ZAKONO PENZIJSKOM I INVALIDSKOM OSIGURANJU ZEMLJORADNIKA("Sl. glasnik SRS", br. 27/85 i 37/85 - ispr.) |
Ovim zakonom uređuju se prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja zemljoradnika i članova njihovih domaćinstava i drugih radnih ljudi koji se ličnim radom bave poljoprivrednom delatnošću kao jedinim ili osnovnim zanimanjem (u daljem tekstu: zemljoradnici).
Ovim zakonom uređuju se slučajevi i uslovi pod kojima i drugi radni ljudi i građani - vlasnici poljoprivrednog zemljišta kojima poljoprivredna delatnost nije jedino ili osnovno zanimanje stiču i ostvaruju prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja utvrđena ovim zakonom (u daljem tekstu: drugi vlasnici zemljišta).
Zemljoradnici obezbeđuju svoju materijalnu i socijalnu sigurnost obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem u slučaju starosti i gubitka radne sposobnosti i materijalnu i socijalnu sigurnost članova svojih porodica, za slučaj svoje smrti.
Materijalnu i socijalnu sigurnost zemljoradnici obezbeđuju na samoupravnim osnovama i na načelima uzajamnosti i solidarnosti i minulog rada.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja utvrđena ovim zakonom obezbeđuju i ostvaruju zemljoradnici od navršene 15 godine života ako nisu osigurani obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem po drugom osnovu.
Zemljoradnici i drugi vlasnici zemljišta zajedno sa radnim ljudima koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom, obezbeđuju svoju materijalnu i socijalnu sigurnost u Republičkoj samoupravnoj interesnoj zajednici penzijskog i invalidskog osiguranja radnih ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom (u daljem tekstu: Zajednica).
Zemljoradnici i drugi vlasnici zemljišta i korisnici prava svoja samoupravna prava, obaveze i odgovornosti u Zajednici ostvaruju u skladu sa Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju radnih ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom ("Službeni glasnik SR Srbije", broj 13/83) i samoupravnim opštim aktima Zajednice.
Sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje obezbeđuju zemljoradnici i drugi vlasnici zemljišta u skladu sa odredbama ovog zakona.
U obezbeđivanju sredstava za penzijsko i invalidsko osiguranje učestvuju i društveno-političke zajednice, u skladu sa zakonom, odnosno sa odlukom skupštine društveno-političke zajednice.
Zemljoradnici i drugi vlasnici zemljišta i korisnici prava planiraju razvoj penzijskog i invalidskog osiguranja, u skladu sa zakonom.
Ciljevi, zadaci, zajedničke potrebe i interesi, kao i udruživanje sredstava potrebnih za ostvarivanje prava, obaveza i odgovornosti u penzijskom i invalidskom osiguranju, utvrđuju se u skladu sa materijalnim mogućnostima zemljoradnika i rastom ukupnog društvenog dohotka.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja su neotuđiva, lična materijalna prava.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ne mogu zastareti, osim dospelih a neisplaćenih iznosa penzija i drugih novčanih davanja u slučajevima utvrđenim zakonom.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ne mogu se prenositi niti nasleđivati, osim neisplaćenih dospelih novčanih primanja.
Korišćenje prava koja pripadaju na osnovu ovog zakona može se ograničiti samo u slučajevima i pod uslovima predviđenim ovim zakonom.
Penzije se obavezno usklađuju prema odredbama ovog zakona.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja po ovom zakonu obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem obezbeđuju i ostvaruju kao osiguranici:
1) zemljoradnici - koji su svoj rad, zemljište, sredstva rada, odnosno druga sredstva u svojini zemljoradnika udružili u zemljoradničku zadrugu i druge oblike udruživanja zemljoradnika (u daljem tekstu: udruženi zemljoradnici);
2) zemljoradnici - koji rade sredstvima na kojima postoji pravo svojine, a koji rad i sredstva nisu udružili u smislu tačke 1. ovog stava;
3) članovi domaćinstva zemljoradnika iz tač. 1. i 2. ovog stava koji se ličnim radom bave poljoprivrednom delatnošću kao jedinim ili osnovnim zanimanjem;
4) članovi domaćinstva nosioca poljoprivrednog domaćinstva koji je osiguran obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem po drugom osnovu, koji se ličnim radom bave poljoprivrednom delatnošću kao jedinim ili osnovnim zanimanjem (u daljem tekstu: članovi mešovitog domaćinstva);
5) radni ljudi koji se samostalno bave ribolovom kao jedinim ili osnovnim zanimanjem u skladu sa posebnim propisima;
6) radni ljudi koji se bave poljoprivrednom delatnošću kao jedinim ili osnovnim zanimanjem a nemaju katastarski prihod.
Drugi vlasnici zemljišta (član 1. stav 2) obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem obezbeđuju i ostvaruju prava za slučaj gubitka radne sposobnosti prouzrokovane povredom na radu, u skladu sa odredbama ovog zakona.
U slučaju smrti osiguranika iz stava 2. ovog člana članovima njihovih porodica obezbeđuje se pravo na porodičnu penziju.
Kao domaćinstvo u smislu ovog zakona smatra se zajednica života, privređivanja i trošenja prihoda ostvarenih radom njenih članova, bez obzira na srodstvo.
Kao nosilac poljoprivrednog domaćinstva u smislu ovog zakona smatra se lice koje je obveznik poreza i doprinosa iz katastarskog prihoda.
Smatraće se da je poljoprivredna delatnost, odnosno ribolov jedino ili osnovno zanimanje u smislu ovog zakona ako se iz te delatnosti ostvaruju osnovna sredstva za život.
III PRAVA IZ PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, u smislu ovog zakona, jesu:
1) pravo na starosnu penziju;
2) pravo na invalidsku penziju;
3) pravo na porodičnu penziju.
Samoupravnim opštim aktom Zajednice mogu se utvrditi i druga prava osiguranika iz penzijskog i invalidskog osiguranja.
IV STICANJE I UTVRĐIVANJE PRAVA
Pravo na starosnu penziju stiče osiguranik kad navrši 60 (muškarac), odnosno 55 (žena) godina života i najmanje 20 godina penzijskog staža.
Osiguranik koji nije navršio 20 godina penzijskog staža stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 65 (muškarac), odnosno 60 (žena) godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja.
Starosna penzija utvrđuje se od penzijskog osnova koji čini mesečni prosek osnovica osiguranja na koje je osiguranik bio osiguran u bilo kojih 10 uzastopnih godina osiguranja koje su za njega najpovoljnije.
Kao godina osiguranja iz koje se uzimaju osnovice osiguranja za utvrđivanje penzijskog osnova, uzima se kalendarska godina u kojoj je osiguranik bio osiguran najmanje šest meseci.
Osiguraniku koji za vreme ukupnog trajanja osiguranja nema 10 uzastopnih godina osiguranja u smislu stava 2. ovog člana, penzijski osnov utvrđuje se od osnovica osiguranja iz onoliko godina osiguranja koliko ih osiguranik ima.
