni predstavnici u evropskoj i jugoslovenskoj književnosti.

Molijer: Tvrdica

VII LEKTIRA (12)

Šekspir: Hamlet

Servantes: Don Kihot

Njegoš: Gorski vijenac (2)

Vedat Kokona: Na valovima života

Hivzi Sulejmani: Deca moje reke

Vladeta Vuković: Pesme (izbor)

Nazim Rahmani: Krvava zemlja

VIII KNJIŽEVNOTEORIJSKI POJMOVI

Na delima koja se izučavaju u ovom razredu ponavljaju se, proširuju, usvajaju i sistematizuju osnovni književnoteorijski pojmovi.

Lirsko, epsko, dramsko pesništvo.

Lirske ("ženske") i epske (junačke) pesme. Vrste narodne lirske poezije, tematski krugovi epske poezije. Lirsko-epska pesma, balada.

Epska poezija (odlike i podela na stih i prozu).

Epska poezija u stihu: epska pesma, ep (epopeja). Epski junak.

Epska poezija u prozi: pripovetka, novela, roman; jednostavniji oblici epske proze: mit, predanje, bajka, priča. Žitije (životopis, biografija), pohvala, slovo.

Dramska poezija (odlike, podele): tragedija, komedija, drama u užem smislu reči. Renesansna komedija. Farsa. Drama i pozorište.

Dramski junak.

Stih i proza. Metrika, heksametar, deseterac, cezura.

Sredstva umetničkog izražavanja

Epitet, poređenje, personifikacija, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora, lirski paralelizam. Simbol.

Humanizam, renesansa, petrarkizam, barok, klasicizam.

B. JEZIK (32)

I OPŠTI POJMOVI O JEZIKU

Mesto jezika u ljudskom životu. Bitna svojstva jezika. Jezik i komunikacija.

II KNJIŽEVNI JEZIK

Raslojavanje jezika. Jezik, dijalekt i sociolekt. Jezička norma i standardizacija. Književni jezik. Funkcionalni stilovi. Nestandardni jezički varijeteti.

Narečja albanskog jezika (kriterijumi, podela, nazivi, razmeštaj, osnovne osobine). Dijalekatska osnovica srpskog književnog jezika.

Književni jezici na albanskom jezičkom području do XIX veka. (Povezati sa nastavom književnosti).

III JEZIČKI SISTEM I NAUKE KOJE SE NJIME BAVE

Jezik kao sistem znakova.

Fonetika i fonologija. Glasovi i foneme. Slog. Prozodija.

Morfologija. Reči i morfeme. Vrste morfema. Morfologija u užem smislu (promena reči). Tvorba reči.

Sintaksa. Rečenica kao jezička i komunikativna jedinica.

Leksikologija. Lekseme. Leksički fond (rečnik, leksika).

Gramatike i rečnici albanskog jezika i način njihove upotrebe.

IV FONETIKA (SA FONOLOGIJOM I MORFOLOGIJOM)

Glasovni sistem albanskog književnog jezika u oblasti fonetike (nosni i usni samoglasnici; samoglasnik e; grupe samoglasnika i diftonga; suglasnici: i, h, nj, c, sh, q, gj, ç, xh, zh; grupe suglasnika. Fonološki sistem albanskog književnog jezika, Distinktivna funkcija albanskog fonema, najvažnije varijante fonema; Distinktivne opozicije i distinktivne crte (pokazati na odabranim primerima).

Morfologija. Morfofonološke alternacije i njihova uloga u promeni i tvorbi reči. Alternacije u albanskom književnom jeziku (proširivanje i utvrđivanje ranije stečenih znanja).

Pravopisna rešenja.

Akcenatski sistem albanskog književnog jezika (vežbe pravilnog izgovora). Klitike (proklitike i enklitike). Kontrastiranje akcenatskog sistema književnog jezika i regionalnog dijalekta (gde je to potrebno). Služenje rečnikom za utvrđivanje pravilnog akcenta.

V PRAVOPIS

Osnovni principi pravopisa albanskog književnog jezika. Pravopisi i pravopisni priručnici (i služenje njima). Pisanje velikog slova.

KULTURNO IZRAŽAVANJE (28)

I USMENO IZRAŽAVANJE

Izražajno kazivanje napamet naučenih kraćih proznih i dijaloških tekstova. Recitovanje stihova.

Korišćenje gramofonskih ploča, zvučnih zapisa i magnetofonskih traka u podsticanju, proceni i snimanju izražajnog čitanja, kazivanja i recitovanja.

Stilske vežbe. Funkcionalni stilovi: razgovorni, književnoumetnički.

II PISMENO IZRAŽAVANJE

Akcentovanje reči i akcentskih celina.

Pravopisne vežbe: pisanje velikog slova.

Stilske vežbe: sažimanje pismenog sastava uz pojačavanje njegove informativnosti, otklanjanje suvišnih reči i neprikladnih izraza.

Domaći pismeni zadaci (čitanje i analiza na času).

Četiri pismena zadatka godišnje.

Napomena

Albanski jezik i književnost

(prirodno-matematički smer)

I razred

(4 časa nedeljno, 140 časova godišnje)**

SADRŽAJI PROGRAMA

A. KNJIŽEVNOST (oko 80)

I NARODNA (usmena) književnost (18)

Narodna književnost (usmena): pojam, razvoj i osnovne karakteristike; osnovne teme, motivi i ideje u delima albanske i jugoslovenskih narodnih književnosti; međusobni uticaji i usmene i pisane književnosti; rodovi i vrste dela usmene književnosti.

Vrste narodne književnosti

Lirske narodne pesme: uspavanke - Nina nana; Mnogo se voleše devojka i junak; Pozdrav Selu; Pesma novoj godini; Majka oplakuje sina; Doviđenja, druže, doviđenja (albanske narodne pesme); Ljubavni rastanak (srpska narodna pesma).

Epske narodne pesme: osobenosti vrste u stihu - (neistorijska i istorijska): Marttesa e Halilit, Kenga e Emin Durakut (izbor iz epskih stihova iz usmene albanske književnosti): Marko Kraljević ukida svadbarinu i Smrt majke Jugovića (izbor iz srpske epske poezije).

Narodna epika u prozi: Vrste priča: basne, pripovetke, anegdote, legende (izbor).

Epsko-lirska poezija: osobenosti, vrste (balada i romansa), Balade: I ra mjegulla Bujenës, Đerđalez Alija, Çika potureshë; Hasanaginica. Romansa: Aga Imeri.

Napomena: Za obradu usmene književnosti jugoslovenskih naroda predviđena su 3 časa.

II KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (4)

Osnovni pojmovi o osobenostima književnosti starog veka.

Homer - Ilijada (šesti pev)

Virgilije - Enejida (odlomak)

Ep o Gilgamešu (odlomak)

III SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST (3)

Počeci pisane književnosti jugoslovenskih naroda, značaj rada Ćirila i Metodija i njihovih učenika - informativno (1)

Sava Nemanjić (sv. Sava): Žitije sv. Simeona (1)

Počeci pismenosti na albanskom jeziku i književnosti (prvi spomenici) (1)

IV HUMANIZAM I RENESANSA (10)

1. Humanizam i renesansa (preporod) u Evropi (3) Dante Alegijeri - Pakao (10 pevanje)

Frančesko Petrarka - Kanconijer (61 spev)

Vilijem Šekspir - Romeo i Julija

2. Humanizam i renesansa u književnosti jugoslovenskih naroda - informativno (1).

Marin Držić - Dundo Maroje (odlomak) (1)

3. Humanizam i renesansa u albanskoj književnosti (2)

Marin Barleti - Istorija Skenderbega (odlomak)

4. Stara albanska književnost (3)

Glavni predstavnici: Buzuku, Lek Matranga, Pjeter Budi, Frang Bardi, Pjeter Bogdani, Djon Nikol Kazazi, Julj Variboba

Istorijski, kulturni i književni značaj dela autora stare književnosti (informativno)

V BAROK, KLASICIZAM, RACIONALIZAM I PROSVETITELJSTVO (7)

Barok, klasicizam racionalizam i prosvetiteljstvo u Evropi (1)

Prosvetiteljstvo u književnosti jugoslovenskih naroda - informativno (1)

Dositej Obradović - Pismo Haralampiju (1)

Prosvetiteljstvo u albanskoj književnosti (2)

Kulturni pokret u Voskopoju u 18. veku: predstavnici: Teodor Kavalioti, Teodor Hadžifilini - Dhanil Hadžiu (prikaz).

Bejtedžijska književnost (2)

Ibrahim Nezimi Sulejman Naibi, Hasan Zuko Kamberi, Muhamet Kučuku - Čami (informativno).

