ZAKONO PENZIJSKOM I INVALIDSKOM OSIGURANJU("Sl. glasnik SRS", br. 51/72, 54/72 - ispr., 9/74, 42/75, 53/75, 51/76, 27/77, 54/77, 53/78, 42/80, 41/81 i 68/81) |
Ovim zakonom, u skladu sa Zakonom o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja ("Službeni list SFRJ", br. 35/72), bliže se uređuju osnovna prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, utvrđuju druga prava iz ovog osiguranja radnika i drugih lica i određuju osnovi za uređivanje i obezbeđivanje tih prava u samoupravnoj interesnoj zajednici penzijskog i invalidskog osiguranja.
(1) Radi obezbeđenja socijalne sigurnosti radnih ljudi, osniva se Republička zajedica penzijskog i invalidskog osiguranja radnika (dalje: Zajednica).
(2) U Zajednici radnici u udruženom radu i u radnim zajednicama i drugi radni ljudi osigurani po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju radnika (dalje: osiguranici) i uživaoci penzija i drugih prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja (dalje: uživaoci penzija) udružuju sredstva i uređuju, na načelima uzajamnosti i solidarnosti i minulog rada, svoje zajedničke i pojedinačne obaveze prema Zajednici i zajednička i pojedinačna prava koja u njoj ostvaruju.
(3) Osnovi organizacije i međusobnih odnosa u Zajednici uređuju se samoupravnim sporazumom o organizovanju i međusobnim odnosima u Zajednici (dalje: Samoupravni sporazum).
(4) Delatnost Zajednice, u smislu ovog zakona, je od posebnog društvenog interesa.
Osiguranici i uživaoci penzija mogu u okviru Zajednice osnovati za teritoriju jedne ili više opština, osnovnu zajednicu pod uslovima utvrđenim Samoupravnim sporazumom ili Statutom.
(1) Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja su lična prava i ne mogu se prenositi niti nasleđivati. Nasleđuju se dospeli, a do smrti korisnika neisplaćeni iznosi.
(2) Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ne zastarevaju, a korišćenje ovih prava se ostvaruje u rokovima određenim ovim zakonom.
Ovim zakonom obavezno se osiguravaju:
1) lica koja se po završenom školovanju nalaze na obaveznom praktičnom radu ili na dobrovoljnoj praksi, kada je to zakonom predviđeno, ako rade sa punim radnim vremenom i ako su za to vreme plaćeni doprinosi;
2) lica koja su po osnovu vršenja samostalnih delatnosti bila osigurana po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju koji su važili do početka primenjivanja ovog zakona i po ugovorima zaključenim na osnovu tih propisa ako posebnim zakonom nije regulisano njihovo osiguranje;
3) lica koja vrše samostalnu delatnost, ako se o tome zaključi ugovor između njihove profesionalne organizacije i Zajednice.
Za sve slučajeve invalidnosti i telesnog oštećenja, bez obzira na njihov uzrok, obavezno su osigurana lica na omladinskim radnim akcijama organizovanim na logorski način kod kojih je uzrok invalidnosti ili telesnog oštećenja nastao za vreme učešća na takvim akcijama.
(1) Za sve slučajeve invalidnosti i telesnog oštećenja prouzrokovanih nesrećom na poslu i profesionalnom bolešću obavezno su osigurani:
1) učenici škola za kvalifikovane radnike;
2) učenici srednjih škola, studenti viših i visokih škola, fakulteta i umetničkih akademija, kad vrše obavezan praktičan rad u učionicama ili radionicama ili kad vrše praktičan rad u organizacijama udruženog rada, drugim organizacijama i državnim organima;
3) lica koja imaju svojstvo radnika koja rade sa manje od polovine punog radnog vremena;
4) lica koja obavljaju rad po osnovu građansko-pravnog odnosa u skladu sa propisima o međusobnim odnosima radnika u radu i o radnim odnosima.
(2) Odredbe stava 1. ovog člana važe i za jugoslovenske državljane koji su saglasno važećim propisima upućeni u inostranstvo radi učenja, odnosno sticanja prakse, kao i za učenike i studente iz tač. 1. i 2. stava 1. ovog člana koji borave u inostranstvu, a čiji su roditelji osiguranici u smislu člana 7. tačke 5. Zakona o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja (u daljem tekstu: Zakon o osnovnim pravima).
(3) Odredbe stava 1. ovog člana važe i za strane državljane koji se nalaze na školovanju, odnosno praksi, na području Zajednice, ako država čiji su oni državljani isto tako postupa sa jugoslovenskim državljanima i ako međunarodnim odnosno međudržavnim ugovorom, nije drukčije određeno.
(1) Osiguranici, kao i lica koja nemaju svojstvo osiguranika, osigurani su po odredbama ovog zakona samo za slučaj invalidnosti i telesnog oštećenja prouzrokovanog nesrećom koju pretrpe učestvujući:
1) na organizovanim javnim radovima ili akcijama spasavanja ili odbrane od elementarnih nepogoda ili udesa;
2) u vršenju određenih javnih funkcija ili građanskih dužnosti po pozivu državnih organa.
(2) Odredbe stava 1. tačke 1. ovog člana važe i za strane državljane.
(3) Slučajeve iz stava 1. ovog člana bliže određuje Zajednica.