Osiguraniku koji za vreme ukupnog trajanja osiguranja nema ni jednu godinu osiguranja u smislu stava 2. ovog člana, penzijski osnov utvrđuje se na način utvrđen samoupravnim opštim aktom zajednice.
Ako je osiguranik u razdoblju za koje mu se utvrđuje penzijski osnov bio osiguran u drugim zajednicama penzijskog i invalidskog osiguranja, u penzijski osnov uračunava se i lični dohodak, odnosno osnovica osiguranja koje bi mu se računale u penzijski osnov u tim zajednicama.
Zajednica samoupravnim opštim aktom utvrđuje osnovice osiguranja na koje je osiguranik obavezno osiguran.
Osiguranik - nosilac poljoprivrednog domaćinstva iz člana 10. stav 1. tač. 1. i 2. ovog zakona razvrstava se u osnovicu osiguranja prema visini katastarskog prihoda.
Osiguranici iz člana 10. stav 1. tač. 3. do 6. ovog zakona razvrstavaju se u najnižu osnovicu osiguranja.
Osiguranici se mogu opredeliti za razvrstavanje u višu osnovicu osiguranja od one u koju bi bili razvrstani po st. 2. i 3. ovog člana.
Zajednica samoupravnim opštim aktom može utvrditi i osnovicu osiguranja iznad najviše u koju se osiguranici razvrstavaju prema katastarskom prihodu, na koju se osiguranici mogu osigurati po sopstvenom izboru.
Zajednica samoupravnim opštim aktom utvrđuje uslove pod kojima se više osnovice osiguranja (st. 4. i 5) uračunavaju u penzijski osnov.
Osnovice osiguranja povećavaju se početkom svake kalendarske godine prema rastu nominalnih ličnih dohodaka svih radnika zaposlenih na teritoriji Socijalističke Republike Srbije van teritorija socijalističkih autonomnih pokrajina u prethodnoj godini, i to u procentu koji utvrđuje Zajednica samoupravnim opštim aktom.
Osnovice osiguranja iz ranijih godina prema kojima se utvrđuje penzija valorizuju se prema kretanju osnovica osiguranja svih zemljoradnika - osiguranika Zajednice.
Valorizacija osnovica osiguranja iz ranijih godina prema kojima se, u smislu člana 14. ovog zakona, utvrđuje penzija, vrši se prema visini osnovica osiguranja u poslednjoj godini obavljanja poljoprivredne delatnosti.
Kao poslednja godina obavljanja poljoprivredne delatnosti uzima se poslednja kalendarska godina u kojoj je osiguranik obavljao poljoprivrednu delatnost i uplatio doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje za najmanje šest meseci.
Osiguraniku koji stiče i ostvaruje pravo na penziju primenom međunarodnog sporazuma o socijalnom osiguranju za utvrđivanje penzijskog osnova uzimaju se lični dohoci i osnovice osiguranja ostvareni na teritoriji Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, bez obzira na to da li je osiguraniku poslednje osiguranje bilo u zemlji ili u inostranstvu.
Starosna penzija se obračunava od penzijskog osnova u procentima određenim samoupravnim opštim aktom Zajednice, zavisno od dužine penzijskog staža.
Visina starosne penzije za 15 godina staža osiguranja ne može da iznosi manje od 35 odsto (muškarac), odnosno 40 odsto (žena) od penzijskog osnova.
Osiguranik kod koga nastane gubitak radne sposobnosti prouzrokovane bolešću ili povredom van rada u toku osiguranja po ovom zakonu, stiče pravo na invalidsku penziju ako je pre gubitka radne sposobnosti imao navršen penzijski staž koji mu pokriva najmanje jednu trećinu razdoblja od navršenih najmanje 20 godina života do dana gubitka radne sposobnosti (radni vek), računajući radni vek na pune godine.
Gubitak radne sposobnosti u smislu ovog zakona postoji kad kod osiguranika nastane potpuna i trajna nesposobnost za obavljanje poslova po osnovu kojih je obavezno osiguran prema ovom zakonu, koja se lečenjem i medicinskom rehabilitacijom ne može otkloniti.
Osiguranik kod koga gubitak radne sposobnosti nastane pre navršene 30. godine života stiče pravo na invalidsku penziju pod uslovima povoljnijim od uslova propisanih u stavu 1. ovog člana, koje utvrđuje Zajednica samoupravnim opštim aktom.
Ako je gubitak radne sposobnosti prouzrokovan povredom na radu, pravo na invalidsku penziju stiče se bez obzira na dužinu penzijskog staža.
Povredom na radu, u smislu ovog zakona, smatra se povreda osiguranika prouzrokovana neposrednim i kratkotrajnim mehaničkim, fizičkim ili hemijskim dejstvom, kao i povreda prouzrokovana naglim promenama položaja tela, iznenadnim opterećenjem tela ili drugim promenama fiziološkog stanja organizma, ako je takva povreda uzročno vezana za obavljanje poslova po osnovu kojih je bio osiguran.
Samoupravnim opštim aktom Zajednice utvrđuju se slučajevi u kojima se povreda prouzrokovana na način predviđen u stavu 1. ovog člana smatra povredom na radu.
Invalidska penzija određuje se od penzijskog osnova koji se utvrđuje na isti način na koji se utvrđuje penzijski osnov za starosnu penziju (član 14).
Osiguraniku koji za vreme ukupnog trajanja osiguranja nema ni jednu godinu osiguranja u smislu člana 14. stav 2. ovog zakona, penzijski osnov utvrđuje se prema osnovicama osiguranja na koje je osiguranik plaćao doprinos za vreme ukupnog trajanja osiguranja.
Zajednica samoupravnim opštim aktom određuje osnovice osiguranja prema kojima se utvrđuje penzijski osnov za osiguranike iz člana 10. stav 2. ovog zakona, kojima se penzijski osnov ne može odrediti prema st. 1. i 2. ovog člana.
Invalidska penzija u slučaju gubitka radne sposobnosti prouzrokovanog povredom na radu određuje se u visini od najmanje 85 odsto od penzijskog osnova, s tim da visina invalidske penzije ne može biti manja od visine starosne penzije za jednaki penzijski staž.
Invalidska penzija u slučaju gubitka radne sposobnosti prouzrokovanog bolešću ili povredom van rada obračunava se u procentima od penzijskog osnova, utvrđenim samoupravnim opštim aktom Zajednice.
Visina invalidske penzije ne može biti manja od 45 odsto od penzijskog osnova za osiguranika - muškarca, odnosno od 55 odsto od penzijskog osnova za osiguranika - ženu kod kojih je invalidnost nastala pre navršenih godina života sa kojima se stiče pravo na starosnu penziju prema članu 13. stav 1. ovog zakona.
Ako je invalidnost nastala posle navršenja godina života sa kojima se stiče pravo na starosnu penziju prema članu 13. stav 1. ovog zakona, visina invalidske penzije ne može biti manja od 35 odsto (za muškarca), odnosno 40 odsto (za ženu) od penzijskog osnova.
