OSNOVNI ZAKONO PENZIJSKOM OSIGURANJU("Sl. list SFRJ", br. 51/64, 56/65, 14/66, 1/67, 18/67, 31/67, 54/67, 17/68, 32/68, 55/68, 11/69, 13/69 - ispr., 56/69, 47/70, 60/70, 15/71, 16/71 - ispr. i 60/71) |
OPŠTE ODREDBE
(1) Penzijskim osiguranjem radni ljudi obezbeđuju sebi pravo na penziju.
(2) Pravo na penzijsko osiguranje po ovom zakonu imaju lica u radnom odnosu i druga lica koja su u pogledu prava na penzijsko osiguranje izjednačena sa licima u radnom odnosu.
(3) Za lica kojima je vršenje određene samostalne delatnosti jedino ili glavno zanimanje, a čije penzijsko osiguranje nije ustanovljeno ovim zakonom može se penzijsko osiguranje ustanoviti zakonom ili ugovorom.
(4) Prava iz penzijskog osiguranja utvrđuju se samo zakonom o penzijskom osiguranju ili ugovorom.
Članovima porodica radnih ljudi obuhvaćenih penzijskim osiguranjem, obezbeđuje se pravo na porodičnu penziju.
Penzijsko osiguranje obavezno je za sva lica za koja je pravo na penzijsko osiguranje ustanovljeno zakonom odnosno ugovorom.
Penzijsko osiguranje zasniva se na načelima uzajamnosti i solidarnosti osiguranika u obezbeđivanju sredstava i prava iz penzijskog osiguranja.
(1) Prava iz penzijskog osiguranja određuju se u skladu sa načelom raspodele prema radu, sa ulaganjem u penzijske fondove i drugim merilima u pogledu doprinosa osiguranika društvenoj zajednici.
(2) U pogledu ostvarivanja zakonom utvrđenih prava svi osiguranici imaju ravnopravan položaj prema zajednici socijalnog osiguranja kod koje su osigurani.
Pravo na starosnu penziju stiču radni ljudi posle određenog vremena provedenog na radu i navršenja određenih godina života.
(1) Visina starosne penzije osiguranika zavisi od trajanja i visine ulaganja u penzijske fondove.
(2) Visina porodične penzije zavisi od visine penzije osiguranika i od broja lica koja imaju pravo na porodičnu penziju.
(3) Zakonom kojim se ustanovljava penzijsko osiguranje utvrđuje se u kojim se slučajevima penzija određuje i prema drugim merilima doprinosa pojedinca društvenoj zajednici.
(4) Penzionerima kojima je penzija jedini ili glavni izvor sredstava za izdržavanje zajamčuje se najniži iznos penzijskog primanja.
(1) Penzija se određuje prema ličnom dohotku ostvarenom u razdoblju od više godina određenom ovim zakonom.
(2) Lični dohoci iz pojedinih godina usklađuju se sa kretanjem opšteg proseka ličnih dohodaka do godine penzionisanja.
(1) Za rad na naročito teškim i po zdravlje štetnim poslovima i za vršenje drugih delatnosti određenih zakonom obezbeđuju se posebne pogodnosti u sticanju prava na penziju.
(2) Pogodnosti u sticanju prava na penziju obezbeđuju se zakonom i radnicima koji vrše profesionalni rad posebne prirode i težine.
Penzije se usklađuju sa kretanjem troškova života i porastom životnog standarda zapošljenih, po načelima utvrđenim zakonom.
Penzije ostvarene pre početka primenjivanja ovog zakona prevode se na nove iznose radi usklađivanja sa kretanjem opšteg proseka ličnih dohodaka do početka primenjivanja ovog zakona.
(1) Pravo na penziju je lično pravo i ono se ne može preneti na drugog niti se može naslediti.
(2) Pravo na penziju po ovom zakonu ne može zastareti.
(1) Niko ne može smanjiti ili ograničiti pravo na penziju koje pripada po ovom zakonu.
(2) Gubitak prava na penziju može nastupiti samo u slučajevima određenim ovim zakonom.
Penzijsko osiguranje organizuje se i sprovodi po načelima samoupravljanja osiguranika u okviru republičkih zajednica socijalnog osiguranja.
U republičkim zajednicama socijalnog osiguranja obrazuju se fondovi penzijskog osiguranja.
Sredstva za fondove penzijskog osiguranja obezbeđuju se doprinosima koje radne i druge organizacije i državni organi odnosno privatni poslodavci uplaćuju za radnike koji su kod njih zapošljeni, odnosno doprinosom koji uplaćuju lica koja vrše samostalne delatnosti i druga lica koja su sama obveznici uplate doprinosa. U obezbeđivanju sredstava za penzijske fondove učestvuju i društveno-političke zajednice.
Za pokrivanje povećanih obaveza penzijskih fondova koje nastaju usled sticanja i određivanja penzija pod posebnim uslovima, u te fondove se uplaćuje dodatni doprinos prema propisima o finansiranju socijalnog osiguranja.
Iz sredstava koja se obezbeđuju za penzijske fondove obrazuju se i namenske rezerve tih fondova kojima se obezbeđuje usklađivanje penzija i ličnih dohodaka od kojih se penzije određuju sa kretanjem troškova života i porastom životnog standarda zapošljenih, kao i stabilizacija doprinosa za određeni vremenski period (valorizacione i sigurnosne rezerve).
(1) Republičke zajednice socijalnog osiguranja mogu uvesti dobrovoljno penzijsko osiguranje.
(2) U okviru dobrovoljnog osiguranja omogućava se uključivanje u penzijsko osiguranje i građanima koji nisu obuhvaćeni obaveznim penzijskim osiguranjem.
(3) Sredstva dobrovoljnog penzijskog osiguranja vode se odvojeno od sredstava fondova obaveznog penzijskog osiguranja.
(1) Prava iz penzijskog osiguranja obezbeđuju se iz fondova penzijskog osiguranja, a ostvaruju se kod zavoda za socijalno osiguranje koji vrše stručne i administrativne poslove za osiguranike i fondove.
(2) U sprovođenju penzijskog osiguranja zajednice socijalnog osiguranja i zavodi za socijalno osiguranje staraju se o zakonitom, pravilnom i brzom ostvarivanju prava osiguranih lica.
(3) Zajednice socijalnog osiguranja i zavodi za socijalno osiguranje dužni su da u odnosima sa osiguranim licima obezbede puno poštovanje ličnosti i zaštitu njihovih zakonitih interesa, kao i da im pruže potrebnu stručnu pomoć u ostvarivanju prava iz penzijskog osiguranja.
PENZIJSKO OSIGURANJE RADNIKA
OSIGURANICI
(1) Za starosnu penziju osigurani su:
1) lica u radnom odnosu,
2) članovi predstavničkih tela i njihovih organa na stalnim dužnostima i izabrana lica na stalnim dužnostima u društvenim organizacijama, zadružnim organizacijama, komorama i sl., ako im je to jedino ili glavno zanimanje i ako primaju stalnu mesečnu nagradu za svoj rad,
3) članovi zanatskih i članovi ribarskih zadruga kojima je privredni rad u zadruzi jedino ili glavno zanimanje.
(2) Za starosnu penziju osigurani su i jugoslovenski državljani u radnom odnosu u inostranstvu:
1) kod međunarodnih ili drugih organizacija - po osnovu međunarodnog ugovora, ako im se statutom ili drugim opštim aktom tih organizacija ne obezbeđuje penzijsko osiguranje,
2) kod inostranog poslodavca - ako su se zaposlili posredovanjem jugoslovenske organizacije koja vrši zapošljavanje i regulisali svoje osiguranje pre odlaska u inostranstvo, ako za to vreme nisu obavezno penzijski osigurani kod inostranog nosioca penzijskog osiguranja. Jugoslovenski državljani koji stupe u radni odnos kod inostranog poslodavca u inostranstvu bez posredovanja jugoslovenske organizacije koja vrši zapošljavanje ili bez prethodnog regulisanja svog osiguranja dužni su da se penzijski osiguraju kod jugoslovenskog nosioca penzijskog osiguranja, ako za to vreme nisu obavezno penzijski osigurani kod inostranog nosioca penzijskog osiguranja. U tom slučaju penzijsko osiguranje zasniva se od dana prijave na osiguranje.
(3) Za starosnu penziju osigurana su i lica koja se po završenom školovanju nalaze na obaveznom praktičnom radu ili na dobrovoljnoj praksi, ako rade sa punim radnim vremenom.
Strani državljani osigurani su za starosnu penziju ako su na teritoriji Jugoslavije:
1) u radnom odnosu kod jugoslovenskih državnih organa, radnih i drugih organizacija i poslodavaca,
2) u službi međunarodnih organizacija i ustanova, stranih diplomatskih i konzularnih predstavništava ili u ličnoj službi stranih državljana koji uživaju diplomatski imunitet, pod uslovom da je takvo osiguranje predviđeno međunarodnim ugovorom.
Lica koja posle početka primenjivanja ovog zakona nisu bila u radnom odnosu i na drugom radu izjednačenom sa radnim odnosom (čl. 21. i 22), pa prema tome nisu imala svojstvo osiguranika po ovom zakonu, mogu steći pravo na penziju samo pod uslovima iz čl. 233. i 234. ovog zakona.
STAROSNA PENZIJA
1. Opšte odredbe o sticanju i određivanju penzije
Pravo na starosnu penziju stiče osiguranik:
1) muškarac - sa navršenih 60 godina života i najmanje 20 godina penzijskog staža,
2) žena - sa navršenih 55 godina života i najmanje 20 godina penzijskog staža.
(1) Pravo na starosnu penziju sa penzijskim stažom manjim od 20 godina stiče osiguranik-muškarac koji je navršio 65 godina života i osiguranik-žena koja je navršila 60 godina života, ako ima ukupno najmanje 15 godina staža osiguranja, od čega efektivno najmanje 40 meseci u poslednjih 5 godina ili 80 meseci u poslednjih 10 godina.
(2) Razdoblje od 5 odnosno 10 godina iz stava 1. ovog člana računa se unatrag od dana prestanka poslednjeg osiguranja. Ovo razdoblje, ako je za osiguranika povoljnije, računa se od dana kad je osiguranik navršio i godine života i penzijski staž iz stava 1. ovog člana.
(3) Razdoblje od 5 odnosno 10 godina iz stava 1. ovog člana produžava se unatrag za onoliko vremena za koliko je vremena osiguranik u tom razdoblju bio van radog odnosa, ako je za to vreme:
1) bio prijavljen zavodu za zapošljavanje radnika, ako se tom zavodu prijavio u roku od 30 dana po prestanku osiguranja. U ovom slučaju produžava se razdoblje unatrag najviše za 24 meseca za svaki pojedini slučaj prekida osiguranja,
2) bio uživalac starosne penzije, invalidske penzije, materijalnog obezbeđenja ili privremene naknade po propisima o invalidskom osiguranju,
3) žena-osiguranik negovala svoje dete do 7 godina starosti ili starije dete kome je usled nesposobnosti bila potrebna stalna nega i pomoć.
Osiguranicima koji su radili na naročito teškim i po zdravlje štetnim poslovima ili im se po drugim osnovima efektivno vreme provedeno na radu računa sa uvećanim trajanjem u penzijski staž, propisana starosna granica za sticanje penzije (čl. 24. i 25) srazmerno se smanjuje prema odredbama ovog zakona.
Osiguranik-muškarac koji je navršio 40 godina penzijskog staža i žena koja je navršila 35 godina penzijskog staža, stiče pravo na starosnu penziju bez obzira na godine života.
(1) Osiguranik može ostvariti starosnu penziju i pre navršenja 60 (muškarac) odnosno 55 (žena) godine starosti (u daljem tekstu: prevremena penzija).
(2) Prevremenu penziju može ostvariti muškarac sa navršenih najmanje 35 godina penzijskog staža i 55 godina života, a žena - sa navršenih najmanje 30 godina penzijskog staža i 50 godina života.
Penzijski staž koji je potreban za sticanje prava na penziju obuhvata periode osiguranja posle početka primenjivanja i pre početka primenjivanja ovog zakona, i posebni staž navršen pre početka njegovog primenjivanja, na način i pod uslovima predviđenim u odredbama dela četvrtog ovog zakona.
(1) Starosna penzija određuje se od penzijskog osnova.
(2) Za utvrđivanje penzijskog osnova uzima se prosečan mesečni iznos ličnih dohodaka po kojima je osiguranik bio osiguran u bilo kojih uzastopnih 5 godina osiguranja za poslednjih 10 godina osiguranja ili u bilo kojih uzastopnih 10 godina osiguranja. Taj prosečan mesečni iznos ličnih dohodaka izračunat po odredbama ovog zakona (čl. 32. i 33) uzima se kao penzijski osnov najviše do iznosa koji čini prosečan mesečni iznos ličnih dohodaka ostvarenih u poslednje dve godine osiguranja iz kojih su lični dohoci uzeti za utvrđivanje penzijskog osnova, uvećan za 5% ili, ako je to za osiguranike povoljnije, - najviše do iznosa koji čini minimalni lični dohodak, utvrđen prema propisima važećim u poslednjoj godini osiguranja iz koje je lični dohodak uzet za utvrđivanje penzijskog osnova, uvećan za 50%.
(3) Kao godina osiguranja u smislu stava 2. ovog člana, uzima se kalendarska godina u kojoj je osiguranik ostvario lični dohodak odnosno naknadu ličnog dohotka za najmanje 6 meseci staža osiguranja.
(1) Skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja određuje najviši iznos penzijskog osnova odnosno ličnog dohotka od koga se može odrediti penzija po ovom zakonu.
(2) Pri određivanju najvišeg iznosa penzijskog osnova skupština republičke zajednice rukovodiće se opštim nivoom ličnih dohodaka u republici, odnosima između najviših i najnižih ličnih dohodaka i njihovom strukturom, kao i odnosima koji treba da se formiraju u nivoima penzija.
(3) Za vojne osiguranike kojima se penzija određuje od plata i dodataka utvrđenih propisima o platama podoficira, oficira i vojnih službenika, najviši iznos penzijskog osnova odnosno ličnog dohotka od koga se može odrediti penzija po ovom zakonu, određuje skupština Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja.
(1) Radi izračunavanja prosečnog mesečnog iznosa ličnih dohodaka (član 30. stav 2) lični dohoci iz poslednje dve godine osiguranja iz kojih lični dohoci ulaze u penzijski osnov uzimaju se u nominalnom iznosu, a lični dohoci iz ostalih ranijih godina osiguranja - preračunati prema nivou ličnih dohodaka iz kalendarske godine koja prethodi poslednjoj godini osiguranja iz koje je lični dohodak ušao u penzijski osnov. Ovo preračunavanje ličnih dohodaka iz ranijih godina vrši se na osnovu kretanja opšteg proseka ličnih dohodaka, i to za svaku pojedinu godinu prema godini koja prethodi poslednjoj godini osiguranja (u daljem tekstu: valorizacioni koeficijenti).
(2) Valorizacioni koeficijent utvrđuje skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja radnika početkom svake godine na osnovu statističkih podataka republičkog zavoda za statistiku o kretanju prosečnih ličnih dohodaka svih zapošljenih radnika u protekloj godini. Ovaj valorizacioni koeficijent utvrđuje se kao jedinstven za sve lične dohotke, bez obzira na njihovu visinu.
(3) Osiguraniku koji je na dan od koga mu pripada penzija bio van osiguranja lični dohoci se preračunavaju na nivo ličnih dohodaka iz godine koja je prethodila poslednjoj godini osiguranja iz koje je lični dohodak ušao u penzijski osnov. Tako određena penzija povećava se za onoliko za koliko su u tom razdoblju povećane penzije na osnovu čl. 97. do 102. ovog zakona.
(1) Za utvrđivanje penzijskog osnova (član 30) uzima se prosečan mesečni iznos ličnog dohotka koji je osiguranik ostvario za rad u punom radnom vremenu, u vremenu dužem od punog radnog vremena i u vremenu kraćem od punog radnog vremena, obračunat na puno radno vreme. U prosečan mesečni iznos ličnog dohotka ulaze i naknade ličnog dohotka ostvarene prema posebnim propisima odnosno osnov od koga je pojedina naknada određena. Kad u prosečan mesečni iznos ličnog dohotka ulaze osnovi za naknadu po propisima o zdravstvenom osiguranju ti osnovi se preračunavaju primenom istog valorizacionog koeficijenta (član 32) kojim se preračunava lični dohodak koji je služio za utvrđivanje tog osnova.
(2) Odlukom Savezne skupštine bliže se određuje šta se podrazumeva pod ličnim dohotkom koji služi za utvrđivanje penzijskog osnova, šta se uzima kao lični dohodak za periode staža osiguranja u kojima osiguranici ne ostvaruju lični dohodak iz radnog odnosa i kako se utvrđuje prosečan mesečni iznos ličnog dohotka od koga se određuje penzijski osnov (član 30).
(3) Vreme provedeno u radnom odnosu sa vremenom kraćim od punog radnog vremena računa se u staž osiguranja na način predviđen u članu 127. stav 3. ovog zakona.
(1) Visina penzije određuje se u procentu od penzijskog osnova prema dužini penzijskog staža i iznosi:
1) osiguraniku-muškarcu za 15 godina penzijskog staža 35% od penzijskog osnova, s tim da se za svaku dalju navršenu godinu staža povećava za po 2% od penzijskog osnova,
2) osiguraniku-ženi za 15 godina penzijskog staža 40% od penzijskog osnova, s tim da se za svaku dalju navršenu godinu staža do navršenih 20 godina staža povećava za po 3%, a za svaku navršenu godinu staža preko 20 godina staža - za po 2% od penzijskog osnova.
(2) Procenti za pojedine godine navršenog penzijskog staža (stav 1) jesu:
Za penzijski staž |
Osiguraniku muškarcu |
Osiguraniku ženi |
1 |
2 |
3 |
15 godina |
35 |
40 |
16 godina |
37 |
43 |
17 godina |
39 |
46 |
18 godina |
41 |
49 |
19 godina |
43 |
52 |
20 godina |
45 |
55 |
21 godina |
47 |
57 |
22 godina |
49 |
59 |
23 godina |
51 |
61 |
24 godina |
53 |
63 |
25 godina |
55 |
65 |
26 godina |
57 |
67 |
27 godina |
59 |
69 |
28 godina |
61 |
71 |
29 godina |
63 |
73 |
30 godina |
65 |
75 |
31 godina |
67 |
77 |
32 godina |
69 |
79 |
33 godina |
71 |
81 |
34 godina |
73 |
83 |
35 godina |
75 |
85 |
36 godina |
77 |
- |
37 godina |
79 |
- |
38 godina |
81 |
- |
39 godina |
83 |
- |
40 ili više godina |
85 |
- |
(3) Najviša penzija iznosi 85% od penzijskog osnova.
(1) Prevremena penzija (član 28) određuje se tako što se starosna penzija koja bi osiguraniku pripadala prema dužini penzijskog staža da je navršio 60 (muškarac), odnosno 55 (žena) godina života umanji za svaku godinu ranijeg odlaska u penziju pre navršenja ovih godina starosti, zavisno od godina navršenog penzijskog staža, i to:
1) za po 3% od penzije - muškarcu sa 38 ili 39 godina penzijskog staža odnosno ženi sa 33 ili 34 godine penzijskog staža,
2) za po 4% od penzije - muškarcu sa 35, 36 ili 37 godina penzijskog staža odnosno ženi sa 30, 31 ili 32 godine penzijskog staža.
(2) Smanjivanje se ne vrši ako je osiguranik navršio 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) penzijskog staža bez obzira na godine života.
(3) Kad osiguranik koji je ostvario prevremenu penziju navrši propisanu starosnu granicu ne stiče pravo da mu se odredi nova penzija po članu 34. ovog zakona.
(1) Licima koja imaju naročite zasluge na polju revolucionarne, političke, naučne, kulturne ili društvene delatnosti može se, izuzetno, priznati starosna penzija bez obzira na uslove za sticanje prava na penziju po ovom zakonu. Ovim licima može se penzija odrediti u iznosu većem od onog koji bi im pripadao po odredbama ovog zakona.
(2) O izuzetnom priznavanju i određivanju starosne penzije rešava Savezno izvršno veće odnosno republičko izvršno veće.
(1) Uživaocima starosne penzije koji su penziju ostvarili po ispunjenju uslova za starosnu penziju po čl. 24, 25. i 27. ovog zakona obezbeđuje se zaštitni dodatak na penziju ako im penzija određena po ovom zakonu iznosi manje od propisanog graničnog iznosa najnižeg penzijskog primanja i ako ni uživalac penzije ni članovi njegovog domaćinstva nemaju drugih prihoda dovoljnih za izdržavanje.
(2) Kao prihodi uživaoca penzije i članova njegovog domaćinstva, u smislu stava 1. ovog člana, uzimaju se u obzir svi prihodi uživaoca penzije i članova njegovog domaćinstva ostvareni po osnovu radnog odnosa (lični dohodak, naknade, penzije i dr.), samostalne delatnosti, poljoprivredne delatnosti i porezu podložnog dohotka od imovine i prihoda. U ukupne prihode ne ulaze penzija uživaoca penzije o čijem se pravu na zaštitni dodatak rešava, invalidnina za telesno oštećenje i dodatak za pomoć i negu od strane drugog lica - po propisima o invalidskom osiguranju, niti druga primanja njegova ili članova njegovog domaćinstva za koja je, prema posebnim propisima kojima se ustanovljava pojedino primanje, izrično utvrđeno da se ne uzimaju u obzir pri utvrđivanju imovnog stanja domaćinstva.
(3) Zaštitni dodatak predstavlja razliku između iznosa penzije koja uživaocu pripada po zakonu i iznosa iz stava 1. ovog člana i određuje se u procentu od te razlike, zavisno od dužine penzijskog staža.
(4) Granični iznos najnižeg penzijskog primanja i iznos zaštitnog dodatka, prihode domaćinstva u smislu st. 1. i 2. ovog člana kao i način korišćenja i gubitka prava na zaštitni dodatak, određuje skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja, s tim da se taj granični iznos utvrđuje u zavisnosti od stanja najnižih ličnih dohodaka u republici.
(5) (Brisan)
v) Prava na osnovu staža osiguranja navršenog posle ostvarivanja penzije
(1) Uživaocu starosne penzije koji je penziju ostvario po ispunjenju uslova iz čl. 24. i 25. stav 1. ovog zakona, sa penzijskim stažom manjim od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) ako se ponovo zaposli i u zapošljenju posle penzionisanja navrši najmanje 3 godine staža osiguranja u radnom odnosu (član 127), radeći najmanje sa polovinom punog radnog vremena ili vršeći delatnost po osnovu koje je osiguran, po prestanku takvog zapošljenja, odrediće se, na njegov zahtev, nova starosna penzija. Nova penzija odrediće se prema ukupnom penzijskom stažu navršenom pre i posle penzionisanja, ali do najviše 40 godina odnosno 35 godina penzijskog staža, s tim što se penzijski osnov u smislu člana 30. ovog zakona utvrđuje od ličnih dohodaka ostvarenih u poslednjih pet godina osiguranja, u koje obavezno ulaze lični dohoci ostvareni u zapošljenju posle penzionisanja.
(2) Umesto određivanja nove starosne penzije uživaocu starosne penzije koji ispunjava uslove iz stava 1. ovog člana uračunaće se, na njegov zahtev, vreme provedeno u zapošljenju posle penzionisanja samo za procentualno povećanje stečene penzije. U tom slučaju penzija će se ponovo obračunati po članu 34. ovog zakona prema ukupnom penzijskom stažu navršenom pre i posle penzionisanja, do najviše ukupno 40 odnosno 35 godina penzijskog staža. Na zahtev uživaoca penzije vreme zapošljenja posle penzionisanja iz stava 1. ovog člana, iako je trajalo manje od 3 godine uračunaće se, po prestanku takvog zapošljenja, u staž osiguranja za procentualno povećanje stečene penzije ako je sa tim vremenom navršio ukupno 40 odnosno 35 godina penzijskog staža.
(3) Uživaocu starosne penzije koji je penziju ostvario sa penzijskim stažom od 40 godina (muškarac) odnosno od 35 godina (žena), na osnovu staža navršenog do penzionisanja ili na osnovu ukupno uračunatog staža pre i posle penzionisanja u smislu ovog člana, u slučaju ponovnog zapošljenja ne uspostavlja se svojstvo osiguranika iz penzijskog osiguranja.
(1) Uživaocu prevremene penzije (član 28) koji zapošljenjem posle penzionisanja ispuni penzijski staž od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) odrediće se, na njegov zahtev, nova starosna penzija po članu 34. ovog zakona.
(2) U slučaju iz stava 1. ovog člana penzijski osnov određuje se prema ličnim dohocima iz poslednjih 5 godina osiguranja u koje obavezno ulaze godine osiguranja navršene u zapošljenju posle penzionisanja.
2. Sticanje penzije na osnovu staža osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem
(1) Staž osiguranja računa se sa uvećanim trajanjem osiguranicima koji su na teritoriji Jugoslavije proveli na radnim mestima:
1) na kojima je vršenje poslova radnog mesta naročito teško i štetno po zdravlje - ukupno najmanje 5 godina, ili ukupno najmanje 3 godine ako su vršeći poslove na takvim radnim mestima postali invalidi rada ili su po propisima o invalidskom osiguranju upućeni na drugi posao radi sprečavanja invalidnosti,
2) na kojima osiguranici zbog prirode i težine posla, posle određenih godina života ne mogu sa uspehom vršiti određenu profesionalnu delatnost - ukupno najmanje 10 godina.
(2) Kao vreme provedeno na radnim mestima na teritoriji Jugoslavije, u smislu stava 1. ovog člana, smatraće se i vreme koje se osiguranicima - jugoslovenskim državljanima računa u staž osiguranja po odredbama člana 136. ovog zakona.
(3) Vreme provedeno u vršenju poslova radnih mesta iz stava 1. ovog člana računa se u staž osiguranja sa uvećanjem do najviše 50%, zavisno od težine i štetnosti vršenja poslova pojedinih radnih mesta odnosno od prirode posla.
(4) Zakonom o utvrđivanju radnih mesta na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem ("Službeni list SFRJ", br. 17/68) - (u daljem tekstu: Zakon o utvrđivanju radnih mesta) utvrđuju se radna mesta na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem u smislu stava 1. ovog člana, kao i koliki se staž osiguranja priznaje za svakih 12 meseci efektivno provedenih na pojedinim radnim mestima u smislu stava 3. ovog člana.
(1) Staž osiguranja računa se sa uvećanim trajanjem i osiguranicima koji su kao teži invalidi ili slepi proveli u radnom odnosu ukupno najmanje 5 godina, radeći sa punim radnim vremenom odnosno sa radnim vremenom koje je po propisima o radnim odnosima izjednačeno sa punim radnim vremenom. Ovim licima računaju se svakih 12 meseci takvog rada kao 15 meseci staža osiguranja.
(2) Kao teži invalidi u smislu stava 1. ovog člana smatraju se:
1) osiguranik - invalid rada sa telesnim oštećenjem I do IV stepena po propisima o invalidskom osiguranju,
2) osiguranik - ratni vojni invalid i osiguranik - mirnodopski vojni invalid od I do IV grupe.
(1) Kao radna mesta na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem zato što je rad na vršenju poslova radnog mesta naročito težak i štetan po zdravlje mogu se utvrditi samo radna mesta na kojima se stiču sledeći uslovi:
1) da u vezi sa vršenjem poslova radnog mesta postoji znatnije delovanje štetnih uticaja na zdravstveno stanje i radnu sposobnost radnika, koje se ne može isključiti primenom propisanih mera zaštite na radu i drugih mera podobnih za otklanjanje štetnih uticaja. Smatraće se da se delovanje štetnih uticaja na zdravstveno stanje i radnu sposobnost radnika ne može isključiti ako štetni uticaji postoje i pored toga što su na odnosnim radnim mestima primenjene sve opšte i posebne zaštitne mere utvrđene propisima o radnim odnosima i zaštiti na radu, kao i druge mere koje mogu uticati na otklanjanje ili smanjivanje štetnih uticaja (povremena zamena radnika posle određenog vremena provedenog u vršenju poslova na takvim radnim mestima, pojačanje ishrane u toku radnog dana, organizovanje rekreacije za vreme odmora u toku rada i dnevnog, sedmičnog i godišnjeg odmora, obezbeđivanje dužeg godišnjeg odmora i skraćivanje radnog vremena ispod punog radnog vremena i drugo),
2) da se poslovi radnog mesta pod teškim i po zdravlje štetnim uslovima vrše neposredno pored izvora štetnih uticaja, u neprekidnom toku procesa rada na odnosnom radnom mestu,
3) da poslove radnog mesta pod okolnostima iz tač. 1. i 2. ovog stava vrši isti radnik u toku punog radnog vremena određenog za odnosni posao, uzimajući kao puno radno vreme i radno vreme kraće od 42 časa sedmično, određeno za pojedina radna mesta zbog posebnih uslova rada, saglasno propisima o radnim odnosima (osobito težak i naporan rad, rad pod povećanim atmosferskim pritiskom, rad u vodi ili vlazi, rad izložen jonizujućim zračenjima, rad u atmosferi zagađenoj otrovnim gasovima, otrovnom prašinom i slično, rad sa nagrizajućim materijalima, rad letačkog osoblja i dr.).
(2) Kao radna mesta na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem zato što je vek vršenja profesionalne delatnosti ograničen navršenjem određenih godina života mogu se utvrditi samo radna mesta u oblasti umetničke delatnosti, i to samo u zanimanjima u kojima zbog prirode i težine posla fiziološke funkcije organizma opadaju u toj meri da to radniku onemogućava dalje uspešno vršenje iste profesionalne delatnosti.
(3) Sve vreme provedeno u vršenju poslova radnih mesta utvrđenih Zakonom o utvrđivanju radnih mesta računa se pod uslovima iz člana 40. stav 1. ovog zakona kao staž osiguranja sa uvećanim trajanjem, bez obzira na dužinu pojedinog perioda takvog rada.
(1) Osiguranicima koji su vršili poslove na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, utvrđenim Zakonom o utvrđivanju radnih mesta ili ovim zakonom, starosne granice propisane za sticanje starosne penzije (čl. 24. i 25. stav 1) smanjuju se srazmerno stepenu uvećanja staža osiguranja na odnosnim radnim mestima, i to:
1) po jednu godinu za svakih 6 godina provedenih u vršenju poslova na radnim mestima na kojima se efektivno provedenih 12 meseci računaju u staž osiguranja kao 14 meseci,
2) po jednu godinu za svakih 5 godina provedenih u vršenju poslova na radnim mestima na kojima se efektivno provedenih 12 meseci računaju u staž osiguranja kao 15 meseci,
3) po jednu godinu za svake 4 godine provedene u vršenju poslova na radnim mestima na kojima se efektivno provedenih 12 meseci računaju u staž osiguranja kao 16 meseci,
4) po jednu godinu za svake 3 godine provedene u vršenju poslova na radnim mestima na kojima se efektivno provedenih 12 meseci računaju u staž osiguranja kao 18 meseci.
(2) Invalidima i slepima kojima se vreme provedeno u radnom odnosu računa u staž osiguranja sa uvećanim trajanjem (član 40a), starosne granice propisane za sticanje starosne penzije smanjuju se po jednu godinu za svakih 5 godina efektivno provedenih u radnom odnosu sa punim radnim vremenom odnosno sa radnim vremenom koje je po propisima o radnim odnosima izjednačeno sa punim radnim vremenom.
(3) Smanjivanje starosne granice po odredbama ovog člana vrši se osiguranicima koji su u vršenju poslova na radnim mestima na kojima se odnosno pod okolnostima pod kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, proveli najmanje onoliko godina koliko je odredbama člana 40. stav 1. odnosno člana 40a stav 1. ovog zakona propisano kao uslov za računanje staža sa uvećanim trajanjem.
U staž osiguranja sa uvećanim trajanjem računa se, ako ovim zakonom za pojedine slučajeve nije drukčije određeno:
1) sve vreme efektivno provedeno posle 15. maja 1945. godine u vršenju poslova na radnim mestima utvrđenim ovim zakonom ili Zakonom o utvrđivanju radnih mesta,
2) sve vreme koje su osiguranici - teži invalidi i osiguranici - slepi proveli u radnom odnosu pod uslovima iz člana 40a stav 1. ovog zakona.