(1) Lica iz čl. 7. i 8. Zakona o osnovnim pravima i člana 4. ovog zakona osigurana su za slučaj invalidnosti i telesnog oštećenja usled bolesti i povrede van posla, po prestanku odnosa u radu, odnosno drugog svojstva:
1) dok primaju naknadu ličnog dohotka za vreme privremene sprečenosti za rad po propisima o zdravstvenom osiguranju;
2) dok primaju novčanu naknadu u vezi sa zapošljavanjem i profesionalnom rehabilitacijom;
3) dok imaju pravo na invalidsku penziju, osim u slučajevima kada im se ne isplaćuju mesečni iznosi invalidske penzije po članu 51. ovog zakona;
4) dok su uredno prijavljena kod zavoda za zapošljavanje radnika, ako su se prijavila u roku od 30 dana po prestanku odnosa u radu, odnosno drugog svojstva;
5) dok se nalaze na vojnoj vežbi ili na odsluženju vojnog roka u Jugoslovenskoj narodnoj armiji, na koje su stupila u roku od 30 dana po prestanku odnosa u radu, odnosno drugog svojstva;
6) dok osiguranici žene, koje su odnos u radu prekinule zbog nege deteta, imaju jedno ili više dece koja ispunjavaju uslove za sticanje i uživanje porodične penzije.
(2) Lica iz stava 1. ovog člana nisu osigurana za slučajeve invalidnosti i telesnog oštećenja prouzrokovanih povredom u vršenju samostalne delatnosti.
(3) Lica iz čl. 7. i 8. Zakona o osnovnim pravima i člana 4. ovog zakona osigurana su po prestanku odnosa u radu, odnosno drugog svojstva, samo u slučaju invalidnosti usled bolesti i kada ne postoje okolnosti iz tač. 1-7. stava 1. ovog člana ako u času nastupanja invalidnosti ispunjavaju uslove za sticanje prava po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju.
(4) Uživaoci starosne penzije osigurani su po ovom zakonu samo za slučaj telesnog oštećenja.
III PRAVA IZ PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA
(1) Za utvrđivanje penzijskog osnova uzima se lični dohodak koji je radnik ostvario za rad na svom radnom mestu po osnovima i merilima o raspodeli ličnih dohodaka utvrđenim opštim aktom osnovne i druge organizacije udruženog rada, radne zajednice, državnog organa, zadruge, društvene i druge organizacije (dalje: organizacija), i to u neto iznosu prema stanju utvrđenom po godišnjem obračunu.
(2) Lični dohodak za rad duži od punog radnog vremena uzima se za utvrđivanje penzijskog osnova ako je takav rad vršen u skladu sa propisima o međusobnim odnosima radnika u radu i o radnim odnosima.
Izuzetno od odredbi člana 10. stav 2. Zakona o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja:
1. radnicima u rudnicima uglja sa jamskom eksploatacijom, koji rade na poslovima i radnim zadacima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, penzija će se odrediti od penzijskog osnova koji predstavlja mesečni prosek ličnih dohodaka koji su ostvarili u poslednjih pet godina ili u poslednjih 12 meseci pre ostvarivanja prava na penziju, ako je to za njih povoljnije;
2. radnicima koji rade na poslovima kontra radio-izviđajne službe i poslovima kriptografije penzija će se odrediti od penzijskog osnova koga čini prosečni mesečni lični dohodak ostvaren u poslednjih 12 meseci pre penzionisanja, ako je to za njih povoljnije.
Penzija po osnovu stava 1. tačka 1. ovog člana, pripada i radnicima u rudnicima uglja sa jamskom eksploatacijom koji u času ostvarivanja prava na penziju ne rade na poslovima i radnim zadacima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, ako imaju najmanje 10 godina staža osiguranja na poslovima na kojima se efektivno vreme računa u uvećanom trajanju kao i radnicima koji su na ovim poslovima oglašeni invalidima rada i razmešteni na druge poslove i radne zadatke.
Osiguranim članovima predstavničkih tela i izabranim licima na stalnim dužnostima u društvenim i drugim organizacijama u penzijski osnov uzima se stalna mesečna naknada za rad koja je služila kao osnov za plaćanje doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje.
Osiguranicima zapošljenim u inostranstvu kod međunarodnih organizacija i inostranih poslodavaca i drugim osiguranicima koji su sami obveznici uplate doprinosa ili zapošljeni kod poslodavaca za penzijski osnov uzima se iznos koji je po posebnim propisima ili ugovorima služio kao osnov za plaćanje doprinosa.
(1) Za razdoblje osiguranja u kome osiguranici u celini ili delimično nisu ostvarili lični dohodak, odnosno stalnu naknadu za rad, za utvrđivanje penzijskog osnova uzima se osnov od koga je određena naknada ličnog dohotka po propisima o međusobnim odnosima radnika u radu i o radnim odnosima ili zdravstvenom osiguranju ili od koga je obračunata novčana naknada koja pripada invalidu rada za vreme korišćenja prava na profesionalnu rehabilitaciju.
(2) Zapošljenim invalidima rada u lični dohodak za utvrđivanje penzijskog osnova pored ostvarenog ličnog dohotka, ulaze i novčane naknade koje je osiguranik uz lični dohodak primao po osnovu invalidskog osiguranja.
(3) Ako organizacija svojim opštim aktom ustanovi dodatne naknade za zapošljene invalide rada, odnosno naknade za radnike koji su zbog sprečavanja nastanka invalidnosti raspoređeni na drugi posao, te naknade ulaze u lični dohodak za utvrđivanje penzijskog osnova.
Ukupan lični dohodak ostvaren u kalendarskoj godini radom u punom radnom vremenu, vremenu dužem od punog radnog vremena, odnosno u vremenu kraćem od punog radnog vremena, svodi se, radi utvrđivanja penzijskog osnova, na prosečan mesečni iznos koji odgovara ličnom dohotku za puno radno vreme radnika.