Visina invalidske penzije ne može biti manja od visine starosne penzije za jednaki penzijski staž.
Pravo na porodičnu penziju mogu ostvariti članovi porodice osiguranika, odnosno korisnika prava:
1) bračni drug;
2) deca (rođena u braku ili van braka ili usvojena, pastorčad koju je osiguranik izdržavao; unučad i druga deca bez roditelja koju je osiguranik izdržavao, odnosno koja imaju jednog ili oba roditelja koji su potpuno nesposobni za rad);
3) roditelji (otac i majka, očuh i maćeha) i usvojilac, koje je osiguranik izdržavao.
Porodičnu penziju može ostvariti i bračni drug iz razvedenog braka, ako mu je sudskom odlukom utvrđeno pravo na izdržavanje.
Članovi porodice stiču pravo na porodičnu penziju ako je umrli osiguranik:
1) navršio najmanje 10 godina penzijskog staža ili najmanje pet godina staža osiguranja; ili
2) ispunio uslove za invalidsku penziju; ili
3) bio korisnik starosne ili invalidske penzije.
Ako je smrt osiguranika nastala kao posledica povrede na radu, članovi porodice stiču pravo na porodičnu penziju bez obzira na dužinu penzijskog staža osiguranika.
Udova stiče pravo na porodičnu penziju:
1) ako je do smrti bračnog druga navršila 50 godina života; ili
2) ako je do smrti bračnog druga ili u roku od jedne godine od smrti bračnog druga postala potpuno nesposobna za rad.
Udova koja do smrti bračnog druga nije navršila 50, ali je imala navršenih 45 godina života, stiče pravo na porodičnu penziju kad navrši 50 godina života.
Udova koja u toku trajanja prava na porodičnu penziju prema stavu 1. tačka 2. ovog člana navrši 50 godina života zadržava pravo na porodičnu penziju trajno. Ako udovi to pravo prestane pre navršenih 50 godina, ali posle navršenih 45 godina života, može ponovo ostvariti pravo kad navrši 50 godina života.
Udovac stiče pravo na porodičnu penziju:
1) ako je do smrti bračnog druga navršio 60 godina života; ili
2) ako je do smrti bračnog druga postao potpuno nesposoban za rad.
Udovac koji u toku trajanja prava na porodičnu penziju stečenog po stavu 1. tačka 2. ovog člana navrši 60 godina života zadržava to pravo trajno.
Dete stiče pravo na porodičnu penziju i može to pravo koristiti do navršene 15. godine života.
Posle navršene 15. godine života dete stiče pravo na porodičnu penziju ako je na redovnom školovanju, za vreme trajanja tog školovanja, ali najdocnije do navršene 26. godine života.
Dete koje je neposredno posle upisa na fakultet, odnosno drugu visoku ili višu školu upućeno na služenje vojnog roka po posebnim propisima, ima pravo na porodičnu penziju dok je na redovnom školovanju, ali najdocnije do 27. godine života.
Kao vreme provedeno na redovnom školovanju smatra se i vreme provedeno na odsluženju vojnog roka.
Pravo na porodičnu penziju u smislu st. 2. do 4. ovog člana ima dete - nezaposleni vanredni student.
Ako je školovanje prekinuto zbog bolesti, pravo na porodičnu penziju može se steći, odnosno pripada detetu i za vreme bolovanja do navršene 26, odnosno 27. godine života, kao i iznad tih godina, ali najviše za onoliko vremena koliko je zbog bolesti izgubljeno od školovanja ako je školovanje produženo pre navršene 26. odnosno 27. godine života.
Ne smatra se školovanjem u smislu ovog zakona ako dete nastavi školovanje u školi nižeg ranga od one koju je već završilo, osim ako ga je nadležna zajednica za zapošljavanje uputila na prekvalifikaciju, odnosno doškolovanje.
Dete koje postane nesposobno za samostalan život i rad do uzrasta do koga se deci obezbeđuje pravo na porodičnu penziju, ima pravo na porodičnu penziju za sve vreme dok ta nesposobnost traje.
Dete koje postane nesposobno za samostalan život i rad posle uzrasta do koga se deci obezbeđuje pravo na porodičnu penziju, a pre smrti osiguranika, odnosno korisnika prava, stiče pravo na porodičnu penziju ako ga je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao do svoje smrti.
Zaposleno invalidno dete može, po prestanku radnog odnosa, ostvariti pravo na porodičnu penziju.
Roditelj koga je osiguranik, odnosno korisnik prava izdržavao do svoje smrti stiče pravo na porodičnu penziju:
1) ako je do smrti osiguranika, odnosno korisnika prava navršio, i to: majka 50 otac 60 godina života; ili
2) ako nije navršio 50 (majka), odnosno 60 (otac) godina života, ali je do smrti osiguranika, odnosno korisnika prava bio potpuno nesposoban za rad.
Porodična penzija određuje se od starosne ili invalidske penzije koja bi osiguraniku pripadala u času smrti, odnosno penzije koja je korisniku penzije pripadala u času smrti.
Visina porodične penzije određuje se u procentu od iznosa penzije iz stava 1. ovog člana, zavisno od broja članova porodice koji imaju pravo na tu penziju. Procenat za određivanje porodične penzije ne može iznositi manje od 70 odsto od tog iznosa za jednog člana porodice, ako je taj član bračni drug ili dete bez oba roditelja.
Porodična penzija može iznositi najviše 100 odsto od osnova za određivanje porodične penzije.
Visina porodične penzije, u slučajevima kad porodičnu penziju koriste tri člana ili više članova porodice, ne može biti manja od 40 odsto od penzijskog osnova umrlog osiguranika.
Penzije se obavezno usklađuju sa prosečnim porastom osnovica osiguranja osiguranika - zemljoradnika na području Zajednice u tekućoj godini.
Visinu, način i rokove usklađivanja utvrđuje Zajednica samoupravnim opštim aktom.
VI STICANJE I OSTVARIVANJE PRAVA BORACA NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA I UČESNIKA RANIJIH RATOVA
Osiguranicima - borcima narodnooslobodilačkog rata i članova njihovih porodica obezbeđuju se prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja u obimu, na način i pod uslovima koji su za borce narodnooslobodilačkog rata utvrđeni Zakonom o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SFRJ", br. 23/82 i 77/82), Zakonom o osnovnim pravima nosilaca "Partizanske spomenice 1941" ("Službeni list SFRJ", br. 53/82 i 25/85), Zakonom o osnovnim pravima boraca španskog nacinalnooslobodilačkog i revolucionarnog rata od 1936. do 1939. godine ("Službeni list SFRJ", broj 53/82), Zakonom o osnovnim pravima lica odlikovanih ordenom narodnog heroja ("Službeni list SFRJ", broj 53/82) i Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju radnika ("Službeni glasnik SR Srbije", broj 13/83).
Osiguranicima - učesnicima ratova od 1912. do 1920. godine i članovima njihovih porodica obezbeđuju se prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja u obimu, na način i pod uslovima koji su za učesnike ovih ratova utvrđeni Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju radnika.