(1) Trajanje vremena provedenog u vršenju poslova na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem (čl. 40. i 41), može se utvrđivati samo u skladu sa podacima evidencije koju radne organizacije vode o tim radnim mestima i radnicima koji na njima rade, odnosno na osnovu matične evidencije o osiguranicima (čl. 171. do 174). Ovo važi shodno i za vreme koje će se prema odredbi člana 249a stav 6. ovog zakona evidentirati za osiguranike - teže invalide i osiguranike - slepe.
(2) Ako je radna organizacija u kojoj je osiguranik vršio poslove na radnim mestima iz stava 1. ovog člana prestala da postoji, vreme koje se priznaje kao provedeno na takvim radnim mestima utvrđuje se u postupku za utvrđivanje penzijskog staža po odredbama glave X ovog zakona, i to izuzetno od člana 184. stav 1. ovog zakona najdocnije do 31. decembra 1968. godine. Na isti način utvrđuje se ranije vreme koje su na radnim mestima iz stava 1. ovog člana proveli radnici za koje se, zbog nepostojanja evidencije, ne može utvrđivati činjenično stanje u smislu člana 249a stav 5. ovog zakona.
(3) Periodi rada utvrđeni u smislu člana 43. ovog zakona i st. 1. i 2. ovog člana registruju se u matičnoj evidenciji, po propisima o vođenju te evidencije predviđenim u članu 174. ovog zakona.
3. Sticanje, određivanje i korišćenje penzije određenih kategorija osiguranika
Odredbe ovog zakona primenjuju se i na vojne osiguranike, službenike na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova i borce narodnooslobodilačkog rata, ukoliko pojedinim odredbama ovog zakona za te kategorije osiguranika nije drukčije određeno.
Vojni osiguranici u smislu ovog zakona su: aktivni podoficiri, oficiri i vojni službenici Jugoslovenske narodne armije.
(1) Vojnim osiguranicima računa se svakih 12 meseci efektivno provedenih na određenim dužnostima kao 18 meseci staža osiguranja, i to:
1) u podmorničkoj službi na svim dužnostima na podmornicama u opremi,
2) u letačkoj službi na dužnostima aktivnog pilota izviđača, radista, vazduhoplovnog strelca, aviomehaničara, aerofotografa ili na drugim dužnostima na kojima su vršili letačku službu i primali letački dodatak, ali kao pripadnici organa sanitetske službe na ispitivanju i treniranju letača ili ispitivanju zaštitne opreme u barokomorama odnosno u avionima - ako su leteli najmanje 90 časova godišnje,
3) u padobranskoj službi na dužnostima aktivnog padobranca na kojima su primali padobranski dodatak,
4) na dužnostima pomorskog diverzanta,
5) u graničnoj službi od 15. maja 1945. godine do početka primenjivanja ovog zakona, na dužnostima koje odredi državni sekretar za narodnu odbranu - saglasno propisima koji su važili do početka primenjivanja ovog zakona.
(2) Vojnim osiguranicima računaju se svakih 12 meseci efektivno provedenih na određenim poslovima kao 16 meseci staža osiguranja, i to:
1) u vršenju poslova na radnom mestu člana specijalne opitne posade za ispitivanje naoružanja u fazi osvajanja proizvodnje i završnih opita i ispitivanja, ako na opitima i ispitivanjima provedu prosečno najmanje polovinu ukupnog godišnjeg radnog vremena,
2) u vršenju poslova radiološke, biološke i hemijske zaštite u laboratorijskim i poligonskim uslovima, na radnim mestima koja utvrdi državni sekretar za narodnu odbranu.
(3) Vojnim osiguranicima računaju se kao 15 meseci staža osiguranja svakih 12 meseci efektivno provedenih u vršenju poslova na radnim mestima kod radarskih uređaja na kojima su izloženi radarskim zračenjima, i to osiguranicima koji vrše opravku, složenija podešavanja i ispitivanja, ili rade kao instruktori - nastavnici za opravku radarskih uređaja, ako na tim poslovima provedu prosečno najmanje tri četvrtine ukupnog godišnjeg radnog vremena.
(4) Vojnim osiguranicima koji vrše poslove na drugim radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem po odredbama Zakona o utvrđivanju radnih mesta, vreme efektivno provedeno na tim radnim mestima računa se u staž osiguranja uvećano prema odredbama tog zakona, pod uslovima iz člana 40. stav 1. i člana 43. ovog zakona.
(5) Vreme iz tač. 1. do 4. stava 1. ovog člana računa se sa uvećanim trajanjem bez obzira kad je provedeno na tim dužnostima odnosno radnim mestima. Odredbe st. 1. do 4. ovog člana ne primenjuju se na periode koji se računaju u penzijski staž u dvostrukom trajanju.
(6) Osiguranicima - građanskim licima na službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji, vreme efektivno provedeno na dužnostima odnosno radnim mestima iz st. 1. do 4. ovog člana računa se u staž osiguranja sa uvećanim trajanjem u obimu i pod uslovima određenim u st. 1. do 5. ovog člana.
(1) Vojnim osiguranicima računa se svakih 12 meseci efektivno provedenih na dužnostima u trupi posle 15. maja 1945. godine kao 15 meseci staža osiguranja.
(2) Pod dužnostima u trupi, u smislu stava 1. ovog člana podrazumevaju se dužnosti u vojnim jedinicama zaključno sa divizijom i odgovarajućom jedinicom, kao i dužnosti u vojnim jedinicama van divizije i u vojnim ustanovama, u kojima se služba vojnih osiguranika vrši pod trupnim uslovima, a koje odredi Savezno izvršno veće.
(3) Vojnom osiguraniku koji je radi usavršavanja u toku službe upućen na vojne ili druge škole vreme provedeno na takvom školovanju računa se u staž osiguranja u efektivnom trajanju.
(1) Vojni osiguranik kome po potrebi službe prestane aktivna služba u Jugoslovenskoj narodnoj armiji pre ispunjenja opštih uslova za sticanje penzije (član 24) ima pravo na starosnu penziju, bez obzira na godine života, ako ima najmanje 20 godina penzijskog staža, od čega najmanje 10 godina efektivno provedenih u aktivnoj službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji.
(2) U 10 godina efektivne službe iz stava 1. ovog člana računa se vreme koje se po posebnim propisima priznaje kao služba u Jugoslovenskoj narodnoj armiji kao i vreme koje su vojni osiguranici preuzeti iz bivše jugoslovenske vojske proveli u zarobljeništvu.
(1) Vojnom osiguraniku koji ostvaruje starosnu penziju pod opštim uslovima za sticanje penzije (član 24), propisana starosna granica smanjuje se:
1) za vreme efektivno provedeno na dužnostima odnosno radnim mestima iz člana 47. ovog zakona - prema odredbama člana 42. ovog zakona,
2) za vreme provedeno na dužnostima iz člana 48. st. 1. i 2. ovog zakona - po jednu godinu za svake 4 godine efektivno provedene na tim dužnostima.
(2) Osiguraniku kome je svojstvo vojnog osiguranika prestalo pre sticanja prava na penziju, smanjivanje propisane starosne granice vrši se po stavu 1. ovog člana za onoliko vremena koliko je proveo u svojstvu vojnog osiguranika na dužnostima iz čl. 47. i 48. ovog zakona. Smanjivanje starosne granice vrši se po tački 1. stav 1. ovog člana i osiguraniku koji nije bio vojni osiguranik u smislu člana 46. ovog zakona, kad se radi o vremenu provedenom na dužnostima iz člana 47. stav 1. tač. 1. do 4. ovog zakona.
(1) Starosna penzija vojnog osiguranika određuje se od plate koja odgovara njegovom činu odnosno klasi u času penzionisanja.
(2) Kao plata koja odgovara činu odnosno klasi uzima se plata koja je za isti čin odnosno klasu pripadala u mesecu decembru poslednje godine pre one godine u kojoj vojni osiguranik ostvaruje penziju. Ova plata uzima se zajedno sa položajnom platom i ostalim primanjima koja su po propisima o platama pripadala svim vojnim licima u tom mesecu.
(3) Ako je vojni osiguranik pored plate iz stava 2. ovog člana za poslednjih 5 godina osiguranja primao i neke posebne dodatke po propisima o platama podoficira, oficira i vojnih službenika ti dodaci sabiraju se sa njegovom platom. Ovi dodaci sabiraju se sa platom u prosečnom mesečnom iznosu obračunatom na osnovu ukupnog iznosa takvih dodataka u razdoblju od 60 meseci, i to preračunati na vrednost koju su imali krajem godine iz koje se uzima plata.
(4) Ovlašćuje se državni sekretar za narodnu odbranu da donese bliže propise za primenjivanje ovog člana.
Vojnom osiguraniku pripada starosna penzija koja za 20 godina penzijskog staža iznosi muškarcu 55% od plate a ženi 57,5% od plate i povećava se po 2,5% od plate za svaku dalju navršenu godinu do navršenih 30 godina penzijskog staža. Za svaku navršenu godinu penzijskog staža preko 30 godina penzija se povećava po 0,5% od plate tako da najviša penzija iznosi 85% od plate.
Vojnom osiguraniku koji je umesto propisane plate ostvarivao lični dohodak odrediće se, na njegov zahtev penzija po opštim uslovima predviđenim u čl. 30. do 34. ovog zakona.
(1) Vojnom osiguraniku koji posle ostvarivanja prava na starosnu penziju sa penzijskim stažom manjim od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) ponovo stupi u radni odnos i radi najmanje sa polovinom punog radnog vremena ili vrši delatnost po osnovu koje je osiguran, staž osiguranja proveden u takvom zapošljenju računa se, po prestanku takvog zapošljenja, za povećanje penzije po odredbama ovog člana sve dok osiguranik sa tim stažom ne navrši penzijski staž od 40 odnosno 35 godina.
(2) Za ponovno obračunavanje stečene penzije po članu 52. ovog zakona, računaju se vojnom osiguraniku samo oni periodi zapošljenja posle penzionisanja u kojima je ostvario lični dohodak jednak ili viši od iznosa plate od koje mu je određena penzija.
(3) Na osnovu perioda rada provedenih u zapošljenju posle penzionisanja koji se ne računaju u staž osiguranja za povećanje penzija u smislu stava 2. ovog člana, pripada vojnom osiguraniku, pored ranije stečene penzije, i razlika između penzije obračunate prema penzijskom stažu navršenom do penzionisanja i penzije obračunate prema ukupnom penzijskom stažu, ali najviše do iznosa koji bi mu pripadao da je ranije stečena penzija određena na osnovu 40 odnosno 35 godina staža. Ove penzije obračunavaju se od ličnog dohotka ostvarenog u zapošljenju posle penzionisanja na način određen u čl. 30. do 34. ovog zakona. Ako je zapošljenje posle penzionisanja trajalo manje od 5 godina prosek ličnih dohodaka radi određivanja penzijskog osnova utvrđuje se prema ukupnom vremenu trajanja osiguranja.
(1) Vojnom osiguraniku koji se posle ostvarivanja starosne penzije ponovo zaposli i u zapošljenju posle penzionisanja navrši najmanje tri godine staža osiguranja u radnom odnosu (član 127), radeći najmanje sa polovinom punog radnog vremena ili vršeći delatnost po osnovu koje je osiguran, po prestanku takvog zapošljenja, odrediće se na njegov zahtev, umesto penzije koju je ostvario kao vojni osiguranik, nova penzija po odredbama čl. 30. do 34. ovog zakona - ako je navršio starosnu granicu iz člana 24. ovog zakona ili je ispunio penzijski staž od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena).
(2) Za određivanje nove penzije uzimaju se isključivo lični dohoci koje je osiguranik ostvario posle penzionisanja. Ako je zapošljenje posle penzionisanja trajalo manje od 5 godina, prosek ličnih dohodaka radi određivanja penzijskog osnova utvrđuje se prema ukupnom vremenu trajanja osiguranja.
(1) Vojnom osiguraniku koji je ostvario starosnu penziju pošto mu je aktivna služba u Jugoslovenskoj narodnoj armiji prestala po potrebi službe a pre navršenog penzijskog staža od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) ako ponovo stupi u radni odnos i radi najmanje sa polovinom punog radnog vremena ili vrši delatnost po osnovu koje je osiguran, isplaćuje se za to vreme 50% od penzije svim podoficirima, oficirima sa činom pukovnika zaključno i vojnim službenicima do I klase zaključno:
1) podoficirima, nižim oficirima i vojnim službenicima XII do IV klase - 50% od penzije,
2) višim oficirima do čina pukovnika i vojnim službenicima III do I klase - 25% od penzije.
(2) Na ostale vojne osiguranike, osim onih iz stava 1. ovog člana primenjuju se u pogledu korišćenja starosne penzije za vreme zapošljenja odredbe člana 104. ovog zakona. Odredbe tog člana primenjuju se i na vojne osiguranike iz stava 1. ovog člana koji posle ostvarivanja penzije ispune penzijski staž od 40 odnosno 35 godina.
Odredbe čl. 49. do 56. ovog zakona ne primenjuju se na vojne osiguranike kojima je služba prestala po Zakonu o Jugoslovenskoj narodnoj armiji usled razloga koji po odredbama tog zakona prouzrokuje gubitak službe.
b) Radnici u organima unutrašnjih poslova
Radnici na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova su, u smislu ovog zakona, radnici koji vrše:
1) operativne, izvršne i upravne dužnosti službe državne bezbednosti u organima unutrašnjih poslova u opštini, srezu, pokrajini, republici i federaciji,
2) dužnosti milicionera, podoficira i oficira na poslovima javnog reda i mira, poslovima obezbeđenja i poslovima kontrole bezbednosti saobraćaja u službi milicije u opštini, srezu, pokrajini, republici i federaciji,
3) operativne, izvršne i upravne dužnosti kriminalističke službe organa unutrašnjih poslova u opštini, srezu, pokrajini, republici i federaciji,
4) operativno-instruktorske i upravne dužnosti i poslove straže za neposredno obezbeđenje, u kazneno-popravnim domovima, vaspitno-popravnim ustanovama i zatvorima,
5) operativne, izvršne i upravne dužnosti na poslovima kontrole međunarodnog putničkog prometa.
(1) Radnicima na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova računa se svakih 12 meseci efektivno provedenih na tim dužnostima posle 15. maja 1945. godine kao 16 meseci staža osiguranja.
(2) Sa uvećanim trajanjem po stavu 1. ovog člana računa se i vreme koje su oficiri i vojni radnici državne bezbednosti proveli od 15. maja 1945. godine do prevođenja sa vojne na civilnu formaciju 1952. godine.
(3) Vreme koje su radnici organa unutrašnjih poslova od 15. maja 1945. godine do početka primenjivanja ovog zakona proveli na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova koje nisu obuhvaćene u članu 58. ovog zakona i stavu 2. ovog člana, a koje se vreme računalo sa uvećanim trajanjem po propisima važećim do početka primenjivanja ovog zakona, računa se u penzijski staž tako što se svakih 12 meseci efektivno provedenih na tim dužnostima do početka primenjivanja ovog zakona računa kao 14 meseci staža osiguranja.
Radniku organa unutrašnjih poslova koji je u toku službe upućen u stručne škole ili na kurseve, koji se organizuju u okviru organa unutrašnjih poslova, vreme provedeno na takvom stručnom usavršavanju računa se u staž osiguranja sa efektivnim trajanjem.
(1) Radnik organa unutrašnjih poslova kome služba prestane po potrebi službe pre ispunjenja opštih uslova za sticanje penzije (član 24), ima pravo na starosnu penziju bez obzira na godine života, ako ima najmanje 20 godina penzijskog staža od čega najmanje 10 godina efektivno provedenih na dužnostima iz čl. 58. i 59. stav 3. ovog zakona.
(2) Radniku organa unutrašnjih poslova koji je kao oficir ili vojni radnik službe državne bezbednosti preveden 1952. godine sa vojne na civilnu formaciju može prestati služba s pravom na penziju u smislu stava 1. ovog člana bez obzira na dužnosti koje vrši.
(3) Odluku o prestanku službe u smislu st. 1. i 2. ovog člana donosi savezni sekretar za unutrašnje poslove odnosno republički sekretar za unutrašnje poslove, u saglasnosti sa saveznim sekretarom za unutrašnje poslove.
(1) Radniku na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova koji ostvaruje starosnu penziju po opštim uslovima (član 24) propisana starosna granica smanjuje se po jednu godinu za svake navršene četiri godine efektivno provedene na dužnostima iz čl. 58. i 59. stav 2. ovog zakona, odnosno za svakih navršenih 5 godina efektivno provedenih na dužnostima iz člana 59. stav 3. ovog zakona.
(2) Osiguraniku kome je ranije svojstvo radnika na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova prestalo bez ostvarivanja penzije po članu 61. ovog zakona, smanjivanje propisane starosne granice vrši se po stavu 1. ovog člana za onoliko vremena koliko je proveo na takvim dužnostima.
(1) Starosna penzija radnika na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova (član 58) određuje se od prosečnog mesečnog iznosa ličnog dohotka ostvarenog u poslednjoj godini pre penzionisanja.
(2) Radniku na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova pripada starosna penzija koja za 20 godina penzijskog staža iznosi muškarcu 55%, a ženi 57,5% od penzijskog osnova iz stava 1. ovog člana, i povećava se po 2,5% od penzijskog osnova za svaku dalje navršenu godinu do navršenih 30 godina penzijskog staža. Za svaku navršenu godinu penzijskog staža preko 30 godina penzija se povećava po 0,5% od penzijskog osnova, tako da najviša penzija iznosi 85% od penzijskog osnova iz stava 1. ovog člana.
(3) Penzija po st. 1. i 2. ovog člana pripada i radniku organa unutrašnjih poslova koji u času ostvarivanja prava na starosnu penziju nije radnik na određenim dužnostima, ako ima najmanje 20 godina penzijskog staža od čega najmanje 10 godina efektivno provedenih na dužnostima navedenim u čl. 58. i 59. ovog zakona.
(1) Radniku na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova koji posle ostvarivanja prava na starosnu penziju sa penzijskim stažom manjim od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) ponovo stupi u radni odnos i radi najmanje sa polovinom punog radnog vremena ili vrši delatnost po osnovu koje je osiguran, staž osiguranja proveden u takvom zapošljenju računa se, po prestanku takvog zapošljenja, za povećanje penzije po odredbama ovog člana sve dok osiguranik sa tim stažom ne navrši penzijski staž od 40 odnosno 35 godina.
(2) Za ponovno obračunavanje stečene penzije po članu 63. ovog zakona računaju se samo oni periodi zapošljenja posle penzionisanja u kojima je ostvaren lični dohodak jednak ili viši od iznosa penzijskog osnova od koga je određena penzija.
(3) Na osnovu perioda rada provedenih u zapošljenju posle penzionisanja koji se ne računaju u staž osiguranja za povećanje penzije po stavu 2. ovog člana, pripada osiguraniku, pored ranije stečene penzije, i razlika između penzije obračunate prema penzijskom stažu navršenom do penzionisanja i penzije obračunate prema ukupnom penzijskom stažu, ali najviše do iznosa koji bi mu pripadao da je ranije stečena penzija određena na osnovu 40 odnosno 35 godina staža. Ove penzije obračunavaju se od ličnog dohotka ostvarenog u zapošljenju posle penzionisanja, na način određen u čl. 30. do 34. ovog zakona. Ako je zapošljenje posle penzionisanja trajalo manje od 5 godina, prosek ličnog dohotka radi određivanja penzijskog osnova utvrđuje se prema ukupnom vremenu trajanja osiguranja.
(1) Radniku na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova koji se posle ostvarivanja starosne penzije ponovo zaposli i u zapošljenju posle penzionisanja navrši najmanje 3 godine staža osiguranja u radnom odnosu (član 127) radeći najmanje sa polovinom punog radnog vremena ili vršeći delatnost po osnovu koje je osiguran, odrediće se po prestanku takvog zapošljenja, na njegov zahtev, umesto penzije koju je ostvario kao radnik na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova, nova penzija po odredbama čl. 30. do 34. ovog zakona - ako je navršio starosnu granicu iz člana 24. ovog zakona ili je ispunio penzijski staž od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena).
(2) Za određivanje nove penzije po ovom članu uzimaju se isključivo lični dohoci koje je osiguranik ostvario posle penzionisanja. Ako je zapošljenje posle penzionisanja trajalo manje od 5 godina, prosek ličnih dohodaka radi određivanja penzijskog osnova utvrđuje se prema ukupnom vremenu trajanja osiguranja.
(1) Radnicima u organima unutrašnjih poslova koji su ostvarili starosnu penziju po članu 61. ovog zakona a pre navršenog penzijskog staža od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena), osim onih koji su penzionisani kao funkcioneri koje po važećim propisima postavlja i razrešava nadležna skupština odnosno izvršno veće, ako ponovo stupe u radni odnos i rade najmanje sa polovinom punog radnog vremena ili vrše delatnost po osnovu koje su osigurani, isplaćuje se za to vreme 50% od penzije.
(2) Na ostale radnike u organima unutrašnjih poslova i funkcionere iz stava 1. ovog člana primenjuju se u pogledu korišćenja starosne penzije za vreme zapošljenja odredbe člana 104. ovog zakona. Odredbe tog člana primenjuju se i na radnike iz stava 1. ovog člana koji posle ostvarivanja penzije ispune penzijski staž od 40 odnosno 35 godina.
(1) Posebne odredbe o starosnoj penziji koje se odnose na radnike na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova - u pogledu računanja staža osiguranja i sticanja, određivanja i korišćenja penzije, primenjuju se i na radnike koji van organa unutrašnjih poslova rade na poslovima koji imaju karakter dužnosti iz člana 58. ovog zakona.
(2) Savezno izvršno veće odrediće poslove koji se vrše van organa unutrašnjih poslova, a koji imaju karakter dužnosti iz člana 58. ovog zakona.
(3) Radi obezbeđenja ostvarivanja prava osiguranika, organ u kome se vrše poslovi utvrđeni po stavu 2. ovog člana dužan je voditi evidenciju o vremenu koje pojedini radnici provedu na tim poslovima i na osnovu te evidencije izdavati potvrde nadležnim zavodima za socijalno osiguranje.
Posebne odredbe o starosnoj penziji radnika u organima unutrašnjih poslova, osim odredbe čl. 59. i 60. ovog zakona, ne odnose se na ona lica kojima je služba u organima unutrašnjih poslova prestala na osnovu osude na kaznu strogog zatvora ili kaznu zatvora dužu od jedne godine.
v) Borci narodnooslobodilačkog rata
Odredbe ovog zakona kojima se reguliše pravo boraca narodnooslobodilačkog rata i boraca španskog građanskog rata primenjuju se bez obzira da li pravo na penziju ostvaruju pod opštim uslovima ili uz primenjivanje odredaba koje važe za pojedine kategorije osiguranika.
Učesnicima narodnooslobodilačkog rata i učesnicima španskog građanskog rata vreme provedeno u narodnooslobodilačkoj borbi odnosno u aktivnom i organizovanom radu u narodnooslobodilačkoj borbi (u daljem tekstu: borac NOR), kao i vreme provedeno u sastavu bivše Španske republikanske armije (u daljem tekstu: španski borci) računa se u penzijski staž u dvostrukom trajanju po odredbama ovog zakona (čl. 140 i 143. stav 1).
(1) Borac NOR - muškarac koji je stupio u narodnooslobodilačku borbu odnosno započeo sa aktivnim i organizovanim radom u narodnooslobodilačkoj borbi pre 9. septembra 1943. godine (u daljem tekstu: borac NOR pre 9.9.1943.) odnosno španski borac muškarac, stiče pravo na starosnu penziju:
1) bez obzira na godine života - kad navrši penzijski staž od 35 godina,
2) kad navrši 55 godina života - ako ima najmanje 20 godina penzijskog staža navršenog bilo kada, od čega najmanje 10 godina staža osiguranja.
(2) Žena-borac NOR pre 9.9.1943. odnosno žena-španski borac stiče pravo na starosnu penziju:
1) bez obzira na godine života - kad navrši penzijski staž od 30 godina,
2) kad navrši 50 godina života - ako ima najmanje 20 godina penzijskog staža navršenog bilo kada, od čega najmanje 10 godina staža osiguranja.
(3) Osiguraniku iz st. 1. i 2. ovog člana koji ima najmanje 15 godina penzijskog staža od čega najmanje 10 godina staža osiguranja može, bez obzira na godine života, posebna republička komisija (član 195) priznati pravo na starosnu penziju ako nađe da je to potrebno s obzirom na opšte stanje njegovog zdravlja i radne sposobnosti. Ovo ovlašćenje ima u pogledu vojnih osiguranika državni sekretar za narodnu odbranu.
(4) U staž osiguranja od 10 godina iz st. 1. do 3. ovog člana računaju se u efektivnom trajanju i svi periodi koji se po ovom osnovu računaju u posebni staž u dvostrukom trajanju.
Borcima NOR pre 9.9.1943. i španskim borcima koji su uz lični dohodak primali i borački dodatak po posebnim propisima, uzima se i taj dodatak u lični dohodak za utvrđivanje penzijskog osnova.
(1) Borcima NOR pre 9. septembra 1943. godine odnosno španskim borcima starosna penzija za 15 godina penzijskog staža iznosi muškarcu 45% a ženi 47,5% od penzijskog osnova i povećava se za svaku dalju navršenu godinu penzijskog staža muškarcu po 2% a ženi po 2,5% od penzijskog osnova, tako da najviša penzija iznosi 85% od penzijskog osnova.
(2) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana koji ostvari starosnu penziju sa penzijskim stažom manjim od 35 godina (muškarac) odnosno 30 godina (žena) iznos penzije obračunate prema navršenom stažu povećava se za 60%, s tim da tako povećana penzija ne može premašiti 85% od iznosa penzijskog osnova.
(1) Borac NOR koji je u narodnooslobodilačku borbu stupio 9. septembra 1943. godine ili docnije, stiče pravo na starosnu penziju po opštim uslovima i penzija mu se određuje po odredbama čl. 30. do 34. ovog zakona, odnosno, za određene kategorije osiguranika - po odgovarajućim posebnim odredbama ovog zakona.
(2) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana koji ostvari starosnu penziju pre navršenog penzijskog staža od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) iznos penzije obračunate prema navršenom stažu povećava se, i to:
1) borcu NOR od 9. septembra 1943. do kraja te godine - za 60%,
2) borcu NOR od 1944. godine - za 30%,
3) borcu NOR od 1945. godine - za 10%.
(3) Povećana penzija po stavu 2. ovog člana ne može premašiti 85% od iznosa penzijskog osnova.
(1) Osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji je posle 6. aprila 1941. godine bio zarobljen ili interniran, i u logorima ratnih zarobljenika ili političkih zatvorenika odnosno interniraca neprekidno aktivno i organizovano učestvovao u radu za narodnooslobodilački pokret, i koji se posle izlaska iz logora stavio na raspolaganje narodnooslobodilačkom pokretu nastavljajući aktivan rad za pokret, a kome to vreme nije priznato u dvostrukom trajanju, starosna penzija ostvarena pre navršenog penzijskog staža od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) povećava se za 30%, ali najviše do 85% od iznosa penzijskog osnova.
(2) Aktivno i organizovano učešće u radu za narodnooslobodilački pokret utvrđuje se u postupku predviđenom ovim zakonom.
Borcu NOR koji je u narodnooslobodilačku borbu stupio 9. septembra 1943. godine ili docnije i osiguraniku iz člana 74. ovog zakona, ako ostvari prevremenu penziju, ova penzija se ne povećava sa procentima predviđenim u čl. 73. i 74. ovog zakona, koji se primenjuju na povećanje penzije tih osiguranika kad pravo na starosnu penziju stiču pod opštim uslovima posle navršenih propisanih godina života (čl. 24. i 25. stav 1).
Odredbe ovog zakona o korišćenju penzije za vreme zapošljenja, povećanju starosne penzije i ponovnom određivanju penzije na osnovu staža navršenog posle penzionisanja primenjuju se i na borce NOR pre 9.9.1943. godine i španske borce, s tim što se:
1) penzijski staž ovih osiguranika od 35 godina (za muškarce) odnosno 30 godina (za žene) izjednačava sa penzijskim stažom ostalih osiguranika od 40 odnosno 35 godina,
2) starosna granica ovih osiguranika od 55 godina za muškarce odnosno 50 godina za žene izjednačava se sa starosnom granicom ostalih osiguranika od 60 odnosno 55 godina.
(1) Odredbe ovog zakona o sticanju, određivanju i korišćenju starosne penzije boraca NOR pre 9. IX 1943. godine primenjuju se i na borce NOR koji su postali jugoslovenski državljani po Ugovoru o miru sa Italijom odnosno koji su na osnovu Memoranduma o saglasnosti o Slobodnoj teritoriji Trsta od 5. oktobra 1954. godine izjednačeni u pravima i dužnostima s jugoslovenskim državljanima, a koji su stupili u narodnooslobodilačku borbu odnosno započeli aktivni i organizovani rad u narodnooslobodilačkoj borbi do 13. oktobra 1943. godine.
(2) Status borca iz stava 1. ovog člana priznaje se i za sticanje i određivanje invalidske penzije.
PORODIČNA PENZIJA
(1) Članovi porodice osigurani za porodičnu penziju u slučaju smrti osiguranika jesu:
1) bračni drug,
2) deca osiguranika (rođena u braku ili van braka, usvojena i pastorčad),
3) deca bez roditelja (unučad, braća i sestre i druga deca, koje je osiguranik uzeo na izdržavanje, ako su bez oba roditelja ili ako imaju jednog ili oba roditelja a ovi su potpuno i trajno nesposobni za rad),
4) roditelji osiguranika (otac i majka, očuh i maćeha, i usvojilac) koje je on izdržavao.
(2) Ako je pravo na porodičnu penziju uslovljeno izdržavanjem člana porodice od strane osiguranika potrebno je:
1) da svi izvori sopstvenih prihoda takvog člana porodice nisu dovoljni za njegovo izdržavanje,
2) da je osiguranik do svoje smrti izdržavao takvog člana porodice živeći s njim u zajedničkom domaćinstvu, ili da mu je obezbeđivao sredstva za izdržavanje ako je član porodice živeo van njegovog domaćinstva.
(3) Republike određuju svojim propisima, shodno stavu 2. ovog člana, bliže uslove pod kojima se smatra da osiguranik izdržava članove porodice.
2. Uslovi za sticanje porodične penzije
(1) Članovi porodice umrlog osiguranika stiču pravo na porodičnu penziju:
1) ako je osiguranik imao najmanje 5 godina efektivnog staža osiguranja, od čega najmanje 40 meseci u poslednjih 5 godina pre smrti,
2) ako je osiguranik imao najmanje 10 godina ukupnog penzijskog staža, od čega najmanje 5 godina efektivnog staža osiguranja u poslednjih 10 godina pre smrti,
3) ako je osiguranik imao najmanje 20 godina ukupnog penzijskog staža,
4) ako je smrt osiguranika nastupila od posledica nesreće na poslu ili profesionalne bolesti - bez obzira na dužinu staža,
5) ako je osiguranik imao godine staža i starosti koji su propisani za sticanje invalidske penzije,
6) ako je osiguranik ispunjavao uslove staža i starosti koji su propisani za sticanje starosne penzije sa stažom manjim od 20 godina (član 25).
(2) Članovi porodice stiču pravo na porodičnu penziju ako je umrli osiguranik bio uživalac starosne penzije, invalidske penzije ili prava u vezi sa profesionalnom rehabilitacijom i zapošljavanjem po propisima o invalidskom osiguranju.
(3) Članovi porodice lica koje posle početka primenjivanja ovog zakona nije imalo svojstvo osiguranika a nije bilo uživalac prava iz stava 2. ovog člana, mogu steći pravo na porodičnu penziju samo pod uslovima iz čl. 233. i 234. ovog zakona.
(4) Pri utvrđivanju da li je ispunjen potreban staž u poslednjih 5 ili 10 godina (stav 1. tač. 1 i 2), primenjuju se i odredbe člana 25. st. 2. i 3. ovog zakona. Razdoblje od 5 odnosno 10 godina produžava se za onoliko vremena koliko je osiguranik u tom razdoblju proveo na odsluženju vojnog roka u Jugoslovenskoj narodnoj armiji.
(1) Pravo na porodičnu penziju pripada prvenstveno bračnom drugu, deci osiguranika i unučadi bez roditelja koju je osiguranik uzeo na izdržavanje (u daljem tekstu: članovi uže porodice).