VI ROMANTIZAM (35)

1. Romantizam u evropskoj književnosti (3)

- Dž. G. Bajron: Putovanje Čajlda Harolda (odlomak)

- A. Puškin: Evgenije Onjegin (odlomak)

- Š. Petefi: Sloboda sveta

2. Romantizam u književnosti jugoslovenskih naroda (bitne odlike, značajniji pisci i dela i međusobne veze tih književnosti) (ukupno 13)

Vuk Karadžić: Reformator jezika i sakupljač narodnog stvaralaštva

Branko Radičević: Đački rastanak (odlomak)

Ivan Mažuranić: Smrt Smail-age Čengića

France Prešern: Sonetni venac

Laza Kostić: Santa Marija dela Salute

Đura Jakšić: Otadžbina

3. Romantizam u albanskoj književnosti (3)

- Istorijski, društveni i kulturni uslovi. Značaj Prizrenske lige.

- Kulturna društva, škole, listovi i časopisi na albanskom jeziku. Skupljanje folklora (Thimi Mitko, Zef Jubani) - osvrt

- Predstavnici:

Naum Većiljhardži: (prosvetiteljska i književna delatnost);

Jeronim De Rada: Këngët e Milosaos

Gavril Dara i Riu: Kënga e spresme e Balës

Konstantin Kristoforidi: Rad u oblasti jezika (bukvar, gramatika, rečnik, prevodi) i književnosti (Lov brđana) - osvrt Zef Serembe: "Vjersha" (Pesme) - Prijateljstvo, Mojoj dragi (osvrt).

Naim Frašeri: Život i književno stvaralaštvo. "Bagëti e bujqësi II deo (odlomak); "Lulet e verës" (Život, Srce, Lepota); Istorija Skenderbega (odlomak) - prikaz

Sami Frašeri: kulturna, jezička i književna delatnost (informativno).

Ndre Mjeda: Život i književno stvaralaštvo - "Juvenilia", (odlomak); Životni san, Putnik (osvrt).

Filip Široka: "Zani i zemrës" - Скхо Даллльндуесхе -

Një lules së vyshkun - uvelom cvetu (osvrt).

Ljuiđ Gurakući: "Vjersha" - pesma (izbor)

LEKTIRA 1) (12)

Sofokle: Antigona

Šekspir: Hamlet

Njegoš: Gorski vjenac (2)

Vedat Kokona: Na valovima života

Havzi Suljejmani: Deca moje reke

Sinan Hasani: Vetar i hrast

Vladeta Vuković: Izbor iz poezije (1)

_________________
1) Za obradu jednog dela iz književnosti u domaćoj lektiri planirana su dva časa.

Pojmovi

Na navedenim delima ponavljaju se, proširuju, usvajaju i sistematizuju osnovni književnoteorijski pojmovi.

- Umetnost - pojam, vrste, osobenosti; odnosi među umetnostima. Književna umetnost - pojam, podele, osobenosti. Književni rodovi i vrste. Književno (umetničko) delo - pisac (umetnik) - primalac (čitalac, slušalac, gledalac). Nauka o književnosti - pojmovi (književna kritika, teorija književnosti, istorija književnosti).

- Lirika - pojmovi. Struktura lirske, pesme: tema, motivi, kompozicija, ritmička organizacija, jezik i stil. Lirske vrste u usmenoj i pisanoj književnosti - osnovne odlike (mitološke, obredne, običajne, porodične, posleničke, ljubavne, rodoljubive, opisne, satirične, misaone, elegične, ditiramb, sonet, sonetni venac). Analiza lirske pesme.

- Pesnički jezik - standardni jezik (odnos). Osnovne odlike pesničkog jezika. Epitet, personifikacija, poređenje, kontrast, metafora, hiperbola, gradacija. Ritam glasova, slogova, reči, govornih celina, stihova, strofa; pauze; trohemski i jambski ritam. Stih - vrste. Slik ili rima.

- Epika - pojam. Struktura epskog dela tema, kompozicija, lik, jezik i stil. Epska poezija i proza u usmenoj i pisanoj književnosti - osnovne odlike (epska pesma, ep, mit, legenda, bajka, basna, zagonetka, pripovetka, roman). Analiza epskog dela.

- Lirsko-epska poezija - pojam, osnovne odlike (balada, romansa, poema).

- Drama - pojam. Drama kao književni rod i drugi rodovi (lirika i epika). Drama i pozorište: drama kao književno i scensko delo. Struktura dramskog dela: popis dramskih lica, didaskalije, monolog, dijalog. Kompozicija dramskog dela: dramska radnja, jedinstvo dramske radnje, dramski sukob, dramska napetost. Faze razvoja dramske radnje ekspozicija, zaplet, kulminacija, peripetija, rasplet. Čin, slika, prizor (scena) i dramska situacija. Dramske (scenske) vrste (tragedija, komedija, ostale vrste). Analiza dramskog (scenskog) dela.

- Biografija. Književna kritika i studija, esej.

B. JEZIK (30)

I OPŠTI POJMOVI O JEZIKU

Opšta znanja o jeziku. Jezik kao sistem znakova komunikacije. Razvoj jezika. Kratak istorijat albanskog književnog jezika. Književni i narodni (govorni) jezik.

Fonetika: fonetika i fonologija, glasovi (akustične i artikulacione osobine); podela samoglasnika i grupe samoglasnika književnog albanskog jezika. Podela suglasnika (po mestu artikulacije, načinu tvorbe - formiranja, i dejstvu glasnih žica). Slova albanskog jezika. Fonetski fenomeni albanskog jezika (metafonija, apofonija, diftongizacija, rotacizam, palatalizam, asimilacija, motateza, smanjenje glasova, povećanje glasova). Dužina samoglasnika.

Slog i podela reči na slogove. Akcenat i njegove vrste.

Morfologija: struktura reči - morfeme i njihove vrste (prema tvorbi, temi i obliku).

Gramatičke kategorije različitih rečeničnih delova: Imenica, pridevi, član, zamenice, brojevi i njihove gramatičke kategorije. Glagoli i njihove gramatičke kategorije. Nepromenljivi delovi rečenice.

V KULTURA IZRAŽAVANJA (oko 30)

1. Usmeno izražavanje (oko 14)

Čitanje i kazivanje - nivoi konstatacije, informacije, naracije i identifikacije. Artikulacija glasova, književna akcentuacija, melodija rečenice. Jačina i visina tona; boja glasa; tempo izgovora konverzacionog i umetničkog teksta. Pauza - vrste, funkcija. Naglašavanje reči, grupa reči, rečenica (smisaonice u rečenici, rečeničkom nizu, odeljku i tekstu). Recitovanje odabranih stihova iz programa.

Pričanje o vlastitim i tuđim doživljajima te stvarnim izmišljenim događajima (prema unapred sačinjenom planu; s upotrebom dijaloga i bez dijaloga; hronološko i retrospektivno; u prvom i trećem licu).

Opisivanje predmeta, bića i pojava (prema unapred sačinjenom planu; statički i dinamički opisi; portretisanje; opisivanje enterijera i eksterijera).

Izveštavanje o različitim pojavama i događajima u društveno-političkom, ekonomskom i kulturnom životu škole i društvene zajednice.

Raspravljanje o raznim aktuelnim temama u vezi s programom književnosti i događajima u zemlji i svetu (postavljanje, dokazivanje i potvrđivanje ili odbacivanje teze; prikupljanje, grupisanje i korišćenje činjeničnog materijala, sučeljavanje različitih stavova i gledišta, sudova i ocena; dijaloška i monološka rasprava).

Praćenje književne periodike.

2. Pismeno izražavanje (oko 16)

Uvežbavanje, proširivanje i sistematizovanje znanja i umeća u vezi sa izradom raznih vrsta pismenih sastava (naracija, deskripcija, izveštaj, rasprava).

Osam domaćih pismenih zadataka (čitanje i analiziranje na času). Po dva školska pismena zadatka u polugodištu (jedan čas za izradu i dva časa za usavršavanje zadataka).

Napomena

Bugarski jezik i književnost

Cilj i zadaci

Cilj i zadaci nastave bugarskog jezika su da:

- upoznaju učenike s književnom umetnošću;

- razviju humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima bugarske kulturne baštine;

- usavršavaju literaturnu recepciju, razvijaju književni ukus i stvaraju trajne čitalačke navike;

- upućuju učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interpretaciji i vrednovanje književnoumetničkih dela;

- obezbeđuju funkcionalna znanja iz istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;

- osposobljavaju učenike da se pouzdano služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja;

- šire saznajne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta;

- vaspitavaju u duhu opšteg humanističkog progresa i na načelu poštovanja čuvanja i bogaćenja kulturne i umetničke baštine, civilizacijskih tekovina i materijalnih dobara u okvirima svetske zajednice;

- uvode učenike u proučavanje jezika kao sistema;

- razviju jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika;

- osposobljavaju učenike da teorijska znanja o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi uspešno primenjuju u praksi;

- vaspitavaju u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i varijantnim osobenostima bugarskog jezika;

- razvijaju umenja u pismenom i usmenom izražavanju;

- podstiču učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;

- osposobljavaju učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama.