Penzijski staž u smislu ovog zakona, na osnovu koga se stiču i ostvaruju prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, obuhvata:
1) vreme provedeno u osiguranju prema odredbama ovog zakona (staž osiguranja);
2) vreme navršeno do početka primene ovog zakona koje se računalo u penzijski staž prema odredbama člana 12. al. 1. i 3. Zakona o zdravstvenoj zaštiti, penzijskom i invalidskom osiguranju udruženih zemljoradnika ("Službeni glasnik SR Srbije", br. 23/78, 1/81 i 13/83) i odredbama člana 23. stav 1. i člana 41. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju zemljoradnika koji nisu obuhvaćeni obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem ("Službeni glasnik SR Srbije", broj 6/79);
3) vreme koje se prema odredbama čl. 62. i 97. Zakona o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja računa kao staž osiguranja i posebni staž, na način i pod uslovima utvrđenim tim zakonom i propisima republike, odnosno pokrajine na čijoj je teritoriji taj staž navršen, odnosno utvrđen;
4) vreme koje se računa u penzijski staž prema odredbama čl. 75, 76. i 78. do 80. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju radnika;
5) vreme koje se računa u penzijski staž prema odredbama člana 54. tač. 1. i 3. čl. 55. do 58, člana 59. stav 1. i člana 60. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju radnih ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom;
6) vreme koje se računa u penzijski staž prema odredbama člana 21. Zakona o udruživanju rada i sredstava proizvođača predmeta domaće radinosti s organizacijama udruženog rada ("Službeni glasnik SR Srbije", broj 1/77).
U staž osiguranja računa se vreme od 15. maja 1945. godine do 31. decembra 1959. godine, provedeno na radu u članstvu seljačke radne zadruge na teritoriji Socijalističke Republike Srbije van teritorija socijalističkih autonomnih pokrajina, ako je to bilo jedino ili osnovno zanimanje.
U poseban staž u dvostrukom trajanju računa se vreme koje je osiguranik proveo na vojnim dužnostima u sastavu oružanih snaga Srbije i Crne Gore i u sastavu oružanih snaga bloka država u kome su se nalazile Srbija i Crna Gora u ratovima od 1912. do 1920. godine.
Ako je osiguranik pre početka primene ovog zakona obavljao poljoprivrednu delatnost kao jedino ili osnovno zanimanje, može da dokupi onoliko staža osiguranja koliko mu nedostaje za ispunjenje minimalnih uslova penzijskog staža za sticanje prava na penziju, ali najviše 15 godina.
Staž osiguranja iz stava 1. ovog člana može da dokupi i član porodice umrlog osiguranika.
Zajednica samoupravnim opštim aktom utvrđuje uslove, način dokupa staža i visinu doprinosa.
Doprinos za dokup staža uplaćuje osiguranik, odnosno član porodice umrlog osiguranika.
Obavezu plaćanja doprinosa za dokup staža može preuzeti zemljoradnička zadruga, osnovna zadružna organizacija, osnovna organizacija kooperanata, odnosno radna organizacija kooperanata (u daljem tekstu: organizacija udruženih zemljoradnika).
U staž osiguranja računa se vreme dokupljenog staža za koje je doprinos uplaćen u celini.
U staž osiguranja računa se vreme provedeno po prestanku obaveznog osiguranja za koje je plaćen doprinos (produženo osiguranje), u slučajevima, pod uslovima i na način utvrđen samoupravnim opštim aktom Zajednice.
U Zajednici se vodi matična evidencija o osiguranicima i korisnicima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja na način utvrđen saveznim propisima.
Republički organ uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja propisuje obrasce prijava za vođenje matične evidencije o osiguranicima.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju se u Zajednici u postupku predviđenom Zakonom o opštem upravnom postupku ("Službeni list SFRJ", broj 32/78), ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
U postupku ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja u Zajednici se obezbeđuje dvostepenost.
U sprovođenju postupka za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja Zajednica je dužna da obezbedi efikasno ostvarivanje prava i stručnu pomoć osiguranicima i korisnicima prava.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja može da ostvari lice kome je utvrđeno svojstvo osiguranika po ovom zakonu.
Svojstvo osiguranika utvrđuje se na osnovu prijave na osiguranje podnete prema propisima o matičnoj evidenciji ako ovim zakonom i samoupravnim opštim aktom Zajednice nije drukčije određeno.
Lica koja se prema članu 10. stav 1. ovog zakona obavezno osiguravaju podnose Zajednici prijavu na osiguranje prema propisima o matičnoj evidenciji, u roku od 30 dana od dana početka bavljenja delatnošću po osnovu koje su osigurani.
Svojstvo osiguranika za lice za koje je podneta prijava na osiguranje utvrđuje se uvođenjem u matičnu evidenciju i izdavanjem potvrde o prijemu prijave na osiguranje bez izdavanja pismenog rešenja.
Kad se na osnovu podnete prijave na osiguranje utvrdi da nisu ispunjeni uslovi za priznavanje prava na osiguranje i za uvođenje u matičnu evidenciju, o tome se izdaje pismeno rešenje.
Prilikom prijema prijave na osiguranje mogu da se proveravaju podaci sadržani u prijavi i zahtevaju dokazi na kojima se ti podaci zasnivaju.
Licu kome svojstvo osiguranika nije utvrđeno prilikom stupanja u osiguranje u rokovima određenim za podnošenje prijave na osiguranje, može svojstvo osiguranika da se utvrđuje na način određen ovim zakonom, ali najranije od dana određenog za početak primene ovog zakona.
Licu iz stava 1. ovog člana svojstvo osiguranika može da se utvrđuje i u postupku za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, ako nije utvrđeno do pokretanja tog postupka, ali najranije od dana određenog za početak primene ovog zakona.
Kada se svojstvo osiguranika utvrđuje po isteku rokova određenih za podnošenje prijava na osiguranje, organ nadležan za rešavanje o utvrđivanju svojstva osiguranika dužan je da pokrene postupak za naplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za periode za koje se utvrđuje svojstvo osiguranika.
Ako se prijava na osiguranje ne podnese u roku propisanom u članu 42. ovog zakona, Zajednica utvrđuje svojstvo osiguranika u postupku i na način utvrđen samoupravnim opštim aktom Zajednice i ovim zakonom.
Osiguranici podnose Zajednici prijavu o prestanku obavljanja delatnosti prema osnovu koje su osigurani prema propisima o matičnoj evidenciji u roku od 30 dana od dana prestanka obavljanja te delatnosti.
Organ nadležan za prijem prijave o prestanku obavljanja delatnosti može da proverava podatke sadržane u prijavi i zahteva dokaze na kojima se ti podaci zasnivaju.
Staž osiguranja navršen na području zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja drugih kategorija osiguranika utvrđuje zajednica kod koje je taj staž navršen.
Postupak za ostvarivanje prava na starosnu penziju pokreće se na zahtev osiguranika.
Postupak za ostvarivanje prava na porodičnu penziju pokreće se na zahtev člana porodice umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava.