(1) Starosna penzija može iznositi najviše 85% od penzijskog osnova.
(2) Pri utvrđivanju procenata kojima se određuje starosna penzija uzima se u obzir i penzijski staž kraći za godinu dana a ne kraći od šest meseci penzijskog staža.
Invalidnost postoji, pored slučajeva iz člana 14. Zakona o osnovnim pravima, i kad osiguranik usled nastale trajne promene zdravstvenog stanja ne sme dalje da vrši posao za koji je posebnim propisom određeno da ga može vršiti samo lice koje ispunjava određene posebne uslove u pogledu zdravstvenog stanja.
(1) Radnik kod koga nastupi invalidnost razvrstava se prema preostaloj sposobnosti za vršenje svog posla i vršenje drugog odgovarajućeg posla u I, II ili III kategoriju invalidnosti.
(2) U I kategoriju invalidnosti razvrstava se radnik potpuno nesposoban za vršenje svog posla i drugog odgovarajućeg posla, koji se profesionalnom rehabilitacijom ne može osposobiti za vršenje takvog posla.
(3) U II kategoriju invalidnosti razvrstava se radnik samo delimično sposoban za vršenje bilo svog bilo drugog odgovarajućeg posla, koji se profesionalnom rehabilitacijom ne može osposobiti za rad sa punim radnim vremenom na drugom odgovarajućem poslu.
(4) U III kategoriju invalidnosti razvrstava se radnik potpuno nesposoban ili samo delimično sposoban za vršenje svog posla, a koji je sposoban za rad sa punim radnim vremenom na drugom odgovarajućem poslu, ili se profesionalnom rehabilitacijom može osposobiti za takav rad.
Za osiguranike kod kojih je invalidnost nastupila u vezi sa učešćem na omladinskim radnim akcijama, kao i za lica iz čl. 6. i 7. ovog zakona, penzijski osnov od koga se određuje invalidska penzija utvrđuje se prema stručnoj, odnosno školskoj spremi, koju takva lica imaju ili za koju se spremaju.
(1) Invalidska penzija može iznositi najviše 85% od penzijskog osnova.
(2) Pri utvrđivanju procenata kojima se određuje invalidska penzija primenjuje se član 14. stav 2. ovog zakona.
3. Profesionalna rehabilitacija i zapošljavanje
Pravo na profesionalnu rehabilitaciju i pravo na zapošljavanje po osnovu invalidnosti zbog bolesti i povrede van posla stiču se pod uslovima povoljnijim od uslova propisanih za sticanje prava na invalidsku penziju.
Zapošljavanje invalida rada na poslovima, odnosno radnim mestima, za koja se traži stručna sprema niža od one koja odgovara poslovima, odnosno radnim mestima, za koja se invalidu rada obezbeđuje zapošljavanje može se vršiti samo po njegovom pristanku.
(1) Profesionalna rehabilitacija i zapošljavanje vrše se zavisno od stanja invalidnosti, preostale radne sposobnosti i opšteg zdravstvenog stanja invalida rada.
(2) Profesionalna rehabilitacija i zapošljavanje mogu se vršiti i u posebno obrazovanim organizacijama udruženog rada za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje (dalje: ustanove za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje invalida).
(3) Posebnim propisima utvrđuju se uslovi za osnivanje, zadaci, organizacija i finansiranje ustanova za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje invalida.
Zajednica, zajednice zdravstvenog osiguranja i druge samoupravne interesne zajednice, organizacije i društveno-političke zajednice preduzimaju mere za sprečavanje nastupanja invalidnosti i stvaraju uslove za rehabilitaciju i zapošljavanje invalida rada.
(1) Organizacija je dužna zadržati na radu, odnosno primiti na rad ili na profesionalnu rehabilitaciju invalida rada kod koga je invalidnost nastupila za vreme rada u organizaciji, ili obezbediti takvom invalidu rada odgovarajuće zaposlenje, odnosno profesionalnu rehabilitaciju kod druge organizacije.
(2) Odredbe stava 1. ovog člana shodno se primenjuju i na poslodavca.
(3) Zajednica obezbeđuje zapošljavanje i profesionalnu rehabilitaciju invalida rada za koga ne postoji obaveza organizacije, odnosno poslodavca, iz st. 1. i 2. ovog člana, kao i u slučajevima kada se zapošljavanje, odnosno profesionalna rehabilitacija, vrše pod posebnim uslovima.
(4) Zajednica vrši uvid u organizaciju odnosno kod poslodavca da li se profesionalna rehabilitacija i zapošljavanje invalida rada sprovode saglasno odredbama zakona, Statuta i opštih akata Zajednice.
(1) Troškove za naknade koje invalidima rada pripadaju po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju i troškove sprovođenja profesionalne rehabilitacije invalida rada snosi Zajednica.
(2) Troškove obezbeđivanja uslova za zapošljavanje i profesionalnu rehabilitaciju i podešavanje sredstava za rad posebnim potrebama i mogućnostima invalida rada snosi organizacija odnosno poslodavac. U ovim troškovima može da učestvuje i Zajednica.