(2) Roditeljima osiguranika, kao i deci bez roditelja, osim unučadi, koju je osiguranik uzeo na izdržavanje (u daljem tekstu: članovi šire porodice) pripada pravo na porodičnu penziju ako nema članova uže porodice, a ako ih ima - samo kad penzija koja pripada članovima uže porodice ne dostiže pun iznos osnova za porodičnu penziju.
Članovi porodice stranog državljanina koji stalno borave u inostranstvu, mogu steći pravo na porodičnu penziju po ovom zakonu ako država u kojoj članovi porodice stalno borave priznaje takvo pravo jugoslovenskim državljanima.
b) Posebni uslovi koje treba da ispunjavaju članovi porodice
Bračni drug
(1) Udova stiče pravo na porodičnu penziju ako je do smrti bračnog druga po kome joj to pravo pripada navršila 45 godina života.
(2) Udova koja je do smrti bračnog druga navršila 40 godina života stiče pravo da ostvari porodičnu penziju kad navrši 45 godina života.
(1) Udova stiče pravo na porodičnu penziju i kad nije navršila propisane godine života:
1) ako je do smrti bračnog druga bila potpuno nesposobna za privređivanje ili je takva nesposobnost nastupila u roku od jedne godine od dana smrti bračnog druga,
2) ako je posle smrti bračnog druga ostalo dete mlađe od 15 godina ili starije dete koje ima pravo na porodičnu penziju zbog toga što je nesposobno za rad, ili je ostalo troje ili više dece koja imaju pravo na porodičnu penziju, a udova vrši roditeljske dužnosti prema toj deci.
(2) Prvo na porodičnu penziju stečeno zbog nesposobnosti za rad udove traje dok postoji takva nesposobnost. Pravo udove na porodičnu penziju koje je stekla uz decu (stav 1. tačka 2) traje dok najmlađe dete ne navrši 15 godina života odnosno dok traje nesposobnost deteta starijeg od 15 godina, ili dok bar troje dece ima istovremeno pravo na porodičnu penziju. Udova koja u toku trajanja prava na porodičnu penziju koju je stekla uz decu, postane potpuno nesposobna za privređivanje, zadržava pravo na porodičnu penziju dok postoji takva nesposobnost.
(3) Pravo na porodičnu penziju ima udova kad je dete osiguranika rođeno posle smrti osiguranika, s tim što joj ovo pravo pripada od dana smrti osiguranika.
(4) Udova koja u toku trajanja prava na porodičnu penziju (stav 2) navrši 45. godinu života zadržava pravo na penziju trajno. Udova koja u toku trajanja prava na porodičnu penziju navrši 40 godina života, ako joj to pravo prestane pre navršene 45. godine života, može ga ponovo ostvariti kad navrši 45. godinu života.
(1) Udova koja nije navršila 45 godina života do smrti bračnog druga a nije stekla pravo na porodičnu penziju po drugom osnovu (član 82. st. 1. i 3) i nije u radnom odnosu niti vrši samostalnu delatnost ima pravo na otpremninu.
(2) Visinu otpremnine iz stava 1. ovog člana utvrđuje skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja.
(1) Udovac stiče pravo na porodičnu penziju:
1) ako je navršio 60 godina života do smrti bračnog druga po kome mu to pravo pripada,
2) ako je mlađi od 60 godina ali je do smrti bračnog druga bio potpuno nesposoban za privređivanje.
(2) Pravo na porodičnu penziju zbog nesposobnosti za privređivanje udovac ima dok takva nesposobnost traje. Ako udovac u toku trajanja tog prava navrši 60. godinu života zadržava to pravo trajno.
(1) Bračni drug čiji je brak razveden bez njegove krivice stiče pravo na porodičnu penziju ako ima pravo na izdržavanje utvrđeno sudskom odlukom.
(2) Ako bračni drug iz docnijeg braka ima pravo na porodičnu penziju, bračni drug iz stava 1. ovog člana stiče pravo na porodičnu penziju kao sauživalac.
Bračni drug ne stiče pravo na porodičnu penziju ako je brak poništen ili razveden pravnosnažnom sudskom presudom, a njemu nije dosuđeno izdržavanje.
Deca
(1) Dete - rođeno u braku ili van braka, usvojeno i pastorče, kao i dete bez roditelja (član 77. stav 1. tačka 3), stiče pravo na porodičnu penziju i ima to pravo do navršene 15 godine života, a ako je na redovnom školovanju - dok je na redovnom školovanju, ali najdocnije do navršene 26 godine života.
(2) Ako je školovanje prekinuto zbog bolesti, pravo na porodičnu penziju može se steći odnosno pripada i za vreme bolovanja - do navršene 26 godine života, kao i preko tih godina - ali najviše za onoliko vremena koliko je zbog bolesti izgubljeno za redovno školovanje ako je redovno školovanje produženo, pre navršene 26 godine života.
(3) Ako član porodice iz stava 1. ovog člana postane potpuno i trajno nesposoban za rad pre sticanja prava na porodičnu penziju ili za vreme trajanja tog prava u smislu ovog člana, produžuje mu se to pravo za sve vreme dok traje takva nesposobnost. Ako takva nesposobnost nastupi posle navršenih godina života do kojih član porodice stiče pravo na porodičnu penziju (st. 1. i 2) a pre smrti osiguranika odnosno uživaoca prava, član porodice stiče pravo na porodičnu penziju ako ga je osiguranik odnosno uživalac prava izdržavao do svoje smrti.
(4) Dete (stav 1) stiče pravo na porodičnu penziju i ako drugi roditelj ima svojstvo osiguranika.
Pod uslovima iz člana 87. ovog zakona, pastorče i dete bez roditelja imaju pravo na porodičnu penziju ako ispunjavaju i posebni uslov, i to:
1) pastorče - ako ga je osiguranik odnosno uživalac prava izdržavao sam ili zajedno sa bračnim drugom u svom domaćinstvu,
2) unuče, brat i sestra - ako nemaju sopstvene prihode dovoljne za izdržavanje,
3) drugo dete bez roditelja - ako nema sopstvene prihode dovoljne za izdržavanje, a osiguranik odnosno uživalac prava ga je izdržavao u svom domaćinstvu najmanje 3 godine pre svoje smrti ili za kraće vreme ako je smrt prouzrokovana nesrećom na poslu ili van posla.
Roditelji
(1) Roditelj (član 77) koga je osiguranik odnosno uživalac prava izdržavao do svoje smrti ima pravo na porodičnu penziju:
1) ako je do smrti osiguranika odnosno uživaoca prava navršio, i to majka 45 godina života a otac 60 godina života,
2) ako je mlađi od 45 odnosno 60 godina, ali je do smrti osiguranika odnosno uživaoca prava bio potpuno nesposoban za privređivanje, sve dok takva nesposobnost traje. Ako roditelj u toku trajanja tog prava navrši 45. odnosno 60. godinu života zadržava tu penziju trajno.
(2) Pod uslovima iz ovog člana stiču pravo na porodičnu penziju i očuh i maćeha, kao i usvojilac osiguranika odnosno uživaoca prava.
Zajednička odredba
Kao potpuna nesposobnost za rad odnosno privređivanje, od koje zavisi pravo na porodičnu penziju, smatra se kod dece - nesposobnost za samostalan život i rad, a kod ostalih lica - nesposobnost koja odgovara I kategoriji invalidnosti, u smislu propisa o invalidskom osiguranju.
(1) Porodična penzija određuje se:
1) po smrti osiguranika - od starosne penzije koja bi osiguraniku pripadala prema navršenom penzijskom stažu ili, ako je to za korisnike povoljnije - od invalidske penzije koja bi osiguraniku pripadala za slučaj invalidnosti I kategorije usled bolesti,
2) po smrti osiguranika koji je umro usled nesreće na poslu ili profesionalne bolesti, kao i osiguranika odnosno uživaoca penzije koji je bio ratni invalid I do VI grupe - od starosne penzije određene u visini 85% od penzijskog osnova,
3) po smrti uživaoca starosne penzije - od penzije koja je uživaocu u času smrti pripadala ili, ako je to za korisnika povoljnije - od invalidske penzije koja bi uživaocu pripadala da je umesto starosne penzije ostvario invalidsku penziju kao invalid I kategorije,
4) po smrti uživaoca izuzetno priznate starosne penzije - od iznosa te penzije koja mu je u času smrti pripadala,
5) po smrti uživaoca invalidske penzije - od penzije koja mu je u času smrti pripadala,
6) po smrti invalida rada - uživaoca prava u vezi sa profesionalnom rehabilitacijom ili zapošljavanjem - od iznosa invalidske penzije koja bi mu u času smrti pripadala da je bio invalid I kategorije invalidnosti.
(2) Kao najmanji osnov za određivanje porodične penzije (stav 1. tač. 1. i 3. do 6) uzima se starosna penzija obračunata za penzijski staž od 20 godina, odnosno kad se radi o porodicama boraca NOR pre 9.9.1943. i španskih boraca - starosna penzija obračunata po članu 72. ovog zakona za penzijski staž od 15 godina.
Visina porodične penzije određuje se od osnova za porodičnu penziju (član 91) a prema broju članova porodice koji imaju pravo na penziju, i to:
1) ako penzija pripada samo članovima uže porodice ili samo članovima šire porodice - u sledećim procentima:
za jednog člana |
za dva člana |
za tri člana |
za četiri ili više članova |
70% |
80% |
90% |
100% |
2) Ako penzija pripada i članovima uže porodice i članovima šire porodice, članovima uže porodice određuje se porodična penzija po tački 1. ovog člana, a članovima šire porodice pripada ostatak do punog iznosa porodične penzije.
Ako pravo na porodičnu penziju imaju razvedeni bračni drug i bračni drug iz novog braka osiguranika odnosno uživaoca prava, određuje se jedna porodična penzija u visini koja pripada za jednog člana porodice.
(1) Uživaocima porodične penzije obezbeđuje se, pod uslovima iz člana 37. ovog zakona, zaštitni dodatak na penziju ako im penzija određena po ovom zakonu iznosi manje od propisanog graničnog iznosa najnižeg penzijskog primanja u smislu člana 37. ovog zakona.
(2) Zaštitni dodatak predstavlja razliku između iznosa porodične penzije koja pripada po zakonu i graničnog iznosa najnižeg penzijskog primanja utvrđenog po članu 37. ovog zakona i određuje se u procentu od te razlike zavisno od broja članova porodice koji imaju pravo na porodičnu penziju.
(3) Visinu zaštitnog dodatka za porodičnu penziju prema broju članova porodice određuje skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja.
Članovima porodice borca NOR pre 9.9.1943. i španskog borca koji je u času smrti ispunjavao uslove za priznavanje starosne penzije po članu 70. stav 3. ovog zakona, ali tu penziju nije ostvario, može posebna republička komisija priznati pravo na porodičnu penziju ako su ispunjeni uslovi za sticanje porodične penzije (čl. 81. do 90). Ova porodična penzija određuje se od starosne penzije koja bi takvom borcu pripadala da je tu penziju ostvario za života.
(1) Članovima porodica lica koja su imala naročite zasluge na polju revolucionarne, političke, naučne, kulturne ili društvene delatnosti može se izuzetno priznati porodična penzija bez obzira da li su ispunjeni uslovi za sticanje prava na porodičnu penziju po ovom zakonu, kao i odrediti porodična penzija u iznosu većem od onoga koji bi pripadao po odredbama ovog zakona.
(2) O izuzetnom priznavanju i određivanju porodične penzije rešava Savezno izvršno veće odnosno republičko izvršno veće.
USKLAĐIVANJE PENZIJA SA EKONOMSKIM KRETANJIMA
(1) Penzije određene po ovom zakonu obavezno se usklađuju sa kretanjem prosečnih troškova života početkom svake kalendarske godine ako se nivo troškova života u protekloj godini povećao najmanje za 3%.
(2) Usklađivanje penzija u smislu stava 1. ovog člana, vrši se početkom kalendarske godine za sve penzije osim za penzije kod kojih je prethodna godina predstavljala poslednju godinu osiguranja iz koje su lični dohoci, u celini ili delimično, ušli u penzijski osnov.
(3) Ako je porast troškova života u protekloj godini bio manji od 3%, pa zbog toga nije izvršeno usklađivanje penzija, procent povećanja troškova života iz prethodne godine dodaje se procentu povećanja troškova života nastalom u narednoj godini, pa se penzije povećavaju za ukupan porast troškova u obe godine.
(4) Način usklađivanja penzija po ovom članu utvrđuje svojom odlukom skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja.
Odluku o usklađivanju penzija donosi skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja na osnovu kretanja troškova života u republici.
Kretanje prosečnih troškova života prema kome se vrši usklađivanje penzija utvrđuje se na osnovu prosečnih cena grupa artikala i usluga lične potrošnje, uključujući i stanarinu, predviđenih u republičkim listama prema kojima se vodi službena statistika lične potrošnje.
Ako je na osnovu saveznih ili republičkih propisa došlo do porasta cena određenih artikala ili usluga lične potrošnje, i u vezi s tim, do povećanja ličnih primanja osiguranika, usklađivanje penzija može se izvršiti i povećanjem svih penzija istim iznosom.
(1) Skupština Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja razmatra materijalni položaj i životni standard uživalaca penzije u vezi sa opštim ekonomskim kretanjima i materijalnim položajem i životnim standardom osiguranika, i preduzima mere za odgovarajuće povećanje životnog standarda penzionera.
(2) Osnove, uslove i merila za usklađivanje penzija sa opštim ekonomskim kretanjima radi ostvarivanja porasta životnog standarda svih uživalaca penzija, utvrđuje Skupština Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja, na predlog skupština republičkih zajednica socijalnog osiguranja. Pri utvrđivanju osnova, uslova i merila za usklađivanje penzija uzima se u obzir stanje i predvidivo kretanje fondova i rezervi penzijskog osiguranja, ostvareni porast produktivnosti rada i nacionalnog dohotka, kao i obim prihoda koji se na osnovu tog porasta ostvaruju za penzijsko osiguranje.
(3) Odluku o usklađivanju penzija u smislu stava 2. ovog člana i u skladu sa stanjem fondova i rezervi penzijskog osiguranja donosi skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja.
Skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja razmatra, najdocnije po isteku svakog petogodišnjeg perioda nivoe svih penzija ostvarenih u raznim vremenskim razdobljima da bi se utvrdile razlike nastale između tih penzija i penzija određenih u toku poslednjih godina. Na osnovu stanja utvrđenog tim razmatranjem skupština odlučuje o potrebi usaglašavanja svih ranije ostvarenih penzija ili samo penzija ostvarenih u pojedinim razdobljima za pojedine kategorije penzionera ili za sve penzionere, i utvrđuje uslove, način i rokove za takvo usaglašavanje, uzimajući u obzir stanje i predvidljivo kretanje sredstava fondova i rezervi penzijskog osiguranja.
KORIŠĆENJE I GUBITAK PRAVA NA PENZIJU
(1) Penzija pripada od dana kad su ispunjeni uslovi propisani za sticanje prava na penziju, ako je zahtev za ostvarivanje penzije podnesen u roku od 6 meseci od dana ispunjenja tih uslova.
(2) Ako je zahtev podnesen po isteku roka od 6 meseci, penzija pripada od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva i za 6 meseci unatrag.
(3) Osiguraniku koji se u času podnošenja zahteva za starosnu penziju nalazi u radnom odnosu ili vrši koju od delatnosti po osnovu koje je osiguran, penzija se isplaćuje od prvog narednog dana po prestanku radnog odnosa ili vršenja delatnosti.
(4) Osiguraniku iz stava 3. ovog člana koji posle podnošenja zahteva i donošenja rešenja o pravu na penziju produži da radi ne prekidajući radni odnos odnosno delatnost po osnovu koje je osiguran i zbog toga ne ostvari priznato pravo na penziju, vreme provedeno u osiguranju i lični dohodak ostvaren do prestanka tog radnog odnosa odnosno delatnosti uzeće se u obzir za određivanje penzije ako osiguranik po prestanku tog radnog odnosa odnosno delatnosti podnese novi zahtev za određivanje penzije po ovom zakonu. Rešenjem donetim po novom zahtevu ukida se ranije doneto a neizvršeno rešenje o penziji.
(5) Osiguraniku koji zahtev za starosnu penziju podnese po prestanku radnog odnosa ili vršenja delatnosti po osnovu koje je bio osiguran, penzija koja mu pripada za 6 meseci unatrag po stavu 1. ili 2. ovog člana, ne isplaćuje se za onaj period u kome je u tom razdoblju bio u radnom odnosu radeći sa najmanje polovinom radnog vremena ili vršio delatnost po osnovu koje je bio osiguran.
(1) Ako uživalac penzije koji je ostvario starosnu penziju pre navršenja penzijskog staža od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) ponovo stupi u radni odnos i radi sa polovinom ili više od polovine punog radnog vremena ili započne da vrši delatnost po osnovu koje je osiguran, njemu ne pripada za to vreme penzija. Uživaocu takve penzije koji je posle penzionisanja stupio u radni odnos i radi sa manje od polovine punog radnog vremena ili vrši poslove ili zadatke koji se ne smatraju radnim odnosom odnosno delatnost po osnovu koje nije osiguran, isplaćuje se za to vreme penzija, ali se to vreme ne računa u staž osiguranja za povećanje, odnosno ponovno određivanje penzije po ovom zakonu.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, bavljenje samostalnom umetničkom delatnošću posle ostvarivanja prava na penziju ne utiče na isplatu penzije, ali se to vreme ne računa u staž osiguranja za povećanje odnosno ponovno određivanje penzije po ovom zakonu.
(3) Članu porodice koji je ostvario pravo na porodičnu penziju ne pripada penzija dok se nalazi u radnom odnosu ili vrši delatnost po osnovu koje je osiguran.
(4) Uživaocu penzije koji je ostvario starosnu penziju sa penzijskim stažom od 40 godina (muškarac) odnosno 35 godina (žena) penzija se isplaćuje i ako vrši bilo kakav rad posle ostvarivanja takve penzije.
(1) Ako porodična penzija pripada samo članovima uže porodice ili samo članovima šire porodice, a neki od njih žive odvojeno, ukupna porodična penzija deli se na ravne delove.
(2) Ako penzija pripada i članovima uže porodice i članovima šire porodice, a neki od njih žive odvojeno, porodična penzija prethodno se podeli na deo koji pripada članovima uže porodice i deo koji pripada članovima šire porodice, pa se svaki deo dalje raspoređuje na ravne delove.
(3) Podela penzije u smislu ovog člana vrši se i kad se nekom od sauživalaca privremeno obustavi isplata porodične penzije koja mu pripada dok traju određene okolnosti predviđene ovim zakonom (član 104. stav 2), kao i za vreme mirovanja prava koje pripada pojedinom članu porodice (član 112).
(1) Ako porodičnu penziju uživaju dva ili više članova porodice, pa nekom od njih prestane pravo na penziju preostalim članovima koji imaju pravo na porodičnu penziju ponovo se određuje visina penzije. Tako određena penzija pripada od dana od kada nekom od sauživalaca prestane pravo na penziju.
(2) Ako isplaćivanje porodične penzije bude obustavljeno ili ako pravo koje pripada pojedinom članu porodice miruje ne vrši se ponovno određivanje porodične penzije.
(3) Ako se udovi zbog zapošljenja ili korišćenja lične penzije ne isplaćuje porodična penzija koja joj pripada, ostalim članovima uže porodice isplaćuje se za to vreme porodična penzija u visini koja se određuje kao da udova nema pravo na porodičnu penziju.
(1) Stupanjem u brak gube pravo na porodičnu penziju:
1) udova mlađa od 45 godina, osim udove koja je to pravo stekla ili zadržala zbog potpune nesposobnosti za privređivanje,
2) deca osiguranika i deca bez roditelja, bez obzira da li su stupila u brak pre ili posle smrti osiguranika odnosno uživaoca prava, osim dece koja su to pravo stekla ili zadržala zbog potpune i trajne nesposobnosti za rad.
(2) Udovi koja je stupanjem u nov brak izgubila pravo na porodičnu penziju, a po bračnom drugu iz novog braka nije stekla porodičnu penziju, uspostavlja se pravo na raniju porodičnu penziju pod uslovom:
1) da u času prestanka novog braka ima još dece iz prvog braka koja uživaju porodičnu penziju,
2) da su još uvek ispunjeni uslovi pod kojima udova, s obzirom na godine života odnosno broj dece, ima pravo na porodičnu penziju.
(1) Pravo na penziju gubi se ako usled smanjivanja penzijskog staža, zbog okolnosti zbog kojih se određeni periodi penzijskog staža ne računaju (čl. 163. do 165), više nisu ispunjeni uslovi za sticanje prava na penziju.
(2) Pravo na porodičnu penziju prestaje članu porodice kod koga usled nastale promene više ne postoje posebni uslovi od kojih zavisi sticanje i trajanje tog prava.
Kad su osiguranici sami obveznici plaćanja doprinosa za penzijsko osiguranje, dužni su da sami podnesu propisanu prijavu na osiguranje, a penzija odnosno deo penzije koji pripada po osnovu takvog staža isplaćuje se ako su doprinosi u celini uplaćeni.
Uživaocu penzije - inostranom državljaninu koji se iseli na stalan boravak u inostranstvo, penzija se isplaćuje u inostranstvu ako sa odnosnom državom postoji sporazum o plaćanju penzija u inostranstvu ili ako odnosna država priznaje takvo pravo jugoslovenskim državljanima.
Zaštitni dodatak po ovom zakonu, ako međunarodnim ugovorima nije drukčije određeno, ne pripada:
1) uživaocima penzije kojima se isplaćivanje penzije vrši u inostranstvu,
2) uživaocima penzije kojima se ne vrši isplaćivanje penzije za vreme njihovog boravka u inostranstvu za sve vreme boravka u inostranstvu ako taj boravak traje duže od 6 meseci.
Ako osiguranik odnosno uživalac penzije stekne pravo na dve ili više penzija po ovom zakonu, može uživati samo jednu od tih penzija - po sopstvenom izboru.
(1) Penzija se određuje u mesečnom iznosu i isplaćuje svakog meseca unapred.
(2) Dospeli mesečni iznosi penzije koji nisu mogli biti isplaćeni zbog okolnosti koje je prouzrokovao uživalac penzije naknadno će se isplatiti najviše za 3 godine unatrag računajući od dana kad, po prestanku delovanja tih okolnosti, uživalac penzije podnese zahtev za isplatu.
PENZIJSKO OSIGURANJE LICA KOJA VRŠE SAMOSTALNE DELATNOSTI
(1) Lica koja vrše samostalnu delatnost osiguravaju se za starosnu i porodičnu penziju po načelima utvrđenim u odredbama čl. 115. do 122. ovog zakona.
(2) Penzijsko osiguranje lica koja vrše samostalne delatnosti ustanovljava se ovim zakonom, republičkim zakonom ili ugovorom.
(3) Ugovore o ustanovljenju i o sprovođenju penzijskog osiguranja lica koja vrše samostalnu delatnost zaključuje Jugoslovenska odnosno republička zajednica socijalnog osiguranja sa odgovarajućom profesionalnom organizacijom.
Penzijsko osiguranje i obaveza plaćanja doprinosa nastaje priznavanjem svojstva osiguranika.
Prava iz penzijskog osiguranja u pogledu sticanja i određivanja starosne i porodične penzije, korišćenja i gubitka prava na penziju ne mogu se ustanoviti pod povoljnijim uslovima nego što je u ovom zakonu predviđeno za penzijsko osiguranje radnika.
(1) Za osiguranje lica koja vrše samostalnu delatnost ustanovljava se određeni jedinstveni novčani iznos, ili više novčanih iznosa koji mogu biti određeni prema dužini staža osiguranja odnosno ukupnog penzijskog staža ili po drugim kriterijumima.
(2) Novčani iznosi na koje se osiguravaju lica koja vrše samostalne delatnosti služe kao osnov za plaćanje doprinosa i određivanje prava.
Osiguraniku samostalne delatnosti starosna penzija se određuje od penzijskog osnova koji čini desetogodišnji prosek osnova na koji je bio osiguran, saglasno odredbama čl. 30. do 33. ovog zakona.
(1) Za osiguranike samostalnih delatnosti ne može se ustanovljavati prevremena penzija ni zaštitni dodatak.
(2) Na osiguranike samostalnih delatnosti primenjuju se odredbe ovog zakona o usklađivanju penzija sa ekonomskim kretanjima, o korišćenju i gubitku prava na penziju i o postupku za ostvarivanje prava na penziju.
(1) Osiguranici samostalnih delatnosti mogu starosnu penziju ostvariti i penzija im se isplaćuje tek po prestanku vršenja samostalne delatnosti i kad su svi dospeli doprinosi u celini uplaćeni.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, osiguranici koji vrše samostalnu umetničku delatnost mogu ostvariti i koristiti penziju i bez dokaza o prestanku vršenja te delatnosti.
Osiguranicima samostalnih delatnosti u penzijski staž računaju se:
1) periodi staža osiguranja navršeni od dana početka primenjivanja ovog zakona,
2) periodi staža osiguranja navršeni pre početka primenjivanja ovog zakona,
3) periodi posebnog staža, i to vreme učešća u revolucionarnom radu, narodnooslobodilačkom ratu, antifašističkoj borbi u drugim zemljama i vojskama, vreme učešća u ratovima, kao i vreme prekida samostalne delatnosti, koji se priznaju po čl. 138, 140. do 146. i 148. do 150. ovog zakona.
(1) Vreme vršenja samostalne delatnosti pre ustanovljenja obaveznog penzijskog osiguranja za pojedine kategorije samostalnih delatnosti, može se uračunati osiguranicima tih kategorija pod uslovom da sami obezbede sredstva potrebna za pokriće obaveza nastalih priznanjem ovog vremena u penzijski staž, i to u obimu i na način koji su određeni u odgovarajućim ugovorima o socijalnom osiguranju tih osiguranika ili u republičkom zakonu.
(2) Odredba stava 1. ovog člana ne primenjuje se ako je vreme vršenja samostalne delatnosti pre ustanovljenja obaveznog penzijskog osiguranja priznato po zakonu, odnosno ugovoru o penzijskom osiguranju važećem do početka primenjivanja ovog zakona.
(1) Na osnovu ovog zakona osigurani su umetnici, filmski radnici, advokati, sveštenici i verski službenici, istaknuti sportisti, artisti i kolporteri štampe, kao i sva ostala lica koja su na osnovu vršenja samostalne delatnosti do dana početka primenjivanja ovog zakona bila obuhvaćena obaveznim penzijskim osiguranjem na osnovu saveznog zakona ili saveznih odnosno republičkih ugovora o socijalnom osiguranju.
(2) Na osiguranike iz stava 1. ovog člana primenjuju se odredbe ovog zakona o sticanju i određivanju prava na starosnu i porodičnu penziju, o usklađivanju penzija sa ekonomskim kretanjima, o korišćenju i gubitku prava na penziju i o postupku za ostvarivanje prava na penziju.
(3) Osiguranicima iz stava 1. ovog člana računaju se u penzijski staž, pored perioda navedenih u članu 121. ovog zakona i ostali periodi posebnog staža koji su se priznavali po zakonu odnosno ugovorima važećim do dana početka primenjivanja ovog zakona i koji će se utvrditi ugovorima o sprovođenju penzijskog osiguranja tih osiguranika.
(1) Ustanovljava se penzijsko osiguranje samostalnih zanatlija i samostalnih ugostitelja, po odredbama ovog zakona, počev od 1. januara 1965. godine.
(2) Prava iz ovog osiguranja mogu se ostvarivati najranije po isteku 5 godina od uvođenja osiguranja.
(3) Sprovođenje ovog osiguranja reguliše se republičkim zakonom ili ugovorima koje zaključe republičke zajednice socijalnog osiguranja sa odgovarajućom organizacijom.
PENZIJSKI STAŽ
Penzijski staž u smislu ovog zakona obuhvata vreme provedeno u osiguranju pre i posle početka primenjivanja ovog zakona (u daljem tekstu: staž osiguranja) i periode provedene van osiguranja do početka primenjivanja ovog zakona koji se računaju u penzijski staž po ovom zakonu (u daljem tekstu: posebni staž).
STAŽ OSIGURANJA
(1) U staž osiguranja računa se vreme koje je osiguranik proveo u radnom odnosu ili na drugom radu po osnovu koga je bio osiguran po čl. 21. i 22. ovog zakona.
(2) U staž osiguranja računa se i vreme koje je osiguranik proveo u vršenju samostalne delatnosti za koje je bio obavezno penzijski osiguran na osnovu zakona ili ugovora.
(1) U staž osiguranja računa se sve vreme provedeno u radnom odnosu sa punim radnim vremenom.
(2) Kao vreme provedeno sa punim radnim vremenom podrazumeva se i vreme koje u radnom odnosu provedu sa skraćenim radnim vremenom:
1) osiguranici - invalidi rada, ratni vojni invalidi i mirnodopski vojni invalidi, ako su zapošljeni sa onoliko vremena koliko prema nalazu i oceni invalidske komisije odgovara njihovoj radnoj sposobnosti,
2) vojni osiguranici - uživaoci invalidske penzije ako su zapošljeni sa najmanje polovinom radnog vremena,
3) osiguranici - žene, zbog dojenja i negovanja deteta - prema posebnim propisima,
4) defektna ili invalidna lica, ako su zapošljena sa radnim vremenom koje odgovara njihovoj radnoj sposobnosti.
(3) Vreme provedeno u radnom odnosu sa nepunim radnim vremenom, osim slučajeva iz stava 2. ovog člana, ako je osiguranik radio sa najmanje polovinom propisanog punog radnog vremena, računa se u staž osiguranja:
1) sa polovinom trajanja - ako se radi o periodima pre početka primenjivanja ovog zakona,
2) u trajanju koje odgovara ukupnom broju časova takvog rada ostvarenog u pojedinoj godini obračunatih na puno radno vreme - ako se radi o periodima posle početka primenjivanja ovog zakona.
(4) Odredbe st. 1. i 3. ovog člana važe i kad je potrebno radno vreme ostvareno radom u dva ili više radnih odnosa.
(5) Radi sticanja prava na osnovu staža osiguranja navršenog posle ostvarivanja penzije uživaocima starosne penzije u staž osiguranja računa se vreme provedeno u radnom odnosu posle penzionisanja:
1) periodima pre početka primenjivanja ovog zakona - samo ako su u redovnom radnom odnosu radili sa punim radnim vremenom,
2) u periodima posle početka primenjivanja ovog zakona - iako su radili sa najmanje polovinom propisanog punog radnog vremena uz primenu tačke 2. stava 3. ovog člana.
Kao staž osiguranja računa se i vreme koje osiguranik provede:
1) na bolovanju po prestanku radnog odnosa ili drugog rada, za vreme za koje je primao naknadu ličnog dohotka po propisima o zdravstvenom osiguranju,
2) na profesionalnoj rehabilitaciji na koju je bio upućen od nadležnog organa odnosno organizacije kao invalid rada, ratni vojni invalid ili mirnodopski vojni invalid, ili kao slep.
(1) Kao staž osiguranja računa se pod određenim uslovima i vreme provedeno na stručnom usavršavanju ili specijalizaciji, kao i na školovanju, i to:
1) vreme koje je pre početka primenjivanja ovog zakona osiguranik proveo:
a) na stručnom usavršavanju na kursovima i u specijalnim školama do 31. decembra 1957. godine, ali najviše do dve godine, ako je na takvo usavršavanje bio upućen po stupanju u radni odnos,
b) na školovanju na koje je bio upućen u toku radnog odnosa radi završavanja započetog redovnog školovanja, ali najviše do dve godine, ako je za to vreme bio u radnom odnosu,
2) vreme koje je pre i posle početka primenjivanja ovog zakona osiguranik proveo na stručnom usavršavanju ili specijalizaciji u toku trajanja radnog odnosa van organizacije u kojoj je zapošljen, i to sve vreme trajanja ako se takvo usavršavanje ili specijalizacija vrši radom na određenom radnom mestu sa punim radnim vremenom, a ako se ne vrši na taj način - najviše do dve godine.
(2) Kao staž osiguranja računa se i vreme koje je osiguranik posle početka primenjivanja ovog zakona proveo na stručnom usavršavanju ili specijalizaciji u toku trajanja radnog odnosa a koje nije obuhvaćeno u tački 2. stav 1. ovog člana (kao i po prekidu radnog odnosa), ako je osiguranik za to vreme nastavio sa plaćanjem doprinosa (produženo osiguranje).