Postupak za utvrđivanje penzijskog staža pokreće se na zahtev osiguranika, odnosno korisnika prava kao i člana porodice umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava.
Postupak za ostvarivanje prava na invalidsku penziju pokreće se na zahtev osiguranika a na osnovu predloga lekara osnovne zdravstvene zaštite za utvrđivanje gubitka radne sposobnosti, izdatog u skladu sa opštim aktom Zajednice o postupku veštačenja o gubitku radne sposobnosti.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, postupak se može pokrenuti na zahtev osiguranika i bez predloga za utvrđivanje gubitka radne sposobnosti, uz medicinsku dokumentaciju s tim da, ukoliko se ne utvrdi gubitak radne sposobnosti, osiguranik sam snosi troškove veštačenja.
Gubitak radne sposobnosti utvrđuje se na osnovu nalaza, ocene i mišljenja organa veštačenja, čije se obrazovanje i način rada uređuje samoupravnim opštim aktom Zajednice.
Kao dan gubitka radne sposobnosti uzima se dan kada je dat nalaz, ocena i mišljenje stručnog organa veštačenja u prvostepenom postupku. Gubitak radne sposobnosti pre tog dana može se utvrditi samo na osnovu odgovarajuće medicinske dokumentacije.
Postupak za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja može da pokrene i lice koje smatra da ispunjava uslove za priznavanje prava po ovom zakonu.
U postupku za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja koriste se podaci registrovani u matičnoj evidenciji.
Činjenice koje se po propisima o matičnoj evidenciji ne utvrđuju i ne registruju u matičnoj evidenciji, a koje su od značaja za rešavanje o pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja, utvrđuju se u postupku rešavanja o tim pravima po Zakonu o opštem upravnom postupku, ako ovim zakonom nije drukčije uređeno.
Pravo na starosnu i porodičnu penziju može se ostvariti od dana ispunjenja uslova propisanih za sticanje tih prava, ako je zahtev podnet u roku od šest meseci od ispunjenja uslova, a ako je zahtev podnet po isteku tog roka, od dana podnošenja zahteva i za šest meseci unazad.
Pravo na invalidsku penziju može se ostvariti od dana sa kojim je utvrđen gubitak radne sposobnosti.
Rešenje o pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja i penzijskom stažu u prvom stepenu donosi sekretar Skupštine Zajednice.
Protiv rešenja iz stava 1. ovog člana može se izjaviti žalba u roku od 15 dana od dana prijema rešenja.
Žalba ne odlaže izvršenje rešenja, osim ako sa njom pobija utvrđeni gubitak radne sposobnosti.
O žalbi rešava drugostepeni organ određen samoupravnim opštim aktom Zajednice.
Prvostepeno rešenje Zajednice podleže reviziji.
Revizijom se može ispitivati i pravilnost nalaza, ocene i mišljenja koje daju stručni organi veštačenja.
Reviziju vrši drugostepeni organ Zajednice.
Revizija ne odlaže izvršenje rešenja.
Ako je protiv prvostepenog rešenja izjavljena žalba, o reviziji i žalbi rešava se istim rešenjem.
Ako revizija rešenja koje je postalo konačno zbog toga što nije podneta žalba ne bude izvršena u roku od tri meseca od dana isteka roka za žalbu, smatra se da je revizija izvršena i data saglasnost.
U vršenju revizije može se na prvostepeno rešenje dati saglasnost, odnosno prvostepeno rešenje može se izmeniti, poništiti ili ukinuti.
Ako je prvostepeno rešenje poništeno ili ukinuto, revizijom se ispituje samo da li je novo rešenje u skladu sa razlozima zbog kojih je ranije prvostepeno rešenje poništeno ili ukinuto.
Protiv rešenja Zajednice donetog po žalbi, odnosno u vršenju revizije, kao i protiv konačnog akta donetog po propisima o matičnoj evidenciji, može se pokrenuti upravni spor kod okružnog suda na čijem području osiguranik, odnosno korisnik prava ima prebivalište.
Ako osiguranik, odnosno korisnik prava nema prebivalište na području Zajednice, upravni spor se može pokrenuti kod okružnog suda na čijem području je sedište Zajednice.
Protiv konačnog rešenja Zajednice, u slučajevima kada nisu ispunjeni uslovi za pokretanje obnove postupka po Zakonu o opštem upravnom postupku, ili su protekli rokovi po tom zakonu, može se pokrenuti obnova postupka:
1) ako se sazna za nove činjenice, odnosno nađe ili stekne mogućnost da se upotrebe novi dokazi koji bi, sami ili u vezi sa već upotrebljenim dokazima, mogli dovesti do drugačijeg rešenja;
2) kada je propušteno da se u ranijem postupku iznese neka činjenica, odnosno dokaz koji može dovesti do drugačijeg rešenja.
Obnova postupka pokreće se na zahtev osiguranika, odnosno korisnika prava ili po službenoj dužnosti.
Ako je zahtev za obnovu postupka podnet, odnosno postupak obnove pokrenut u roku od pet godina od dana dostavljanja rešenja osiguraniku, odnosno korisniku prava, u postupku obnove primenjuju se propisi koji važe u vreme donošenja rešenja po kome se postupak obnavlja. Ako je zahtev podnet, odnosno postupak obnove pokrenut po isteku tog roka, u postupku obnove primenjuju se propisi koji važe u vreme podnošenja zahteva za obnovu postupka, odnosno u vreme pokretanja tog postupka po službenoj dužnosti.
Prava utvrđena rešenjem donetim u postupku obnove prema st. 1. do 3. ovog člana pripadaju od prvog dana narednog meseca od dana podnošenja zahteva za obnovu postupka, odnosno od dana donošenja rešenja u postupku obnove pokrenutom po službenoj dužnosti.
Odredbe st. 1. do 3. ovog člana ne primenjuju se u postupku rešavanja zahteva za obnovu postupka za utvrđivanje posebnog staža iz narodnooslobodilačkog rata.
Pravosnažno rešenje Zajednice može se izmeniti novim rešenjem ako je njime povređen zakon na štetu osiguranika, odnosno korisnika prava ili ako je o nekom pravnom pitanju docnije zauzeto stanovište povoljnije za osiguranika, odnosno korisnika prava.
Novo rešenje će se doneti i ako se sazna za činjenice koje su od uticaja na pravo osiguranika, odnosno korisnika prava, a koje su nastale posle donošenja rešenja.
Prava utvrđena rešenjem donetim u postupku izmene pravosnažnog rešenja pripadaju od prvog dana narednog meseca od dana podnošenja zahteva za izmenu rešenja, odnosno od dana donošenja zahteva za izmenu rešenja, odnosno od dana donošenja rešenja u postupku za izmenu pokrenutom po službenoj dužnosti.
Kod ponovnog rešavanja o pravu prema stavu 1. ovog člana primenjuju se propisi koji su važili u momentu donošenja konačnog rešenja, a ako se rešava o pravu prema stavu 2. ovog člana primeniće se propisi koji važe u vreme pokretanja postupka.