(3) U troškovima Zajednice iz stava 1. ovog člana, uključujući i novčane naknade koje invalidima rada pripadaju po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, učestvuje organizacija, odnosno poslodavac:
- ako je invalidnost nastupila usled nesreće na poslu ili profesionalne bolesti, u visini jedne polovine troškova,
- ako je invalidnost nastupila delimično kao posledica nesreće na poslu ili profesionalne bolesti, a delimično kao posledica bolesti ili povrede van posla, u visini srazmernog dela troškova obračunatih za slučaj nesreće na poslu ili profesionalnog oboljenja. Srazmerni delovi troškova određuju se prema tome koliko su na ukupnu invalidnost uticale posledice prouzrokovane nesrećom na poslu ili profesionalnom bolešću, a koliko posledice prouzrokovane bolešću ili povredom van posla.
Radnika kod koga, usled teških uslova rada, nastupi slabljenje radne sposobnosti, organizacija je dužna da rasporedi na druge odgovarajuće poslove, odnosno radne zadatke ako je to, po oceni službe medicine rada, odnosno lekarske komisije, neophodno. Ako radnik na tom drugom poslu ostvaruje niži lični dohodak, ima pravo na novčanu naknadu pod uslovima i na način utvrđen opštim aktom organizacije.
Zajednica učestvuje u troškovima iz stava 1. ovog člana, ako je organizacija preduzela propisane mere zaštite na radu. Uslove, način i visinu ovog učešća utvrđuje Zajednica svojim samoupravnim opštim aktom.
Pravo na porodičnu penziju, pored lica navedenih u članu 26. Zakona o osnovnim pravima, imaju braća i sestre kao i druga deca koje je osiguranik uzeo na izdržavanje ako su bez oba roditelja ili ako imaju jednog ili oba roditelja a ovi su potpuno nesposobni za rad.
Porodična penzija može iznositi najviše 100% od osnova za određivanje porodične penzije.
5. Ostala prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja
(1) Osiguranici obezbeđuju pored prava iz Zakona o osnovnim pravima i sledeća prava:
1) pravo na dodatak za pomoć i negu i
2) pravo na profesionalnu rehabilitaciju dece - invalida.
(2) Zajednica određuje uslove za sticanje i ostvarivanje, kao i obim prava iz prethodnog stava ukoliko nisu određeni ovim zakonom.
(1) Licima koja imaju naročite zasluge na polju revolucionarne, političke, naučne i kulturne delatnosti ili naročite zasluge i uspehe na osnovu rada u privrednim i društvenim delatnostima i članovima njihovih porodica može se izuzetno priznati starosna, odnosno porodična penzija, bez obzira na uslove za sticanje ovog prava. Ovim licima može se penzija odrediti u iznosu većem od onoga koji bi im pripadao po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju.
(2) O izuzetnom priznavanju i određivanju starosne odnosno porodične penzije, odlučuje Skupština Socijalističke Republike Srbije ili organ koji ona odredi.
(3) Protiv akta iz prethodnog stava ne može se uložiti žalba niti pokrenuti upravni spor.
(4) Porodičnu penziju za slučaj smrti uživaoca izuzetne starosne penzije, kao i za slučaj promene u broju uživaoca izuzetne porodične penzije, određuje Zajednica u skladu sa opštim propisima, od iznosa penzije koja mu je do smrti pripadala.
(5) Uživaocima porodične penzije iz stava 4. ovoga člana može, umesto ove penzije, Skupština Socijalističke Republike Srbije ili organ koji ona odredi, izuzetno priznati penziju u smislu stava 1. ovog člana.
(1) Redovni članovi Srpske akademije nauka i umetnosti koji steknu pravo na penziju po odredbama Zakona o osnovnim pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja i ovog zakona, odnosno po propisima Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine ili Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosova imaju pravo na izuzetnu starosnu penziju.
(2) Pravo na izuzetnu starosnu penziju u smislu odredbe stava 1. ovog člana imaju i redovni članovi Srpske akademije nauka i umetnosti koji su stekli pravo na penziju pre stupanja na snagu ovog zakona.
(3) Penzija iz st. 1. i 2. ovog člana, izuzetno od odredbe člana 14. stav 1. ovog zakona, određuje se u visini 100% od penzijskog osnova, s tim da ovako određena penzija ne može iznositi manje od prosečnog ličnog dohotka radnika u Socijalističkoj Republici Srbiji van teritorija socijalističkih autonomnih pokrajina u prethodnoj godini, uvećanog za koeficijent 3,4.
(4) Članovi porodice osiguranika iz st. 1. i 2. ovog člana imaju pravo na porodičnu penziju, čija se visina određuje od iznosa penzije utvrđene u smislu stava 3. ovog člana i ostvaruje se po opštim propisima.
Osiguraniku - nosiocu "Partizanske spomenice 1941." čija penzija sa dodatkom uz penziju određena po Zakonu o osnovnim pravima i Zakonu o osnovnim pravima nosilaca "Partizanske spomenice 1941." iznosi manje od iznosa najmanjeg penzijskog osnova utvrđenog prema članu 38. stav 4. Zakona o osnovnim pravima, uvećanog za 36% (u daljem tekstu: garantovani iznos) pripada posebni dodatak.
Posebni dodatak određuje se u visini razlike između garantovanog iznosa i određene penzije sa dodatkom uz penziju.
Posebni dodatak određuje se svake godine posle donošenja propisa kojim se utvrđuje prosečan mesečni lični dohodak u Jugoslaviji za prethodnu godinu.
Članovima porodice osiguranika iz stava 1. ovog člana, koji imaju pravo na porodičnu penziju, pripada i posebni dodatak u istom procentu u kome se određuje porodična penzija.