I razred

(2 časa nedeljno, 70-72 časa godišnje)**

SADRŽAJI PROGRAMA

A. KNJIŽEVNOST (32)

I KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (1)

Osnovne informacije o razvoju, vrstama, tematici i osobenostima književnosti starog veka - informativno.

II SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST

(STAROBUGARSKA KNJIŽEVNOST) (8)

Počeci slovenske pismenosti; značaj rada Ćirila i Metodija i njihovih učenika. Najstarija slovenska pisma (glagoljica, ćirilica); staroslovenski jezik i recenzije staroslovenskog jezika; najstariji spomenici južnoslovenske kulture. Trnovska i Preslavska književna škola. Apokrifi. Bogumilska književnost. Tajna knjiga (odlomak).

Crnorizac Hrabar: Opismene

Prezviter Kozma: Beseda

Gligorije Camblak: Pohvalno slovo za Jeftimij

III NARODNA (USMENA) KNJIŽEVNOST (10)

Narodna (usmena) književnost: pojam, bitne odlike, osnovne teme i motivi, umetnička vrednost i značaj (sinteza).

Narodna poezija i njen značaj u životu i istoriji bugarskog naroda.

Devojačka žalba - lirska narodna pesma

Stefan Karadža - epska narodna pesma

Kraljević Marko oslobađa tri sindžira roblja - epska pesma

Indže vojvoda - narodna epska pesma

U nedelju sunce greje - narodna pesma

Daješ li, daješ, Balkandži Jovo - narodna epska pesma

Zavoleo Stojan Borjanku - narodna balada

IV NASTANAK BUGARSKE KNJIŽEVNOSTI (2)

Glavni predstavnici: Pajsije Hilendarski, Sofronije Vračanski, Petar Beran (informativno)

V LEKTIRA (10)

Elisaveta Bagrjana: Potomka

Boris Hristov: Konjče moje

Nikolaj Hajtev: Pripovetke (izbor)

Marin Mladenov: Pripovetke (izbor)

Izbor iz savremene poezije bugarske narodnosti u Jugoslaviji.

VI KNJIŽEVNOTEORIJSKI POJMOVI

Na delima koja se izučavaju u ovom razredu ponavljaju se, usvajaju i sistematizuju osnovni književnoteorijski pojmovi.

Lirsko, epsko, dramsko pesništvo.

Lirske ("ženske") i epske (junačke) pesme. Epski junak.

Epska poezija u prozi: pripovetka, novela, roman; jednostavniji oblici epske proze: mit, predanje, bajka, priča. Žitije (životopis, biografija), pohvala, slovo.

Dramska poezija (odlike, podela): tragedija, komedija, drama u užem smislu reči. Farsa. Drama i pozorište. Dramski junak.

Stih i proza: Metrika, heksametar, deseterac, cezura.

Sredstva umetničkog izražavanja

Epitet, poređenje, personifikacija, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora, lirski paralelizam. Simbol. Humanizam, renesansa, petrarkizam, barok, klasicizam.

B. JEZIK (18)

I OPŠTI POJMOVI O JEZIKU

Jezik kao sredstvo komunikacije (osnovni pojmovi).

Osnovni pojmovi o književnom (standardnom) jeziku. Njegov nacionalni i kulturni značaj. Mesto u porodici slovenskih jezika; narečja bugarskog jezika (istočno i zapadno). Dijalekatska osnova bugarskog književnog jezika.

II FONETIKA I FONOLOGIJA

1. Fonetika

Glas (akustičke i artikulacione osobine). Uloga govornih organa u stvaranju glasova. Osnovna klasifikacija glasova u rečima.

Podela suglasnika prema mestu i načinu tvorbe, učešću glasnih žica; dopunska artikulacija (neki tvrdi suglasnici).

Glasovne promene: palatalizacija; metateza glasa ь; ispadanje samoglasnika u rečima i proširivanje reči samoglasnicima; promenljivo я; asimilacija suglasnika, mukli suglasnici (oni koji se pišu rečima a ne izgovaraju).

Pojam sloga; vrste slogova; struktura slogova; podela reči na slogove.

Akcenat: karakteristike bugarskog akcenta; upoređivanje bugarskog akcenta sa akcentima srpskog jezika. Enklitike i proklitike. Akcentovane reči; reči sa dva akcenta; drugostepeni akcenat; dvojaki akcenti; semantička značenja akcenta; intonacija: komponente intonacije: melodija, pauza, intenzitet, tempo. Logički akcenat.

2. Fonologija

Pojam fonologije; pojam foneme (definicija) dinstinktivna uloga fonema. Fonološki sistem bugarskog jezika.

III PRAVOPIS

Osnovni principi pravopisa bugarskog književnog jezika. Tipovi pravopisa (fonološki, morfološki). Pisanje složenica i skraćenica. Pravilna upotreba nepostojanog ь. Upotreba interpunkcije.

VI KULTURA IZRAŽAVANJA (22)

1. Usmeno izražavanje

Artikulacija glasova, književna akcentuacija, melodija rečenice, jačina, visina tona, boja glasa, tempo izgovora; pauza - logička i psihološka i njihova izražajna funkcija. Akcenat, reči, grupe reči, rečenice (smisaonica). Otklanjanje nestandardne akcentuacije iz učeničkog govora.

Izražajno čitanje i kazivanje napamet naučenih kraćih proznih i dijaloških tekstova. Recitovanje stihova.

Korišćenje gramofonskih ploča, zvučnih zapisa i magnetofonskih traka u podsticanju, proceni i snimanju izražajnog čitanja, kazivanja i recitovanja.

Stilske vežbe. Funkcionalni stilovi: razgovorni književnoumetnički jezik.

2. Pismeno izražavanje

Pravopisne vežbe: pisanje velikog slova.

Stilske vežbe: sažimanje pismenog sastava uz pojačavanje njegove informativnosti, otklanjanje suvišnih reči i neprikladnih izraza.

Domaći pismeni zadaci (čitanje i analiza na času).

Dva pismena zadatka godišnje.

Napomena

Mađarski jezik i književnost

Ciljevi i zadaci

Nastava mađarskog jezika i književnosti ima sledeće ciljeve i zadatke:

- uvodi učenike u proučavanje jezika kao sistema;

- upoznaje učenike sa socio-lingvističkim i lingvističkim znanjima;

- tumači jezičke pojave na osnovu istorije jezika;

- razvija izražajne sposobnosti učenika;

- osposobljava učenike da teorijska znanja o jezičkim pojavama i pravopisnim normama uspešno primenjuju u praksi;

- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema jezicima drugih;

- upoznaje učenike sa književnim vrednostima;

- razvija humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima kulturne baštine;

- usavršava literarnu recenziju, razvija književni ukus i stvara trajne čitalačke navike;

- upućuje učenike na analizu i kritički odnos prema književnosti i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interpretiranje i vrednovanje književno-umetničkih dela;

- obezbeđuje znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;

- osposobljava učenike da se služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja;

- podstiče učenike na lično mišljenje i originalna gledišta;

- izgrađuje naučni pogled na svet;

- razvija kulturu usmenog i pismenog izražavanja;

- podstiče učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;

- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim stilovima u različitim govornim situacijama;

- osposobljava učenike da doživljavaju estetsko i da podstiče potrebu za tim, da poštuju jezičke i kulturne tradicije, vaspitava intelektualno zdravu, radno sposobnu generaciju, koja je sposobna za razvijanje materijalnih dobara, vrednovanje tekovina civilizacije i ima vaspitnu ulogu u produbljivanju osećaja da je potreban opšti humanistički napredak.

I razred

(4 časa nedeljno, 140 časova godišnje)**

GRAMATIKA (31)

JEZIK

Nastanak jezika. Govor - primena jezika. Jezik - norma govora. Jezik i razmišljanje. Jezik i govor. Jezik i pisanje. Odnos jezika i društva.

Znanje, odnosno poznavanje jezika. (Primena jezičkih elemenata - reči i dodataka (nastavaka) - kao i pravila upotrebe u saopštenjima).

Maternji jezik - jezik sredine (nematernji jezik) i strani jezik. Jednojezični i dvojezični rečnici. Savetodavni rečnik za pravopis (Helyesírási tanácsadó szótár) i Pravila mađarskog pravopisa (A magyar helyesírás szabályai).

Sistem jezičkih znakova: a) karakter i tipovi znaka; odnos znakova i onoga što označava, b) jezički znaci, njihovi pismeni oblici, elementi i njihova povezanost u sistemu.

Jezička komunikacija: Pojam komunikacije. Verbalna i neverbalna komunikacija. Ciljevi saopštavanja. Činioci komunikacije: jezik, "poruka", "odašiljalac", i "primalac", "veza" i potreban posrednik, tj. "kanal" i nivoi buke.

Jezičke promene

Nužne promene u jeziku. Leksičke promene. Fonetičke i gramatičke promene. Raslojavanje jezika (dijalekti i govor pojedinih skupina, grupa "slang"). Govorni jezik.