Sukob nadležnosti između Zajednice i samoupravne interesne zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja drugih kategorija osiguranika sa teritorije Socijalističke Republike Srbije van teritorija socijalističkih autonomnih pokrajina, rešava Vrhovni sud Srbije.
X KORIŠĆENJE I PRESTANAK PRAVA
Starosne i porodične penzije isplaćuju se od dana ispunjenja uslova propisanih za sticanje tih prava, ako je zahtev podnet u roku od šest meseci od ispunjenja uslova, a ako je zahtev podnet po isteku tog roka, od dana podnošenja zahteva i za šest meseci unazad.
Licu koje se u vreme podnošenja zahteva za starosnu ili porodičnu penziju nalazi u radnom odnosu ili samostalno obavlja delatnost prema osnovu koje je osigurano na penzijsko i invalidsko osiguranje, penzija se isplaćuje od prvog narednog dana po prestanku radnog odnosa, odnosno samostalnog obavljanja delatnosti.
Licu koje zahtev za starosnu ili porodičnu penziju podnose po prestanku radnog odnosa, odnosno po prestanku samostalnog obavljanja delatnosti, penzija koja mu pripada za šest meseci unazad prema stavu 1. ovog člana ne isplaćuje se za period u kome je u tom razdoblju bilo u radnom odnosu, odnosno samostalno obavljalo delatnost.
Invalidska penzija isplaćuje se od dana sa kojim je utvrđen gubitak radne sposobnosti, a najranije za šest meseci unazad od dana podnetog zahteva.
Porodična penzija koristi se kao jedna penzija i kada je određena za više sauživalaca, ako sauživaoci ne zahtevaju da im se penzija isplaćuje odvojeno.
Ako porodična penzija pripada samo članovima uže porodice ili samo članovima šire porodice, a neki od njih žive odvojeno, ukupna porodična penzija deli se na jednake delove.
Ako porodična penzija pripada i članovima uže porodice i članovima šire porodice, a neki od njih žive odvojeno, ta penzija se prethodno podeli na deo koji pripada članovima uže porodice i deo koji pripada članovima šire porodice, pa se svaki deo dalje raspodeljuje na jednake delove.
Porodična penzija se deli i kada se nekom od sauživalaca privremeno obustavi isplata penzije, kao i za vreme mirovanja prava koje pripada pojedinom sauživaocu.
Ako porodičnu penziju koriste dva ili više članova porodice, pa nekom od njih prestane pravo na penziju, ostalim članovima koji imaju pravo na porodičnu penziju ponovo se određuje visina penzije. Tako određena penzija pripada od dana kada je sauživaocu prestalo pravo na penziju.
Ako se isplata porodične penzije obustavi ili ako pravo koje pripada pojedinom članu porodice miruje, porodična penzija se ponovo ne određuje.
Ako se udovi zbog zaposlenja ili korišćenja starosne ili invalidske penzije ne isplaćuje porodična penzija koja joj pripada, ostalim članovima uže porodice isplaćuje se za to vreme porodična penzija u visini koja se određuje kao da udova nema pravo na porodičnu penziju.
Pravo na porodičnu penziju prestaje članu porodice kod koga, zbog nastale promene, više ne postoje posebni uslovi od kojih zavisi sticanje i korišćenje tog prava.
Korisniku penzije koji na teritoriji Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije stupi u radni odnos ili samostalno obavlja delatnost prema kojoj je obavezno osiguran na penzijsko i invalidsko osiguranje, obustavlja se isplata penzije za vreme trajanja radnog odnosa, odnosno samostalnog obavljanja delatnosti.
Korisnik prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ne može koristiti priznata prava za vreme izdržavanja kazne zatvora na koju je osuđen pravosnažnom presudom za krivična dela protiv osnova socijalističkog samoupravnog društvenog uređenja i bezbednosti Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, kao i za krivična dela protiv privrede i jedinstva jugoslovenskog tržišta.
Članovima porodice korisnika starosne ili invalidske penzije, koji se nalazi na izdržavanju kazne zatvora (stav 1) isplaćuje se za to vreme njegova penzija do visine iznosa porodične penzije na koju bi imali pravo po ovom zakonu, ako ispunjavaju uslove za sticanje prava na porodičnu penziju.
Osiguranik, odnosno član njegove porodice ne može koristiti prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ako nisu uplaćeni svi dospeli doprinosi u skladu sa ovim zakonom.
Zajednica je dužna da osiguraniku koji je ostvario pravo na penziju isplaćuje tu penziju bez obzira na mesto boravka u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji.
Korisniku penzije, stranom državljaninu isplaćuje se penzija u inostranstvu ako sa odnosnom državom postoji sporazum o isplati u inostranstvu ili ako odnosna država priznaje takvo pravo državljanima Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
Korisniku penzije - državljaninu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i licu bez državljanstva isplaćuje se penzija za vreme boravka u inostranstvu ako takva obaveza postoji po međunarodnom sporazumu.
Ako obaveza iz stava 3. ovog člana ne postoji, Zajednica može odobriti isplatu u inostranstvu ako oceni da su razlozi odlaska na stalni ili duži boravak u inostranstvu opravdani, s obzirom na porodične i materijalne prilike korisnika.
Ako osiguranik, odnosno korisnik penzije, stekne pravo na dve ili više penzija, može koristiti samo jednu od tih penzija - po sopstvenom izboru.
Korisnik prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja dužan je da prijavi svaku promenu koja je od uticaja na pravo ili na obim korišćenja prava.
Prijava u smislu stava 1. ovog člana podnosi se Zajednici u roku od 15 dana od dana nastale promene.
Penzija se određuje u mesečnom iznosu i isplaćuje svakog meseca unazad.
Dospeli mesečni iznosi iz stava 1. ovog člana koji nisu mogli biti isplaćeni zbog okolnosti koje je prouzrokovao korisnik naknadno će se isplatiti najviše za tri godine unazad, računajući od dana kada po prestanku delovanja tih okolnosti korisnik podnese zahtev za isplatu.
Penzija može biti predmet izvršenja i obezbeđenja do trećine, a za potraživanje izdržavanja utvrđenog sudskom odlukom ili poravnanjem do polovine.
XI OBEZBEĐIVANJE SREDSTAVA ZA PENZIJSKO I INVALIDSKO OSIGURANJE
Sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje obezbeđuje se doprinosom osiguranika, učešćem društveno-političkih zajednica i drugim prihodima.
Sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje utvrđuju se srednjoročnim planom koji donosi Zajednica za razdoblje za koje se donosi srednjoročni društveni plan razvoja.
Finansijskim planom Zajednice posebno se utvrđuju sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje zemljoradnika.
Visina doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje utvrđuje se tako da se sredstvima doprinosa, zajedno sa ostalim prihodima, obezbeđuje izvršavanje obaveza Zajednice, obrazuje rezerva i potrebna obrtna sredstva.
Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje plaća osiguranik, odnosno drugi obveznik doprinosa, i to:
1) na osnovicu osiguranja u koju je osiguranik razvrstan;
2) iz ličnog dohotka od poljoprivredne delatnosti čiju osnovicu čini katastarski prihod.