Osiguraniku - učesniku narodnooslobodilačkog rata pre 9. septembra 1943. godine, koji je za vreme rata obavljao vojne ili političke dužnosti, ili zadatke od posebnog značaja za narodnooslobodilački pokret, odnosno odgovorne društveno-političke dužnosti posle rata (u daljem tekstu: borci narodnooslobodilačkog rata na odgovornim dužnostima) pri određivanju penzije uzima se penzijski osnov najmanje u visini garantovanog iznosa iz člana 29v ovog zakona.
Penzija određena po prethodnom stavu služi kao osnov za određivanje porodične penzije.
Penzija iz stava 1. i 2. ovog člana obavezno se usklađuje prema garantovanom iznosu iz člana 29b.
Garantovani iznos iz člana 29b odnosno penzija određena prema članu 29v mogu se izuzetno povećati do 20%.
(1) Za sticanje svojstva borca narodnooslobodilačkog rata na odgovornim dužnostima neophodan je kontinuitet aktivnosti u društveno-političkom radu.
(2) Izvršno veće Skupštine Socijalističke Republike Srbije propisuje koje se dužnosti smatraju odgovornim dužnostima u smislu člana 29v ovog zakona.
(3) Postupak za utvrđivanje svojstva borca narodnooslobodilačkog rata na odgovornim dužnostima iz člana 29v, kao i postupak za izuzetno povećanje garantovanog iznosa, odnosno penzije iz člana 29g ovog zakona, pokreće se na zahtev borca, odnosno zainteresovanog člana porodice umrlog borca narodnooslobodilačkog rata. U zahtevu se tačno naznačuju dužnosti i poslovi koje je borac obavljao u toku rata ili posle rata, u kom vremenu, kao i aktivnosti u društveno-političkom radu do podnošenja zahteva.
(4) Svojstvo borca narodnooslobodilačkog rata na odgovornim dužnostima iz stava 1. ovog člana i procent izuzetnog povećanja prema članu 29g ovog zakona utvrđuje komisija koju imenuje Izvršno veće Skupštine Socijalističke Republike Srbije.
(5) Rešenje komisije iz stava 4. ovog člana ne sadrži razloge. Protiv rešenja komisije nije dozvoljena žalba.
(6) Na osnovu rešenja komisije iz stava 4. ovog člana kojim je utvrđeno svojstvo borca narodnooslobodilačkog rata na odgovornim dužnostima, iz člana 29v, odnosno utvrđen procenat izuzetnog povećanja penzije, odnosno penzijskog osnova iz člana 29g ovog zakona, zainteresovano lice podnosi zahtev za određivanje penzije nadležnoj zajednici penzijskog i invalidskog osiguranja.
Učesnicima ranijih ratova - nosiocima "Albanske spomenice" i dobrovoljcima solunskog fronta Srpske vojske, utvrđuje se penzijski osnov i određuje visina penzije prema članovima 38, 39. i 42. Zakona o osnovnim pravima.
Ostalim učesnicima ranijih ratova koji su na osnovu navršenog penzijskog staža ostvarili penziju nižu od 85% od penzijskog osnova, iznos penzije obračunate prema navršenom penzijskom stažu povećava se za 30%, s tim da ne može da iznosi više od 85% od penzijskog osnova.
Učesnici ratova od 1912. do 1920. godine, u smislu stavova 1. i 2. ovog člana, su osiguranici i uživaoci penzija kojima se vreme provedeno u ovim ratovima računa u posebni staž u dvostrukom trajanju prema članovima 34. i 107. ovog zakona, ukoliko nisu učestvovali u neprijateljskim formacijama ili delovali protiv narodnooslobodilačkog pokreta.
Odredbe prethodnih stavova primenjuju se i pri određivanju porodične penzije.
Odredbe članova 29b, 29v, 29g, 29d i 29đ ovog zakona primenjuju se i na uživaoce penzija koji su ostvarili pravo na penziju pre stupanja na snagu ovog zakona.
Zajednica statutom i drugim opštim aktom bliže uređuje usklađivanje penzija sa ekonomskim kretanjima u skladu sa članom 34. Zakona o osnovnim pravima.
U staž osiguranja računa se vreme koje invalid rada provede do stupanja na profesionalnu rehabilitaciju.
Osiguraniku, uživaocu penzije i drugom licu u staž osiguranja računa se vreme od 15. maja 1945. godine do 31. decembra 1959. godine, provedeno na radu u članstvu seljačke radne zadruge na teritoriji Socijalističke Republike Srbije van teritorija socijalističkih autonomnih pokrajina ako mu je to bilo jedino ili glavno zanimanje.
U staž osiguranja ne računa se vreme koje je u toku trajanja odnosa u radu ili drugog rada osiguranik proveo:
1) na neplaćenom odsustvu dužem od 30 dana u kalendarskoj godini;
2) za vreme udaljenja sa rada (suspenzija) koje je trajalo duže od 30 dana ako je odnos u radu prestao isključenjem iz organizacije, kao i u istražnom zatvoru koji je trajao duže od 30 dana - osim ako je krivični postupak bio pravosnažnom odlukom obustavljen ili ako je osiguranik bio oslobođen optužbe, ili je optužba bila odbijena, ali ne zbog nenadležnosti;
3) na izdržavanju kazne zatvora duže od 30 dana.
(1) Staž osiguranja računa se s uvećanim trajanjem osiguranicima koji su proveli na radnim mestima:
1) na kojima je rad naročito težak i štetan po zdravlje - ukupno najmanje pet godina ili ukupno najmanje tri godine ako su vršeći poslove na takvim radnim mestima postali invalidi rada, ili su na osnovu člana 25. ovog zakona upućeni na drugi posao;
2) na kojima osiguranici, posle navršenja određenih godina života, ne mogu uspešno vršiti određenu profesionalnu delatnost - ukupno najmanje 10 godina.