Pojam srodnosti jezika. Ugro-finska jezička grupa.

Svetski jezici. Grupa slovenskih jezika (osnovne sličnosti i razlike u odnosu na ugro-finsku jezičku grupu).

Sastavljanje teksta

Funkcija reči i rečenice za označavanje nečega u tekstu. Značaj proširivanja lične leksike.

Unutrašnja organizacija (kompozicija) teksta: raščlanjivanje i veze, vezni elementi među rečenicama i stavovima. Isticanje sadržaja pisanog teksta pomoću pravilnog izbora načina čitanja.

Praktična pitanja sastavljanja krupnijih tekstova: razgraničavanje teme, davanje naslova, raščlanjivanje, kompozicija i formiranje stavova.

Stil

Različita konstrukcija (kompozicija) i različiti stilovi književnih, naučnih i službenih tekstova. Pojam i značaj terminologije.

Značenje reči i izreka. Proučavanje stilske vrednosti u tekstu: reči sa jednim značenjem, reči sa više značenja, homonima, paronima i sinonima. Proučavanje stilske vrednosti proste i složene rečenice u kontekstu.

Fonetika

Pojam foneme (glasa).

Jednačenje glasova: a) samoglasnici iste tvorbe u rečima i prilagođavanje samoglasnika, b) suglasnici u grupi (jednačenje po zvučnosti, po mestu ili načinu obrazovanja, stapanje - asimilacija i disimilacija, sažimanje - pravilan izgovor ovih glasovnih promena).

Muzikalnost mađarskog jezika.

Upoređivanje fonda glasova mađarskog i srpskog jezika.

Pravopis

Uvežbavanje pravopisa samoglasnika i suglasnika i prepoznavanje njihovih stilskih vrednosti u konkretnim tekstovima (proze i lirike).

KNJIŽEVNOST (75 časova)

1. Uvod u proučavanje književnog dela (30 časova)

I Književnost u sistemu umetnosti. Književna komunikacija (autor, delo, čitalac). Oblik književnog dela, kompozicija, struktura. Književno delo kao jezička struktura. Aristotelova Poetika.

II Književni rodovi i književne vrste

Lirika, epika, drama. Lirske vrste. Tematika, kompozicija, motivi, stil, lirske pesme. Epske vrste. Stav naratora, lik i fabula. Vrste epskih dela u stihovima. Dramske vrste. Kompozicija klasične drame (ekspozicija, sukob, katarza, rasplet).

III Stilistika, retorika, poetika

Stil. Stilske figure i tropi. Ritam i ritamske jedinice. Versifikacije (tonska, antička, silabička).

2. Književnost starog veka (8 časova)

Opšte karakteristike razdoblja. Književnost starog veka na istoku. Klasična grčka književnost i njene vrste: ep, lirika, drama, proza. Rimska književnost i njene glavne vrste (informativno).

Dela za obradu

Ep o Gilgamešu (stvaranje)

Homer: Ilijada (18. pesma: Ahilov štit ili 6. pesma: Hektor i Andromaha)

Eshil: Okovani Prometej (Prometejova izjava o uzrocima svog okovanja)

Sapfa: Afroditi

Biblija (Pesma nad pesmama)

3. Književnost srednjeg veka (8 časova)

Glavne karakteristike srednjovekovne kulture. Srednji vek kao pojam istorije umetnosti i književnosti. Glavne književne vrste evropskog srednjeg veka i njegove vrednosti u svetskoj književnosti (informativno).

Dela za obradu

Večernja molitva sv. Ambrozija

Valter fon der Fogelvajde (Walther von der Vogelweide): A hársfaágak csendes árnyán - Under der linden

Vijon (Villon): Apró képek balladája - Balade

Počeci mađarske pismenosti i crkvena literatura.

Dva tipa svetovne književnosti na maternjem jeziku: viteška i trubadurska (dvorska) kurtoazna literatura.

Beletrističke vrste i besedništvo - pisane propovedi u crkvenoj epici kasnog srednjeg veka.

Dela za obradu

Priče i legende o sv. Savi

Slikovita hronika (Képes Krónika)

Beseda i molitva za mrtve (Halotti Beszed és Könyörgés)

Marijina tužbalica (Staromađarska bogorodična tužbalica - Omagyar Mária - siralom)

Legenda o Margiti (Margit-legenda)

Ferenc Apati (Apáti): Kantilena (Cantilena)

4. Renesansa (8 časova)

Glavne karakteristike evropskog humanizma i renesanse. Renesansa kao epoha istorije umetnosti i književnosti. Humanizam i reformacija kao svetovni odnosno crkveni pokret renesanse i njihov značaj u istoriji književnosti. Kasna renesansa ili manirizam. Italijanska, nemačka, nizozemska, francuska, engleska i španska renesansa (informativno).

Dela za obradu

Petrarka: Kanconijer (izbor)

Bokačo (Boccaccio): (Dekameron, 5. dan, 9. priča: A sólyom feláldozásának története - Davanje sokola za jelo dami)

Informativno predavanje o odomaćenju humanističke literature u Mađarskoj, o njenim važnijim književnim vrstama i piscima. Životno delo Janusa Panoniusa.

Važnije književne vrste i pisci reformacije.

Životno delo Balinta Balašija (Balassi Bálint).

Dela za obradu

Janus Panonius: Egy dunántúli mandulafáról (O bademu preko Dunava)

Mikor a táborban megbetegedett (Kad se razboleo u logoru)

Gašpar Heltai (Heltai Gáspár): A farkasról čs a képröl (O vuku i o slici)

Petar Bornemisa (Bornemisza Péter): Rajtam törtinít dolgok (Moje dogodovštine)

Balint Balaši (Balassi Bálint): A végek dicsérete (Pohvala pograničnim utvrđenjima)

Hogy Júliára talála így köszöne néki (Susrevši Juliju tako ju je pozdravio)

Marin Držić: Dundo Maroje

5. Barok

Barok kao epoha istorije umetnosti i književnosti. Pokušaj vraćanja srednjovekovnog pogleda na svet. Karakteristike ideala umetnosti i stila baroka. Kasni barok ili rokoko. Važnije književne vrste baroka u Evropi i njegove vrednosti u svetskoj književnosti.

Milton: Izgubljeni raj (IX pevanje: Sagrešenje)

Glavne književne vrste baroka: lirska pesma, propoved, autobiografija, ep u stihovima, "kurucke pesme". Lirika rokokoa i literarno pismo.

Dela za obradu

Peter Pazmanj (Pázmány Péter): Az halálrul (O smrti)

Ivan Gundulić: Osman (odlomci)

Ferenc Faludi (Faludi Ferenc): Tündérkert, Tarka madár (Vilinski vrt, Šarna ptica)

Kelemen Mikeš (Mikes Kelemen): 1. pismo.

6. Uzajamne mađarsko-južnoslovenske književne veze

Uzajamne veze u narodnoj književnosti. Roman o Troji i legenda o sv. Ladislavu u srpskoj književnosti. Mađarski junaci u narodnoj književnosti Južnih Slovena. Uzajamne veze u renesansi.

Balint Balaši (Balassi Bálint) i Nikola Zrinji (Zrinyi Miklés) u južnoslovenskoj književnosti. Prevodi epova pripovedaka u stihovima (széphistória). Mátyás-mondák (Predanja o Matiji - Korvinu - informativno).

Dela za obradu

Srpska legenda o sv. Ladislavu.

Gergely éneke Jaksics Demeter veszedelméröl (Pesma Gergelja o mukama Dmitra Jakšića)

7. Narodna književnost

Pojam narodne književnosti (folklorne literature). Glavne karakteristike i veze sa drevnom književnošću i umetničkom književnošću (profesionalnom književnošću). Književne vrste narodne književnosti: lirika, epika, narodni običaji s karakteristikama drame. Tradicije narodne poetike Mađara u Jugoslaviji.

Dela za obradu

Sofokle: Antigona

Dante: Božanstvena komedija (Pakao, 5. pevanje: Grešni ljubavnici)

Servantes: Don Kihot (glava III i VIII)

Šekspir

(Shakespeare): Romeo i Julija

Odabrane pesme Balinta Balašija (Balassi Balint)

Nikola Zrinski: Szigeti veszedelem (Odbrana Sigeta)

9. Paralelno sa predloženim književnim delima obraditi sledeće pojmove iz poetike (Poetikai szotar - Rečnik poetike): pesma, ditiramb, ekloga, oda, elegija, himna, psalm, sonet, mit, ep, parabola, legenda, hronika, novela, roman, kratki roman, pripovetka, balada, romansa, pripovetka - ep u stihu (historias enek), tragedija, komedija, drama, takt, fraza, stih, veza među stihovima, strofa, uporedba, suprotstavljanje (antiteza), akumulacija, gradacija, ponavljanje, paralelizam, elipsa, anafora, epifora, hiperbola, inverzija, antonomazija, ironija, paradoks, metafora, metonimija, sinestezija, personifikacija, sinekdoha, oksimoron, alegorija, simbol, rima/slik, ritam.