Za obračunavanje i plaćanje doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje uzimaju se osnovice utvrđene ovim zakonom, odnosno samoupravnim opštim aktom Zajednice.
Obveznici doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje jesu:
1) na osnovicu osiguranja na koju je osiguranik razvrstan - osiguranik, odnosno za članove domaćinstva - nosilac domaćinstva;
2) iz ličnog dohotka od poljoprivredne delatnosti čiju osnovicu čini katastarski prihod - obveznik poreza iz ličnog dohotka od poljoprivredne delatnosti.
Stope doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje utvrđuje Skupština Zajednice samoupravnim opštim aktom.
Stopa doprinosa na osnovice osiguranja za osiguranike mlađe od 18 godina utvrđuje se u procentu nižem od procenta sa kojim se utvrđuje stopa za ostale osiguranike.
Stope doprinosa utvrđuju se, po pravilu, za razdoblje za koje se donosi srednjoročni plan Zajednice.
Samoupravni opšti akt o stopama doprinosa mora biti donet i objavljen pre početka kalendarske godine u kojoj počinje njegova primena. Ako do tog roka samoupravni opšti akt nije donet, primenjivaće se stope koje su važile u prethodnoj godini.
Obaveza plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje nastaje danom sticanja svojstva osiguranika i dospeva istog dana kad dospeva obaveza plaćanja poreza prema propisima o utvrđivanju i naplati poreza građana. Obaveza plaćanja doprinosa prestaje danom prestanka svojstva osiguranika po ovom zakonu.
Utvrđivanje i naplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje obavlja nadležni organ u opštini za poslove društvenih prihoda prema odredbama ovog zakona i propisa o utvrđivanju i naplati poreza građana.
Organ iz stava 1. ovog člana svake godine za prethodnu godinu dostavlja Zajednici podatke o obveznicima doprinosa, osnovicama osiguranja i iznosu naplaćenog doprinosa.
Republički organ uprave nadležan za poslove finansija propisuje obrazac i uputstvo o načinu unošenja i dostavljanja podataka iz stava 2. ovog člana.
Sporazumom između Zajednice i organa iz stava 1. ovog člana bliže se uređuju međusobna prava i obaveze koje nastaju u vezi sa utvrđivanjem i naplatom doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje. Tim sporazumom utvrđuje se i naknada koja pripada tom organu za obavljanje poslova utvrđivanja i naplate doprinosa po ovom zakonu.
U pogledu utvrđivanja i naplate doprinosa, zastarelosti, povraćaja i kaznene kamate primenjuju se odgovarajuće odredbe propisa o utvrđivanju i naplati poreza građana.
Republika obezbeđuje sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje za obaveze koje nastaju po ovom zakonu (član 34) priznavanjem i određivanjem prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja pod povoljnijim uslovima, i to:
1) ostvarivanjem prava boraca narodnooslobodilačkog rata koja se stiču pod povoljnijim uslovima, utvrđivanjem visine penzije boraca narodnooslobodilačkog rata i priznavanjem prava na porodičnu penziju članovima njihovih porodica (čl. 49. do 61. Zakona o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja; čl. 7. i 9. do 14. Zakona o osnovnim pravima nosilaca "Partizanske spomenice 1941."; čl. 9. do 14. Zakona o osnovnim pravima boraca španskog nacionalnooslobodilačkog i revolucionarnog rata od 1936. do 1939. godine; čl. 9. do 13. Zakona o osnovnim pravima lica odlikovanih ordenom narodnog heroja), u slučajevima, u obimu i na način koji je za obaveze federacije utvrđen Zakonom o obavezama federacije za penzije boraca ("Službeni list SFRJ", br. 39/74, 46/74 i 68/81);
2) određivanjem posebnog dodatka nosiocima "Partizanske spomenice 1941.", povoljnijeg penzijskog osnova borcima narodnooslobodilačkog rata na odgovornim dužnostima, porodičnih penzija tih boraca, kao i procentualnog povećanja garantovanih iznosa (čl. 64. do 66. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju radnika);
3) ostvarivanjem prava učesnika ranijih ratova prema čl. 68. i 69. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju radnika i članu 34. stav 2. ovog zakona.
Sredstva Zajednice koriste se za:
1) isplatu penzija i drugih obaveza iz penzijskog i invalidskog osiguranja prema osiguranicima, odnosno korisnicima prava;
2) doprinos za zdravstvenu zaštitu korisnika penzija i druge doprinose;
3) naučnoistraživački rad radi unapređivanja penzijskog osiguranja;
4) obavljanje poslova sprovođenja penzijskog i invalidskog osiguranja;
5) druge obaveze utvrđene samoupravnim opštim aktom Zajednice u skladu sa zakonom, društvenim dogovorom i samoupravnim sporazumom.
Sredstva zajednice koriste se u skladu sa planovima, programima i drugim samoupravnim opštim aktima Zajednice i zakonom.
Sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje zemljoradnika posebno se iskazuju u završnom računu Zajednice.
Zajednica može samoupravnim opštim aktom utvrditi oslobađanje od plaćanja, odnosno smanjenje doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje u slučaju kada je osiguranik zbog privremene nesposobnosti za rad (bolesti, porođaja, i sl.) sprečen da se bavi poljoprivrednom delatnošću, kao i u slučaju većih elementarnih nepogoda.
XII ODNOSI ORGANA DRUŠTVENO-POLITIČKE ZAJEDNICE I ZAJEDNICE
Odredbe čl. 131. do 134. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju radnih ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom, primenjivaće se i u odnosima organa društveno-političke zajednice i Zajednice u sprovođenju ovog zakona.
Odredbe čl. 135. do 137. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju radnih ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom, o naknadi štete shodno će se primenjivati i u sprovođenju ovog zakona.
Novčanom kaznom do 20.000 dinara kazniće se za prekršaj:
1) osiguranik koji ne podnese ili u roku ne podnese prijave predviđene propisima o matičnoj evidenciji, ili podnese prijave sa netačnim podacima (član 42. i član 90. stav 2);
2) obveznik uplate doprinosa ako ne uplati doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje u propisanom roku ili ga ne uplati u punom iznosu (član 81);
3) korisnik prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja koji ne prijavi promenu koja je od uticaja na pravo, odnosno na obim korišćenja tog prava (član 72).
Zemljoradnici koji na dan 1. januara 1986. godine imaju navršenih najmanje 15, a nemaju navršenih 60 (muškarci), odnosno 55 (žene) godina života obavezno se osiguravaju prema odredbama ovog zakona, sa kojim danom počinje i obaveza plaćanja doprinosa za to osiguranje.
Zemljoradnici iz stava 1. ovog člana dužni su da u roku od tri meseca od dana određenog za početak primene ovog zakona podnesu prijavu na osiguranje.