(2) Utvrđivanje radnih mesta na kojima se staž osiguranja računa s uvećanim trajanjem, stepena uvećanja staža osiguranja na tim radnim mestima, kao i obima odgovarajućeg snižavanja starosne granice vrši se na osnovu dokumentacije, ocene i mišljenja odgovarajućih stručnih ustanova, odnosno organizacija.
Vreme koje je osiguranik proveo na vojnim dužnostima u sastavu oružanih snaga Srbije i Crne Gore i u sastavu oružanih snaga bloka država u kome su se nalazile Srbija i Crna Gora u ratovima od 1912. do 1920. godine, računa se u poseban staž u dvostrukom trajanju.
U Zajednici se vodi matična evidencija o osiguranicima i uživaocima prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja (u daljem tekstu: matična evidencija), na način utvrđen saveznim propisima.
Republički organ uprave nadležan za poslove rada propisuje obrasce prijava za vođenje matične evidencije o osiguranicima.
VI KORIŠĆENJE I PRESTANAK PRAVA IZ PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA
Penzija pripada od dana kad su ispunjeni uslovi propisani za sticanje prava na penziju ako je zahtev podnesen u roku od 6 meseci od ispunjenja tih uslova, a ako je zahtev podnesen po isteku tog roka od dana podnošenja zahteva, i za šest meseci unazad.
(1) Osiguraniku koji se u času podnošenja zahteva za starosnu penziju nalazi u odnosu u radu ili vrši delatnost po osnovu koje je osiguran, starosna penzija se isplaćuje od prvog narednog dana po prestanku odnosa u radu ili vršenja delatnosti.
(2) Osiguraniku koji zahtev za starosnu penziju podnese po prestanku odnosa u radu ili vršenja delatnosti po osnovu koje je bio osiguran, starosna penzija koja mu pripada za šest meseci unazad po članu 35. ovog zakona ne isplaćuje se za onaj period u kome je u tom razdoblju bio u odnosu u radu ili vršio delatnost po osnovu koje je osiguran.
(1) Prava stečena po osnovu invalidnosti pripadaju, ako zakonom nije drukčije određeno, od dana nastupanja invalidnosti.
(2) Osiguraniku koji prava iz invalidskog osiguranja ostvaruje na osnovu postupka pokrenutog u toku trajanja rada, invalidska penzija, odnosno novčane naknade u vezi sa korišćenjem prava na profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje, isplaćuju se od dana pravnosnažnosti rešenja o invalidnosti, odnosno od dana nastupanja invalidnosti ako je to za osiguranika povoljnije.
(3) Osiguraniku iz stava 2. ovog člana isplaćuje se od dana utvrđene invalidnosti do dana pravnosnažnosti rešenja kojim je priznato pravo po osnovu invalidnosti naknada ličnog dohotka po propisima o zdravstvenom osiguranju, ukoliko osiguranik za to vreme ne ostvaruje lični dohodak.
(4) Isplatu naknade ličnog dohotka po odredbama stava 3. ovog člana vrši zajednica zdravstvenog osiguranja. Zajednica zdravstvenog osiguranja naknađuje troškove ove isplate od Zajednice.
(5) Ako je osiguraniku iz stava 2. ovog člana isplaćen lični dohodak i posle dana pravnosnažnosti rešenja o invalidnosti, invalidska penzija isplaćuje se od prvog dana posle dana od koga mu je prestala isplata ličnog dohotka.
(6) Kad se prava po osnovu invalidnosti ostvaruju posle prestanka rada, a invalidnost je postojala pre podnošenja zahteva, invalidska penzija pripada od dana nastupanja invalidnosti, ali najviše za 6 meseci unazad od dana podnošenja zahteva, a novčane naknade u vezi sa korišćenjem prava na profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje pripadaju od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva.
Naknada za telesno oštećenje pripada od dana nastupanja oštećenja, ali najviše za 6 meseci unazad od dana pokretanja postupka, odnosno od dana podnošenja zahteva.
(1) Prava na invalidsku penziju i na novčanu naknadu traju dok postoji invalidnost, odnosno telesno oštećenje prema kome je pravo određeno.
(2) Ako u stanju invalidnosti, odnosno u stepenu telesnog oštećenja, nastupe promene usled kojih određeno pravo prestaje ili se menja, ili usled kojih nastupaju uslovi za sticanje nekog drugog prava, pravo prestaje ili se menja, odnosno stiče novo pravo od prvog dana narednog meseca posle dana nastale promene.
(3) Ako je promena u smislu stava 2. ovog člana utvrđena povodom zahteva invalida rada, a nastupila je pre podnošenja zahteva, pravo prestaje ili se menja, odnosno stiče novo pravo od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva, a ako je promena utvrđena po službenoj dužnosti - od prvog dana narednog meseca po donošenju rešenja o određivanju prava u vezi s utvrđenom promenom.
(1) Invalidu rada upućenom na profesionalnu rehabilitaciju pripadaju po tom osnovu novčane naknade ako je stupio na rehabilitaciju u roku određenom u rešenju o upućivanju na profesionalnu rehabilitaciju.
(2) Invalidu rada koji ne stupi na rehabilitaciju u određenom roku obustavlja se isplata novčane naknade do dana stupanja na rehabilitaciju, ako iz razloga, koji su van njegove volje nije bio sprečen da stupi na rehabilitaciju.