Napomena: Ovi pojmovi su organski deo sadržaja pod naslovom: Uvod u proučavanje književnog dela, te se mogu obraditi i u okviru tih sadržaja.

KULTURA IZRAŽAVANJA

Usmeno izražavanje

Pravilna tvorba glasova, svesna primena normi izgovora u duhu zahteva regionalnog govornog jezika. Uvežbavanje govorenja u zavisnosti od situacije i događaja, odnosno u vezi sa temom: upućivanje u sredstva za postizanje željenog uticaja - sredstva verbalnog karaktera (gramatičke konstrukcije, ustaljene sintagme, red reči itd.) i sredstva neverbalnog karaktera. Podsticanje govorljivosti, oslobađanje od eventualnih kompleksa. Upotreba raznih fraza (izraza) za izražavanje mišljenja, protivljenja, sumnje, za vezivanje za reči drugih, za potvrđivanje, za izražavanje zabrinutosti. Uvežbavanje mikrodijaloga, podela uloga učesnika u nevezanom razgovoru (ćaskanju) kroz razne situacije. Diskusija uživo povodom neke aktuelnosti. Govorne situacije u kojima je usmeno opštenje pogodnije, odnosno komunikativne prilike u kojima je pismeno opštenje uspešnije.

Kultura govornog ponašanja. Uvažavanje sagovornika.

Pismeno izražavanje

Jasno i precizno izražavanje u duhu mađarskog jezika.

Oblici razvijanja sposobnosti pismenog izražavanja:

- prepričavanje,

- opis,

- privatno pismo i

- kraća studija/disertacija.

Pisano delo kao izvor informacija. Upotreba leksikona, rečnika, priručnika, pomoćne literature.

Četiri školska pismena zadatka (jedan čas za izradu a dva za ispravku).

Napomena

Rumunski jezik i književnost

(opšti tip gimnazije)

Ciljevi i zadaci

Cilj nastave rumunskog jezika i književnosti jeste osposobljavanje i vaspitavanje učenika kao slobodne, kreativne i kulturne ličnosti, kritičkog uma i oplemenjenog jezika.

Zadaci nastave rumunskog jezika su da:

- uvodi učenika u proučavanje jezika kao sistema;

- uvodi učenika u sociolingvistička i lingvistička znanja;

- tumači jezičke pojave na jezičkom nasleđu i novonastalim iskazima;

- razvija jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika;

- osposobljava učenike da teorijsko znanje o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi uspešno primenjuju u praksi;

- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i specifičnim vrednostima maternjeg jezika;

- upoznaje učenike sa književnom umetnošću;

- razvija humanističko i književno obrazovanje na najznačajnijim delima rumunske, jugoslovenske i svetske kulturne baštine;

- usavršava literarnu recepciju, razvija književni ukus i stvara trajno interesovanje za jezik i književnost;

- upućuje učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti i osposobljava ih za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interpretiranje i vrednovanje književno umetničkih dela;

- obezbeđuje funkcionalna znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja umetničkih tekstova;

- omogući učenicima usvajanje stručnih pojmova i osnovnih elemenata naučno-književne metodologije;

- širi razvojne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta;

- izgrađuje naučni pogled na svet;

- razvija umenja u pismenom i usmenom izražavanju;

- podstiče učenike na usavršavanje govora, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga;

- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama;

I razred

JEZIK (26 časova)

Književni jezik

Jezik - društvena pojava; funkcija jezika; značaj jezika kao sredstva komunikacije.

Nastanak rumunskog jezika, mesto rumunskog jezika među romanskim jezicima. Vreme i teritorija formiranja rumunskog naroda i jezika. Konstitutivni elementi rumunskog jezika. Istorijski dijalekti. Poreklo rumunskog književnog jezika. Vreme nastanka rumunskog književnog jezika; odnosi između književnog jezika i jezika književne umetnosti. Dijalektalna osnova književnog jezika. Rumunski govori u SAP Vojvodini.

Leksikografija. Rečnici. Popisi reči. Onomestika i toponimija.

Pravopisni i ortoepski problemi

Pisanje, pravopis, interpunkcija. Vokali i konsonanti i specifične osobenosti pravopisa i ortoepije. Specifični slučajevi pravopisa i ortoepije i vrste reči. Pisanje i izgovor vlastitih i zajedničkih stranih imena. Stvaranje reči i pravopisni i ortoepski problemi. Pisanje složenih reči. Pisanje velikog slova. Skraćenice.

Fonetika i fonologija

Glasovi jezika. Stvaranje izgovornih glasova. Glasovi rumunskog jezika. Vokali. Konsonanti. Artikulisanje glasova. Fonologija. Fonema i njene funkcije. Vokalni sistem. Poluvokali. Diftonzi. Triftonzi. Konsonantski sistem. Slog. Akcenat. Fonetske promene. Intonacija. Slova. Alfabet. Pravopis. Pravopisni principi. Ortoepija. Ritam i akcenat; izražajna vrednost izgovornih glasova. Fonetske promene. Sredstva za proučavanje izgovornih glasova.

UVOD U PROUČAVANJE KNJIŽEVNOG DELA (35 časova)

Priroda i smisao književnosti

Umetnost i nauka kao modaliteti upoznavanja realnosti:

- umetničko i naučno delo;

- umetnička slika.

Književnost i ostale grane umetnosti.

Umetničko delo - realnost i fikcija.

Struktura književnog dela.

Književnost - umetnost reči.

Problemi umetničkog stila.

Kulturni i književni pravci - opšti prikaz.

Književni rodovi (sa konkretnim primerima) - po izboru nastavnika.

Jezik književnoumetničkog dela

Odnosi između književnog jezika i jezika književne umetnosti. Lingvistička građa u književnom delu (autorov izbor i raspoređivanje reči, funkcije reči).

Tematika, motivi, fabula i siže u književnoumetničkom delu

Tematika, naslov (odnos prema temi); motivi (manja tematska jedinica); fabula i siže.

Likovi u književnoumetničkom delu

Lik, karakter, tip, narator, pisac, umetnički postupci u procesu stvaranja lika, funkcija i značenje lika.

Misli i ideje u književnoumetničkom delu

Ideja, osećanja, poruka, smisao književnoumetničkog dela (tumačenje čitalaca).

Kompozicija i motivacija

Kompozicija i motivacija. Kompozicijski elementi specifični za lirsko, epsko i dramsko delo; jedinstvo motiva (statički, dinamički, vezivni, slobodni); kompozicionomotivacioni sklad.

Tehnika istraživanja književnog dela

Izvori: primarni (književno delo), sekundarni (literatura o delu); čitanje književnog dela radi proučavanja; vođenje beležaka; rad u biblioteci. Naučna aparatura (bibliografija, fusnota). Pisani rad (učenika).

Dela za obradu.

Narodno stvaralaštvo - opšti pojmovi, vreme nastanka, sadržaj, karakteristika, glavne vrste i umetnička vrednost.

Lirska poezija (selekcija lirskih dela u stihovima).

Epsko stvaralaštvo u stihovima: Mesterul Manole (Majstor Manole) Zidanje Skadra, Novak i Vila Bužor.

Epsko stvaralaštvo u prozi: Mladost bez starosti i život bez smrti.

Druge vrste (selekcija poslovica, izreka i zagonetki)

Kulturno stvaralaštvo - opšti pojmovi, sadržaj, karakteristike, glavne vrste i umetnička vrednost.

I. L. Karađale: Vizita (Poseta)

I. Slavić: Skormon

Sofokle: Antigona (fragmenti)

KNJIŽEVNOST (45 časova)

KNJIŽEVNOST STAROG VEKA (oko 8 časova)

Osnovni pojmovi o nastanku, razvitku, tematskoj raznolikosti, vrstama i karakteristikama književnosti starog veka ilustrovane odlomcima iz značajnih dela azijskih i evropskih naroda (Gilgamešov ep, Mahabharata, Ramajana, Biblija, itd.).

*A. Ivireanu: "Didahije" (odlomak).

SREDNJOVEKOVNA KNJIŽEVNOST (oko 10 časova)

Počeci pismenosti i književnosti kod jugoslovenskih naroda i narodnosti (informativno). Značaj Ćirila i Metodija i njihovih sledbenika.

Stara rumunska književnost na staroslovenskom jeziku.

Prvi zapisi i tekstovi na rumunskom jeziku.

Rumunska crkvena književnost u XVII i početkom XVIII veka.

Dela za obradu

"Invataturile lui Neagoie Basarab..." (Pouke Neagoja Basaraba...) (odlomci)

Pismo Neakšua (1521)

Simion Štefan: Didahija (odlomci)

A. Ivireanu: "Didanije" (odlomak)

HUMANIZAM I RENESANSA (oko 10 časova)

Humanizam i renesansa u rumunskoj, jugoslovenskoj i svetskoj književnosti - opšti prikaz.