Zemljoradnicima iz stava 1. ovog člana priznaje se prilikom ostvarivanja prava na penziju onoliko godina staža osiguranja koliko im nedostaje za ispunjenje minimalnih uslova staža za sticanje prava na starosnu penziju po članu 13. stav 2. ovog zakona.
Zemljoradnici koji na dan 1. januara 1986. godine imaju navršenih 60 (muškarci), odnosno 55 (žene) godina života mogu se dobrovoljno osigurati prema odredbama ovog zakona.
Svojstvo osiguranika - zemljoradnika iz stava 1. ovog člana utvrđuje se na osnovu prijave na osiguranje.
Zemljoradnicima koji se dobrovoljno prijave na osiguranje po stavu 1. ovog člana može se prilikom ostvarivanja prava na penziju priznati onoliko godina staža osiguranja koliko im nedostaje za ispunjenje uslova minimalnog staža za sticanje prava na starosnu penziju po članu 13. stav 2. ovog zakona, pod uslovima i na način utvrđen samoupravnim opštim aktom Zajednice.
Izuzetno od odredbe člana 15. ovog zakona, za osiguranike iz člana 10. stav 1. tač. 1. i 2. ovog zakona osnovice osiguranja prema katastarskom prihodu u 1985. godini iznose:
Katastarski prihod |
Osnovica osigur. |
|
do |
12.000 |
10.000 |
od 12.001 - |
17.000 |
15.000 |
od 17.001 - |
25.000 |
20.000 |
od 25.001 - |
32.000 |
26.000 |
od 32.001 - |
40.000 |
33.000 |
od 40.001 - |
50.000 |
43.000 |
od 50.001 - |
70.000 |
55.000 |
od 70.001 - |
100.000 |
67.000 |
preko |
100.000 |
80.000 |
Osnovica osiguranja za osiguranike - članove domaćinstva i za druge osiguranike koji ne ostvaruju lični dohodak (član 10. stav 1. tač. 3. do 6) u 1986. godini iznosi 8.500 dinara.
Osiguranik može u roku od jedne godine od dana sticanja svojstva osiguranika po ovom zakonu, da podnese zahtev da mu se na osnovu izjava svedoka utvrdi u staž osiguranja vreme provedeno u radnom odnosu do 31. decembra 1964. godine i vreme provedeno na radu u članstvu seljačke radne zadruge (član 35. stav 2. ovog zakona) kao i vreme koje se računa kao poseban staž, ako posle 31. decembra 1967. godine nije bio u radnom odnosu, niti obavljao delatnost za koju je bilo ustanovljeno obavezno osiguranje.
Osiguranik koji je iz objektivnih razloga bio sprečen da zahtev podnese u roku iz stava 1. ovog člana, može da podnese zahtev u roku od 30 dana od dana prestanka objektivnih razloga.
Postupak za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja pokrenut prema Zakonu o zdravstvenoj zaštiti, penzijskom i invalidskom osiguranju udruženih zemljoradnika ili prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju zemljoradnika koji nisu obuhvaćeni obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem do dana početka primene ovog zakona, okončaće se u Republičkoj samoupravnoj interesnoj zajednici penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd, pod uslovima i na način predviđen propisima koji su bili na snazi u vreme pokretanja postupka.
Zemljoradnicima koji na dan 31. decembra 1985. godine imaju svojstvo osiguranika prema Zakonu o zdravstvenoj zaštiti, penzijskom i invalidskom osiguranju udruženih zemljoradnika ili prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju zemljoradnika koji nisu obuhvaćeni obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem, prestaje sa tim danom svojstvo osiguranika u Republičkoj samoupravnoj interesnoj zajednici penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd. Ovi osiguranici stiču svojstvo osiguranika prema ovom zakonu danom početka njegove primene.
Zemljoradnicima - osiguranicima prava koji su prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvarili do dana početka primene ovog zakona, prema Zakonu o zdravstvenoj zaštiti, penzijskom i invalidskom osiguranju udruženih zemljoradnika ili prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju zemljoradnika koji nisu obuhvaćeni obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem, ta se prava obezbeđuju u Republičkoj samoupravnoj interesnoj zajednici penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd najmanje u obimu u kome su im pripadala do početka primene ovog zakona.
Sredstva za pokrivanje povećanih obaveza koje nastaju priznavanjem staža prema članu 90. stav 3. i članu 91. stav 3. ovog zakona obezbeđuju se dodatnim doprinosom na osnovice osiguranja i na katastarski prihod.
Dodatni doprinos iz stava 1. ovog člana plaćaju obveznici doprinosa iz člana 79. ovog zakona i to za pokriće povećanih obaveza prema članu 90. stav 3. od 1. januara 1986. godine do kraja 1995. godine, a za pokriće povećanih obaveza prema članu 91. stav 3. od 1. januara 1987. godine do kraja 1996. godine.
Stopu dodatnog doprinosa utvrđuje Zajednica samoupravnim opštim aktom.
Izuzetno od odredbe člana 80. stav 1. ovog zakona, doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje zemljoradnika u 1986. godini plaća se, i to:
- doprinos na osnovice osiguranja po stopi od 5,4%, a za osiguranike mlađe od 18 godina po stopi od 3% mesečno;
- doprinos iz ličnog dohotka od poljoprivredne delatnosti čiju osnovicu čini katastarski prihod po stopi od 6% godišnje.
Dodatni doprinos iz člana 97. ovog zakona u 1986. godini plaća se samo za povećane obaveze iz člana 90. stav 3. ovog zakona po stopi od 1%.
Osiguranici i korisnici prava prema ovom zakonu izvršiće izbor 75 delegata u Skupštinu Zajednice i 5 delegata u organ samoupravne kontrole Zajednice za mandatni period od 1986. do 1990. godine.
Skupština Zajednice utvrdiće izborne jedinice, broj delegata koji će se birati u izbornim jedinicama, dan održavanja izbora i imenovati organ za sprovođenje izbora delegata iz stava 1. ovog člana.
O sprovođenju izbora staraće se Skupština Zajednice.
Međusobni odnosi između Republičke samoupravne interesne zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd i Zajednice koji nastanu u vezi sa primenom ovog zakona, urediće se samoupravnim sporazumom.
Do zaključenja samoupravnog sporazuma iz stava 1. ovog člana primenjivaće se odgovarajuće odredbe Zakona o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja kojima su regulisani međusobni odnosi i nadležnost zajednica, penzijski staž i lični dohodak, kao i druge činjenice od uticaja na sticanje i utvrđivanje prava.
Zajednica će uskladiti samoupravna opšta akta sa odredbama ovog zakona do 31. decembra 1986. godine.
Danom početka primene ovog zakona prestaju da važe Zakon o zdravstvenoj zaštiti, penzijskom i invalidskom osiguranju udruženih zemljoradnika ("Službeni glasnik SR Srbije", br. 23/78, 1/81 i 13/83) i Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju zemljoradnika koji nisu obuhvaćeni obaveznim penzijskim i invalidskim osiguranjem ("Službeni glasnik SR Srbije", broj 6/79).
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije", a primenjivaće se od 1. januara 1986. godine.