(1) Novčane naknade za vreme trajanja profesionalne rehabilitacije pripadaju invalidu rada:
1) koji je stupio na rehabilitaciju u određenom roku ili je stupio docnije zato što je usled razloga koji su van njegove volje, bio sprečen da stupi na rehabilitaciju u određenom roku;
2) kome je obustavljena isplata novčane naknade do stupanja na rehabilitaciju u smislu člana 39. ovog zakona pa se naknadno prijavio radi ponovnog upućivanja na rehabilitaciju u roku od godine dana od dana dostave prvog rešenja, ako stupi na rehabilitaciju u roku određenom novim rešenjem o upućivanju na rehabilitaciju.
(2) Pravo na novčanu naknadu pripada invalidu rada i kad u toku uživanja tog prava bude upućen na naknadno lečenje (medicinsku rehabilitaciju).
Invalid rada koji je stekao pravo na profesionalnu rehabilitaciju gubi to pravo ako ga ne koristi u određenom roku, a nije u tome sprečen razlozima koji su van njegove volje, i to:
1) ako ne stupi na profesionalnu rehabilitaciju u roku od godine dana od dana kad mu je dostavljeno rešenje o upućivanju na profesionalnu rehabilitaciju;
2) ako ne stupi na profesionalnu rehabilitaciju u roku određenom u rešenju o ponovnom upućivanju na rehabilitaciju u smislu člana 40. stav 1. tačka 2. ovog zakona.
(1) Invalidu rada kome je priznato pravo na zapošljavanje pripadaju po tom osnovu novčane naknade ako se prijavi nadležnoj zajednici za zapošljavanje u roku od 30 dana od dana kada je rešenje o priznavanju prava na zapošljavanje postalo konačno, odnosno od dana završetka profesionalne rehabilitacije.
(2) Invalidu rada koji se u roku iz stava 1. ovog člana ne prijavi radi zapošljenja nadležnom organu prestaje pravo na novčanu naknadu, osim kada je usled razloga koji su van njegove volje bio sprečen da se u propisanom roku prijavi radi zapošljenja.
(3) Invalidu rada koji se prijavio u propisanom roku nadležnoj Zajednici za zapošljavanje isplaćuje se novčana naknada za mesece u kojima se uredno javljao radi zapošljavanja, kao i za mesece u kojima je bio sprečen da se uredno javlja usled razloga koji su van njegove volje.
Invalidu rada koji je stekao pravo na zapošljavanje prestaje to pravo, kao i pravo na novčane naknade u vezi sa korišćenjem tog prava, ako ga ne koristi u određenom roku a nije sprečen u tome razlozima koji su van njegove volje, i to:
1) ako se ne prijavi radi zapošljavanja nadležnoj Zajednici za zapošljavanje u roku od godinu dana od dana kada je rešenje o priznavanju prava na zapošljavanje postalo konačno, odnosno od dana završetka profesionalne rehabilitacije;
2) ako ne stupi na posao koji mu je obezbeđen u roku od osam dana od dana kad mu je saopšteno da se upućuje na posao;
3) ako bez opravdanog razloga prekine odnos u radu na poslu koji mu je obezbeđen.
(1) Porodična penzija koristi se kao jedna penzija i kad je određena za više sauživalaca ukoliko sauživaoci ne zahtevaju da im se penzija isplaćuje odvojeno.
(2) Ako porodična penzija pripada samo članovima uže porodice ili samo članovima šire porodice, a neki od njih žive odvojeno, ukupna porodična penzija deli se na ravne delove.
(3) Ako penzija pripada i članovima uže porodice i članovima šire porodice, a neki od njih žive odvojeno, porodična penzija prethodno se podeli na deo koji pripada članovima uže porodice i deo koji pripada članovima šire porodice, pa se svaki deo dalje raspoređuje na ravne delove.
(4) Podela penzije u smislu ovog člana vrši se i kad se nekom od sauživalaca privremeno obustavi isplata porodične penzije kao i za vreme mirovanja prava koje pripada pojedinom članu porodice.
(1) Ako porodičnu penziju uživaju dva ili više članova porodice, pa nekom od njih prestane pravo na penziju, preostalim članovima koji imaju pravo na porodičnu penziju ponovo se određuje visina penzije. Tako određena penzija pripada od dana kada sauživaocu prestane pravo na penziju.
(2) Ako se isplaćivanje porodične penzije obustavi ili ako pravo koje pripada pojedinom članu porodice miruje, ne vrši se ponovno određivanje porodične penzije.
(3) Ako se udovi zbog zapošljenja ili korišćenja lične penzije ne isplaćuje porodična penzija koja joj pripada, ostalim članovima uže porodice isplaćuje se za to vreme porodična penzija u visini koja se određuje kao da udova nema pravo na porodičnu penziju.
Pravo na porodičnu penziju prestaje članu porodice kod koga usled nastale promene više ne postoje posebni uslovi od kojih zavisi sticanje i korišćenje toga prava.
(1) Stupanjem u brak prestaje pravo na porodičnu penziju:
1) udovi mlađoj od 45 godina, osim udovi koja je to pravo stekla ili zadržala zbog potpune nesposobnosti za privređivanje;
2) deci bez obzira na to da li su stupila u brak pre ili posle smrti osiguranika, odnosno uživaoca prava, osim deci koja su to pravo stekla ili zadržala zbog potpune i trajne nesposobnosti za rad, kao i deci koja se nalaze na redovnom školovanju.