Frančesko Petrarka: Pesme (selekcija)

Migel de Servantes: Don Kihot... (odlomak)

Vilijem Šekspir: Romeo i Julija

Moldovski, muntenski i erdeljski hroničari (istoričari) (opšti prikaz).

Dela za obradu

Cr. Ureke: Letopis države Moldavije (odlomak)

M. Kostin: Letopis države Moldavije (odlomak)

J. Nekulče: Letopis države Moldavije (odlomak)

O sama de cuvinte (Značajne reči)

D. Kontemir: Opis Moldavije (odlomak)

BAROK, KLASICIZAM, RACIONALIZAM I PROSVETITELJSTVO (oko 5 časova)

Barok, klasicizam, racionalizam i prosvetiteljstvo u Evropi, rumunska i jugoslovenska književnost (opšti prikaz).

Ž. B. Molier: Tvrdica (odlomak)

ERDELJSKA ŠKOLA (oko 3 časa) (opšti prikaz latinističkog pravca).

J. B. Deleanu: Cigoniada

Počeci lirske poezije, proze i pozorišta na rumunskom jeziku (oko 3 časa)

Pesnici Vakarešti (selekcija)

KNJIŽEVNOST "ČETRDESET OSME" I "UNIONISTIČKA" KNJIŽEVNOST (oko 15 časova)

Za svakog pisca iz "četrdeset osme" i "unionističke" generacije dati opšti prikaz života i dela

V. Krlova: Suton

I. E. Radulesku: Letač

Gr. Aleksandresku: Mirčina senka na Koziji, Pas i kuče, Sekira i šuma

K. Negruci: Aleksandru Lapušneanu

D. Bolintineanu: San Marina

Manoil (odlomak)

V. Aleksandri: Obala Sereta, Kraj jeseni, Kirica u unutrašnjosti

N. Filimon: Stari i novi Boljari (odlomak)

B. P. Hašdeu: Razvan i Vidra (odlomak)

NAPOMENA: Uz obradu književnih dela usvajaju se književno-teorijski pojmovi koji su u funkciji obrade.

KULTURA IZRAŽAVANJA (25 časova)

Usmeno izražavanje

Jezik, društvo, kultura. Komunikacija: jezička sposobnost, jezičko znanje, upotreba jezika. Jezik i govor (pojmovno razgraničenje). Govor i pisanje (primarnost usmenog opštenja); tri govorna kanala usmene komunikacije: reč, intonacije, nejezički znaci; prednost neposrednog kontakta sagovornika pri usmenom opštenju (važnost izuzetnog reagovanja za uspešno sporazumevanje). Komunikativne prilike u kojima se uspešnije pismeno opšti, odnosno govorne situacije u kojima se bolje usmeno opšti.

Kultura govornog ponašanja. Odnos govornika i sagovornika. Govorna tolerancija (poštovanje govorne posebnosti sagovornika). Kultura dijaloga (uvažavanje prava sagovornika na drugačije mišljenje).

Pismeno izražavanje

Osnovne odlike pismenog izražavanja: jasnost, preciznost, skladnost, sažetost. Praktične vežbe. Osnovna načela pripremanja, planiranja, i kompozicije pismenih sastava. Tehnika istraživanja književnog dela.

Četiri školska pismena zadatka (jedan čas za izradu, a dva za ispravku).

Napomena

Rusinski jezik i književnost

(opšti tip gimnazije)

Ciljevi i zadaci

Cilj nastave rusinskog jezika i književnosti je da obrazuje i vaspitava učenike kao slobodne, kreativne i kulturne ličnosti, kritičkog uma, oplemenjenog jezika, sposobnosti da proceni urednost književnog dela.

Zadaci nastave rusinskog jezika i književnosti su da:

- uvodi učenike u proučavanje jezika kao sistema,

- uvodi učenike u sociolingvistička i lingvistička znanja,

- tumači jezičke pojave na jezičkom nasleđu i novonastalim iskazima,

- razvija jezički senzibilitet i izražajne sposobnosti učenika,

- osposobljava učenike da teorijska znanja o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi uspešno primenju u praksi,

- vaspitava u duhu jezičke tolerancije prema drugim jezicima i varijantnim osobenostima rusinskog jezika,

- upoznaje učenike sa književnom umetnošću,

- razvija humanističko i književno obrazovanje na najboljim delima rusinske književnosti jugoslovenskih književnosti i svetske kulturne baštine,

- usavršava literarnu recepciju, razvija književni ukus i stvara trajne čitalačke navike,

- upućuje učenike na istraživački i kritički odnos prema književnosti,

- osposobljava učenike za samostalno čitanje, doživljavanje, razumevanje, interpretiranje i vrednovanje književno-umetničkih dela,

- obezbeđuje funkcionalna znanja iz teorije i istorije književnosti radi boljeg razumevanja i uspešnijeg proučavanja književno umetničkih dela,

- osposobljava učenike da se pouzdano služe stručnom literaturom i drugim izvorima saznanja,

- širi saznajne vidike učenika i podstiče ih na kritičko mišljenje i originalna gledišta,

- izgrađuje naučni pogled na svet,

- razvija znanja i umenja u pismenom i usmenom izražavanju,

- podstiče učenike na usavršavanje govorenja, pisanja i čitanja, kao i na negovanje kulture dijaloga,

- osposobljava učenike da se uspešno služe raznim oblicima kazivanja i odgovarajućim funkcionalnim stilovima u različitim govornim situacijama,

I razred

(4 časa nedeljno, 132 časa godišnje)**

JEZIK (26 časova)

Književni jezik

Jezik kao sredstvo komunikacije (osnovni pojmovi).

Osnovni pojmovi o književnom (standardnom) jeziku. Nacionalni i kulturni značaj jezika. Književni jezik, narodni govor, govorne varijante. Standardizacija književnog jezika. Književnojezička norma i jezička pravilnost. Književnojezička kultura i njen značaj.

Rusinski jezik (mesto u porodici slovenskih jezika). Odnos prema ukrajinskom, poljskom i slovačkom jeziku. Uticaj drugih jezika na rusinski jezik. Normiranje rusinskog jezika. Rusinski jezik u aktuelnom okruženju (obogaćivanje jezika nekritičko preuzimanje reči i konstrukcija), jezik prvih objavljenih dela i savremeni jezik.

Pravopis

Pravopis i njegovi delovi. Tipovi pravopisa (fonetski, morfološki i mešoviti). Osnovni principi pravopisa rusinskog književnog jezika. Pravopisi i pravopisni priručnici. Rad na pravopisu rusinskog jezika (Kosteljnik, Nađ, Kočiš).

Pisanje velikog slova.

Sastavljeno i rastavljeno pisanje reči.

Pravopisni znaci. Skraćenice. Rastavljanje reči na kraju retka.

Transkripcija reči iz stranih jezika (osnovni principi i primeri).

Fonetika i fonologija

Test - govor i izgovaranje glasova (test za učenike).

Definicija fonetike. Glas i njegove akustičke i artikulacione karakteristike. Akcenat.

Definicija fonologije. Definicija foneme. Fonološki sistem. Varijante fonema. Fonetska i fonološka transkripcija.

Govorni organi i njihovo učešće u stvaranju glasova. Zvučni i bezvučni glasovi, oralni i nazalni. Osnovna podela glasova.

Sistematizacija vokala: prema vertikalnom i horizontalnom položaju jezika - Džounzov dijagram. Sistematizacija konsonanata prema načinu i mestu tvorbe.

Slog (definicija, struktura, podela reči na slogove).

Akcenat u rusinskom jeziku. Testiranje pravilnog naglašavanja kod učenika. Akcenat grupe reči u rečenici.

Intonacija rečenice, ritam, pauza.

Intonacija u izražavanju (intonacija, ritam, pauza, jačina glasa), vežbanje pravilnog čitanja.

UVOD U PROUČAVANJE KNJIŽEVNOG DELA (35 časova)

Priroda i smisao književnosti

Pojam i naziv, književna umetnost, uloga književnosti u društvu; književnost i druge umetnosti.

Umetnički doživljaj: utisci, razumevanje, saznavanje, doživljavanje umetničkih vrednosti u književnom delu.

Jezik književno-umetničkog dela

Jezik u umetnosti reči i jezičko opštenje izvan književnog dela. Jezičke jedinice u književno-umetničkom delu (piščev izbor i raspoređivanje reči, služba reči).

Tematika, motivi, fabula i siže u književno-umetničkom delu

Tematika, naslov (odnos prema temi); motivi (manje tematske jedinice); fabula i siže.

Misli i ideje u književno-umetničkom delu

Ideja, misli i poruke; smisao književno-umetničkog dela.

Kompozicija i motivacija

Kompozicija i motivacija (pojam); kompozicija lirskog, epskog i dramskog dela (osnovna načela); jedinstvo motiva (statički, dinamički, vezivni, slobodni); kompoziciono-motivacioni sklad.