(3) Kao staž osiguranja računa se i vreme koje je osiguranik proveo na obaveznom praktičnom radu ili na dobrovoljnoj praksi (volonteri), sa punim radnim vremenom, do 31. decembra 1957. godine bez obzira da li je za to vreme plaćen doprinos za socijalno osiguranje, a posle tog dana samo ako je za to vreme plaćen taj doprinos.
(1) Kao staž osiguranja računaju se i periodi provedeni po prestanku obaveznog osiguranja za koje osiguranik posle početka primenjivanja ovog zakona plaća doprinos (produženo osiguranje), i to za vreme:
1) stručnog usavršavanja ili specijalizacije posle prekida radnog odnosa,
2) privremene nezaposlenosti, ako je za to vreme uredno prijavljen zavodu za zapošljavanje radnika - do najviše 2 godine za pojedini slučaj prekida osiguranja,
3) boravka u inostranstvu za vreme zapošljenja kod međunarodnih i drugih organizacija - po osnovu međunarodnog ugovora, odnosno kod inostranog poslodavca - po osnovu uputa od nadležnog jugoslovenskog organa, ako za to vreme nije obavezno osiguran kod jugoslovenskog nosioca socijalnog osiguranja (član 21),
4) boravka u inostranstvu kao bračni drug osiguranika - jugoslovenskog državljanina na službi u inostranstvu kod jugoslovenskih državnih organa, radnih i drugih organizacija ili u drugim službama na osnovu međunarodnog ugovora.
(2) Doprinos za produženo osiguranje plaća se po istom osnovu po kome je doprinos obračunat neposredno pre prestanka obaveznog osiguranja.
(3) Uračunavanje perioda produženog osiguranja može se obezbediti u ukupnom trajanju do najviše 20 godina.
(4) Vreme produženog osiguranja uzima se u obzir samo za povećanje staža preko minimuma staža propisanog za sticanje penzije, a ne i za ispunjenje tog minimuma.
(5) Bliže propise za primenu odredaba ovog člana donosi, po potrebi, Skupština Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja.
U staž osiguranja ne računa se vreme koje je u toku trajanja radnog odnosa ili drugog rada osiguranik proveo:
1) na neplaćenom odsustvu dužem od 30 dana u pojedinoj kalendarskoj godini,
2) pod suspenzijom koja je trajala duže od 30 dana, ako je radni odnos prestao otpuštanjem osiguranika, kao i u istražnom zatvoru koji je trajao duže od 30 dana - osim ako je krivični postupak bio pravnosnažnom odlukom obustavljen ili ako je osiguranik bio oslobođen od optužbe, ili je optužba bila odbijena - ali ne zbog nenadležnosti,
3) na izdržavanju kazne zatvora duže od 30 dana.
U staž osiguranja računa se i vreme koje je osiguranik proveo od 15. maja 1945. godine na radu kao član zanatske (proizvođačke, prerađivačke ili uslužne) zadruge ili kao član ribarske zadruge pomorskog, rečnog ili jezerskog ribarstva, ako mu je rad u zadruzi bio jedino ili glavno zanimanje.
U staž osiguranja računa se i vreme koje je osiguranik proveo kao invalid rada:
1) u radnom odnosu sa punim radnim vremenom do 31. decembra 1958. godine, iako je za to vreme bio uživalac invalidske penzije po ranijim propisima,
2) u radnom odnosu do 31. decembra 1958. godine kao uživalac invalidnine II ili III grupe,
3) u radnom odnosu od 1. januara 1959. godine kao invalid rada II ili III kategorije invalidnosti zapošljen po propisima o invalidskom osiguranju, ili kao uživalac invalidske penzije u smanjenom iznosu zapošljen sa radnim vremenom koje odgovara njegovoj preostaloj sposobnosti za rad, ili kao uživalac invalidske penzije - vojni osiguranik zapošljen sa najmanje polovinom radnog vremena.
(1) Kao staž osiguranja računa se i vreme koje je osiguranik do stupanja na snagu Opšteg zakona o narodnim odborima (do 28. maja 1946. godine), proveo na dužnostima predsednika, sekretara i poverenika narodnih odbora, ako mu je to bilo jedino ili glavno zanimanje.
(2) Kao staž osiguranja računa se i vreme koje je osiguranik proveo na javnim radovima do 31. decembra 1957. godine, organizovanim od strane državnih organa ili društvenih organizacija u Jugoslaviji, ako je na takvom radu radio sa punim radnim vremenom i ako je po prestanku takvog rada, u roku od 6 meseci stupio u radni odnos sa punim radnim vremenom.
(1) U staž osiguranja računa se vreme koje je osiguranik proveo u radnom odnosu sa punim radnim vremenom kao poljoprivredni radnik na privatnim poljoprivrednim imanjima, i to:
1) pre 16. februara 1950. godine - ako je u pojedinoj kalendarskoj godini proveo najmanje 7 meseci na takvom radu ili na takvom radu i radu na drugim poslovima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom,
2) u razdoblju od 16. februara 1950. do 31. decembra 1954. godine - samo vreme u kome je radni odnos trajao neprekidno najmanje 3 meseca i ako je za to vreme plaćan doprinos za socijalno osiguranje,
3) u razdoblju od 1. januara 1955. do 31. decembra 1957. godine - ako je radni odnos trajao najmanje 15 dana u periodu od 30 kalendarskih dana kod istog poslodavca, računajući taj period od dana stupanja na posao,
4) od 1. januara 1958. godine - sve vreme provedeno u radnom odnosu sa punim radnim vremenom.
(2) Vreme koje je poljoprivredni radnik proveo u radnom odnosu sa tzv. atarom ili grupom zemljoradnika čuvajući stoku, polja i dr., računa se u staž osiguranja pod uslovima iz tačke 1. stav 1. ovog člana.
(3) Vreme koje je osiguranik proveo u radnom odnosu kao poljoprivredni radnik na poljoprivrednim dobrima u društvenoj ili zadružnoj svojini ili kod poljoprivrednih ustanova računa se u staž osiguranja, i to:
1) pre 1. aprila 1947. godine - ako je u pojedinoj kalendarskoj godini proveo najmanje 7 meseci na takvom radu sa punim radnim vremenom ili na takvom radu i radu na drugim poslovima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom,
2) u razdoblju od 1. aprila 1947. do 15. februara 1950. godine - ako je bio zapošljen na poljoprivrednim dobrima u društvenoj svojini ili kod poljoprivrednih ustanova kao stalni poljoprivredni radnik (godišnjak) ili kao mesečni poljoprivredni radnik (mesečar), a ako je bio zapošljen na poljoprivrednim dobrima u zadružnoj svojini - pod uslovima iz tačke 1. ovog stava,
3) u razdoblju od 16. februara 1950. do 31. decembra 1957. godine - sve vreme provedeno u radnom odnosu sa punim radnim vremenom,
4) od 1. januara 1958. godine - sve vreme provedeno u redovnom radnom odnosu.
(4) Pod uslovima iz tačke 1. stava 1. ovog člana u staž osiguranja računa se i vreme koje su radnici - ribari kojima je ribolov bio jedino ili glavno zanimanje proveli loveći ribu sa tuđim plovnim ribolovnim sredstvima i za svoj rad primali nagradu u ulovu ili delom u novcu a delom u ulovu.
(1) U staž osiguranja računa se vreme koje je osiguranik - jugoslovenski državljanin proveo u radnom odnosu pre 1. decembra 1918. godine, a na području država u čijem su se sastavu nalazila pojedina područja jugoslovenske teritorije, a osiguranik je bio državljanin neke od tih država.
(2) Vreme provedeno do 26. oktobra 1954. godine u radnom odnosu u Italiji ili na okupiranom području bivše Slobodne teritorije Trsta, priznaje se u staž osiguranja osiguraniku koji je postao jugoslovenski državljanin na osnovu Ugovora o miru sa Italijom, ili je izjednačen u pravima i dužnostima sa jugoslovenskim državljanima na osnovu Memoranduma o saglasnosti o Slobodnoj teritoriji Trsta od 5. oktobra 1954. godine.
(3) Vreme provedeno pre 5. oktobra 1954. godine u radnom odnosu u Italiji priznaje se u staž osiguranja i osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji se do tog dana, a pre Ugovora o miru sa Italijom stalno nastanio u Jugoslaviji.
Kao staž osiguranja računaju se periodi za koje je osiguranik do početka primenjivanja ovog zakona uplatio doprinos za penzijsko osiguranje:
1) vreme koje je jugoslovenski državljanin, koji je dobio uput od nadležnog organa za zapošljenje u inostranstvu, proveo u radnom odnosu u inostranstvu pre dobijanja tog uputa, kao i vreme zapošljenja u inostranstvu za koje je dobio odobrenje po povratku u Jugoslaviju,
2) vreme koje je iseljenik povratnik proveo u radnom odnosu u inostranstvu, a koje mu se po odredbi člana 160. stav 1. ovog zakona ne računa u posebni staž.
POSEBNI STAŽ
1. Učešće u revolucionarnom radu
(1) Kao posebni staž računa se vreme koje je osiguranik pre 6. aprila 1941. godine proveo na ilegalnom revolucionarnom radu u zemlji i inostranstvu, i to:
1) kao revolucionarni radnik na odgovornim dužnostima u revolucionarnoj političkoj organizaciji, ako mu je taj rad bio isključivo zanimanje ili ako se zbog tog rada nije mogao zaposliti,
2) u zatvorima, logorima, konfinaciji i internaciji zbog revolucionarnog rada,
3) van radnog odnosa zbog toga što mu je radni odnos prestao kao pripadniku revolucionarnog pokreta ili što mu je kao takvom bilo onemogućeno da se zaposli.
(2) U posebni staž računa se i vreme koje je osiguranik iz stava 1. ovog člana proveo van radnog odnosa usled bolesti ili povreda zadobijenih povodom revolucionarnog rada ili zbog posledica bolesti ili povreda zadobijenih usled lišavanja slobode zlostavljanja i proganjanja zbog učešća u tom radu.
Kao posebni staž računa se osiguraniku i vreme provedeno na teritoriji Jugoslavije pre 6. aprila 1941. godine:
1) u štrajku i lok-autu,
2) van radnog odnosa, ali najduže do 6 meseci u svakom pojedinom slučaju ako mu je radni odnos prestao zbog učešća u štrajku.
2. Učešće u narodnooslobodilačkom ratu
(1) Kao posebni staž u dvostrukom trajanju računa se vreme koje je osiguranik proveo do 15. maja 1945. godine:
1) u sastavu partizanskih odreda Jugoslavije, Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Jugoslovenske armije,
2) na aktivnom i organizovanom radu u narodnooslobodilačkoj borbi,
3) u zatvorima, logorima i internaciji, ako je boreći se ili izvršavajući zadatke narodnooslobodilačkog pokreta bio zarobljen ili uhapšen, ili ako se kao pripadnik revolucionarnog pokreta zatekao u zatvoru 1941. godine, ako je u zatvoru, logoru ili internaciji nastavio rad za narodnooslobodilački pokret, odnosno ako je bio organizator pokreta i svojom delatnošću organizovao, jačao i razvijao narodnooslobodilački pokret u zatvoru, logoru ili internaciji - pod uslovom da se posle izlaska iz zatvora, logora ili internacije stavio na raspolaganje narodnooslobodilačkom pokretu nastavljajući aktivan rad za pokret,
4) u logorima ratnih zarobljenika ili političkih interniraca, ako se u logoru do 9. septembra 1943. godine aktivno uključio u rad za narodnooslobodilački pokret, bio organizator pokreta i svojom delatnošću jačao i razvijao narodnooslobodilački pokret u logoru, računajući od dana takvog uključivanja u pokret, a pod uslovom da se posle izlaska iz logora stavio na raspolaganje narodnooslobodilačkom pokretu nastavljajući aktivan rad za pokret.
(2) Vreme provedeno u sastavu partizanskih odreda Jugoslavije, Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Jugoslovenske armije pre navršene 15 godine života računa se u penzijski staž.
Kao posebni staž u efektivnom trajanju računa se vreme koje je osiguranik proveo do 15. maja 1945. godine sarađujući aktivno u narodnooslobodilačkom pokretu, vršeći stalno u dužem periodu pojedine zadatke odnosno dužnosti ili poslove u odborima, ustanovama ili organizacijama narodnooslobodilačkog pokreta ili po njihovim nalozima, bez obzira da li je taj rad vršio na oslobođenoj ili neoslobođenoj teritoriji.
(1) Kao posebni staž računa se vreme provedeno u Jugoslovenskoj narodnoj armiji posle 15. maja 1945. godine pa do demobilizacije, i to po odbitku perioda provedenog na dosluženju kadrovskog roka ako osiguranik u času otpuštanja iz vojske nije bio oficir, aktivni podoficir ili vojni službenik.
(2) Osiguraniku koji je bio demobilisan ali zadržan na lečenju u stacionarnoj zdravstvenoj ustanovi računa se u posebni staž i vreme bolovanja do dana otpuštanja iz zdravstvene ustanove.
(3) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana koji je demobilisan u toku 1945. godine računa se u posebni staž i vreme od demobilizacije do kraja 1945. godine, ako je u tom roku stupio u radni odnos. Ako je zbog privremene nesposobnosti bio sprečen za rad ovo vreme mu se priznaje - ako je u radni odnos stupio u roku od 6 meseci po prestanku nesposobnosti.
3. Učešće u antifašističkoj borbi u drugim zemljama i savezničkim vojskama
(1) Kao posebni staž u dvostrukom trajanju računa se vreme koje je osiguranik proveo:
1) u sastavu bivše Španske republikanske armije,
2) u sastavu vojnih oružanih formacija antifašističkog pokreta ili u oružanoj antifašističkoj borbi u drugim zemljama - do 15. maja 1945. godine.
(2) U posebni staž računa se u efektivnom trajanju vreme koje je osiguranik - jugoslovenski državljanin proveo u zatvorima, logorima ili internaciji zbog učešća u sastavu bivše Španske republikanske armije ili učešća u sastavu vojnih oružanih formacija antifašističkog pokreta ili u oružanoj antifašističkoj borbi u drugim zemljama.
(3) Osiguraniku iz stava 2. ovog člana koji je posle 6. aprila 1941. godine bio u zatvorima, logorima ili internaciji u inostranstvu računa se u posebni staž, pod uslovima iz člana 145. stav 2. ovog zakona, i vreme do povratka u Jugoslaviju.
Vreme koje je osiguranik - jugoslovenski državljanin od 6. aprila 1941. godine do 15. maja 1945. godine proveo u sastavu savezničkih vojski ili u izvršavanju vojnih zadataka u konvojima savezničkih mornarica računa se u posebni staž u dvostrukom trajanju, ako se vratio u Jugoslaviju do 31. decembra 1957. godine, a u efektivnom trajanju - ako se vratio posle tog dana.
4. Periodi provedeni van rada zbog okolnosti prouzrokovanih ratovima
(1) Kao posebni staž računa se vreme koje je osiguranik - jugoslovenski državljanin proveo na vojnim dužnostima u sastavu jugoslovenske vojske za vreme rata sa neprijateljem od 6. do 17. aprila 1941. godine, kao i vreme koje je posle 6. aprila 1941. godine proveo u zarobljeništvu okupatora i njegovih saveznika, ili na prisilnom radu u Jugoslaviji ili u inostranstvu, ili kao žrtva fašizma - u zatvorima, internaciji, konfinaciji, deportaciji ili na prisilnom iseljenju. To vreme računa se od odlaska osiguranika u inostranstvo do povratka u Jugoslaviju, ali najdocnije do kraja 1945. godine. Vreme od 1. januara 1946. godine računa se u posebni staž ako se osiguranik usled bolesti, ili usled toga što je protiv svoje volje zadržan u logoru, nije mogao vratiti u Jugoslaviju, ali najdocnije do dana kad je prema posebnim saveznim propisima završena repatrijacija iz odnosne zemlje.
(2) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana koji se u Jugoslaviju vratio posle završetka rata računa se u posebni staž i vreme od povratka do kraja 1945. godine, ako je u tom roku stupio u radni odnos, a ako je zbog privremene nesposobnosti bio sprečen za rad - ako je u radni odnos stupio u roku od 6 meseci po prestanku nesposobnosti.
(3) Osiguranicima koji su odvedeni u zarobljeništvo kao aktivni oficiri, podoficiri ili vojni službenici predratne jugoslovenske vojske i koji su po povratku iz zarobljeništva stavljeni na raspolaganje Jugoslovenskoj narodnoj armiji, računa se kao posebni staž i vreme provedeno na raspolaganju od povratka iz zarobljeništva do 26. jula 1946. godine.
(1) Kao posebni staž računaju se periodi koje je osiguranik - jugoslovenski državljanin proveo van radnog odnosa u razdoblju od 6. aprila 1941. do 15. maja 1945. godine:
1) ako je bio otpušten sa posla zbog antifašističkog i patriotskog držanja ili zbog nacionalne, rasne ili verske pripadnosti, ili ako je iz ovih razloga sam napustio posao,
2) ako je napustio posao u vojnom nadleštvu ili preduzeću,
3) ako mu je prestao radni odnos usled ukidanja ili prestanka rada civilnog ili vojnog nadleštva ili ustanove ili vojnog preduzeća, u kome je bio na poslu odnosno na dužnosti,
4) ako mu je radni odnos prestao po odluci okupaciono-kvislinških organa kao posledica diskriminacije prema ženama,
5) ako je prekinuo radni odnos zbog toga što je usled opšteg progona zbog antifašističkog držanja ili nacionalne, rasne ili verske pripadnosti bio prinuđen da napusti mesto stalnog boravka,
6) ako je po odluci okupaciono-kvislinškog organa bio administrativno penzionisan.
(2) U posebni staž računa se vreme prekida vršenja samostalne delatnosti kad se inače vršenje takve delatnosti po ovom zakonu računa u penzijski staž, ako je do prekida došlo u vreme i iz razloga navedenih u stavu 1. ovog člana.
Osiguranicima - bivšim državnim službenicima koji posle 15. maja 1945. godine nisu bili preuzeti u službu računa se kao posebni staž i vreme od prestanka službe do ponovnog stupanja u radni odnos sa punim radnim vremenom, ako su u takav radni odnos stupili do kraja 1945. godine.
(1) Kao posebni staž računa se osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu vreme provedeno na vojnim dužnostima, u zarobljeništvu i internaciji u ratovima od 1912. do 1920. godine.
(2) Vreme iz stava 1. ovog člana računa se u posebni staž osiguraniku koji je u času ispunjenja uslova za sticanje prava na ličnu penziju jugoslovenski državljanin, a to je vreme proveo u sastavu oružanih snaga onih država čije su teritorije u celini ili delimično ušle u sastav teritorije Jugoslavije.
(3) U posebni staž računa se osiguraniku koji je u času ispunjenja uslova za sticanje prava na ličnu penziju jugoslovenski državljanin i vreme provedeno na vojnoj dužnosti u sastavu savezničkih oružanih snaga bloka država u kome su se nalazile Srbija i Crna Gora, ili u zarobljeništvu kao pripadnik tih oružanih snaga.
(1) Osiguraniku koji je postao jugoslovenski državljanin po Ugovoru o miru sa Italijom odnosno koji je na osnovu Memoranduma o saglasnosti o Slobodnoj teritoriji Trsta od 5. oktobra 1954. godine izjednačen u pravima i dužnostima sa jugoslovenskim državljanima, računa se u posebni staž vreme koje je proveo kao bivši italijanski državljanin do 8. septembra 1943. godine u ratovima na vojnim dužnostima, internaciji ili zarobljeništvu.
(2) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana računa se u posebni staž i vreme provedeno u zarobljeništvu posle 8. septembra 1943. godine, i to:
1) u zarobljeništvu u savezničkim zemljama - ako je do zarobljavanja došlo pre 9. septembra 1943. godine,
2) u nemačkom zarobljeništvu - ako je do zarobljavanja došlo 9. septembra 1943. godine ili docnije.
(3) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana računa se u posebni staž i vreme koje je proveo van radnog odnosa u periodu od početka drugog svetskog rata do 8. septembra 1943. godine, ako mu je radni odnos prestao usled toga što zbog antifašističkog držanja nije sudelovao u ratu protiv savezničke vojske. Isto tako računa se to vreme u posebni staž i osiguraniku koji je neposredno iz radnog odnosa stupio u italijansku vojsku, pa je zbog svog antifašističkog držanja tu vojsku napustio.
(4) Kao posebni staž računaju se periodi koje je osiguranik na pripojenom području iz stava 1. ovog člana proveo van radnog odnosa u razdoblju od 15. maja 1945. do kraja 1947. godine zbog izvršavanja zadataka koji su mu bili povereni od strane društveno-političkih organizacija.
Od vremena provedenog u ratovima na vojnim dužnostima i u zarobljeništvu, koje se po ovom zakonu računa kao posebni staž, ne odbija se kadrovski rok koji u celini ili delimično pada u to vreme.
5. Dobrovoljno produženo osiguranje po ranijim propisima
Kao posebni staž priznaje se i vreme za koje su po prestanku obaveznog penzijskog osiguranja plaćeni doprinosi po osnovu dobrovoljno produženog osiguranja po ranijim propisima o socijalnom odnosno penzijskom osiguranju.
6. Periodi provedeni u vršenju samostalne delatnosti
Osiguranicima koji imaju svojstvo osiguranika po osnovu radnog odnosa ili sa njim izjednačenog rada računa se, pod uslovima i na način određen u čl. 153. do 159. ovog zakona, kao posebni staž i vreme koje su kao jugoslovenski državljani ranije proveli u vršenju samostalne delatnosti kao kulturni radnici, zdravstveni radnici, profesionalni zastupnici, tehnički stručnjaci, zanatlije i uslužni radnici na javnim mestima, kao i u vršenju trgovinske, trgovinsko-proizvođačke i ugostiteljske delatnosti, a za koje nisu bili penzijski osigurani na osnovu propisa ili ugovora o socijalnom osiguranju.
(1) Od vremena ranijeg vršenja samostalne delatnosti u svojstvu kulturnog radnika u posebni staž računa se osiguraniku:
1) vreme vršenja samostalne delatnosti u zemlji i inostranstvu do 31. decembra 1957. godine u svojstvu književnika, umetnika, filmskog umetnika, naučnog radnika, publicista naučnih i stručnih radova, novinara, prevodioca naučnih i književnih dela,
2) vreme koje je pre 15. maja 1945. godine proveo radeći na teritoriji Jugoslavije kao muzički pedagog - ako je imao svršenu srednju muzičku školu ili muzičku školu višu od ove, pedagoški radnik na polju opšteg i stručnog obrazovanja - ako je imao stručnu spremu za zvanje nastavnika ili profesora, baletski pedagog - ako je imao baletsku odnosno muzičku spremu ranga srednje stručne spreme ili više ili se za to zvanje osposobio kao baletski umetnik, učitelj igranja - ako je imao opšte obrazovanje na nivou srednje ili više spreme, muzičar simfonijskih i pozorišnih orkestara, istaknuti muzičar - izvođač instrumentalne ili vokalne zabavne muzike, artista koji je prema kvalitetu svojih artističkih izvođenja ispunjavao uslove koji se traže za priznavanje svojstva artista u vreme rešavanja o priznavanju tog svojstva.
(2) Vreme delatnosti u svojstvu kulturnog radnika iz tačke 1. stav 1. ovog člana računa se u celini u penzijski staž. Kao delatnost publicista naučnih i stručnih radova podrazumeva se samo lični rad kulturnog radnika na sastavljanju odnosno obrađivanju i pripremanju za objavljivanje naučnih i stručnih radova.
(3) Vreme delatnosti iz tačke 2. stav 1. ovog člana računa se na način i pod uslovima koji su određeni u članu 156. ovog zakona.
(4) Vreme koje je osiguranik proveo u svojstvu kulturnog radnika u smislu ovog člana, utvrđuje, za svaki pojedini slučaj, posebna komisija koja se obrazuje i vodi postupak na način određen republičkim propisima.
(1) Vreme koje su osiguranici ranije proveli u vršenju samostalne delatnosti osim delatnosti u svojstvu kulturnog radnika, računa se u posebni staž po odredbama čl. 155. i 156. ovog zakona pod sledećim opštim uslovima:
1) ako je po tada važećim propisima vršenje takve delatnosti bilo propisno registrovano kod nadležnih organa ili organizacija, odnosno ako je za vršenje takve delatnosti bila izdata propisana redovna dozvola odnosno ovlašćenje od nadležnog organa,
2) ako je osiguranik takvu delatnost vršio lično,
3) ako je osiguranik imao propisanu odnosno priznatu stručnu spremu kad je ona za vršenje pojedine delatnosti bila propisima predviđena,
4) ako osiguranik u vršenju samostalne delatnosti nije zapošljavao u pojedinoj godini prosečno više od 5 lica, izuzimajući bračnog druga i decu koji su kod njega radili na takvim poslovima.
(2) Ako je zajedno sa osiguranikom samostalnu delatnost vršio i njegov bračni drug ili dete, vreme vršenja takve delatnosti računa se u posebni staž i bračnom drugu odnosno detetu ako su vršili delatnost za koju je po propisima tražena određena stručna sprema, i ako su oni imali tu stručnu spremu.
(3) U posebni staž ne računa se vreme samostalne delatnosti koje je osiguranik ranije proveo vršeći takvu delatnost u sopstvenom preduzeću industrijskog značaja ili kao suvlasnik (kompanjon) u takvim preduzećima, niti vreme koje je osiguranik proveo radeći kao poljoprivredni stručnjak na imanju čiji je vlasnik ili suvlasnik bio on ili njegovi roditelji ili članovi njegove porodice.
(1) Vreme ranijeg vršenja samostalne delatnosti na teritoriji Jugoslavije u svojstvu advokata, javnog beležnika, lekara, veterinara, apotekara, dentiste, zubnog tehničara, babice, arhitekta, inženjera, geometra, tehničara, računa se u posebni staž, i to:
1) sve vreme vršenja takve delatnosti od 15. maja 1945. do 31. decembra 1957. godine,
2) od vremena vršenja takve delatnosti pre 15. maja 1945. godine - onoliko koliko je osiguranik posle tog dana do početka primenjivanja ovog zakona proveo u radnom odnosu sa punim radnim vremenom ili na drugom sa njim izjednačenom radu ili u vršenju takve samostalne delatnosti, pod uslovom da je posle 15. maja 1945. godine proveo najmanje 5 godina u takvom radnom odnosu ili sa njim izjednačenom radu odnosno samostalnoj delatnosti,
3) sve vreme vršenja takve delatnosti pre 15. maja 1945. godine - ako je osiguranik posle tog dana do početka primenjivanja ovog zakona proveo ukupno najmanje 15 godina u radnom odnosu ili drugom radu odnosno delatnosti iz tačke 2. ovog stava.
(2) Za ispunjavanje uslova petogodišnjeg i petnaestogodišnjeg staža iz tač. 2. i 3. stav 1. ovog člana uračunavaju se i periodi posebnog staža iz čl. 140, 143. i 144. ovog zakona, u dvostrukom trajanju, kao i periodi iz čl. 138. i 145. stav 1. ovog zakona. Za priznavanje srazmernog dela vremena vršenja samostalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine (stav 1. tačka 2) periodi posebnog staža koji se inače računaju u dvostrukom trajanju računaju se u staž navršen posle 15. maja 1945. godine u efektivnom trajanju.
(1) Vreme ranijeg vršenja samostalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine na teritoriji Jugoslavije u svojstvu zanatlije - inokosnog ili člana zanatske zadruge, lica koje se bavilo trgovinskom odnosno trgovinsko-proizvođačkom ili ugostiteljskom delatnošću, lica koje je vršilo uslužne delatnosti na javnim mestima, lica koje se profesionalno bavilo zastupanjem, negovatelja bolesnika, masera - ako je imao odgovarajuću stručnu spremu za te poslove, hemičara u laboratorijama - sa stručnom spremom za profesora odnosno nastavnika ili farmaceuta - računa se u posebni staž ako je osiguraniku vršenje te samostalne delatnosti bilo jedino ili glavno zanimanje, i to:
1) onoliko vremena vršenja samostalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine koliko je osiguranik posle tog dana do stupanja na snagu ovog zakona proveo u radnom odnosu sa punim radnim vremenom ili na drugom sa njim izjednačenom radu, pod uslovom da je posle 15. maja 1945. godine proveo najmanje 5 godina u takvom radnom odnosu odnosno radu,
2) sve vreme vršenja samostalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine - ako je osiguranik posle tog dana do stupanja na snagu ovog zakona proveo najmanje 15 godina u radnom odnosu sa punim radnim vremenom ili na drugom sa njim izjednačenom radu.
(2) Za ispunjenje petogodišnjeg i petnaestogodišnjeg staža iz tač. 1. i 2. stav 1. ovog člana primenjuje se i odredba člana 155. stav 2. ovog zakona.
(3) Kao lica koja su vršila uslužne delatnosti na javnim mestima, u smislu stava 1. ovog člana, smatraju se ulični nosači i nosači putničkog prtljaga, ulični čistači obuće, kolporteri štampe, lica koja su na javnim mestima vršila transportne usluge svojim ličnim radom (prevoženje putnika, kao i prevoženje i prenošenje robe, utovar i istovar vagona, brodova, šlepova i sl.), maloprodavci monopolskih artikala koji su dozvolu za radnju dobili kao ratni vojni invalidi, invalidi rada ili slepi, ili kao članovi uže porodice (bračni drug i deca) takvih lica, čuvari javnih sanitarnih uređaja. Ovo vreme računa se u posebni staž ako su ispunjeni uslovi iz tač. 1. i 2. stav 1. ovog člana i ako je vršenje takve delatnosti trajalo najmanje 7 meseci u pojedinoj kalendarskoj godini, a ukupno vršenje takve delatnosti pre 15. maja 1945. godine trajalo najmanje 5 godina.
(4) Kao lica koja su se profesionalno bavila zastupanjem, u smislu stava 1. ovog člana, smatraju se ovlašćeni finansijski zastupnici, ovlašćeni privredni savetnici, ovlašćeni pomorski agenti, ovlašćeni carinski posrednici, ovlašćeni berzanski senzali, ovlašćeni sudski tumači, procenitelji i izvršitelji. Ovo vreme računa se u posebni staž ako su ispunjeni uslovi iz tač. 1. i 2. stav 1. ovog člana i ako je vršenje takve delatnosti pre 15. maja 1945. godine trajalo ukupno najmanje 5 godina.
(5) Kao vreme provedeno u zanatskoj delatnosti računa se u posebni staž i vreme vršenja zanatske delatnosti bez stalnog poslovnog mesta na osnovu ovlašćenja, kao i vreme koje su lica koja nisu imala svoju zanatsku radnju provela u samostalnom vršenju dimničarske delatnosti ili u samostalnom vršenju mesarskih poslova na klanicama, ako su takve poslove vršila na osnovu posebnog ovlašćenja. Ovo vreme računa se u posebni staž samo ako su ispunjeni i uslovi iz stava 3. ovog člana.
Izuzetno od čl. 155. i 156. ovog zakona, u posebni staž računa se osiguraniku koji je od 15. maja 1945. do 31. decembra 1957. godine navršio najmanje 5 godina staža osiguranja, i to:
1) osiguraniku - bivšem vlasniku apoteke, farmaceutu ili farmaceutskom pomoćniku, koji je poklonio svoju apoteku državi ili koji se odrekao naknade za apoteku prilikom otkupa apoteka, a stupio je u radni odnos u svojoj struci ili u bilo koju javnu službu - sve vreme provedeno na farmaceutskim poslovima u sopstvenoj apoteci,
2) osiguraniku koji je stekao zvanje državnog majstora zanata po Opštem zakonu o zanatstvu od 6. juna 1949. godine, a koji je poklonio svoju radnju ili se odrekao naknade za predatu radnju i stupio u javnu službu ili u radni odnos u privrednoj organizaciji i u takvom zapošljenju navršio najmanje 5 godina - sve vreme provedeno u zanatu u svojstvu pomoćnika i majstora u sopstvenoj radnji.
Osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji svojstvo osiguranika ima po osnovu radnog odnosa ili drugog sa njim izjednačenog rada a koji je ranije vršio određenu svešteničku službu i za to vreme nije bio penzijski osiguran na osnovu propisa ili ugovora, računa se u posebni staž i vreme vršenja svešteničke službe pre uvođenja penzijskog osiguranja sveštenika. Ovo vreme računa se u posebni staž ako je provedeno u službama u kojima se provedeno vreme priznaje u staž po ugovorima o socijalnom osiguranju sveštenika, i u obimu u kome se priznaje po tim ugovorima, i to bez obzira da li je osiguraniku ranije sveštenička služba prestala pre ili posle uvođenja socijalnog osiguranja sveštenika.
Osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji je raniji radni odnos ili drugi sa njim izjednačeni rad prekinuo i u roku od 6 meseci stupio u članstvo seljačke radne zadruge, iseljeniku - povratniku koji je u roku od 6 meseci po povratku u Jugoslaviju stupio u članstvo seljačke radne zadruge i osiguraniku koji je neposredno po demobilizaciji ili po odsluženju kadrovskog roka ili po završenom stručnom osposobljavanju stupio u članstvo seljačke radne zadruge, računa se kao posebni staž vreme provedeno na radu u zadruzi od 15. maja 1945. godine do 31. decembra 1959. godine, ako mu je to bilo jedino ili glavno zanimanje i ako je kao član zadruge docnije stupio u radni odnos sa tom zadrugom, ili je po istupanju iz članstva zadruge ponovo stupio u radni odnos u roku od 6 meseci, ili se u istom roku prijavio zavodu za zapošljavanje radnika radi zapošljavanja. Pod istim uslovima ovo vreme računa se u posebni staž za porodičnu penziju ako je osiguranik umro kao član zadruge pre stupanja u radni odnos.
7. Periodi provedeni u inostranstvu
(1) Vreme provedeno u radnom odnosu u inostranstvu do početka primenjivanja ovog zakona računa se u posebni staž osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji se iselio pre 6. aprila 1941. godine, ako je u Jugoslaviji navršio staž osiguranja od najmanje 5 godina posle 15. maja 1945. godine ili od najmanje 10 godina ukupno pre i posle tog dana, ako međunarodnim ugovorima nije drukčije određeno. U staž osiguranja od 5 odnosno 10 godina uračunavaju se u efektivnom trajanju i svi periodi koji se po ovom zakonu računaju u penzijski staž u dvostrukom trajanju.
(2) Osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji je u toku rata ili posle 15. maja 1945. godine bio upućen na školovanje ili specijalizaciju u inostranstvo ili je bio u radnom odnosu kod jugoslovenskih državnih organa, radnih i drugih organizacija zapošljen u inostranstvu, ako mu je posle 1948. godine prestao status lica na školovanju ili specijalizaciji ili mu je prestao radni odnos, vreme provedeno u inostranstvu posle tih perioda do povratka u Jugoslaviju računa se u posebni staž ako se nije mogao vratiti u Jugoslaviju usled objektivnih ili drugih okolnosti koje se mogu uzeti za izvinjavajuće.
(3) U posebni staž računa se pod određenim uslovima i vreme provedeno u inostranstvu u radnom odnosu ili iz objektivnih razloga van radnog odnosa, stranim državljanima koji su po dolasku u Jugoslaviju postali jugoslovenski državljani ili se stalno nastanili na teritoriji Jugoslavije, ako međunarodnim ugovorima nije predviđeno da se to vreme računa u penzijski staž.
(4) Ovlašćuje se Savezni zavod za socijalno osiguranje, da u saglasnosti sa saveznim sekretarom za rad bliže odredi slučajeve i periode koji se u smislu st. 2. i 3. ovog člana računaju u posebni staž, kao i bliže uslove za računanje tih perioda.
(5) U posebni staž po st. 1. do 4. ovog člana računaju se samo oni periodi provedeni u inostranstvu na osnovu kojih osiguranik nije stekao pravo na penziju odnosno rentu od inostranog nosioca socijalnog osiguranja odnosno koji se po međunarodnom ugovoru o socijalnom osiguranju ne uračunavaju u penzijski staž u Jugoslaviji.
Osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji je prekinuo radni odnos ili drugi sa njim izjednačeni rad zbog odlaska u inostranstvo kao bračni drug osiguranika koji je postavljen ili premešten na službu u diplomatskom ili konzularnom predstavništvu Jugoslavije, računa se u posebni staž vreme provedeno u inostranstvu do dana početka primenjivanja ovog zakona. Ovo vreme računa se u posebni staž ako od prestanka radnog odnosa do odlaska u inostranstvo nije proteklo više od 30 dana i ako po povratku u Jugoslaviju do ponovnog zapošljenja ili prijave nadležnom organu radi zapošljenja nije proteklo više od 6 meseci.
PERIODI KOJI SE NE RAČUNAJU U PENZIJSKI STAŽ
U penzijski staž ne računaju se periodi provedeni na radu, kao ni periodi koji se inače računaju u posebni staž, navršeni do 15. godine života osiguranika, izuzev u slučaju iz člana 140. stav 2. ovog zakona.
(1) U penzijski staž ne računaju se periodi staža navršeni od 6. aprila 1941. godine do 15. maja 1945. godine osiguraniku koji je za vreme narodnooslobodilačke borbe pod oružjem aktivno učestvovao u borbi na strani okupatora ili njegovih pomagača ili je bio organizator, funkcioner ili aktivni član kvislinških organizacija, bez obzira da li je za to delo sudskom presudom osuđen ili ne.
(2) Odredbe stava 1. ovog člana ne primenjuju se na periode koji se računaju kao posebni staž po čl. 140. i 141. ovog zakona, kao ni na periode koje su aktivni saradnici narodnooslobodilačkog pokreta, pod okolnostima iz stava 1. ovog člana, proveli u izvršavanju određenih zadataka za ciljeve narodnooslobodilačkog pokreta. Odredbe stava 1. ovog člana ne primenjuju se ni na periode koje su osiguranici iz člana 149. ovog zakona kao italijanski državljani proveli na vojnoj dužnosti van teritorije Jugoslavije.
(1) Licima navedenim u članu 2. stav 1. tač. 1. i 3. i stav 2. Zakona o amnestiji ("Službeni list FNRJ", br. 12/62) koja su pravnosnažnom presudom osuđena na kaznu strogog zatvora zbog krivičnog dela protiv naroda i države ili ratnog zločina, ako su ta dela izvršena od 1941. do 1945. godine, od staža navršenog do 15. maja 1945. godine ne priznaje se u penzijski staž:
1) licu koje je osuđeno na kaznu strogog zatvora do 5 godina - onoliko vremena koliko je osuđeno,
2) licu koje je osuđeno na kaznu strogog zatvora preko 5 godina - sve vreme navršeno do 15. maja 1945. godine.
(2) Smanjivanje penzijskog staža zbog osude na kaznu strogog zatvora do 5 godina, vrši se od ukupnog staža navršenog do 15. maja 1945. godine, po odbitku, po članu 163. ovog zakona, vremena od 6. aprila 1941. do 15. maja 1945. godine.
(3) Smanjivanje penzijskog staža u smislu odredbe stava 1. ovog člana vrši se uvek prema visini dosuđene kazne, bez obzira koliko je vremena trajalo izdržavanje kazne.
(4) Odredbe ovog člana primenjuju se shodno i kad je pravo na penziju ostvareno pre pravnosnažnosti presude. U tim slučajevima ponovo se rešava o pravu na penziju.
Ako se okolnosti iz odredaba čl. 163. i 164. ovog zakona odnose na člana porodice, smanjivanje penzijskog staža po tim odredbama vrši se pri utvrđivanju penzijskog staža umrlog osiguranika odnosno uživaoca prava radi određivanja porodične penzije koja pripada članu porodice.
(1) Licu iz čl. 164. i 165. ovog zakona kome su na osnovu amnestije ili pomilovanja brisane pravne posledice presude, uspostavlja se brisani penzijski staž odnosno pravo na penziju samo ako je to za pojedine slučajeve izričito određeno aktom o amnestiji ili pomilovanju.
(2) Licu kome su na osnovu rehabilitacije brisane pravne posledice presude, rehabilitacijom se ne uspostavlja penzijski staž odnosno pravo na penziju u smislu prethodnog stava.
DOBROVOLJNO PENZIJSKO OSIGURANJE
Dobrovoljno penzijsko osiguranje omogućava građanima da na osnovu posebnih ulaganja osiguravaju sebi i članovima svojih porodica penzijska prava van onih prava koja se obezbeđuju obaveznim penzijskim osiguranjem a neosiguranim građanima - da sebi i članovima svojih porodica osiguraju penziju.
(1) Jugosloveni koji žive u inostranstvu mogu uplaćivanjem odgovarajuće premije u okviru dobrovoljnog osiguranja obezbediti starosnu penziju i porodičnu penziju.
(2) Penzija obezbeđena po ovom članu može se koristiti ako su ispunjeni uslovi za sticanje penzije i ako je premija za osiguranje uplaćena u celini a korisnik penzije nalazi se u Jugoslaviji.
(3) Uplaćivanje premija za osiguranje penzije po ovom članu vrši se u inostranoj valuti, na račun Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(1) Dobrovoljno penzijsko osiguranje uvodi skupština republičke zajednice socijalnog osiguranja.
(2) Odlukom kojom se uvodi dobrovoljno osiguranje utvrđuju se slučajevi za koje se može uspostaviti osiguranje, prava koja se obezbeđuju za pojedine osigurane slučajeve, uslovi za sticanje tih prava i visina premija za pojedine vidove osiguranja odnosno osigurane slučajeve.
Za sprovođenje dobrovoljnog penzijskog osiguranja ustanovljava se poseban fond čija se sredstva i poslovanje vode odvojeno od fonda obaveznog penzijskog osiguranja.
EVIDENCIJA I POSTUPAK
MATIČNA EVIDENCIJA
(1) Radi sprovođenja penzijskog osiguranja ustanovljava se matična evidencija o osiguranicima i uživaocima penzija (u daljem tekstu: matična evidencija).
(2) Matična evidencija organizovaće se, po pravilu, kod republičkog zavoda za socijalno osiguranje.
(1) U matičnoj evidenciji registruju se lični dohoci koji služe za utvrđivanje penzijskog osnova, penzijski staž, iznosi penzijskih primanja i drugi podaci neophodni za ostvarivanje i korišćenje prava osiguranih lica i planiranje fondova penzijskog osiguranja.
(2) Podaci o ličnom dohotku i penzijskom stažu registrovani u matičnoj evidenciji važe kao podaci upisani u javnoj ispravi.
Podatke za matičnu evidenciju obezbeđuju radne i druge organizacije i državni organi - za osiguranike kod njih zapošljene, a komunalni zavodi za socijalno osiguranje - za ostale osiguranike. Određene dužnosti u obezbeđivanju ovih podataka za osiguranike samostalnih delatnosti imaju i organizacije koje učestvuju u sprovođenju njihovog osiguranja.
(1) Organizacije i organi kod kojih postoje radna mesta na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, dužne su da uspostave evidenciju o takvim radnim mestima, sa podacima o posebnim uslovima rada, primenjenim opštim i posebnim merama zaštite na radu, radnom vremenu, organizaciji rada i broju radnika na tim radnim mestima.
(2) Evidencija iz stava 1. ovog člana isključivi je osnov za unošenje podataka u evidenciju o ličnim dohocima radnika, koju radna organizacija vodi po propisima o evidencijama u oblasti rada, o vremenu provedenom na radu i o stepenu uvećanja staža osiguranja, za svakog pojedinog radnika koji je radio na radnim mestima iz stava 1. ovog člana.
(3) O spornim pitanjima koja nastanu u pogledu evidencije, evidentiranja nastalih promena i podnošenja obaveznih prijava, rešava arbitražno i konačno komisija koju sačinjavaju predstavnik organizacije odnosno organa, predstavnik službe socijalnog osiguranja koga odredi odnosno ovlasti republički zavod za socijalno osiguranje iz reda svojih radnika ili radnika komunalnog zavoda za socijalno osiguranje i predstavnik opštinskog organa uprave nadležnog za poslove inspekcije rada odnosno organa nadležnog za poslove rudarske inspekcije.
(1) Organizacione jedinice Jugoslovenske narodne armije u kojima postoje dužnosti i radna mesta iz člana 47. ovog zakona dužne su da vode trajnu evidenciju o tim poslovima i licima koja ih vrše, na način koji odredi državni sekretar za narodnu odbranu po pribavljenom mišljenju Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(2) Evidencija iz stava 1. ovog člana isključivi je osnov koji organizacionim jedinicama Jugoslovenske narodne armije služi:
1) za izdavanje službene potvrde nadležnim zavodima za socijalno osiguranje prilikom pokretanja postupka za ostvarivanje prava na penziju vojnih osiguranika koji su radili na dužnostima i radnim mestima iz stava 1. ovog člana ili za penziju članova njihovih porodica,
2) za unošenje podataka u evidenciju o ličnim dohocima koju vode po propisima o evidencijama u oblasti rada, o vremenu provedenom na radu i o stepenu uvećanja staža osiguranja na dužnostima i radnim mestima iz stava 1. ovog člana za građanska lica na službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji.
(3) Organizacione jedinice iz stava 1. ovog člana dužne su sve promene koje nastanu u pogledu činjeničnih stanja unetih u evidenciju iz stava 1. ovog člana uredno sprovesti u toj evidenciji i u pogledu poslova na kojima rade građanska lica na službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji najdocnije do 30. aprila svake godine podneti nadležnom zavodu za socijalno osiguranje prijavu sa odgovarajućim podacima o nastalim promenama u protekloj godini, označavajući radna mesta odnosno dužnosti stepenom uvećanja staža osiguranja (12/18, 12/16, 12/15).
(4) U službenim potvrdama iz stava 2. tačka 1. ovog člana, dužnosti i radna mesta iz člana 47. st. 1. do 4. ovog zakona označavaju se stepenom uvećanja staža osiguranja shodno odredbama stava 3. ovog člana.
(1) Organizacije i organi dužni su sve promene koje nastanu u pogledu činjeničnih stanja unetih u evidenciju iz člana 173a stav 1. odnosno iz člana 173b stav 2. tačka 2. ovog zakona uredno uneti u evidenciju i najdocnije do 30 aprila svake godine podneti nadležnom zavodu za socijalno osiguranje prijavu sa podacima o nastalim promenama u protekloj godini.
(2) Organizacione jedinice Jugoslovenske narodne armije dužne su za vojne osiguranike uneti u evidenciju koju vode po posebnim propisima promene činjeničnih stanja (stav 1) nastale kod tih osiguranika.
(3) Ako u protekloj godini nije bilo promena u stanjima unetim u evidenciju, organizacija odnosno organ (st. 1. i 2) dužan je u slučajevima i u roku iz stava 1. ovog člana podneti o tome prijavu.
(1) Evidenciju o vremenu koje su vojni osiguranici proveli na dužnostima iz člana 48. ovog zakona, vode i potvrde o vremenu provedenom na tim dužnostima izdaju nadležni organi odnosno organizacione jedinice Jugoslovenske narodne armije po propisima o vođenju evidencije u Jugoslovenskoj narodnoj armiji donesenim na osnovu Zakona o Jugoslovenskoj narodnoj armiji ("Službeni list SFRJ", br. 52/64 i 57/65).
(2) Evidenciju o vremenu koje su radnici na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova proveli na dužnostima iz čl. 58. i 59. ovog zakona, vode i potvrde o vremenu provedenom na tim dužnostima izdaju nadležni organi po odredbama Osnovnog zakona o samoupravljanju radnih ljudi i o sredstvima za rad organa unutrašnjih poslova ("Službeni list SFRJ", br. 51/65) i propisima donesenim na osnovu tog zakona.
(3) Potvrde o vremenu provedenom na dužnostima pomenutim u st. 1. i 2. ovog člana nadležni organi izdaju nadležnim zavodima za socijalno osiguranje prilikom pokretanja postupka za ostvarivanje prava na penziju lica koja su radila na odnosnim dužnostima ili prava na penziju njihovih porodica.
(1) Radnik koji vrši poslove radnih mesta na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem ima pravo uvida u evidencije koje organizacija odnosno organ vodi o radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, o radnicima i vremenu provedenom na tim radnim mestima.
(2) Radnik ima pravo prigovora, saglasno odredbama Osnovnog zakona o radnim odnosima, ako smatra da u evidencije nisu uneti ili nisu pravilno uneti podaci o njegovom radu na radnim mestima iz stava 1. ovog člana.
(1) Savezno izvršno veće propisuje elemente koji se registruju u matičnoj evidenciji, dužnosti radnih i drugih organizacija, državnih organa, privatnih poslodavaca, osiguranika i zavoda za socijalno osiguranje u pogledu obezbeđivanja i dostavljanja podataka matičnoj evidenciji, kao i rokove za njeno ustrojavanje i podnošenje propisanih prijava.
(2) Bliže propise o podacima koji se registruju u matičnoj evidenciji i o obrascima i načinu njihovog popunjavanja i dostavljanja donosi Savezni savet za rad.
(3) Savezni zavod za socijalno osiguranje utvrđuje način formiranja i korišćenja matičnog broja i raspodele matičnih brojeva na republičke odnosno pokrajinske zavode za socijalno osiguranje, način vođenja evidencije o izdatim matičnim brojevima, kodeks šifara za vođenje matične evidencije i način čuvanja dokumentacije.
POSTUPAK ZA UTVRĐIVANJE LIČNOG DOHOTKA I PENZIJSKOG STAŽA
(1) Lični dohodak koji služi za utvrđivanje penzijskog osnova i staž osiguranja koje je osiguranik u prethodnoj kalendarskoj godini ostvario u organizaciji ili organu utvrđuje organizacija odnosno organ-obveznik uplaćivanja doprinosa za socijalno osiguranje radnika.
(2) Lični dohodak koji služi za utvrđivanje penzijskog osnova i staž osiguranja koje je u prethodnoj kalendarskoj godini ostvario osiguranik zapošljen kod privatnog poslodavca, odnosno osiguranik obavezan da sam plaća doprinos za svoje osiguranje, utvrđuje komunalni zavod za socijalno osiguranje kod koga je osiguranik prijavljen na osiguranje.
(3) Lični dohodak koji služi za utvrđivanje penzijskog osnova, koji je osiguranik ostvario u prethodnoj kalendarskoj godini primanjem naknada ličnog dohotka isplaćenih na teret fondova zdravstvenog i invalidskog osiguranja, odnosno primanjem materijalnog obezbeđenja, utvrđuje komunalni zavod za socijalno osiguranje.
(4) Za osiguranike organizovane u posebnim zajednicama socijalnog osiguranja (član 124) lični dohodak i staž osiguranja iz stava 2. odnosno lični dohodak iz stava 3. ovog člana utvrđuje služba koja vrši poslove sprovođenja socijalnog osiguranja za odnosne zajednice.
(5) Periode penzijskog staža koji nisu obuhvaćeni odredbama st. 1. do 4. ovog člana utvrđuju oni komunalni zavodi ili drugi organi koje odredi izvršni odbor skupštine republičke zajednice socijalnog osiguranja (u daljem tekstu: komunalni zavod).
(6) Utvrđivanje ličnog dohotka i staža osiguranja iz st. 1. do 5. ovog člana vrši se po odredbama ovog zakona i drugih propisa, na način i po postupku koji su predviđeni propisima o vođenju matične evidencije o osiguranicima i uživaocima penzije. Ovim propisima reguliše se i način obaveštavanja osiguranika o utvrđenim činjenicama.
(7) Konačno utvrđeni lični dohodak i staž osiguranja koje je osiguranik ostvario u prethodnim kalendarskim godinama posle 1. januara 1965. godine, kao i konačno utvrđeni periodi penzijskog staža koje je osiguranik ostvario do 31. decembra 1964. godine, registruju se u matičnoj evidenciji.
(1) Organizacija ili organ, komunalni zavod za socijalno osiguranje odnosno služba koja vrši poslove sprovođenja socijalnog osiguranja navedena u članu 175. stav 4. ovog zakona dužni su da osiguraniku daju pismeno obaveštenje o utvrđenom ličnom dohotku i stažu osiguranja ostvarenim u prethodnoj kalendarskoj godini.
(2) Republički zavod za socijalno osiguranje dužan je osiguraniku dati pismeno obaveštenje o periodima penzijskog staža navršenim do 31. decembra 1969. godine i o ličnom dohotku ostvarenom u pojedinim godinama od 1965. do 1969. godine, registrovanim u matičnoj evidenciji.
(3) Osiguranik koji nije zadovoljan utvrđenim ličnim dohotkom i stažom osiguranja (stav 1) ili periodima penzijskog staža i ličnim dohotkom registrovanim u matičnoj evidenciji (stav 2), ima pravo zahtevati u roku od 15 dana od dana prijema obaveštenja, da davalac obaveštenja donese rešenje o utvrđenom ličnom dohotku i stažu osiguranja, odnosno o periodima penzijskog staža i ličnom dohotku registrovanim u matičnoj evidenciji. Ovo rešenje dužan je davalac obaveštenja doneti u roku od 15 dana od prijema zahteva.
(4) Protiv rešenja o utvrđenom ličnom dohotku i stažu osiguranja koje donosi organizacija ili organ, osiguranik ima pravo prigovora organu nadležnom prema statutu organizacije odnosno odgovarajućem opštem aktu organa, u roku od 15 dana od dana dostavljanja rešenja.
(5) Organ kome je izjavljen prigovor dužan je o prigovoru odlučiti u roku od 15 dana od dana podnošenja prigovora. Rešenje doneto po prigovoru konačno je.
(6) Protiv rešenja o utvrđivanju ličnog dohotka i staža osiguranja u slučajevima iz člana 175. st. 2. i 3. ovog zakona osiguranik ima pravo žalbe republičkom zavodu za socijalno osiguranje, a u slučaju iz člana 175. stav 4. ovog zakona - pravo prigovora u roku od 15 dana organu samoupravljanja određenom statutom posebne zajednice osiguranja. Rešenje doneto po žalbi odnosno prigovoru konačno je.
(7) Rešenje republičkog zavoda o periodima penzijskog staža i ličnom dohotku ostvarenim od 1. januara 1965. godine do 31. decembra 1969. godine registrovanim u matičnoj evidenciji (st. 2. i 3), kao i konačna rešenja iz st. 5. i 6. ovog člana, imaju svojstvo upravnog akta protiv koga se može voditi upravni spor.
(8) Obaveštenja iz st. 1. i 2. ovog člana, rešenje iz stava 3. ovog člana, kao i konačna rešenja iz st. 5. i 6. ovog člana, obavezno sadrže i pouku o pravnom sredstvu koje osiguranik može koristiti radi zaštite svojih prava.
(9) Ako davalac obaveštenja ne donese u propisanom roku rešenje po zahtevu osiguranika (stav 3), osiguranik ima pravo prigovora kao da je rešenje doneto. Ako nadležni organ ne odluči o prigovoru protiv rešenja odnosno ne donese rešenje po žalbi u propisanom roku (st. 5. i 6) osiguranik može pokrenuti upravni spor kao da je konačno rešenje doneto.
(1) Ako komunalni zavod za socijalno osiguranje pregledom knjiga i evidencija kod organizacija ili organa (član 145. Osnovnog zakona o organizaciji i finansiranju socijalnog osiguranja - "Službeni list SFRJ", br. 24/65, 57/65, 52/66, 29/66, 12/67 i 54/67) ili na drugi način nađe da su lični dohodak i staž osiguranja u slučajevima iz člana 175. stav 1. ovog zakona netačno utvrđeni, saopštiće svoje primedbe organizaciji odnosno organu i zahtevaće da se lični dohodak odnosno staž osiguranja utvrdi u skladu sa propisima. Zahtev za ispravku zavod je dužan da podnese u roku od 90 dana od dana prijema podataka o utvrđenom ličnom dohotku i stažu osiguranja.
(2) Ako organizacija ili organ usvoji primedbe zavoda kao osnovane, izvršiće ispravku utvrđenog ličnog dohotka odnosno staža osiguranja i o tome će obavestiti komunalni zavod za socijalno osiguranje i osiguranika. U protivnom, organizacija ili organ saopštiće komunalnom zavodu za socijalno osiguranje svoj stav po primedbama zavoda i dostaviće mu, prema potrebi, podatke na osnovu kojih je utvrđen iznos ličnog dohotka odnosno staž osiguranja. Ispravku odnosno svoj stav po primedbama zavoda organizacija ili organ dužni su da dostave u roku od 30 dana od dana prijema primedaba.
(3) Ako osiguranik nije zadovoljan izvršenom ispravkom ličnog dohotka odnosno staža osiguranja, u slučajevima iz stava 2. ovog člana, za zaštitu svojih interesa može preduzeti mere shodno odredbama člana 175a st. 3, 4. i 7. ovog zakona.
(4) Ako komunalni zavod za socijalno osiguranje posle sprovedenog postupka prema stavu 2. ovog člana nađe da lični dohodak ili staž osiguranja nije utvrđen u skladu sa propisima, dužan je da u roku od 90 dana od prijema saopštenja organizacije ili organa (stav 2), podnese sudu opšte nadležnosti tužbu radi utvrđivanja ličnog dohotka odnosno staža osiguranja, koji se po važećim propisima uzimaju u obzir za ostvarivanje prava iz penzijskog osiguranja.
(5) Ako komunalni zavod za socijalno osiguranje nađe da utvrđivanje ličnog dohotka odnosno staža osiguranja ostvarenog u organizaciji ili organu nije izvršeno na osnovu podataka koji sadrže propisane evidencije ili da je izvršeno na osnovu neistinskih podataka unetih u te evidencije, dužan je podneti prijavu organima nadležnim za gonjenje.
Za utvrđivanje penzijskog staža lica koje nije u radnom odnosu ili ne vrši drugu delatnost po osnovu koje je osigurano mesno je nadležan komunalni zavod prema prebivalištu tog lica.
(1) Kad rešava o zahtevu za utvrđivanje vremena učešća u narodnooslobodilačkoj borbi ili aktivne saradnje u narodnooslobodilačkom pokretu komunalni zavod će prethodno pribaviti obrazloženo mišljenje udruženja boraca narodnooslobodilačkog rata opštine na čijoj je teritoriji podnosilac zahteva aktivno i organizovano radio u narodnooslobodilačkoj borbi (član 140. stav 1. tačka 2) odnosno aktivno sarađivao u narodnooslobodilačkom pokretu (član 141).
(2) Kad rešava o zahtevu za uračunavanje perioda provedenih u ilegalnom revolucionarnom radu (član 138), u zatvorima, logorima ili internaciji - pod okolnostima iz člana 140. stav 1. tač. 3. i 4. ovog zakona, van radnog odnosa pod okolnostima iz člana 149. stav 3. ovog zakona, kao i o zahtevu za primenu člana 74. ovog zakona, komunalni zavod dužan je pribaviti mišljenje nadležne komisije o tome da li su ispunjeni uslovi za uračunavanje odnosnih perioda u penzijski staž. Za davanje mišljenja nadležna je posebna republička komisija obrazovana u smislu člana 195. ovog zakona.
Po zahtevima u kojima se penzijski staž delimično ili u celini dokazuje izjavama svedoka komunalni zavod može ako nađe da je to celishodno odrediti usmenu raspravu na kojoj se, po odredbama Zakona o opštem upravnom postupku, izvode predloženi dokazi.
(1) Komunalni zavod pokreće postupak za utvrđivanje penzijskog staža na zahtev zainteresovanog lica.
(2) Protiv rešenja komunalnog zavoda podnosilac zahteva za utvrđivanje penzijskog staža može izjaviti žalbu republičkom zavodu za socijalno osiguranje, čije je rešenje konačno.
Rešenje komunalnog zavoda kojim se utvrđuje penzijski staž, podleži reviziji. Reviziju vrši republički zavod za socijalno osiguranje uz shodnu primenu odredaba ovog zakona koje se odnose na reviziju rešenja o pravu na penziju (čl. 200. do 204).
(1) Konačno utvrđeni penzijski staž upisuje u radnu knjižicu komunalni zavod koji je doneo rešenje.
(2) Podaci o stažu aktivnih vojnih osiguranika upisuju se u dokumente evidencije koju ustanovljava državni sekretar za narodnu odbranu na osnovu Zakona o Jugoslovenskoj narodnoj armiji.
(3) Penzijski staž utvrđen u postupku za ostvarivanje prava na penziju, po zahtevu radnika koji hoće da se zaposli posle penzionisanja upisuje u duplikat radne knjižice komunalni zavod koji je doneo rešenje o penziji.
(1) Ako komunalni zavod ili drugi organ ili organizacija u okviru svoje nadležnosti na osnovu verodostojnih dokaza, utvrdi da su u radnoj knjižici upisane činjenice o penzijskom stažu neistinite, nadležni zavod će pokrenuti obnovu postupka za utvrđivanje tih činjenica.
(2) Obnova postupka može se pokrenuti u roku od 5 godina od dana dostavljanja konačnog rešenja stranci, a ako je rešenje doneseno pre početka primenjivanja ovog zakona - najdocnije do 31. decembra 1972. godine. Izuzetno, i posle ovih rokova obnova postupka može se pokrenuti ako je rešenje doneseno na osnovu lažne isprave ili lažnog iskaza svedoka ili veštaka, ili je došlo kao posledica kakvog dela kažnjivog po Krivičnom zakoniku ili se zasniva na presudi donesenoj u krivičnom postupku, a ta presuda je pravnosnažno ukinuta.
(1) Ako u obnovi postupka utvrdi da je rešenjem kojim su utvrđeni periodi penzijskog staža povređen zakon u korist pojedinca komunalni zavod će takvo rešenje izmeniti, poništiti ili ukinuti.
(2) Na osnovu konačnog rešenja donesenog u obnovi postupka, izvršiće se i odgovarajuća ispravka upisa u radnoj knjižici.
(3) Ako je rešenje koje je predmet obnove postupka poništeno, izmenjeno ili ukinuto u delu koji se odnosi na penzijski staž po kome je već ostvareno pravo na penziju komunalni zavod za socijalno osiguranje koji isplaćuje penziju na osnovu rešenja iz stava 2. ovog člana pokreće postupak za ponovno rešavanje o penziji.
(1) Osiguranici i druga lica mogu posle početka primenjivanja ovog zakona podneti zahtev da im se na osnovu izjava svedoka utvrdi penzijski staž navršen pre početka primenjivanja ovog zakona i to posebni staž kao i činjenice na osnovu kojih se stiče pravo na povećanje penzije u smislu člana 74. ovog zakona - do 31. decembra 1966. godine, a staž osiguranja - do 31. decembra 1967. godine.
(2) Po isteku rokova iz stava 1. ovog člana zahtev iz stava 1. ovog člana mogu podneti samo lica koja su iz objektivnih razloga bila sprečena da to učine, kao i lica koja nisu bila u radnom odnosu niti su vršila drugu delatnost za koju je ustanovljeno obavezno osiguranje ako postanu osiguranici, ali samo u roku od jedne godine od ponovnog stupanja u radni odnos odnosno od početka vršenja druge delatnosti.
Po zahtevu za obnovu postupka podnetom do 31. decembra 1966. godine, rešava nadležni komunalni zavod.
Bliže propise za primenu odredaba čl. 175. do 185. ovog zakona doneće po potrebi savezni sekretar za rad.
Čl. 187-189
(Brisani)
POSTUPAK ZA OSTVARIVANJE PRAVA
1. Rešavanje o pravu na penzijsko osiguranje
(1) Pravo na penzijsko osiguranje može ostvariti lice kome je priznato svojstvo osiguranika.
(2) Svojstvo osiguranika utvrđuje:
1) nadležni komunalni zavod za socijalno osiguranje na osnovu prijave o osiguranju podnete prema propisima o evidenciji penzijskog osiguranja, ili
2) organ ovlašćen na to zakonom ili ugovorom o socijalnom osiguranju.
(3) Lice za koje organizacija odnosno privatni poslodavac ne podnese prijavu o osiguranju, jer smatra da nema svojstvo osiguranika, može zahtevati da komunalni zavod donese rešenje o priznavanju svojstva osiguranika.
(4) Svojstvo osiguranika upisuje se u matičnu evidenciju.
(1) Ako nadležni zavod za socijalno osiguranje licu za koje je podneta prijava ne prizna svojstvo osiguranika, ili mu to svojstvo prizna po nekom drugom osnovu donosi o tome pismeno rešenje.
(2) Protiv rešenja iz stava 1. ovog člana može se izjaviti žalba republičkom zavodu za socijalno osiguranje.