Tehnika istraživanja književnog dela

Izvori: primarni (književno delo), sekundarni (literatura o delu); čitanje radi proučavanja; vođenje beležaka; rad u biblioteci. Izbor i raspored prikupljenih podataka. Naučna aparatura (bibliografija, fusnota). Pismeni istraživački rad učenika.

Dela za obradu:

Devojačka lepota - narodna pesma

Mladost prolazi - narodna pesma

Hvatanje regruta - narodna pesma

Kozak Golota - duma

Dunave, Dunave, zašto tužan tečeš - narodna balada

Čalovka Petro - narodna pripovetka

A. P. Čehov: Tuga

Sofokle: Antigona

Ivo Andrić: beseda prilikom primanja Nobelove nagrade

KNJIŽEVNOST (45 časova)

Književnost starog veka (8 časova)

Osnovni pojmovi o osobenostima književnosti starog veka.

Dela za obradu:

Ep o Gilgamešu

Homer: Ilijada (odlomak)

Biblija (iz Starog i Novog zaveta)

Srednjovekovna književnost

Osnovne informacije o počecima pismenosti i književnosti slovenskih naroda. Staroslovenska pisma (glagoljica, ćirilica); staroslovenski jezik.

Izbor iz srednjovekovne književnosti (odlomci iz apokrifa, hagiografija i biografija; molitve i pohvale, crkvena prikazanja, hronike, rodoslovi, povelje, zakoni, natpisi i sl.).

Dela za obradu:

Učenje Volodimira Monomaha

Slovo o polku Igorovu

Stefan Lazarević: Slovo ljubve

Narodna (usmena) književnost (10 časova)

Narodna (usmena) književnost: pojam, bitne odlike, osnovne teme i motivi, umetnička vrednost i značaj (sinteza).

Uloga narodne poezije u našoj istoriji.

Humanizam i renesansa (10 časova)

Humanizam i renesansa u Evropi i u našim krajevima.

Dela za obradu:

F. Petrarka: Kanconijer (izvor soneta)

V. Šekspir: Hamlet

M. Servantes: Don Kihot (odlomak)

M. Držić: Dundo Maroje (odlomci)

I. Višenski: Polemike (odlomci)

Barok i klasicizam (5 časova)

Barok i klasicizam u Evropi i kod nas (informativno).

Dela za obradu:

I. Gundulić: Osman (odlomci iz I i VIII pevanja)

Ž. Molijer: Tvrdica (odlomci)

Iz savremene književnosti (4 časa)

Ivo Andrić: Pripovetke (izbor)

Jedno delo po izboru iz savremene književnosti na rusinskom jeziku.

LEKTIRA

Dante Aligijeri: Božanstvena komedija (Odlomak iz Pakla, pevanje V, Paolo i Frančeska).

Đovani Bokačo: Dekameron (pripovetka Federigo i dona Đovana).

KNJIŽEVNO-TEORIJSKI POJMOVI

Na delima koja su predviđena za proučavanje u ovom razredu ponavljaju se, proširuju, usvajaju i sistematizuju osnovni književno-teorijski pojmovi.

Lirsko, epsko, dramsko pesništvo.

Vrste narodne lirske poezije (podela V. Hnaćuk), tematski krugovi epske poezije. Balada.

Epska poezija (odlike i podela na stih i prozu).

Epska poezija u stihu: epska pesma, ep (epopeja), epski junak.

Epska poezija u prozi: pripovetka, novela, roman.

Jednostavniji oblici epske proze: mit, predanje, legenda, bajka, žitije.

Dramska poezija (odlike, podela), tragedija, komedija, drama u užem smislu. Renesansna komedija. Farsa. Drama i pozorište. Dramski junak.

Stih i proza: metrika, heksametar, deseterac, cezura.

Sredstva umetničkog izražavanja: epitet, poređenje, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora, lirski paralelizam. Simbol.

Humanizam, renesansa, petrarkizam, barok, klasicizam.

KULTURA IZRAŽAVANJA (26 časova)

Usmeno izražavanje

Jezik, društvo, kultura. Komunikacija: jezička sposobnost, jezičko znanje, upotreba jezika. Jezik i govor (pojmovno razgraničenje). Govorenje i pisanje (primarnost usmenog opštenja); tri govorna kanala usmene komunikacije; reč, intonacija, nejezički znaci; prednosti neposrednog kontakta sagovornika pri usmenom opštenju (važnost uzvratnog reagovanja za uspešno sporazumevanje).

Kultura govornog ponašanja. Odnos govornika i sagovornika. Tolerancija (poštovanje govorne posebnosti sagovornika). Kultura dijaloga (uvažavanje prava sagovornika na drugačije mišljenje).

Pismeno izražavanje

Osnovne odlike pismenog izražavanja: jasnost, preciznost, skladnost, sažetost. Praktične vežbe. Osnovna načela pripremanja, planiranja i kompozicije pismenih sastava.

Tehnika proučavanja književnog dela.

Četiri školska pismena zadatka (jedan čas za izradu, dva za ispravku).

Napomena

Slovački jezik i književnost

Cilj i zadaci

Cilj i zadaci nastave slovačkog jezika i književnosti su sledeći:

- da učenici upoznaju zakonitosti savremenog književnog slovačkog jezika i da nauče da ih praktično primenjuju;

- da učenici steknu znanja iz sociolingvistike i lingvistike;

- da im se jezičke pojave objasne na tekstovima književne tradicije i na novijim tekstovima;

- da se razvije i neguje jezička kultura učenika i kultura njihovog izražavanja;

- da đaci znaju uspešno primeniti teorijska saznanja o jezičkim pojavama i pravopisnoj normi;

- da neguju korektno jezičko izražavanje i da razaznaju uzajamne uticaje slovačkog jezika i kontaktnog srpskog jezika;

- da se neguje tolerantan odnos učenika prema jezicima drugih nacionalnih zajednica u našoj sredini;

- da se učenici upoznaju sa književnim stvaralaštvom;

- da se humanističke ideje i književna saznanja stiču analizom najvrednijih književnih dela slovačke, jugoslovenske i svetske književnosti;

- razvijati istančan smisao učenika za književnu recepciju, za negovanje književnog doživljaja i negovanje njihove ljubavi prema knjizi i čitanju;

- negovati istraživačko-kritički odnos učenika prema književnosti, njihove čitalačke navike, samostalno prosuđivanje, procenjivanje i interpretaciju književno-umetničkog dela;

- da učenici steknu funkcionalna saznanja iz teorije i istorije književnosti, uz pomoć kojih će bolje razumeti suštinu književnog dela;

- osposobiti učenike da bez problema koriste stručnu literaturu;

- da se obogati opšta kultura učenika, da se podstiče njihovo kritičko rasuđivanje i lični, originalni odnos prema književnosti;

- da se razvije naučni pogled na svet;

- da se poboljša usmeno i pismeno izražavanje učenika;

- da se učenici podstiču na samostalno usmeno i pismeno izražavanje, da se usavršavaju u čitanju i da neguju kulturu dijaloga;

- da se đaci vaspitavaju u duhu humanističkog napretka, u okvirima jugoslovenske i svetske zajednice.

I razred

(4 časa nedeljno, 132 časa godišnje)**

JEZIK (30 časova)

Književni jezik

Pravopis

Fonetika i fonologija

UVOD U ANALIZU KNJIŽEVNOG DELA (35 časova)

Karakter i suština književnosti

Pojam i naziv; književna umetnost; funkcija književnosti u društvu; odnos književnosti i ostalih vrsta umetnosti.

Umetnički doživljaj: dojam, razumevanje i shvatanje umetničkih vrednosti književno-umetničkog dela.

Jezik književno-umetničkog dela

Jezik književno-umetničkog dela i jezička komunikacija uopšte. Jezičke jedinice u književno-umetničkom delu (upotrebljena jezička sredstva, njihov raspored u tekstu, funkcija reči).

Tematika, motivi, fabula i siže književno-umetničkog dela

Tematika, naziv (odnos prema temi); motivi (manje tematske jedinice); fabula i siže.

Likovi u književno-umetničkom delu

Lik, karakter, tip, narator, pisac, umetničko uobličavanje ličnosti, funkcija i značaj književnog dela.

Ideja u književno-umetničkom delu

Ideja, misao, poruka; suština književno-umetničkog dela.

Kompozicija i motivacija

Kompozicija i motivacija (pojam); kompozicija lirskog, epskog i dramskog dela (osnovni principi); motivi (statički, dinamički, slobodni); kompozicija.

Tehnika analize književno-umetničkog dela

Izvori: primarni (književno delo), sekundarni (literatura o delu, način čitanja književnog dela prilikom analize; beleške; bibliotekarski radovi, odabir i raspored podataka. Bibliografija i fusnota. Pismeni rad (učenik).