(3) Protiv rešenja donetog po žalbi može se voditi upravni spor.
2. Nadležnost za rešavanje o pravima iz penzijskog osiguranja
(1) O pravima osiguranih lica iz penzijskog osiguranja rešavaju komunalni zavodi za socijalno osiguranje koje odredi upravni odbor republičkog zavoda za socijalno osiguranje (u daljem tekstu: određeni komunalni zavod).
(2) O pravima osiguranih lica iz penzijskog osiguranja koja se ostvaruju po osnovu međunarodnih ugovora o socijalnom osiguranju rešavaju republički zavodi za socijalno osiguranje. Rešenja republičkih zavoda o ovim pravima konačna su u upravnom postupku.
(1) Za rešavanje o pravima iz penzijskog osiguranja mesno je nadležan određeni komunalni zavod na čijem se području nalazi komunalni zavod za socijalno osiguranje kod koga je osiguranik osiguran u času podnošenja zahteva za ostvarivanje prava.
(2) Ako je osiguranje prestalo pre podnošenja zahteva za penziju, mesno je nadležan određeni komunalni zavod na čijem je području osiguranik bio poslednji put osiguran, ako od prestanka poslednjeg osiguranja do podnošenja zahteva nije proteklo 5 godina. Ako je od prestanka poslednjeg osiguranja do podnošenja zahteva proteklo 5 ili više godina, mesno je nadležan određeni komunalni zavod na čijem je području prebivalište lica koje ostvaruje pravo.
(3) Za rešavanje o pravu na porodičnu penziju mesno je nadležan određeni komunalni zavod koji bi bio nadležan za rešavanje o pravu na penziju osiguranika.
(4) Za rešavanje o pravima iz penzijskog osiguranja koja se ostvaruju po osnovu međunarodnih ugovora mesno je nadležan republički zavod za socijalno osiguranje na čijoj je teritoriji osiguranik bio poslednji put osiguran odnosno imao stalno prebivalište.
(5) Za rešavanje o pravima uživaoca penzije u vezi sa korišćenjem penzije, kao i za rešavanje o pravu na porodičnu penziju posle smrti uživaoca penzije mesno je nadležan određeni komunalni zavod na čijem je području prebivalište uživaoca penzije.
(1) Sukob nadležnosti između određenih komunalnih zavoda rešava, i to:
1) između zavoda na teritoriji jedne republike - direktor republičkog zavoda za socijalno osiguranje,
2) između zavoda na teritoriji raznih republika - direktor Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(2) Sukob nadležnosti između određenog komunalnog zavoda i republičkog zavoda za socijalno osiguranje, kao i sukob nadležnosti između republičkih zavoda za socijalno osiguranje, rešava direktor Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(1) O izuzetnom priznavanju prava na starosnu penziju borcima NOR pre 9.9.1943. i španskim borcima po članu 70. stav 3. ovog zakona rešava posebna komisija koju osniva republičko izvršno veće ako republičkim zakonom nije drukčije određeno. Rešenje o izuzetnom priznavanju prava na penziju je konačno.
(2) Posebna republička komisija (stav 1) donosi rešenje na osnovu predloga opštinske komisije, čije članove imenuje opštinska skupština. Opštinska komisija daje svoj predlog povodom zahteva osiguranika, ili povodom predloga udruženja boraca ili predloga organa, ustanove odnosno organizacije kod koje je osiguranik u radnom odnosu, podnetog uz pristanak osiguranika, a na osnovu podataka o penzijskom stažu osiguranika prethodno pribavljenih od nadležnog zavoda za socijalno osiguranje.
(3) Po odredbama st. 1. i 2. ovog člana rešava se i o pravu na porodičnu penziju po smrti boraca NOR pre 9.9.1943. i španskih boraca koji nisu ostvarili pravo na starosnu penziju u slučajevima iz člana 95. ovog zakona.
(4) Na osnovu rešenja kojim je priznato pravo na penziju po st. 1. do 3. ovog člana, određeni komunalni zavod za socijalno osiguranje određuje rešenjem penziju koja osiguranom licu pripada.
(1) Postupak za ostvarivanje prava na penziju pokreće nadležni zavod za socijalno osiguranje na zahtev osiguranog lica.
(2) Zahtev za ostvarivanje prava na starosnu penziju može se podneti najranije na 6 meseci pre ispunjenja uslova za sticanje tog prava.
(3) Nadležni zavod za socijalno osiguranje dužan je po prethodnom zahtevu doneti rešenje u roku od 60 dana.
(4) Ako je zahtev podnet pre ispunjenja uslova za sticanje prava na penziju rok za donošenje rešenja iz stava 3. ovog člana počinje teći od dana kad su ispunjeni uslovi za sticanje tog prava.
(1) Ako je nadležni zavod za socijalno osiguranje utvrdio da postoji pravo na penziju, ili se ne može odmah odrediti tačan iznos penzije, ili da se postupak ne može okončati zbog rešavanja nekog prethodnog pitanja, odrediće zaključkom da se podnosiocu zahteva privremeno isplaćuje akontacija penzije dok se ne utvrdi tačan iznos penzije.
(2) Odredbe stava 1. ovog člana primenjuju se i u postupku za donošenje novog rešenja koji se vodi posle ukidanja rešenja u vršenju revizije.
Rešenje o priznavanju prava na penziju izvršava se odmah po donošenju.
(1) Protiv rešenja određenog komunalnog zavoda o priznavanju prava na penziju može se izjaviti žalba republičkom zavodu za socijalno osiguranje.
(2) Žalba ne odlaže izvršenje rešenja.
(1) Rešenje određenog komunalnog zavoda podleži reviziji.
(2) Reviziju vrši republički zavod za socijalno osiguranje po službenoj dužnosti.
(3) Revizija ne odlaže izvršenje rešenja.
(4) Ako je protiv rešenja određenog komunalnog zavoda izjavljena žalba, o reviziji i žalbi rešava se istim rešenjem.
Rešenje republičkog zavoda o priznanju prava na penziju po međunarodnim ugovorima ne podleži obaveznoj reviziji.
Ako revizija rešenja koje je postalo konačno zbog toga što nije izjavljena žalba ne bude izvršena u roku od 3 meseca od dana isteka roka za žalbu, smatra se da je revizija izvršena i data saglasnost na rešenje.
(1) U vršenju revizije republički zavod za socijalno osiguranje može na prvostepeno rešenje dati saglasnost, može ga izmeniti, ili ga može poništiti odnosno ukinuti.
(2) Određeni komunalni zavod čije je rešenje u reviziji poništeno ili ukinuto, donosi novo prvostepeno rešenje.
(3) Novo prvostepeno rešenje podleži reviziji, u kojoj se ispituje samo da li je novo rešenje u skladu sa razlozima zbog kojih je ranije prvostepeno rešenje poništeno ili ukinuto.
(1) Rešenje republičkog zavoda za socijalno osiguranje doneto u drugom stepenu, kao i rešenje tog zavoda doneto u vršenju revizije, ako je njime prvostepeno rešenje izmenjeno, imaju svojstvo upravnog akta protiv koga se može voditi upravni spor.
(2) Upravni spor ne može se voditi protiv rešenja donetog po žalbi, ako je tim rešenjem u vršenju revizije prvostepeno rešenje poništeno ili ukinuto.
(3) Rešenje republičkog zavoda za socijalno osiguranje doneto u prvom stepenu na koje je u postupku revizije data saglasnost, kao i rešenje Saveznog zavoda za socijalno osiguranje kojim je rešenje republičkog zavoda u vršenju revizije izmenjeno, imaju svojstvo upravnog akta protiv koga se može voditi upravni spor.
(4) Protiv rešenja kojim je u vršenju revizije prvostepeno rešenje poništeno ili ukinuto, ne može se voditi upravni spor.
(1) Ako se, posle donošenja rešenja protiv koga nema redovnog pravnog sredstva u upravnom postupku, sazna za nove činjenice, ili se nađe ili stekne mogućnost da se upotrebe novi dokazi koji bi, sami ili u vezi sa već izvedenim i upotrebljenim dokazima, mogli dovesti do drukčijeg rešenja da su te činjenice odnosno dokazi bili izneti ili upotrebljeni u ranijem postupku, može se, izuzetno od uslova koji se u tim slučajevima po Zakonu o opštem upravnom postupku traže za pokretanje obnove postupka pokrenuti obnova postupka u stvarima iz penzijskog osiguranja i kad je propušteno da se u ranijem postupku iznese koja od tih činjenica odnosno dokaza. Obnova postupka u ovom slučaju pokrenuće se bez obzira na rokove koji su predviđeni u Zakonu o opštem upravnom postupku za traženje obnove postupka odnosno pokretanje tog postupka. Obnova postupka pokreće se na zahtev stranke ili po službenoj dužnosti.
(2) Ako je zahtev za obnovu postupka podnet odnosno postupak obnove pokrenut u roku od pet godina od dana dostavljanja rešenja stranci, u postupku obnove primenjuju se propisi koji su važili u vreme donošenja rešenja. Ako je zahtev podnet odnosno postupak obnove pokrenut po isteku tog roka, u postupku obnove primenjuju se propisi koji važe u vreme podnošenja zahteva za obnovu postupka odnosno u vreme pokretanja tog postupka po službenoj dužnosti.
(3) Prava utvrđena rešenjem donetim u postupku obnovljenom u smislu stava 1. ovog člana, pripadaju od prvog dana narednog meseca od dana podnošenja zahteva za obnovu postupka, odnosno od dana donošenja rešenja u obnovljenom postupku pokrenutom po službenoj dužnosti.
(1) Pravnosnažno rešenje može se izmeniti novim rešenjem ako je prvim rešenjem povređen zakon na štetu stranke ili ako je po nekom pravnom pitanju docnije zauzeto stanovište povoljnije za stranku.
(2) Novo rešenje će se doneti i ako se sazna za činjenice koje su od uticaja na pravo stranke a koje su nastupile posle donošenja rešenja.
(3) Pravo koje pripada stranci po rešenju donetom u smislu st. 1. i 2. ovog člana teče od prvog dana narednog meseca od dana kada je stranka podnela zahtev za pokretanje postupka a ako je postupak pokrenut po službenoj dužnosti - od prvog dana narednog meseca od dana donošenja novog rešenja.
(4) Ako se posle donošenja konačnog rešenja ponovo rešava o pravu stranke na osnovu činjenica iz stava 2. ovog člana, primeniće se radi donošenja novog rešenja propisi koji važe u vreme pokretanja postupka.
(1) Mesna nadležnost u postupku za obnovu i u slučajevima poništavanja, ukidanja ili menjanja rešenja (odredbe Zakona o opštem upravnom postupku koje se odnose na obnovu postupka odnosno na naročite slučajeve poništavanja, ukidanja i menjanja rešenja) određuje se prema sedištu republičke zajednice socijalnog osiguranja na teret čijeg fonda se doneto rešenje izvršava.
(2) Zahtev u slučajevima iz stava 1. ovog člana može se podneti i preko republičkog zavoda.
6. Primena opštih propisa o postupku
Na postupak rešavanja o pravima iz penzijskog osiguranja shodno će se primenjivati odredbe Zakona o opštem upravnog postupku, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
ORGANIZACIJA
Po odredbama čl. 208b do 208e ovog zakona reguliše se organizacija samoupravnih zajednica osiguranika, njihov delokrug i njihove nadležnosti u oblasti invalidskog i penzijskog osiguranja.
(1) Republičke odnosno pokrajinske zajednice socijalnog osiguranja obrazovane u smislu Osnovnog zakona o organizaciji i finansiranju socijalnog osiguranja postaju danom stupanja na snagu ovog zakona zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja u republikama odnosno autonomnim pokrajinama.
(2) Skupštine republičkih i pokrajinskih zajednica socijalnog osiguranja u sastavu zatečenom na dan stupanja na snagu ovog zakona postaju skupštine zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja, sa delokrugom i nadležnostima koje po odredbama Osnovnog zakona o organizaciji i finansiranju socijalnog osiguranja i drugih propisa imaju u oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja skupštine republičkih zajednica socijalnog osiguranja i republički zavodi za socijalno osiguranje.
(1) Zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja obezbeđuju vršenje stručnih, finansijskih i administrativnih poslova u vezi sa sprovođenjem penzijskog i invalidskog osiguranja iz delokruga i nadležnosti republičkih odnosno pokrajinskih i komunalnih zavoda za socijalno osiguranje.
(2) Zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja, u okviru svog delokruga, obezbeđuju i vršenje poslova u vezi sa sprovođenjem profesionalne rehabilitacije i zapošljavanja invalida rada po propisima o invalidskom osiguranju.
(3) Skupštine zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja svojim opštim aktima određuju način vršenja poslova u vezi sa sprovođenjem osiguranja, nadležnosti i ovlašćenja za vršenje tih poslova, kao i organizaciju službi za vršenje poslova iz st. 1. i 2. ovog člana.
(4) Do dana određenog za početak primenjivanja opštih akata iz stava 3. ovog člana republički i pokrajinski zavodi za socijalno osiguranje vršiće poslove koji su im zakonom ili na osnovu zakona stavljeni u delokrug i nadležnost u oblasti sprovođenja penzijskog i invalidskog osiguranja.
U postupku za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja dužne su obezbediti dvostepenost kod rešavanja u upravnom postupku, kao i reviziju po službenoj dužnosti rešenja donetih u prvom stepenu, osim ako je važećim zakonom izričito propisano da je rešenje doneto u prvom stepenu konačno odnosno da ne podleži obaveznoj reviziji.
(1) Radi vršenja poslova od zajedničkog interesa, zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja obrazovaće najdocnije do 30. juna 1971. godine Savez zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja (u daljem tekstu: Savez zajednica) kao svoju zajedničku organizaciju za celu teritoriju Jugoslavije.
(2) Savez zajednica vrši poslove koje su mu sporazumno poverile zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i poslove iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja koji su Osnovnim zakonom o organizaciji i finansiranju socijalnog osiguranja ili na osnovu zakona ostavljeni u delokrug i nadležnost Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja i Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(3) Savez zajednica utvrđuje statutom svoju organizaciju, zadatke i delokrug, kao i način vršenja stručnih, finansijskih i administrativnih poslova iz svoje nadležnosti.
(4) Savez zajednica preuzima fondove, imovinu i prava i obaveze Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja i Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(5) Savez zajednica ima svojstvo pravnog lica.
(6) Zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja utvrđuju putem samoupravnog dogovora: poslove Saveza zajednica; postupak za donošenje statuta; način vršenja stručnih, finansijskih i administrativnih poslova; organe upravljanja; broj predstavnika zajednica u organima upravljanja, određen na principu pariteta; datum konstituisanja organa upravljanja; ovlašćenje organima upravljanja da privremeno, svojim opštim aktima, regulišu pitanja od značaja za vršenje poslova i zadataka Saveza zajednica.
(7) Jugoslovenska zajednica socijalnog osiguranja i Savezni zavod za socijalno osiguranje vršiće do obrazovanja organa upravljanja po stavu 6. ovog člana poslove i zadatke koje su vršili do dana stupanja na snagu ovog zakona.
(1) U vezi sa sprovođenjem međunarodnih sporazuma o socijalnom osiguranju, Savez zajednica vršiće i poslove iz oblasti zdravstvenog osiguranja, ako se za vršenje tih i drugih poslova od zajedničkog interesa iz oblasti zdravstvenog osiguranja ne obrazuje samoupravna organizacija zdravstvenog osiguranja za celu teritoriju Jugoslavije.
(2) Ako se obrazuje samoupravna organizacija zdravstvenog osiguranja za celu teritoriju Jugoslavije, Savez zajednica ustupiće toj organizaciji deo imovine, prava i obaveza (član 208d stav 4) u vezi sa sprovođenjem zdravstvenog osiguranja, i to u obimu i na način koji će odrediti sporazumom.
(1) Od dana određenog za početak primenjivanja opštih akata iz člana 208v stav 3. ovog zakona, radne i druge organizacije, državni organi i privatni poslodavci, kao i osiguranici koji su sami obveznici uplate doprinosa, izvršavaće svoje obaveze u pogledu podnošenja prijava podataka i dostavljanja izveštaja potrebnih radi sprovođenja penzijskog i invalidskog osiguranja (matična evidencija) na način utvrđen tim opštim aktima.
(2) Zajednice zdravstvenog osiguranja i zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja dužne su obezbediti uzajamno dostavljanje propisanih prijava podataka potrebnih za sprovođenje zdravstvenog osiguranja, invalidskog i penzijskog osiguranja.
(3) Zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja i zajednice zdravstvenog osiguranja ili njihove asocijacije u republici, odnosno autonomnoj pokrajini, mogu se sporazumeti da stručne službe koje vrše poslove u vezi sa sprovođenjem zdravstvenog osiguranja vrše i poslove u vezi sa podacima i izveštajima potrebnim za sprovođenje penzijskog i invalidskog osiguranja, poslove u vezi sa utvrđivanjem penzijskog staža i ličnog dohotka ako je za vršenje tih poslova na dan 31. decembra 1970. godine bio nadležan komunalni zavod za socijalno osiguranje, kao i poslove u vezi sa utvrđivanjem penzijskog staža u postupku obezbeđivanja dokaza.
KAZNENE ODREDBE
(1) Radna ili druga organizacija ili drugo pravno lice kazniće se za prekršaj novčanom kaznom do 500.000 dinara:
1) ako uskrati davanje podataka osiguraniku, uživaocu penzije ili organima službe socijalnog osiguranja, ili protivno važećim propisima utvrdi lični dohodak i staž osiguranja koje je osiguranik ostvario u prethodnoj kalendarskoj godini, ili osiguraniku dâ netačno obaveštenje, ili dâ netačne podatke za utvrđivanje činjenica važnih za utvrđivanje prava na penziju, ili sprečava uviđaj na licu mesta ili pregled poslovnih knjiga i evidencija koje se odnose na podatke u vezi sa penzijskim osiguranjem,
2) ako davanjem neistinitih podataka odnosno isprava omogući osiguranom ili drugom licu korišćenje prava na penzijsko osiguranje koje mu po ovom zakonu ne pripada uopšte ili ne pripada u tom obimu,
3) ako za osiguranika ne podnese prijavu na osiguranje odnosno godišnju prijavu o ostvarenom ličnom dohotku, stažu osiguranja i ostalim podacima, propisanu posebnim propisima ili podnese prijavu sa netačnim podacima o osiguraniku,
4) ako ne podnese prijavu o stupanju na posao uživaoca penzije,
5) ako ne vodi ili neuredno vodi propisane evidencije o osiguranicima,
6) ako ne uplati dospeli doprinos za penzijsko osiguranje u propisanom roku ili ga ne uplati u punom iznosu.
(2) Radna ili druga organizacija ili drugo pravno lice kazniće se za prekršaj novčanom kaznom od 300.000 dinara ako prijave iz tačke 3. stav 1. ovog člana podnese po isteku roka za podnošenje tih prijava utvrđenog posebnim propisima, ili podnese neuredne prijave o osiguraniku.
(3) Za koju od radnji iz st. 1. i 2. ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u državnom organu, radnoj ili drugoj organizaciji ili drugom pravnom licu novčanom kaznom do 100.000 dinara.
Privatni poslodavac koji učini koju od radnji iz člana 209. ovog zakona kazniće se za prekršaj novčanom kaznom do 300.000 dinara.
(1) Strukovne i druge organizacije ovlašćene za zastupanje osiguranika pojedinih kategorija samostalnih delatnosti kazniće se za prekršaj novčanom kaznom do 300.000 dinara, ako ne izvrše obaveze određene zakonom ili ugovorom o ustanovljenju odnosno o sprovođenju osiguranja osiguranika samostalne delatnosti koje one zastupaju.
(2) Za koju od radnji iz stava 1. ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u strukovnoj ili drugoj organizaciji novčanom kaznom do 100.000 dinara.
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
PREVOĐENJE PENZIJA
Lične penzije i porodične penzije određene ili prevedene po Zakonu o penzijskom osiguranju iz 1957. godine ("Službeni list FNRJ", br. 51/57, 44/58, 27/59, 48/59, 10/61, 22/62 i 53/62 - u daljem tekstu: Zakon iz 1957. godine), prevode se po službenoj dužnosti na starosne penzije i porodične penzije po ovom zakonu svim uživaocima penzija koji pravo na penziju imaju na dan početka primenjivanja ovog zakona.
(1) Prevođenje penzija po službenoj dužnosti vrši se na osnovu priznatog ukupnog penzijskog staža i ostalih činjenica utvrđenih u rešenju o određivanju odnosno prevođenju penzije po Zakonu iz 1957. godine.
(2) Za obračunavanje novog iznosa starosne penzije prilikom prevođenja uzimaju se u obzir sve godine priznatog penzijskog staža do 40 godina staža - za muškarce, odnosno do 35 godina staža - za žene, bez obzira da li su se po Zakonu iz 1957. godine uračunavale u procent za povećanje pune penzije.
(3) Uživaocu starosne penzije kome je po osnovu zapošljenja posle penzionisanja ponovo određena penzija po Zakonu iz 1957. godine ako je to za njega povoljnije, izvršiće se prevođenje njegove penzije koja mu je ranije određena odnosno prevedena. U tom slučaju godine provedene u zapošljenju posle penzionisanja uračunaće se u smislu stava 2. ovog člana, u penzijski staž za povećanje penzijskog procenta penzije prevedene po ovom zakonu.
Ako bi iznos prevedene penzije bio manji od iznosa koji je uživaocu penzije pripadao na ime penzije po Zakonu iz 1957. godine zajedno sa svim stalnim dodatnim penzijskim primanjima, ne računajući zaštitni dodatak, isplaćivaće se i dalje taj veći iznos. Ovaj iznos se usklađuje sa ekonomskim kretanjima u smislu ovog zakona (čl. 97. do 102).
2. Utvrđivanje novog penzijskog osnova za prevođenje penzija
Radi prevođenja ličnih i porodičnih penzija na starosne i porodične penzije po ovom zakonu, utvrđuje se za svaku penziju novi penzijski osnov prema valorizovanom ličnom dohotku, na način određen u čl. 216. do 218. i 220. ovog zakona, primenjujući i član 31. ovog zakona u pogledu najvišeg iznosa penzijskog osnova.
(1) Novi penzijski osnov za penzije obračunate od prosečnih penzijskih osnova po Zakonu iz 1957. godine kao i za penzije određene po tom zakonu prema ličnim dohocima ostvarenim do 31. decembra 1960. godine, utvrđuje se prema osiguraničkom razredu u koji je uživalac razvrstan, po sledećoj tabeli:
Osiguranički |
Odgovarajući novi |
|
Ia |
79.700 |
ili odgovarajući veći iznos obračunat po stavu 2. ovog člana |
I |
68.400 |
|
II |
59.600 |
|
III |
53.400 |
|
IV |
48.500 |
|
V |
44.500 |
|
VI |
43.900 |
|
VII |
40.600 |
|
VIII |
37.600 |
|
IX |
34.700 |
|
X |
32.000 |
|
XI |
31.500 |
|
XII |
29.100 |
|
XIII |
26.900 |
|
XIV |
24.800 |
|
XV |
23.000 |
|
XVI |
22.900 |
|
XVII |
21.600 |
|
XVIII |
20.400 |
|
XIX |
19.500 |
|
XX |
19.200 |
|
(2) Za penzije određene po Ia osiguraničkom razredu čiji je puni iznos penzije veći od prosečnog penzijskog osnova tog razreda (39.500 dinara), kao novi penzijski osnov uzima se izvedeni lični dohodak preračunat primenom valorizacionog faktora od 137. Pri tom, kao odgovarajući nevalorizovani lični dohodak za deo pune penzije u visini od 39.500 dinara uzima se lični dohodak od 58.200 dinara.
(3) Uživaoci penzije kojima je lična penzija određena po Zakonu iz 1957. godine prema ostvarenim ličnim dohocima, uz primenu ili bez primene prosečnih penzijskih osnova iz čl. 238. i 239. tog zakona ponovo će se na njihov zahtev, razvrstati, ako je to za njih povoljnije, u osiguranički razred u koji bi prema kategoriji radnog mesta i penzijskom stažu navršenom do penzionisanja bili razvrstani da su penzionisani pre 1. januara 1958. godine uz primenu člana 236a Zakona iz 1957. godine, kao i ostalih odredaba tog zakona i propisa donesenih na osnovu njega, koje se odnose na utvrđivanje kategorije radnog mesta prilikom prevođenja penzija po tom zakonu. Kategorija radnog mesta u ovim slučajevima utvrđuje se prema stručnoj spremi koja se po propisima važećim na dan penzionisanja uživaoca penzije tražila za poslove na kojima je radio neposredno pre penzionisanja odnosno u poslednjih pet godina rada pre penzionisanja. Prema tako utvrđenom osiguraničkom razredu utvrđuje se novi penzijski osnov po tabeli iz stava 1. ovog člana.
Uživalac penzije određene prema ličnom dohotku ostvarenom do 31. decembra 1960. godine kome lični dohodak nije bio u celini uzet za određivanje penzijskog osnova jer su primenjene odredbe o najvišim (plafonskim) osiguraničkim razredima (član 64. Zakona iz 1957. godine), prethodno će se ponovo razvrstati, bez primene ograničenja iz člana 64. Zakona iz 1957. godine, u osiguranički razred prema ostvarenom ličnom dohotku po tabeli iz člana 62. tog zakona važećoj u času kada je uživalac bio penzionisan. Prema tako određenom novom osiguraničkom razredu utvrdiće se novi penzijski osnov po članu 216. ovog zakona.
(1) Za penzije određene po Zakonu iz 1957. godine prema ličnom dohotku ostvarenom posle 31. decembra 1960. godine ili prema ličnom dohotku ostvarenom pre i posle tog dana novi penzijski osnov utvrđuje se na taj način što se prosečan lični dohodak po kome je penzija određena po tom zakonu preračuna sa odgovarajućim valorizacionim faktorom zavisno od godine u kojoj je lični dohodak ostvaren i od osiguraničkog razreda u koji je uživalac penzije razvrstan primenjujući shodno i član 217. ovog zakona, i to prema sledećoj tabeli:
Osiguranički razred |
Valorizacioni faktor sa kojim se preračunava |
|||
lični dohodak ostvaren |
||||
pre 1961. godine |
u 1961. godini |
u 1962. godini |
u 1963. godini |
|
Ia-V |
137 |
128 |
120 |
114 |
VI-X |
146 |
135 |
125 |
117 |
XI-XV |
156 |
143 |
130 |
120 |
XVI-XX |
167 |
151 |
136 |
124 |
(2) Ako je prosek ličnih dohodaka utvrđen prema ličnim dohocima ostvarenim iz dve ili više kalendarskih godina lični dohoci će se, radi utvrđivanja novog penzijskog osnova, preračunati primenom srazmerne vrednosti valorizacionih faktora iz tabele iz stava 1. ovog člana za valorizaciju ličnih dohodaka ostvarenih u različitim kalendarskim godinama. Tabelu ovih faktora utvrdiće Savezni zavod za socijalno osiguranje.
(1) Od novog penzijskog osnova utvrđenog po čl. 216. do 218. ovog zakona obračunava se visina prevedene penzije prema priznatom penzijskom stažu:
1) u procentu iz člana 34. ovog zakona - za sve uživaoce penzije kojima je penzija određena po opštim uslovima za sticanje,
2) primenom člana 74. ovog zakona - uživaocu penzije kome je penzija povećana kao ratnom zarobljeniku koji je aktivno radio za narodnooslobodilački pokret.
(2) Uživaocima penzije kojima je kao egzekutivnom saobraćajnom osoblju penzionisanom po ranijim propisima, penzija obračunata primenom člana 213. Zakona iz 1957. godine obračunaće se, izuzetno od stava 1. ovog člana, visina prevedene penzije u procentu od 85% od novog penzijskog osnova.
(1) Penzije vojnih osiguranika prevode se tako što se kao osnov za prevođenje uzima plata koja po propisima važećim na dan 31. decembra 1964. godine pripada aktivnim vojnim osiguranicima istog čina odnosno klase. Od te plate nov iznos penzije obračunava se prema priznatom penzijskom stažu u procentu iz člana 52. ovog zakona, s tim da se starosna penzija obračunata prema penzijskom stažu manjem od 20 godina obračunava sa procentom koji pripada za 20 godina penzijskog staža.
(2) Kao odgovarajuća plata u smislu stava 1. ovog člana uzima se plata zajedno sa položajnom platom i armijskim dodatkom i ostalim primanjima koja pripadaju svim vojnim licima prema onom činu odnosno klasi koji je imao prilikom određivanja penzije po Zakonu iz 1957. godine odnosno ponovnog određivanja penzije po tom zakonu u smislu Odluke o ustanovljenju penzijskog dodatka vojnim osiguranicima ("Službeni list FNRJ", br. 22/62), s tim da će se uračunati položajna plata višeg čina ako je uživalac penzije takvu platu imao u času penzionisanja. Ostali posebni dodaci koji su uzeti u obzir za utvrđivanje penzijskog osnova po Zakonu iz 1957. godine dodaju se odgovarajućoj plati preračunati na vrednost koju ti dodaci imaju na dan 31. decembra 1964. godine, u visini i na način koji određuje rešenjem državni sekretar za narodnu odbranu.
(3) Vojnom penzioneru koji je u poslednjih 5 godina pre penzionisanja primao posebne dodatke na njegov zahtev uračuna će se ti dodaci za utvrđivanje novog osnova za prevođenje na način kako je predviđeno u članu 51. stav 3. ovog zakona.
(1) Penzije osiguranika određenih službi organa unutrašnjih poslova penzionisanih do kraja 1964. godine na koje je primenjivana Odluka o ustanovljenju penzijskog dodatka osiguranicima iz određenih službi organa unutrašnjih poslova ("Službeni list FNRJ", br. 22/62), prevode se na taj način što se prosečan lični dohodak po kome im je penzija određena preračunava sa valorizacionim faktorom zavisno od godine u kojoj je lični dohodak ostvaren i od osiguraničkog razreda u koji je uživalac penzije razvrstan, primenjujući shodno i član 217. ovog zakona, i to prema sledećoj tabeli:
|
Valorizacioni faktor sa kojim se preračunava prosek ličnog dohotka od koga je određena penzija |
|||
|
u 1961. godini |
u 1962. godini |
u 1963. godini |
u 1964. godini |
Ia-V |
160 |
145 |
135 |
110 |
VI-X |
167 |
150 |
138 |
112 |
XI-XV |
175 |
155 |
141 |
114 |
(2) Ako je prosek ličnih dohodaka utvrđen prema ličnim dohocima ostvarenim u dve uzastopne kalendarske godine, za preračunavanje proseka, uzimaju se, srazmerno broju meseci i dana, valorizacioni faktori propisani za one godine iz kojih su lični dohoci ušli u prosek.
(3) Od penzijskog osnova iz stava 1. ovog člana obračunava se visina prevedene penzije prema priznatom penzijskom stažu u procentu iz člana 63. ovog zakona, s tim da se starosna penzija prema penzijskom stažu manjem od 20 godina obračunava u procentu koji pripada za 20 godina penzijskog staža.
(4) Prevođenje penzija po odredbama ovog člana izvršiće se po službenoj dužnosti, primenom člana 227. ovog zakona.
(1) Uživaocu penzije - borcu NOR i španskom borcu, prevedena starosna penzija određuje se od novog penzijskog osnova utvrđenog po čl. 216. do 218. i članu 220. ovog zakona, prema procentima iz čl. 72. i 73. ovog zakona.
(2) Uživaocima penzije kojima je kao borcima NOR pre 9.9.1943. godine i španskim borcima lična penzija obračunata po Zakonu iz 1957. godine od prosečnog penzijskog osnova VI osiguraničkog razreda kao najnižeg garantovanog osiguraničkog razreda, kao nov najniži penzijski osnov za određivanje prevedene penzije uzima se iznos do koga se putem boračkog dodatka garantuju primanja zapošljenim borcima NOR na dan početka primenjivanja ovog zakona. Od tog iznosa obračunava se prevedena penzija po čl. 72. i 73. ovog zakona.
(1) Porodične penzije prilikom prevođenja određuju se zavisno od broja članova porodice (čl. 92. i 93):
1) od starosne penzije prevedene po čl. 216. do 221. ovog zakona koja bi pripadala licu od koga članovi porodice izvode svoje pravo na penziju - ako je kao osnov za određivanje porodične penzije po Zakonu iz 1957. godine služila starosna penzija,
2) od invalidske penzije prevedene po Zakonu o izmenama i dopunama Zakona o invalidskom osiguranju koja bi pripadala licu od koga članovi porodice izvode svoje pravo na penziju - ako je kao osnov za određivanje porodične penzije služila invalidska penzija i ako za članove porodice nije povoljnije da se porodična penzija odredi od starosne penzije po tački 1. ovog stava,
3) od osnova određenih u članu 243. stav 4. ovog zakona - ako se radi o porodicama palih boraca i žrtava fašističkog terora navedenih u tom članu.
(2) U slučajevima predviđenim u ovom stavu, visina prevedene starosne penzije od koje se, u smislu stava 1. ovog člana, određuje porodična penzija utvrđuje se na sledeći način, i to:
1) ako je smrt osiguranika nastupila kao posledica nesreće na poslu ili profesionalnog oboljenja, ili ako je umrli osiguranik bio uživalac invalidske penzije odnosno drugih prava stečenih na osnovu invalidnosti prouzrokovane nesrećom na poslu ili profesionalnim oboljenjem starosna penzija obračunava se u visini 85% od odgovarajućeg penzijskog osnova odnosno u visini 85% od odgovarajuće plate - ako se radi o vojnom osiguraniku, a u visini 100% od odgovarajućeg penzijskog osnova odnosno plate - ako se radi o nosiocu Partizanske spomenice 1941,
2) u svim ostalim slučajevima u kojima je po Zakonu iz 1957. godine pri obračunavanju porodičnih penzija kao osnov za porodičnu penziju uzeta puna lična penzija i ako umrli osiguranik nije navršio puni penzijski staž, starosna penzija obračunava se u visini predviđenoj u tački 1. ovog stava,
3) u svim slučajevima kad je penzija obračunata prema penzijskom stažu manjem od 20 godina, starosna penzija obračunava se u procentu koji po ovom zakonu pripada za 20 godina penzijskog staža, a ako se radi o porodici umrlog borca NOR pre 9.9.1943. ili španskog borca kojoj je penzija obračunata prema penzijskom stažu manjem od 15 godina, starosna penzija obračunava se u procentu koji po članu 72. ovog zakona pripada za 15 godina penzijskog staža.
(1) Za lične i porodične penzije koje su izuzetno priznate po čl. 80. i 132. Zakona iz 1957. godine, a koje su razvrstane u odgovarajuće osiguraničke razrede, odgovarajući novi penzijski osnov utvrđuje se po članu 216. ovog zakona, s tim da prevedena starosna odnosno porodična penzija čini 85% od novog penzijskog osnova. Ako je uživalac takve lične penzije nosilac Partizanske spomenice 1941. prevedena starosna penzija čini 100% od novog penzijskog osnova.
(2) O načinu prevođenja ostalih izuzetno priznatih ličnih i porodičnih penzija rešavaće Administrativna komisija Saveznog izvršnog veća.
(3) Uživaocu penzije iz st. 1. i 2. ovog člana kome je, umesto penzije određene ili prevedene po Zakonu iz 1957. godine izuzetno određen veći iznos penzije po članu 80. ili 132. tog zakona, na njegov zahtev, prevešće se umesto izuzetno određene penzije, penzija koja bi mu na dan 31. decembra 1964. godine pripadala po Zakonu iz 1957. godine. Uživaocu penzije kome je penzija izuzetno određena po članu 80. ili 132. Zakona iz 1957. godine a ispunjavao je uslove za sticanje prava na penziju po tom zakonu, na njegov zahtev, odrediće se penzija koja bi mu na dan 31. decembra 1964. godine pripadala po Zakonu iz 1957. godine i ta penzija prevešće se po ovom zakonu.
(4) Uživaocu penzije prevedene po odredbama ovog člana pripada zaštitni dodatak po ovom zakonu ako u pogledu imovnog stanja ispunjava propisane uslove.
3. Ispravka zatečenih penzija i dopuna penzijskog staža
(1) Uživaoci lične penzije koji su kao lica u radnom odnosu i na drugom radu izjednačenom sa radnim odnosom ostvarili tu penziju po propisima važećim do dana početka primenjivanja Zakona iz 1957. godine, a koji su razvrstani u osiguraničke razrede po II kategoriji radnog mesta, kao i po III kategoriji radnog mesta za koje se traži srednja stručna sprema, na osnovu priznatog penzijskog staža od najmanje 25 godina, prethodno će se razvrstati u neposredno viši osiguranički razred po tom zakonu. Prema tom višem osiguraničkom razredu određuje se novi penzijski osnov po članu 216. ovog zakona.
(2) Uživaoci penzije iz stava 1. ovog člana koji su razvrstani u osiguraničke razrede po I kategoriji radnog mesta, kao i po III kategoriji radnog mesta za koje se traži stručna sprema kvalifikovanog radnika prethodno će se razvrstati u drugi po redu viši osiguranički razred.
(3) Uživaoci lične penzije koji su tu penziju ostvarili po propisima važećim do dana početka primenjivanja Zakona iz 1957. godine a kojima je u poseban staž priznato vreme učešća u ratovima od 1912. do 1918. godine (član 148) prethodno će se razvrstati u neposredno viši osiguranički razred od onog u koji su po Zakonu iz 1957. godine razvrstani. Prema tom višem osiguraničkom razredu određuje se novi penzijski osnov po članu 216. ovog zakona. Ako se na ove uživaoce lične penzije primenjuje i odredba st. 1. i 2. ovog člana, razvrstavanje u neposredno viši osiguranički razred po ovom stavu vrši se od osiguraničkog razreda koji im pripada po st. 1. i 2. ovog člana.
(4) Prethodno razvrstavanje u viši osiguranički razred vršiće se po službenoj dužnosti prilikom prevođenja penzije.
(5) Uživaoci lične penzije koji su tu penziju ostvarili po Zakonu iz 1957. godine, a kojima je u poseban staž priznato vreme učešća u ratovima od 1912. do 1918. godine (član 148), prethodno će se razvrstati, na njihov zahtev, ako je to za njih povoljnije, u osiguranički razred u koji bi prema kategoriji radnog mesta i penzijskom stažu navršenom do penzionisanja bili razvrstani da su penzionisani pre 1. januara 1958. godine (član 216. stav 3), pa će im se kao osnov za prevođenje penzije odrediti neposredno viši osiguranički razred. Prema tom neposredno višem osiguraničkom razredu odrediće se novi penzijski osnov po tabeli iz člana 216. ovog zakona i od tog osnova obračunaće se prevedena penzija.
(6) Odredbe st. 3. i 5. ovog člana važe i za uživaoce penzije kojima je vreme provedeno u sastavu tzv. Majstrovih boraca priznato u posebni staž kao vreme učešća u ratu, ako im razvrstavanje u viši osiguranički razred već ne pripada kao učesnicima u ratovima do 1918. godine. Novo razvrstavanje izvršiće se na zahtev uživaoca penzije.
(7) Odredbe st. 1. i 2. ovog člana primenjuju se i na uživaoce penzije koji podnesu zahtev za primenu člana 216. stav 3. ovog zakona odnosno za primenu stava 5. ovog člana.
(1) Periodi posebnog staža koji se po odredbama ovog zakona računaju u penzijski staž, a koji se po Zakonu iz 1957. godine nisu računali, uračunaće se na zahtev uživaoca penzije, u penzijski staž za povećanje penzijskog procenta penzije prevedene po ovom zakonu.
(2) U smislu stava 1. ovog člana uračunaće se u penzijski staž sa uvećanim trajanjem i periodi staža osiguranja koji se po odredbama ovog zakona računaju sa uvećanim trajanjem.
Ponovno razvrstavanje u smislu člana 224. ovog zakona odnosno uračunavanje novih perioda u penzijski staž u smislu člana 225. ovog zakona vrši se i za porodične penzije, s tim da se ponovo razvrstavanje u smislu člana 224. stav 3. ovog zakona primenjuje i na porodične penzije određene po članu 249. Zakona iz 1957. godine.
4. Početak korišćenja prevedene penzije
Penzija prevedena po službenoj dužnosti pripada uživaocu penzije od dana početka primenjivanja ovog zakona.
Svim uživaocima prevedene penzije koji po odredbama ovog zakona ispunjavaju uslove za obezbeđenje zaštitnog dodatka (čl. 37. i 94), pripada taj dodatak od dana od koga im pripada i prevedena penzija, ako im je do dana početka primenjivanja ovog zakona isplaćivan zaštitni dodatak po Zakonu iz 1957. godine.
Iznos prevedene penzije obračunat na osnovu uračunavanja novih perioda penzijskog staža (član 225), kao i penzije određene po zahtevu po članu 220. stav 3. ovog zakona, pripada od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva.
5. Postupak za prevođenje penzije
(1) Za donošenje rešenja o prevođenju penzija po odredbama ovog zakona nadležan je određeni komunalni zavod koji izvršava rešenje o penziji.
(2) Za prevođenje penzija u slučajevima iz člana 192. stav 2. ovog zakona nadležan je republički zavod za socijalno osiguranje.
(3) Odredbe o postupku za ostvarivanje prava na penziju po ovom zakonu važe i za prevođenje penzija.
(4) Do donošenja rešenja o prevođenju penzija po odredbama ovog zakona uživaocima penzije će se isplaćivati, kao akontacija, iznos mesečnih penzijskih primanja koja im pripadaju na dan 31. decembra 1964. godine zajedno sa iznosom od 1.500 dinara predviđenim u tački 3a Odluke o dopuni Odluke o isplati dodatka na penziju u 1964. godini ("Službeni list SFRJ", br. 42/64). Po donošenju rešenja o prevođenju ovi isplaćeni iznosi će se obračunati ako su iznosi prevedenih penzija veći.
OSTALE ODREDBE
(1) Lica koja su do dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona ispunila uslove za sticanje prava na starosnu penziju po propisima važećim do tog dana, ali to pravo nisu ostvarila, mogu ostvariti starosnu penziju po tim propisima koji su važili do dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona ako zahtev podnesu u roku od jedne godine posle tog dana. Ovo pravo imaju i lica kojima je do dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona prestala služba sa pravom na penziju po članu 90. Zakona iz 1957. godine, kao i lica koja su se na taj dan zatekla u svojstvu službenika na raspolaganju po odredbama Zakona o javnim službenicima ako im služba prestane a oni ispunjavaju uslove za penziju po članu 213. tog zakona.
(2) Pravo iz stava 1. ovog člana imaju i lica koja su do dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona ispunila uslove za ponovno određivanje penzije po osnovu zapošljenja posle penzionisanja ili po odredbi tačke 8. Odluke o izmenama i dopunama Odluke o uvođenju posebnog dodatka na penzije u 1962. godini ("Službeni list FNRJ", br. 53/62) i tačke 6. Odluke o određivanju ličnih dohodaka odnosno plata koje se uzimaju za utvrđivanje penzijskog osnova ("Službeni list FNRJ", br. 51/62).
(3) Odredbe st. 1. i 2. ovog člana primenjuju se za ostvarivanje porodične penzije ako je lice po kome članovi porodice imaju pravo na penziju umrlo u roku od 6 meseci od dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona, a zahtev je podnet u roku od jedne godine od tog dana.
(4) Penzije ostvarene prema ovom članu odrediće se po Zakonu iz 1957. godine, s tim što se na osiguranike iz člana 90. Zakona iz 1957. godine primenjuje i dopunski propis o penzijskom dodatku. Ovako određena penzija prevešće se po odredbama ovog zakona.
(1) Osiguranici koji do dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona nisu ispunili uslove za starosnu penziju po propisima koji su važili do tog dana, ali će te uslove ispuniti u roku od jedne godine od dana početka primenjivanja ovog zakona, kao i osiguranici iz člana 90. Zakona iz 1957. godine kojima u tom roku prestane služba sa pravom na penziju u smislu tog člana, mogu pravo na starosnu penziju ostvariti po propisima važećim do dana početka primenjivanja ovog zakona, ako zahtev podnesu u roku od 6 meseci od dana ispunjenja uslova za sticanje te penzije. Ovo pravo imaju i zapošljeni uživaoci penzije koji će u roku od jedne godine ispuniti uslov za ponovno određivanje penzije po osnovu zapošljenja posle penzionisanja.
(2) Odredba stava 1. ovog člana primenjuje se i za ostvarivanje porodične penzije, ako je osiguranik umro u roku od jedne godine od dana početka primenjivanja ovog zakona, a zahtev za porodičnu penziju je podnet u roku od 6 meseci od dana smrti osiguranika.
(3) Penzije ostvarene prema ovom članu odrediće se na način predviđen u članu 231. stav 4 ovog zakona.
(4) Na zapošljene uživaoce penzije koji ostanu u zapošljenju i posle dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona primenjuju se odredbe ovog zakona u pogledu korišćenja penzije, kao i odredbe o povećanju odnosno ponovnom određivanju penzija, izuzev u slučaju primene stava 1. ovog člana s tim da im se i vreme koje su proveli posle penzionisanja u radnom odnosu sa punim radnim vremenom do dana početka primenjivanja ovog zakona računa u staž osiguranja za povećanje odnosno ponovno određivanje penzije po ovom zakonu.
(1) Izuzetno od odredaba člana 98. ovog zakona, odluku o valorizaciji penzija vojnih osiguranika radi usklađivanja sa kretanjem troškova života u 1965. godini, doneće Skupština Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja. Ova valorizacija izvršiće se za sve penzije vojnih osiguranika po jedinstvenom procentu povećanja određenom na osnovu kretanja opšteg proseka troškova života u 1965. godini, uzimajući u obzir i kretanje plata vojnih osiguranika u toj godini. Ako su za utvrđivanje penzije uzeti u obzir i posebni dodaci, jedinstveni procent povećanja primeniće se na deo penzije određen prema plati čina odnosno klase, a odgovarajući srazmerni procent povećanja primeniće se na deo penzije određen prema posebnim dodacima uzetim u obzir za utvrđivanje penzije. Ti procenti povećanja primeniće se na iznose penzija utvrđene prilikom prevođenja penzija vojnih osiguranika po članu 220. ovog zakona odnosno prilikom određivanja penzije prema plati čina odnosno klase iz decembra 1964. godine po članu 51. ovog zakona. Ova valorizacija primeniće se na sve tako prevedene odnosno određene penzije vojnih osiguranika, i to na iznose penzija bez povećanja do koga je došlo po republičkim propisima i opštem povećanju penzija iz 1965. godine.
(2) Valorizacija po stavu 1. ovog člana izvršiće se, ako je to za uživaoca penzije povoljnije, i kad je vojnom osiguraniku u toku 1965. godine penzija određena od proseka plata ostvarenih u poslednjoj godini pre penzionisanja, a ne po članu 51. ovog zakona. U tom slučaju penzija će se ponovo odrediti prema plati čina odnosno klase iz decembra 1964. godine po članu 51. ovog zakona, i na tako određeni iznos penzije primeniće se valorizacija po stavu 1. ovog člana, ili, ako je za korisnika povoljnije, penzija određena u 1965. godini povećaće se za srazmerni deo procenta povećanja iz stava 1. ovog člana koji odgovara broju meseci iz 1964. godine iz kojih je plata uzeta u jednogodišnji prosek.
(3) Iznos valorizovane penzije, obračunat u smislu st. 1. i 2. ovog člana, pripada od 1. januara 1966. godine.
Skupštine republičkih zajednica socijalnog osiguranja utvrdiće valorizacioni koeficijent sa kojim će se preračunavati lični dohoci ostvareni u razdoblju od 1. januara do 31. jula 1965. godine, i to na nivou opšteg proseka povećanja ličnih dohodaka do koga je došlo u republici od 1. avgusta do kraja 1965. godine. Tako preračunati lični dohodak, zajedno sa ličnim dohotkom ostvarenim od 1. avgusta do 31. decembra 1965. godine i delom ličnog dohotka isplaćenim po završnom računu za tu godinu, uzimaće se kao ukupno ostvareni lični dohodak u 1965. godini u svim slučajevima kad se posle 1. januara 1966. godine penzija po ovom zakonu određuje od penzijskog osnova u koji se uračunavaju i lični dohoci ostvareni u 1965. godini.
(1) Izuzetno od odredaba člana 102. ovog zakona ranije ostvarene penzije vojnih osiguranika, zaključno do kraja 1967. godine usaglašavaju se tako što se kao osnov za utvrđivanje novog iznosa usaglašene penzije uzima plata koja je po propisima važećim na dan 31. decembra 1967. godine pripadala aktivnim vojnim licima istog čina odnosno klase.
(2) Kao odgovarajuća plata u smislu stava 1. ovog člana uzima se osnovna plata sa periodskom povišicom, armijski dodatak, funkcionalni dodatak i položajni dodatak kao i svi posebni dodaci koji su uzeti u obzir prilikom određivanja odnosno prevođenja penzija vojnih lica. Državni sekretar za narodnu odbranu doneće propise o načinu utvrđivanja visine posebnih dodataka koji se uračunavaju u penzijski osnov.
(3) Sredstva za pokriće izuzetnog usaglašavanja penzija vojnih osiguranika, po ovom članu, obezbeđuju se fondovima invalidskog i penzijskog osiguranja iz saveznog budžeta.
(1) Izuzetno od odredaba člana 102. ovog zakona, penzije koje su do 31. decembra 1967. godine zaključno ostvarili uživaoci penzija koji su radili na određenim dužnostima iz čl. 58. i 59. i ispunili uslove za penziju po članu 61. ovog zakona, odnosno penzije uživalaca penzija kojima je starosna ili invalidska penzija prevedena po odredbama člana 220a ovog zakona a koji su radili u Saveznom sekretarijatu za unutrašnje poslove ili na poslovima Službe državne bezbednosti ili kontrole međunarodnog putničkog prometa u organima unutrašnjih poslova u republikama, usaglašavaju se po odredbama ovog člana.
(2) Penzije iz stava 1. ovog člana usaglašavaju se tako što se za utvrđivanje novog iznosa usaglašene penzije uzima osnov koji odgovara prosečnom ličnom dohotku koji su radnici ostvarili u 1967. godini, radeći na istom ili sličnom radnom mestu na kome su u času penzionisanja radili uživaoci penzija iz stava 1. ovog člana. Novi penzijski osnov utvrđuje se primenom odgovarajućeg valorizacionog faktora na penzijski osnov od koga je penzija određena odnosno prevedena po članu 220a ovog zakona. Ove valorizacione faktore utvrđuje propisom savezni sekretar za unutrašnje poslove, posebno za prevedene penzije i posebno za penzije ostvarene u razdoblju od 1965. do 1967. godine zavisno od godine penzionisanja, na osnovu razvrstavanja uživalaca u grupe određene prema zvanju i stručnoj spremi, činu odnosno položaju i funkciji koje je uživalac penzije imao u času penzionisanja, odnosno prema osiguraničkom razredu po kome je penzija prevedena. Za uživaoce penzija iz stava 1. ovog člana, koji su radili u organima unutrašnjih poslova u republikama valorizacioni faktori utvrđuju se na osnovu podataka pribavljenih od republičkih sekretarijata za unutrašnje poslove.
(3) Razvrstavanje uživalaca penzija u odgovarajuće grupe u smislu stava 2. ovog člana, izvršiće po službenoj dužnosti Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove za uživaoce penzija koji su bili radnici tog Sekretarijata, a za razvrstavanje uživalaca penzija koji su radili na poslovima Službe državne bezbednosti ili kontrole međunarodnog putničkog prometa u organima unutrašnjih poslova u republikama, Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove, na osnovu pribavljenih podataka od republičkog organa unutrašnjih poslova. Potvrdu o izvršenom razvrstavanju u odgovarajuću grupu izdaje uživaocu penzije Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove.
(4) Sredstva za pokriće usaglašavanja penzija po ovom članu, obezbeđuju se fondovima invalidskog i penzijskog osiguranja iz saveznog budžeta, u visini razlike između iznosa penzija koji uživaocima penzija pripadaju po ovom članu i iznosa penzija koji im pripadaju po odredbama glave IV ovog zakona.
(1) Izuzetno od odredaba člana 102. ovog zakona, penzije vojnih osiguranika ostvarene do kraja 1970. godine, usaglašavaju se tako što se kao osnov za utvrđivanje novog iznosa usaglašene penzije uzima plata koja je po propisima važećim na dan 31. decembra 1970. godine pripadala aktivnim vojnim licima istog čina odnosno klase.
(2) Kao odgovarajuća plata, u smislu stava 1. ovog člana, uzima se osnovna plata sa periodskom povišicom, armijski dodatak, funkcionalni dodatak i položajni dodatak, kao i svi posebni dodaci koji su uzeti u obzir prilikom određivanja odnosno prevođenja penzija vojnih lica. Državni sekretar za narodnu odbranu doneće propise o načinu utvrđivanja visine posebnih dodataka koji se uračunavaju u penzijski osnov.
(3) Sredstva potrebna za usaglašavanje penzija po ovom članu, obezbeđuju se fondovima invalidskog i penzijskog osiguranja iz saveznog budžeta, u visini razlike između iznosa penzije koji uživaocima penzija pripada po ovom članu i iznosa penzije koji im pripada po odredbama glave IV ovog zakona.
Sredstva potrebna za obezbeđivanje povećanih troškova nastalih izuzetnim usaglašavanjem penzija po ovom zakonu (čl. 232v do 232d) predstavljaju razliku između novih iznosa penzija utvrđenih po odredbama o izuzetnom usaglašavanju, uz primenu odgovarajućih povećanja u smislu člana 97. ovog zakona, i iznosa penzija tih uživalaca penzija koji se dobijaju tako što se njihove penzije utvrđene po ovom zakonu, bez primene odredaba o izuzetnom usaglašavanju, povećavaju na način na koji su povećane ili će biti povećane penzije svih ostalih uživalaca penzija po odlukama skupština republičkih i pokrajinskih zajednica socijalnog osiguranja donetim, u smislu čl. 97. i 102. ovog zakona, posle 1. januara 1966. godine.
(1) Izuzetno od odredaba člana 102. ovog zakona, penzije vojnih osiguranika ostvarene do kraja 1971. godine, usaglašavaju se tako što se kao osnov za utvrđivanje novog iznosa usaglašene penzije uzima plata koja je po propisima važećim na dan 31. decembra 1971. godine pripadala aktivnim vojnim licima istog čina odnosno klase.
(2) U pogledu utvrđivanja odgovarajuće plate u smislu stava 1. ovog člana, kao i obezbeđivanja sredstava potrebnih za usaglašavanje penzija po ovom članu, primenjuju se odredbe člana 232d st. 2. i 3. i člana 232đ ovog zakona.
(1) Lica koja posle početka primenjivanja ovog zakona nisu imala svojstvo osiguranika (čl. 21. i 22) stiču pravo na starosnu penziju sa navršenih 60 godina života (muškarci) odnosno 55 godina života (žene), ako su bilo kad navršili penzijski staž od 35 ili više godina (muškarci) odnosno 30 ili više godina (žene).
(2) Lica koja posle početka primenjivanja ovog zakona nisu imala svojstvo osiguranika, a čiji je ukupan penzijski staž manji od 35 godina (muškarci) odnosno 30 godina (žene), stiču pravo na starosnu penziju kad navrše 65 godina života (muškarci) odnosno 60 godina (žene) ako imaju:
1) penzijski staž od najmanje 30 godina (muškarci) odnosno 25 godina (žene), navršen bilo kada,
2) penzijski staž manji od 30 godina ali od najmanje 25 godina (muškarci) odnosno manji od 25 godina ali od najmanje 20 godina (žene), navršen bilo kada, s tim da se u taj staž računaju samo periodi staža osiguranja, a od perioda posebnog staža vreme učešća u revolucionarnom radu, narodnooslobodilačkom ratu, antifašističkoj borbi u drugim zemljama i vojskama, vreme učešća u ratovima, kao i vreme prekida radnog odnosa zbog okolnosti prouzrokovanih ratovima, koji se priznaju po čl. 138, 140. do 146. stav 1. i 148. do 150. ovog zakona,
3) penzijski staž manji od 30 ali najmanje 20 godina, od čega najmanje 5 godina efektivnog radnog staža za poslednjih 10 godina pre početka primenjivanja ovog zakona,
4) penzijski staž od najmanje 15 godina, od čega najmanje 40 meseci efektivnog radnog staža u poslednjih 5 godina pre početka primenjivanja ovog zakona, primenjujući i odredbe člana 25. st. 2. i 3. ovog zakona.
(3) Pravo na porodičnu penziju mogu steći:
1) članovi porodice umrlog lica koje je ispunilo uslove penzijskog staža odnosno penzijskog i radnog staža u smislu st. 1. i 2. ovog člana,
2) članovi porodice umrlog lica koje je bilo penzijski osigurano posle 1. januara 1958. godine a imalo je najmanje 5 godina radnog staža, od čega najmanje 40 meseci za poslednjih 5 godina pre smrti, primenjujući i odredbe člana 78. stav 4. ovog zakona.
(1) Borci NOR pre 9.9.1943. i španski borci mogu steći pravo na starosnu penziju po odredbama člana 70. ovog zakona kad ispune propisane uslove u tom članu, iako posle početka primenjivanja ovog zakona nisu bili osiguranici.
(2) Članovi porodice boraca iz stava 1. ovog člana stiču pravo na porodičnu penziju ako su ti borci bilo kad ispunili uslove iz člana 70. stav 1. ili 2. ovog zakona, a ako nisu - porodična penzija može im se izuzetno priznati u smislu člana 95. ovog zakona.
(1) O svim zahtevima za priznavanje prava na starosnu penziju ili porodičnu penziju i o zahtevima za ponovno određivanje starosne penzije, podnetim do dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona, rešava se po propisima koji su važili do tog dana. Po tim propisima okončaće se i sva određivanja, preračunavanja i prevođenja penzija koja se prema tim propisima vrše po službenoj dužnosti.
(2) Penzije određene odnosno prevedene prema odredbama stava 1. ovog člana, prevešće se po odredbama ovog zakona.
(1) Licima koja posle početka primenjivanja ovog zakona nisu osiguranici a ostvaruju penziju po ovom zakonu, ako za poslednjih 5 godina pre početka primenjivanja ovog zakona nisu ostvarila lični dohodak odnosno naknadu ličnog dohotka najmanje za 3 godine utvrdiće se penzijski osnov prema priznatom penzijskom stažu i kategoriji radnog mesta po propisima važećim pre dana početka primenjivanja ovog zakona i obračunati odgovarajuća penzija po tim propisima. Na tako obračunati iznos penzije shodno će se primeniti odgovarajuće odredbe ovog zakona koje se odnose na prevođenje zatečenih penzija. Tako dobiveni iznos predstavlja penziju koja bi pripadala na dan početka primenjivanja ovog zakona.
(2) Osiguranicima-borcima NOR pre 9.9.1943. i španskim borcima iz člana 234. ovog zakona, ako je to za njih povoljnije, penzija će se odrediti umesto po stavu 1. ovog člana od penzijskog osnova u iznosu do koga se putem boračkog dodatka garantuju primanja zaposlenih boraca NOR na dan početka primenjivanja ovog zakona, a koji je primenjen prilikom prevođenja boračkih penzija po ovom zakonu. Penzija određena od tako utvrđenog penzijskog osnova preračunava se primenom svih valorizacionih faktora sa kojima je vršeno povećanje penzija u razdoblju od 1. avgusta 1965. godine do dana od koga korisniku pripada penzija.
(1) Borcima NOR pre 9. septembra 1943. godine i španskim borcima (čl. 72. i 234) kojima je određena penzija po ovom zakonu od penzijskog osnova koji je niži od iznosa prosečnog ličnog dohotka u Jugoslaviji iz prethodne godine, odrediće se nov iznos penzije od penzijskog osnova koji čini iznos prosečnog ličnog dohotka u Jugoslaviji iz prethodne godine.
(2) Isto tako, uživaocima penzija - borcima NOR pre 9. septembra 1943. godine i španskim borcima kojima su penzije već usklađene po članu 97. ovog zakona ili će biti usklađene po tom članu, kao i kojima se po tom članu penzije ne usklađuju početkom kalendarske godine zato što je lični dohodak ostvaren u prethodnoj godini uzet za utvrđivanje penzijskog osnova, odrediće se nov iznos penzije od penzijskog osnova iz stava 1. ovog člana ako je to za njih povoljnije.
(Brisan)
(1) Dok osiguranici ne navrše 5 odnosno 10 godina osiguranja po ovom zakonu, kao penzijski osnov u smislu člana 30. ovog zakona uzimaće se prosek koji čine:
1) lični dohoci po kojima je osiguranik bio osiguran od dana početka primenjivanja ovog zakona, i
2) lični dohoci ostvareni u ranijim godinama, za potreban broj godina osiguranja pre dana početka primenjivanja ovog zakona, i to za onoliko godina koliko nedostaje do pet godina.
(2) Valorizacija ličnih dohodaka iz ranijih godina na osnovu kojih se utvrđuje penzijski osnov vrši se po odredbi člana 32. stav 2. ovog zakona. Ako se odredba tačke 2. stav 1. ovog člana primeni, uzimaju se u obzir samo lični dohoci ostvareni posle 1. januara 1961. godine. Ako period ukupno ostvarenih ličnih dohodaka po tač. 1. i 2. stava 1. ovog člana iznosi ukupno manje od 3 godine osiguranja, penzijski osnov će se utvrditi po članu 236. stav 1. ovog zakona.
(3) Borcima NOR pre 9.9.1943. i španskim borcima koji su korisnici boračkog dodatka, dok se ne navrši 5 godina osiguranja po ovom zakonu, kao penzijski osnov u smislu člana 30. ovog zakona uzima se prosek koji čine lični dohoci sa boračkim dodatkom koje je osiguranik ostvario od dana početka primenjivanja ovog zakona do dana penzionisanja. Prilikom utvrđivanja penzijskog osnova borcima NOR pre 9.9.1943. i španskim borcima primenjuje se i odredba člana 236. stav 2. ovog zakona, ako je to za njih povoljnije.
Uživaocima starosne penzije koji su penziju ostvarili po ispunjenju uslova iz čl. 231. do 234. i člana 237. ovog zakona pripada zaštitni dodatak po ovom zakonu ako u pogledu imovinskog stanja ispunjavaju uslove propisane u smislu člana 37. ovog zakona.
Prevremena penzija koju osiguranici ostvare po članu 28. ovog zakona do 31. decembra 1973. godine, određuje se, izuzetno od člana 35. stav 1. ovog zakona, tako što se starosna penzija koja bi osiguraniku pripadala prema dužini penzijskog staža da je navršio 60 (muškarac) odnosno 55 (žena) godina života umanji za po 1,33% za svaku godinu ranijeg odlaska u penziju pre navršenja ovih godina života.
(Brisan)
(1) Vreme provedeno pre 15. maja 1945. godine na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računao sa uvećanim trajanjem pre stupanja na snagu Zakona o utvrđivanju radnih mesta, priznaje se u staž osiguranja sa uvećanim trajanjem u obimu i pod uslovima koji su bili određeni propisima važećim do dana stupanja na snagu tog zakona.
(2) Vreme provedeno posle 15. maja 1945. godine na radnim mestima na kojima se pre stupanja na snagu Zakona o utvrđivanju radnih mesta staž osiguranja računao sa uvećanim trajanjem, a po odredbama tog zakona ne računa se u staž osiguranja sa uvećanim trajanjem ili se računa pod drugim uslovima ili sa drugačijim stepenom uvećanja, priznaće se u staž osiguranja za period do stupanja na snagu tog zakona - pod uslovima i u obimu koji su predviđeni propisima važećim do dana stupanja na snagu tog zakona.
(3) Vreme provedeno na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem po odredbama ovog zakona i Zakona o utvrđivanju radnih mesta a koje se pre stupanja na snagu tog zakona nije računalo sa uvećanim trajanjem, uračunaće se, na zahtev uživalaca penzije, u penzijski staž za povećanje penzijskog procenta. Ovo vreme uračunaće se, saglasno važećim propisima, svim uživaocima kojima je penzija prevedena ili određena po odredbama ovog zakona ili će im biti određena po zahtevima podnetim pre stupanja na snagu Zakona o utvrđivanju radnih mesta. U pogledu isplate novog iznosa penzije shodno će se primenjivati odredba člana 229. ovog zakona.