Književna dela za obradu:

Na Král ovej holi - slovačka narodna pesma

Ja som bača vel mi stary - narodna pesma

Išli hudci horou - narodna balada

Janove príhody - slovačka narodna pripovetka

Božena Slančikova Timrava - Tapákovci

Ljudo Ondrejev: Hajdučka mladost

Elena Čepčekova: Monika, nemoj da zaboraviš, Monika

Sofokle - Antigona

Jan Števček: Studija o delu iz slovačke književnosti

KNJIŽEVNOST (45 časova)

Književnost starog veka (8 časova)

Osnovne informacije o književnosti starog veka, karakter ove književnosti.

Dela za obradu:

Ep o Gilgamešu

Homer: Ilijada (odlomak)

Biblija (odlomci iz Starog i Novog zaveta)

Književnost srednjeg veka (8 časova)

Počeci slovačke književnosti: Staroslovenska književnost. Kultura Velike Morave. Ćirilo i Metodije, njihovi učenici (informativno). Tradicija Velike Morave i Ćirilo-metodijske tradicije u slovačkoj književnosti.

Srednjovekovna latinska književnost. Latinski kao književni jezik Slovaka.

Karakter književnosti srednjeg veka.

Dela za obradu:

Legenda o sv. Svoradu i Benediktu (odlomak)

Izbor iz srednjovekovne latinske književnosti

Narodno (usmeno) stvaralaštvo (10 časova)

Narodno (usmeno) stvaralaštvo - pojam, nastanak, razvoj, osnovne karakteristike, osnovne teme, motivi, ideje, umetnička vrednost i značaj narodnog stvaralaštva (sinteza).

Uloga narodnog stvaralaštva u istoriji slovačkog naroda.

Dela za obradu:

Izbor iz lirskih pesama

Izbor iz balada

Epska poezija - Silađi i Hadmazi

Jánošik a pandúri - slovačka narodna pripovetka

Narodne urečice, izreke, pitalice i brojalice (izvori)

Humanizam i renesansa (8 časova)

Evropski književni humanizam i renesansa, slovačka humanistička i renesansna književnost (karakter, značaj) - informativno.

Osnovne karakteristike književnosti humanizma i renesanse.

Dela za obradu:

Frančesko Petrarka: Kanconjer (izabrani soneti)

Đovani Bokačo: Dekameron (novela)

Vilijem Šekspir: Romeo i Julija

Miguel de Servantes: Don Kihot

Pavol Kirmezer: odlomci iz renesansne drame

Marin Držić: Dundo Maroje (odlomak)

Barok, prosvetiteljstvo, klasicizam (10 časova)

Književnost baroka, prosvetiteljstvo i klasicizam u Evropi, u slovačkoj književnosti (karakteristike i značaj) - informativno.

Dela za obradu:

Žan Baptist Molijer: Tvrdica

Jan Amos Komenski: Pedagoški spisi (prikaz)

Štefan Pilarik: Doživljaji Štefana Pilarika (odlomak)

Jan Kolar: Kći Slavije (prolog, izbor soneta)

Jan Holi: Selanky (izbor)

Jan Halupka: Kocúrkovo (odlomak)

Dositej Obradović: Pismo Haralampiju (odlomak)

Savremena literatura (4 časa)

Jozef Ciger Hronski: Jozef Mak

Jan Čajak ml.: Zypa Cupák

Napomena: Prilikom obrade književnih dela treba savladati književnoteorijske pojmove koji su u funkciji navedenih tekstova.

LEKTIRA

1. Anton Pavlovič Čehov: Tuga

2. Rudolf Jašik: Trg Svete Alžbete

KNJIŽEVNO-TEORIJSKI POJMOVI

Prilikom obrade književno-umetničkih dela obrađuju se književno-teorijski pojmovi koji su u funkciji interpretacije navedenih tekstova.

Lirika, epika, drama.

Vrste narodnih pesama. Tematika. Balada.

Epika (karakteristika i podela na stihove i prozu).

Epska poezija u stihovima: Epska pesma, ep. epski junak.

Epska poezija u prozi: Pripovetka, novela, roman.

Dramska književnost (karakteristika, podela). Tragedija, komedija, pozorišni komad, Renesansna komedija. Farsa. Drama i pozorište. Dramski junak.

Poezija i proza.

IZRAŽAJNA SREDSTVA

Epitet, poređenje, deminutiv, hiperbola, gradacija, antiteza, metafora. Simbol.

Humanizam, renesansa, barok, klasicizam.

JEZIK (30 časova)

KNJIŽEVNI JEZIK

Književni jezik - pojam

Književna norma, principi normiranja. Savremeni slovački književni jezik. Slovačka lingvistika. Slovakistika u Vojvodini.

Književni jezici Slovaka pre usvajanja slovačkog književnog jezika.

Slovački književni jezik u 19. i 20. veku.

Srpski i slovački jezici kao kontaktni jezici u Jugoslaviji. Slovačko-srpski bilingvizam. Slovački književni jezik i slovačka narečja u Vojvodini.

Gramatike savremenog slovačkog književnog jezika. Jezički priručnici i časopisi. Negovanje kulture slovačkog književnog jezika u vojvođanskoj sredini sa posebnim aspektom na elemente stranog jezika i narečja. Rečnici slovačkog jezika (rečnik slovačkog jezika sa objašnjenjima reči, rečnik sinonima, frazeološki rečnik, kratki rečnik slovačkog jezika, slovačko-srpsko rečnik, terminološki rečnici, rečnik slovačkog književnog izgovora i srpsko-slovački školski rečnik).

Rad sa priručnikom iz pravopisa, rečnikom stranih reči, semantičkim rečnikom slovačkog književnog jezika i terminološkim rečnicima na nastavnom času i kod kuće.

FONETIKA I FONOLOGIJA

Fonetski sistem slovačkog jezika. Samoglasnici (izgovor i podela). Dvoglasnici. Suglasnici, izgovor i podela suglasnika (prema učešću glasovnih organa, prema mestu artikulacije, prema učešću glasa, prema fiziologiji glasovnih organa, prema utisku sluha).

ORTOEPIJA

Izgovor kratkih i dugih samoglasnika. Izgovor dvoglasnika. Izgovor samoglasnika u struji reči. Izgovor samoglasnika i samoglasničkih grupa u stranim rečima.

Izgovor d, t, n, l ispred i, e, ia u domaćim rečima. Izgovor ovih grupa u stranim rečima.

Jednačenje suglasnika po zvučnosti. Jednačenje suglasnika prema mestu izgovora. Jednačenje suglasnika prema jasnosti - nejasnosti. Izgovor udvojenih suglasnika.

Glasovi u nizu.

Slog u slovačkom književnom jeziku. Prozodijske osobine sloga u slovačkom jeziku (otvoreni i zatvoreni slog). Slog je morfema.

Akcenat u slovačkom jeziku. Naglašeni i nenaglašeni slogovi. Akcenat kod predloga. Akcenat kod prefiksa i sufiksa.

Logički izgovor u slovačkom jeziku. Negovanjem pravilnog izgovora otklanjati uticaj srpskog jezika kao kontaktnog.

PRAVOPIS

Slovačka slova. Dijakritički i interpunkcijski znakovi. Principi slovačkog pravopisa: fonetski, morfološki, etimološki i gramatički.

Pisanje i unutar reči (posle tvrdih, mekih i srednjih suglasnika). Pisanje i u gramatičkim i leksičkim sufiksima. Pisanje a. Pisanje dvoglasnika. Pisanje nastavka - ov i - ou. Pisanje dužina (ritmički zakon). Pisanje glasova d, t, l, n bez "mekčenja". Pisanje suglasnika koji se jednače. Pisanje predloga s (so), z (zo). Pisanje velikih početnih slova. Pisanje stranih reči.

KULTURA IZRAŽAVANJA (20 časova)

USMENO IZRAŽAVANJE

Pričanje događaja i doživljaja prema samostalno izrađenoj osnovi; hronološko i retrospektivno pripovedanje (pričanje).

Razgovor na datu temu sa datim tematskim rečima.

Opis složenijeg radnog postupka sa povećanom dozom na tačnost kod upotrebe stručnih naziva.

Portret. Opis spoljnog i unutrašnjeg prostora.

Pripovedanje kao postupak kod kulture govora - sadržaj i struktura (teze, citati).

Diskusija o različitim aktuelnim temama iz života - izbor jezičkih sredstava, formulacija sopstvenog mišljenja, argumentacija, zaključak.

Interpretativno čitanje i odgovarajuća interpretacija lirskih i kraćih proznih tekstova koji se obrađuju u ovom razredu.

Stilistička vežbanja.

Funkcionalni stilovi - administrativni stil.

PISMENO IZRAŽAVANJE

Opisivanje, prilog diskusija (kao i u usmenom izražavanju).

Provera znanja iz pravopisa i dalje sistematsko uvežbavanje pravopisa.

Stilistička vežbanja. Domaći pismeni zadaci (čitanje i analiza na času) sa pokazivanjem na najčešće jezičke i stilističke greške.

Četiri školska pismena zadatka.

KULTURA IZRAŽAVANJA (26 časova)

Sledeći