(1) Dok se republičkim zakonom ili ugovorom ne reguliše način razvrstanja lica koja vrše samostalne delatnosti, a osigurana su po ovom zakonu (član 123) penzijsko osiguranje tih lica sprovodiće se po penzijskim osnovima propisanim za prevođenje penzija koji po tabeli iz člana 216. ovog zakona odgovaraju osiguraničkim razredima prema kojima su utvrđeni osnovi po kojima su ti osiguranici osigurani pre dana početka primenjivanja ovog zakona, a koje će utvrditi zavodi za socijalno osiguranje koji su zaključili ugovore.
(2) Po penzijskim osnovima iz stava 1. ovog člana plaćaće se doprinosi, određivati prava i izvršiti prevođenje zatečenih penzija osiguranika samostalnih delatnosti.
(3) Dok se ne navrši 10 godina od dana početka primenjivanja ovog zakona, osiguranicima samostalnih delatnosti utvrđivaće se penzijski osnov prema novčanim iznosima po kojima su ti osiguranici bili osigurani od dana početka primenjivanja ovog zakona do dana ostvarivanja prava na penziju.
Deci kojoj je porodična penzija po ranijim propisima određena po nižim procentima zbog toga što bračni drug umrlog osiguranika odnosno uživaoca prava nije stekao pravo na penziju pripada od dana određenog za početak primenjivanja ovog zakona porodična penzija određena po članu 92. ovog zakona. Ovako ponovo određena porodična penzija prevešće se po odredbama ovog zakona.
Članovi porodice umrlog osiguranika odnosno uživaoca prava, koji po propisima važećim do dana početka primenjivanja ovog zakona nisu mogli steći pravo na porodičnu penziju zbog toga što nisu ispunjavali posebne uslove propisane za određene članove porodice, stiču pravo na porodičnu penziju ako ispunjavaju ovim zakonom propisane uslove, za sticanje porodične penzije.
(1) Članovima porodice lica poginulih, umrlih ili nestalih u narodnooslobodilačkom ratu ili španskom građanskom ratu, lica poginulih u sastavu jugoslovenske vojske za vreme rata sa neprijateljem od 1941. godine, lica koja su kao žrtve fašističkog terora ubijana od okupatora i njegovih pomagača ili poginula ili umrla u zatvorima, koncentracionim logorima, logorima ratnih zarobljenika, internaciji, na prinudnom radu ili u zbegovima, priznaće se na njihov zahtev pravo na porodičnu penziju bez obzira na dužinu penzijskog staža poginulog odnosno umrlog lica, ako je to lice neposredno pre nastupanja okolnosti koje su prouzrokovale smrt bilo u radnom odnosu, ili van radnog odnosa - ako mu je radni odnos prestao zbog posebnih okolnosti pod kojima se vreme provedeno van radnog odnosa računa u penzijski staž po ovom zakonu.
(2) Pravo na porodičnu penziju priznaće se i članovima porodice lica iz stava 1. ovog člana koja su po prestanku okolnosti navedenih u tom stavu umrla od posledica ranjavanja, povreda ili bolesti dobivenih pod tim okolnostima, ako je smrt nastupila do isteka jedne godine od dana završetka rata.
(3) Pravo na porodičnu penziju po st. 1. i 2. ovog člana priznaće se članovima porodice koji su na dan 15. maja 1945. godine, odnosno docnije - do dana smrti lica po kome porodica ima pravo na penziju, ispunjavali uslove za sticanje prava na porodičnu penziju po ovom zakonu. Ovo pravo priznaće se ako u vreme podnošenja zahteva još postoji neki od uslova za korišćenje prava na porodičnu penziju po ovom zakonu.
(4) Visina porodične penzije iz st. 1. do 3. ovog člana određuje se bez obzira na dužinu penzijskog staža umrlog osiguranika prema broju članova porodice, od starosne penzije koja pripada za 40 godina penzijskog staža obračunate od penzijskog osnova iz člana 216. ovog zakona, i to:
Ako je umrlo lice vršilo poslove na radnom mestu |
Kao penzijski osnov za starosnu penziju, od koje se određuje porodična penzija uzima se iznos od |
||
I |
kategorije |
684 |
(I osiguranički razred) |
II |
kategorije |
48.500 |
(IV osiguranički razred) |
III |
kategorije za koje se traži srednja stručna sprema |
43.900 |
(VI osiguranički razred) |
III |
kategorije za koje se traži stručna sprema kvalifikovanog radnika |
40.600 |
(VII osiguranički razred) |
IV |
kategorije |
31.500 |
(XI osiguranički razred) |
V |
kategorije |
23.000 |
(XV osiguranički razred) |
(5) Porodicama boraca NOR pre 9.9.1943. i španskih boraca odrediće se porodična penzija od garantovanog penzijskog osnova iz člana 221. stav 2. ovog zakona, ako im je penzijski osnov, određen po stavu 4. ovog člana manji od iznosa garantovanog osnova.
(6) Ne smatraju se žrtvama fašističkog terora u smislu stava 1. ovog člana lica koja su izgubila život kao građanske žrtve rata usled ratnih operacija.
(7) Pravo na porodičnu penziju priznaće se i članovima porodice lica koje je umrlo u razdoblju od 6. aprila 1941. do 15. maja 1945. godine a nalazilo se van radnog odnosa zbog okolnosti navedenih u članu 146. stav 1. ovog zakona, ako je to lice imalo najmanje 20 godina staža osiguranja, s tim da se u taj staž uzimaju u obzir i periodi posebnog staža koji se priznaju po čl. 138, 140. do 146. i 148. ovog zakona. Ovo pravo se priznaje onim članovima porodice koji su na dan smrti lica ispunjavali uslove za sticanje prava na porodičnu penziju po ovom zakonu i ako u vreme podnošenja zahteva još postoji neki od uslova za korišćenje prava na porodičnu penziju po ovom zakonu. Ova porodična penzija određuje se od invalidske penzije zavisno od godina navršenog penzijskog staža na način predviđen u članu 236. ovog zakona.
(8) Penzija određena po ovom članu pripada od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
(1) Pravo na penziju po ovom zakonu ne uspostavlja se licu koje je po propisima važećim do dana početka primenjivanja ovog zakona izgubilo pravo na penziju ili kome je zahtev za priznavanje prava na penziju odbiven, zbog postojanja činjenica koje imaju obeležje saradnje s okupatorom ili njegovim pomagačima (bez obzira da li je zbog toga osuđivano ili nije) ili zbog osude za krivično delo protiv naroda i države ili za krivično delo ratnog zločina, izvršeno u ratnom periodu od 1941. do 1945. godine. Ovakvo lice može steći pravo na starosnu penziju ako ispunjava uslove za sticanje tog prava po ovom zakonu, s tim što licu koje nije bilo osiguranik posle početka primenjivanja ovog zakona penzija pripada od prvog dana narednog meseca od dana podnošenja zahteva.
(2) Odredba stava 1. ovog člana primenjuje se shodno i kad se radi o sticanju prava na porodičnu penziju.
(1) Udova koja nije stekla pravo na porodičnu penziju zbog toga što ne ispunjava propisane uslove za sticanje porodične penzije, ima po ovom zakonu pravo na materijalno obezbeđenje kao radnik koji se privremeno nalazi van radnog odnosa, pod uslovom da se u roku od 90 dana od smrti osiguranika prijavila zavodu za zapošljavanje radnika radi zapošljenja i da ispunjava uslove u pogledu imovnog stanja prema propisima kojima je regulisano pravo na naknadu lica privremeno van radnog odnosa.
(2) Visinu materijalnog obezbeđenja iz stava 1. ovog člana utvrđuje skupština republičkih zajednica socijalnog osiguranja, a bliži uslovi za ostvarivanje, korišćenje i trajanje korišćenja tog obezbeđenja regulišu se republičkim propisima.
(1) Licima iz člana 76a ovog zakona i članovima porodica tih lica, koji su ostvarili pravo na penziju (starosnu, invalidsku, porodičnu) do dana stupanja na snagu tog člana, odrediće se novi iznos penzije po službenoj dužnosti.
(2) Penzija određena po stavu 1. ovog člana pripada od dana stupanja na snagu odredbe člana navedenog u tom stavu, saglasno odredbama o korišćenju penzije.
Do donošenja republičkih propisa kojima će se regulisati utvrđivanje ranijeg vremena vršenja samostalne delatnosti u svojstvu kulturnog radnika koje se osiguranicima računa u poseban staž po članu 153. ovog zakona, ovo vreme će utvrđivati posebne republičke komisije koje su bile obrazovane i nadležne za priznavanje tog vremena po propisima važećim do dana početka primenjivanja ovog zakona.
Dok se republičkim propisima ne reguliše pitanje isplaćivanja privremene penzije ili invalidnine jugoslovenskim državljanima koji su pravo stekli kod inostranog nosioca socijalnog osiguranja, ali to pravo ne mogu da ostvaruju zbog toga što se iz zemlje u kojoj je pravo stečeno ne vrše takva plaćanja u Jugoslaviji nastaviće se sa isplaćivanjem onih privremenih penzija ili invalidnina koje su do dana početka primenjivanja ovog zakona isplaćivane na osnovu člana 250. Zakona iz 1957. godine.
(1) Penzije stečene kod jugoslovenskih nosilaca socijalnog osiguranja koje su bile određene i isplaćivane uživaocima u inostranstvu pre 26. jula 1965. godine, kao dana stupanja na snagu Zakona o paritetu dinara ("Službeni list SFRJ", br. 33/65), isplaćivaće se tim uživaocima i od 26. jula 1965. godine u istom iznosu u inostranoj valuti u kome su im bile isplaćivane do tog dana, ako bi iznos penzije u inostranoj valuti obračunat po kursu važećem posle 25. jula 1965. godine bio manji. Taj iznos penzije u stranoj valuti isplaćivaće se uživaocima samo dok borave u inostranstvu.
(2) Razlika između dinarske vrednosti penzije koja se isplaćuje u inostranoj valuti po stavu 1. ovog člana i dinarskog iznosa penzije na koji uživalac ima pravo (kursna razlika) isplaćuje se kao poseban dodatak uz penziju. Ovaj dodatak isplaćuje se zajedno sa penzijom na teret sredstava fonda invalidskog i penzijskog osiguranja.
(3) Kursna razlika (stav 2) utvrđivaće se prilikom svakog preračunavanja penzije na novi iznos po osnovu prevođenja i svih usklađivanja penzija sa ekonomskim kretanjima i isplaćivaće se sve dok dinarski iznos penzije valorizovan po odredbama ovog zakona i obračunat po važećem kursu na osnovu zakonom utvrđenog pariteta dinara ne premaši iznos penzije u inostranoj valuti koji se isplaćuje po stavu 1. ovog člana.
(4) U slučajevima koji nisu obuhvaćeni odredbama st. 1. do 3. ovog člana iznosi penzija koji se isplaćuju u inostranstvu obračunavaju se radi isplate u stranoj valuti primenom važećeg kursa utvrđenog na osnovu Zakona o paritetu dinara.
(5) Odredbe st. 1. do 4. ovog člana važe za starosne, porodične i invalidske penzije.
Do donošenja zakona o izvršenju i obezbeđenju, penzija može biti predmet izvršenja i obezbeđenja do jedne trećine, a za potraživanja izdržavanja utvrđenog sudskom odlukom ili poravnanjem - do polovine.
(1) Ovlašćuje se Savezno izvršno veće da odredi rok za uvođenje matične evidencije, kao i da propiše koje podatke su dužni da vode državni organi, radne i druge organizacije, privatni poslodavci i zavodi za socijalno osiguranje, do ustrojavanja matične evidencije.
(2) Ovlašćuje se Savezno izvršno veće da može bliže odrediti kriterijume po kojima će se u penzijski staž po ovom zakonu priznati vreme učešća u revolucionarnom radu (član 138), učešća u narodnooslobodilačkoj borbi (član 140), saradnje u narodnooslobodilačkom pokretu (član 141), organizovanog učešća u radu za narodnooslobodilački pokret (član 74) i učešća u antifašističkoj borbi u drugim zemljama i savezničkim vojskama (čl. 143. i 144).
Usklađivanje penzija u 1967. godini sa kretanjem troškova života (čl. 97. do 99) izvršiće se prema prosečnom porastu troškova života u 1966. godini u odnosu na prosečan nivo troškova života u periodu avgust-decembar 1965. godine.
Član 249a
(1) Radi uspostavljanja evidencije predviđene u članu 173a ovog zakona, organizacije i organi u kojima postoje radna mesta utvrđena Zakonom o utvrđivanju radnih mesta, kao i zavodi za socijalno osiguranje, dužni su komisijski utvrditi u roku od 6 meseci od dana stupanja na snagu tog zakona:
1) radna mesta u radnoj organizaciji na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem u smislu odredaba ovog zakona i Zakona o utvrđivanju radnih mesta,
2) radno vreme koje se prema statutu radne organizacije, saglasno zakonu, smatra kao puno radno vreme, na radnim mestima utvrđenim u smislu tačke 1. ovog stava,
3) broj radnika koji redovno rade na radnim mestima utvrđenim u smislu tačke 1. ovog stava, uzimajući kao osnovu brojno stanje prema rasporedu radnika u mesecu pre meseca u kome stupa na snagu Zakon o utvrđivanju radnih mesta,
4) kalendarsku godinu od koje se, bez prekida ili sa prekidima, u radnoj organizaciji vrše poslovi radnih mesta utvrđenih u smislu tačke 1. ovog stava.
(2) Komisiju koja utvrđuje činjenična stanja iz stava 1. ovog člana sačinjavaju predstavnik radne organizacije, predstavnik službe socijalnog osiguranja koga odredi odnosno ovlasti republički zavod za socijalno osiguranje iz reda svojih radnika ili radnika komunalnog zavoda za socijalno osiguranje i predstavnik opštinskog organa uprave nadležnog za poslove inspekcije rada odnosno organa nadležnog za poslove rudarske inspekcije.
(3) O utvrđivanju činjeničnih stanja iz stava 1. ovog člana sastavlja se zapisnik u tri primerka od kojih jedan zadržava organizacija odnosno organ, a po jedan primerak dostavlja komunalnom zavodu za socijalno osiguranje i republičkom zavodu za socijalno osiguranje. Uz ovaj zapisnik prilaže se poimenični popis radnika koji, prema rasporedu važećem za tekući mesec, rade na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem. Na osnovu utvrđenih činjeničnih stanja, organizacija odnosno organ dužan je za svakog pojedinog radnika koji radi na radnim mestima iz stava 1. ovog člana uneti propisane podatke u evidenciju o ličnim dohocima koju vodi po propisima o evidenciji u oblasti rada (radno vreme i stepen uvećanja staža osiguranja).
(4) O spornim pitanjima u vezi sa komisijskim utvrđivanjem činjeničnih stanja (stav 1) rešava arbitražno i konačno, posebna komisija koju obrazuje opštinski organ uprave nadležan za rad, od po jednog predstavnika osnovne komore, opštinskog sindikalnog veća i opštinskog organa uprave nadležnog za poslove inspekcije rada odnosno organa nadležnog za poslove rudarske inspekcije.
(5) Utvrđivanje činjeničnih stanja u smislu odredaba ovog člana izvršiće se, ako je to na osnovu raspoložive dokumentacije moguće, i za radna mesta iz stava 1. ovog člana koja su u radnoj organizaciji ranije postojala a u vreme utvrđivanja činjeničnih stanja više ne postoje, kao i za radnike koji su na tim radnim mestima radili. Isto tako, utvrđivanje činjeničnih stanja izvršiće se i za radna mesta i radnike onih radnih organizacija koje više ne postoje usled spajanja odnosno udruživanja sa drugom radnom organizacijom, a na osnovu raspoložive dokumentacije u novoj radnoj organizaciji.
(6) Komunalni zavodi za socijalno osiguranje dužni su, u roku predviđenom za utvrđivanje činjeničnih stanja iz stava 1. ovog člana, utvrditi u kojim radnim i drugim organizacijama i organima postoje osiguranici - teži invalidi i osiguranici - slepi, koji rade sa punim radnim vremenom odnosno sa radnim vremenom koje se po propisima o radnim odnosima izjednačuje sa punim radnim vremenom, i za te osiguranike u njihov lični karton uneti odgovarajuće podatke o stažu osiguranja sa uvećanim trajanjem, radi obezbeđenja potrebnih podataka za matičnu evidenciju.
(1) Utvrđivanje činjeničnih stanja u pogledu dužnosti odnosno radnih mesta iz člana 47. ovog zakona, kao i radnih mesta utvrđenih Zakonom o utvrđivanju radnih mesta, koja postoje u organizacionim jedinicama Jugoslovenske narodne armije, radi uspostavljanja evidencije predviđene u članu 173b ovog zakona, izvršiće posebne komisije obrazovane od predstavnika organizacione jedinice i tehničkih stručnjaka na način koji odredi državni sekretar za narodnu odbranu.
(2) Organizacione jedinice Jugoslovenske narodne armije dostaviće nadležnom komunalnom zavodu, radi registrovanja podatke o utvrđenim činjeničnim stanjima u smislu stava 1. ovog člana u pogledu radnih mesta na kojima rade osiguranici - građanska lica na službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji, sa oznakom stepena uvećanja staža osiguranja na pojedinim radnim mestima. Ovi podaci dostavljaju se prema rasporedu važećem u mesecu pre meseca u kome stupa na snagu Zakon o utvrđivanju radnih mesta. Uz ove podatke dostavlja se i poimenični popis osiguranika - građanskih lica koji rade na odnosnim radnim mestima, prema rasporedu važećem za tekući mesec. Propisane podatke za svakog takvog osiguranika organizacione jedinice Jugoslovenske narodne armije unose u evidenciju o ličnim dohocima, koju vode po propisima o evidencijama u oblasti rada.
(3) Prema raspoloživoj dokumentaciji, u izveštaj koji se podnosi zavodu u smislu stava 2. ovog člana uneće se i podaci o periodima koje su osiguranici - građanska lica ranije provela na radnim mestima odnosno poslovima iz stava 1. ovog člana u organizacionoj jedinici u kojoj se činjenično stanje utvrđuje.
(1) Danom početka primenjivanja ovog zakona prestaju da važe:
1) Zakon o penzijskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 51/57, 44/58, 27/59, 48/59, 10/61, 22/62 i 53/62),
2) Zakon o povećanju penzija ("Službeni list SFRJ", br. 42/64),
3) odredbe čl. 213. i 137. tačka 3. Zakona o javnim službenicima s tim da ostaje na snazi Odluka o privremenom odlaganju primene odredaba čl. 22, 23. i 24. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o javnim službenicima ("Službeni list FNRJ", br. 31/62) do donošenja novih propisa o radnim odnosima,
4) Odluka o uvođenju posebnog dodatka na penziju ("Službeni list FNRJ", br. 52/61, 22/62 i 53/62), Odluka o ustanovljenju penzijskog dodatka vojnim osiguranicima ("Službeni list FNRJ", br. 22/62) i Odluka o ustanovljenju penzijskog dodatka osiguranicima iz određenih službi organa unutrašnjih poslova ("Službeni list FNRJ", br. 22/62),
5) odredbe ostalih propisa koje se odnose na penzijsko osiguranje, ukoliko su u suprotnosti sa odredbama ovog zakona,
6) Uredba o organima i postupku za utvrđivanje vremena provedenog u radnom odnosu i drugih perioda koji se upisuju u radnu knjižicu ("Službeni list FNRJ", br. 45/58 i 17/62) i propisi doneti na osnovu te uredbe,
7) odredbe ugovora o socijalnom osiguranju osiguranika samostalnih zanimanja koje se odnose na sticanje, određivanje i korišćenje penzije ukoliko su u suprotnosti sa odredbama ovog zakona.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana primenjivaće se i posle početka primenjivanja ovog zakona:
1) odredbe ranijih propisa o penzijskom osiguranju - ako je ovim zakonom predviđeno da se o pravu na penziju rešava po tim propisima,
2) odredbe Zakona o javnim službenicima koje se odnose na prestanak službe penzionisanjem - ako se radi o građanskim licima na službi u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (član 213. Zakona o javnim službenicima),
3) Uputstvo o kriterijumima za bliže određivanje vremena koje se po čl. 29. do 32. Zakona o penzijskom osiguranju uračunava u penzijski staž ("Službeni list SFRJ", br. 33/64),
4) Uputstvo o postupku za utvrđivanje aktivnog organizovanog učestvovanja u radu za narodnooslobodilački pokret u logorima ratnih zarobljenika ("Službeni list FNRJ", br. 31/60),
5) Odluka o računanju u radni staž jugoslovenskim državljanima vremena provedenog u radnom odnosu u inostranstvu ("Službeni list SFRJ", br. 20/63) - najdocnije do kraja 1966. godine.
(1) Ovaj zakon primenjivaće se od 1. januara 1965. godine. Izuzetno, na uživaoce penzije koji su se na dan 1. januara 1965. godine zatekli u zapošljenju odredbe ovog zakona o korišćenju penzije za vreme zapošljenja primenjivaće se od 1. marta 1965. godine, do kog dana će se primenjivati odredbe Zakona iz 1957. godine.
(2) Rok za donošenje rešenja po zahtevima za određivanje prava na penziju po ovom zakonu počinje teći od 1. maja 1965. godine.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 56/65)
Član 3
Odredbe čl. 1. i 2. ovog zakona primeniće se i na penzije određene odnosno prevedene u razdoblju od 1. januara 1965. godine do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 4
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 14/66)
Član 38
Valorizacioni koeficijenti utvrđeni za 1966. godinu prema nivou ličnih dohodaka iz 1965. godine na osnovu člana 32. stav 2. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju, saglasno članu 1. ovog zakona, primenjivaće se od 1. januara 1966. godine.
Skupštine republičkih zajednica socijalnog osiguranja koje su prilikom utvrđivanja valorizacionih koeficijenata za 1965. godinu prema nivou ličnih dohodaka iz 1964. godine utvrdile različite koeficijente zavisno od visine ličnih dohodaka, usaglasiće svoje odluke sa odredbama člana 1. ovog zakona s tim da novi jedinstveni koeficijenti važe od 1. januara 1966. godine.
Penzije određene u toku 1965. godine od penzijskog osnova utvrđenog po članu 30. odnosno 238. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju, uz primenu odredaba člana 32. tog zakona i valorizacionih koeficijenata utvrđenih za primenu u 1965. godini zavisno od visine ličnog dohotka ponovo će se preračunati na zahtev uživaoca penzije ako je to za njega povoljnije. Preračunavanje penzije izvršiće se od penzijskog osnova utvrđenog na bazi ranijih ličnih dohodaka koji će se preračunati primenom jedinstvenih valorizacionih koeficijenata utvrđenih novim odlukama usaglašenim u smislu stava 2. ovog člana. Novi iznos ovako preračunate penzije pripada od 1. januara 1966. godine.
Član 39
Odredba člana 63. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju izmenjena u smislu člana 9. ovog zakona, primeniće se, na zahtev osiguranika odnosno uživaoca penzije, i na penzije radnika organa unutrašnjih poslova određene po tom članu do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Odredba člana 72. stav 1. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju dopunjena u smislu člana 13. ovog zakona primeniće se, na zahtev osiguranika odnosno uživaoca penzije, i na penzije vojnih osiguranika određene od 1. januara 1966. godine do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Odredbe člana 236. stav 2. i člana 238. stav 3. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju, dopunjene u smislu člana 32. odnosno člana 33. ovog zakona, primeniće se, na zahtev osiguranika odnosno uživaoca penzije, i na penzije određene do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 40
Izuzetno od odredaba čl. 212. i 224. stav 4. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju, ispravke razvrstavanja predviđene u članu 28. st. 1. i 2. i članu 35. ovog zakona vršiće se po zahtevu uživalaca penzije.
Član 41
Prava koja se na zahtev uživalaca penzije ostvaruju primenom odredaba ovog zakona, ako zakonom nije drukčije određeno, pripadaju od 1. januara 1966. godine, ako zahtev bude podnet do 30. juna 1966. godine, a od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva - ako zahtev bude podnet posle 30. juna 1966. godine.
Član 42
Odlukama koje će skupštine republičkih zajednica socijalnog osiguranja doneti u smislu člana 18. ovog zakona radi usklađivanja penzija sa kretanjem troškova života u 1965. godini, utvrdiće se jedinstveni procent povećanja penzija prema kretanju prosečnih troškova života u celoj 1965. godini. Taj jedinstveni procent povećanja utvrdiće se u visini razlike između procenta porasta prosečnih troškova života u celoj 1965. godini i procenta opšteg prosečnog povećanja penzija u republici izvršenog valorizacijom od 1. avgusta te godine i primeniće se na iznose penzija koji pripadaju za decembar 1965. godine. Novi iznosi tako preračunatih penzija pripadaju od 1. januara 1966. godine.
Penzije sa zaštitnim dodatkom u smislu člana 3. ovog zakona povećaće se po stavu 1. ovog člana tako što će se prethodno iznos penzije koja pripada po zakonu, bez zaštitnog dodatka, uvećati za onaj procent sa kojim je od 1. avgusta 1965. godine bio uvećan iznos penzije zajedno sa zaštitnim dodatkom, pa će se na tako utvrđeni iznos penzije primeniti jedinstveni procent povećanja u smislu stava 1. ovog člana.
Penzije određene u 1965. godini od penzijskog osnova u koji su ušli lični dohoci ostvareni do 31. jula 1965. godine, a koji su privremeno valorizovani primenom koeficijenata utvrđenih za valorizaciju penzija od 1. avgusta te godine, preračunaće se tako što će se penzijski osnov ponovo utvrditi, pri čemu će se dohoci ostvareni do 31. jula 1965. godine valorizovati primenom jedinstvenog koeficijenta utvrđenog u smislu člana 232b Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju. Ovako preračunate penzije povećaće se u smislu člana 97. st. 1. i 2. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju primenom odgovarajućeg srazmernog dela ukupnog povećanja penzija utvrđenog odlukama iz stava 1. ovog člana. Iznosi tako preračunatih i povećanih penzija pripadaju od 1. januara 1966. godine.
Član 43
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 1/67)
Član 9
(1) Danom stupanja na snagu ovog zakona, opštinske i sreske odnosno republičke komisije za utvrđivanje penzijskog staža prestaju da donose rešenje po zahtevima za utvrđivanje penzijskog staža.
(2) U roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona izvršni odbor skupštine republičke zajednice socijalnog osiguranja regulisaće organizaciju službe u zavodima za socijalno osiguranje i preuzimanje predmeta za utvrđivanje penzijskog staža od opštinskih i sreskih odnosno republičkih komisija za utvrđivanje penzijskog staža.
Član 10
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 54/67)
Član 6
Povećanje penzija u vezi sa usklađivanjem penzija sa kretanjem prosečnih troškova života (član 97. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju) za 1968. godinu ne pripada uživaocima penzija (starosnih, porodičnih ili invalidskih):
1) čije su penzije određene od penzijskog osnova u koji su ušli lični dohoci ostvareni u 1967. godini kao poslednjoj godini osiguranja,
2) čije su penzije određene od penzijskog osnova u koji su ušli lični dohoci ostvareni u 1966. godini kao poslednjoj godini osiguranja, a raniji lični dohoci preračunati primenom valorizacionih koeficijenata utvrđenih u 1967. godini prema nivou ličnih dohodaka iz 1966. godine.
Član 7
Odredbe Osnovnog zakona o ličnom dohotku koji služi za utvrđivanje penzijskog osnova i osnova za plaćanje doprinosa za socijalno osiguranje radnika ("Službeni list SFRJ", br. 29/66) kojima se bliže određuje način izračunavanja prosečnog mesečnog iznosa ličnih dohodaka radi utvrđivanja penzijskog osnova, primenjivaće se u skladu sa izmenjenim odredbama čl. 30. i 32. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju (čl. 1. i 2).
Član 8
Odredbe ovog zakona primenjivaće se shodno i na invalidske penzije koje se određuju po Osnovnom zakonu o invalidskom osiguranju ("Službeni list SFRJ", br. 10/65, 14/66, 1/67 i 23/67).
Član 9
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalni članovi Zakona o dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 55/68)
Član 3
Po odredbama ovog zakona izvršiće se usklađivanje odnosno određivanje novih iznosa penzija svim zatečenim uživaocima starosnih, invalidskih i porodičnih penzija.
Član 4
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ", a primenjivaće se od 1. januara 1969. godine.
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 11/69)
Član 5
Uživaocima prevremene penzije koji su tu penziju ostvarili do dana stupanja na snagu ovog zakona, odrediće se, ako je to za njih povoljnije, novi iznos penzije primenom člana 238b Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju. Taj novi iznos prevremene penzije pripada im od prvog dana narednog meseca posle dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 6
Povećani rashodi koji će nastati u vezi sa određivanjem prevremene penzije po čl. 3. i 5. ovog zakona pokrivaju se iz sredstava obezbeđenih osnovnim doprinosom za invalidsko i penzijsko osiguranje. Ako se u toku 1969. godine, na osnovu odgovarajuće dokumentacije, utvrdi da je usled primene čl. 3. i 5. ovog zakona došlo do rashoda koji premašuju planirano opterećenje fonda invalidskog i penzijskog osiguranja, može se, izuzetno od roka utvrđenog u članu 109. stav 3. Osnovnog zakona o organizaciji i finansiranju socijalnog osiguranja ("Službeni list SFRJ", br. 24/65, 57/65, 29/66, 52/66, 12/67 i 54/67) odrediti odgovarajuće povećanje stope osnovnog doprinosa za invalidsko i penzijsko osiguranje za drugo polugođe 1969. godine.
Član 7
Odredbe člana 4. ovog zakona primenjivaće se i za period od 7. maja 1968. godine do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 8
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmeni i dopuni
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 56/69)
Član 3
Po odredbama člana 1. ovog zakona izvršiće se usaglašavanje penzija svim zatečenim uživaocima starosnih, invalidskih i porodičnih penzija.
Novi iznosi penzija pripadaju od 1. januara 1970. godine, s tim što će se i ti iznosi povećati i primenom propisa donesenih radi usklađivanja penzija za 1969. godinu u smislu člana 97. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju.
Član 4
Po odredbama člana 2. ovog zakona izvršiće se određivanje novih iznosa penzija svim zatečenim uživaocima starosnih, invalidskih i porodičnih penzija.
Član 5
Ovaj zakon stupa na snagu 1. januara 1970. godine.
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 47/70)
Član 6
Lični dohodak i staž osiguranja ostvareni od 1. januara 1965. do 31. decembra 1969. godine, utvrđivaće se na način i po postupku koji su do stupanja na snagu ovog zakona bili propisani u članu 175. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju.
Član 7
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmenama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 60/70)
Član 3
Vanredno povećanje penzija izvršeno od strane republičkih zajednica socijalnog osiguranja u vezi sa porastom troškova života u toku 1970. godine pripada i uživaocima penzije kojima je iznos penzije određen po članu 236a Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju, s tim da se povećanje obračunava na iznos penzije određen od penzijskog osnova od 860 dinara, i to po istom principu i za isto vremensko razdoblje kao i ostalim uživaocima penzije na području pojedine zajednice.
Član 4
Po odredbama člana 3. ovog zakona izvršiće se određivanje novih iznosa penzija svim zatečenim uživaocima starosnih, invalidskih i porodičnih penzija.
Član 5
Ovaj zakon stupa na snagu 1. januara 1971. godine.
Samostalni članovi Zakona o dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 15/71 i 16/71)
Član 4
Usaglašavanje penzija po ovom zakonu izvršiće se po službenoj dužnosti svim zatečenim uživaocima starosnih, invalidskih i porodičnih penzija. Novi iznosi tako usaglašenih penzija pripadaju od 1. maja 1971. godine.
Način utvrđivanja sredstava određen u članu 232đ Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju primenjivaće se i za razdoblje od 1. januara 1971. godine do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 5
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaju da važe odredbe Osnovnog zakona o organizaciji i finansiranju socijalnog osiguranja ("Službeni list SFRJ", br. 24/65, 57/65, 29/66, 52/66, 12/67 i 54/67) i odredbe drugih propisa, koje su u suprotnosti sa odredbama ovog zakona.
Član 6
Ovaj zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list SFRJ", br. 66/71)
Član 3
Usaglašavanje penzija po ovom zakonu izvršiće se po službenoj dužnosti svim zatečenim uživaocima starosnih, invalidskih i porodičnih penzija. Novi iznosi tako usaglašenih penzija pripadaju od 1. januara 1972. godine.
Član 4
Ovaj zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".