(2) Udovi kojoj je stupanjem u novi brak prestalo pravo na porodičnu penziju, a po bračnom drugu iz novog braka nije stekla porodičnu penziju, uspostavlja se pravo na raniju porodičnu penziju pod uslovom:
1) da u času prestanka novog braka ima dece iz prvog braka koja uživaju porodičnu penziju;
2) da su još uvek ispunjeni uslovi pod kojima udova, s obzirom na godine života, ima pravo na porodičnu penziju.
(1) Uživaocu penzije koji stupi u odnos u radu ili obavlja samostalnu delatnost obustavlja se isplata penzije za vreme trajanja odnosa u radu, odnosno obavljanja samostalne delatnosti.
(2) Društvenim dogovorom zaključenim između Saveza sindikata Srbije, Republičke privredne komore, Republičke zajednice za zapošljavanje, Skupštine Socijalističke Republike Srbije i Zajednice može se predvideti mogućnost isplate penzije, odnosno dela penzije i za vreme zapošljenja, odnosno obavljanja samostalne delatnosti uživalaca penzije.
(1) Dospeli mesečni iznosi invalidske penzije, odnosno novčane naknade za telesno oštećenje, ne isplaćuju se uživaocu koji se bez opravdanog razloga u određenom roku ne odazove na poziv na pregled radi ponovnog utvrđivanja stanja invalidnosti ili stepena telesnog oštećenja - za sve vreme dok se ne odazove na poziv.
(2) Mesečni iznosi obustavljeni po prethodnom stavu isplaćuju se naknadno uživaocu koji se odazove na poziv u roku od mesec dana od dana određenog za pregled.
(3) Uživaocu koji se odazove na poziv po isteku roka od mesec dana iz stava 2. ovog člana obustavljeni mesečni iznosi primanja ne isplaćuju se, a isplata primanja uspostavlja se od prvog dana narednog meseca posle odazivanja na poziv.
Pravo na penziju ostvaruju osiguranici koji su sami obveznici plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje pod uslovom da su doprinosi u celini uplaćeni.
Uživaocu penzije i novčane naknade za telesno oštećenje - inostranom državljaninu koji se iseli na stalan boravak u inostranstvo penzija se isplaćuje u inostranstvu ako sa odnosnom državom postoji sporazum o plaćanju penzija u inostranstvu ili ako odnosna država priznaje takvo pravo jugoslovenskim državljanima.
(1) Ako osiguranik, odnosno uživalac penzije, stekne pravo na dve ili više penzija, može uživati samo jednu od tih penzija - po sopstvenom izboru.
(2) Izuzetno od odredbe prethodnog stava, deca čija su oba roditelja umrla mogu koristiti pravo na porodičnu penziju po osnovu oba roditelja do visine koju utvrđuje Zajednica.
(1) Uživalac prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja dužan je prijaviti svaku promenu koja je od uticaja na pravo ili na obim korišćenja toga prava.
(2) Prijava u smislu prethodnog stava podnosi se u roku od 15 dana od dana nastale promene.
(1) Penzija može biti predmet izvršenja i obezbeđenja do trećine, a za potraživanje izdržavanja utvrđenog sudskom odlukom ili poravnanjem do polovine.
(2) Novčana naknada za telesno oštećenje ne može biti predmet izvršenja i obezbeđenja.
(1) Penzija i novčana naknada za telesno oštećenje određuje se u mesečnom iznosu i isplaćuju svakog meseca unapred.
(2) Dospeli mesečni iznosi penzije koji nisu mogli biti isplaćeni zbog okolnosti koje je prouzrokovao uživalac penzije naknadno će se isplatiti najviše za 3 godine unatrag računajući od dana kad, po prestanku delovanja tih okolnosti, uživalac penzije podnese zahtev za isplatu.
Pri rešavanju o pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja primenjuju se odredbe Zakona o opštem upravnom postupku ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
(1) Rešenja o pravima koja se ostvaruju po osnovu invalidnosti i telesnog oštećenja donose se po prethodno pribavljenom nalazu, oceni i mišljenju nadležnog stručnog organa.
(2) Konačan nalaz, ocena i mišljenje nadležnog stručnog organa ne mogu se menjati na osnovu iste medicinske dokumentacije i stanja osiguranika.
(3) Zajednica određuje stručne organe za davanje nalaza, ocene i mišljenja iz prethodnog stava i utvrđuje postupak za njihov rad.
(1) Ako se, posle donošenja rešenja protiv koga nema redovnog pravnog sredstva u upravnom postupku, sazna za nove činjenice, ili se nađe ili stekne mogućnost da se upotrebe novi dokazi koji bi, sami ili u vezi sa već izvedenim i upotrebljenim dokazima, mogli dovesti do drukčijeg rešenja da su te činjenice, odnosno dokazi, bili izneti ili upotrebljeni u ranijem postupku, može se, izuzetno od uslova koji se u tim slučajevima po Zakonu o opštem upravnom postupku traže za pokretanje obnove postupka, pokrenuti obnova postupka u stvarima iz penzijskog i invalidskog osiguranja i kad je propušteno da se u ranijem postupku iznese koja od tih činjenica, odnosno dokaza. Obnova postupka u ovom slučaju pokrenuće se bez obzira na rokove koji su predviđeni u Zakonu o opštem upravnom postupku za traženje obnove postupka, odnosno pokretanje tog postupka. Obnova postupka pokreće se na zahtev stranke ili po službenoj dužnosti.
(2) Ako je zahtev za obnovu postupka podnet, odnosno postupak obnove pokrenut u roku od pet godina od dana dostavljanja rešenja stranci, u postupku obnove primenjuju se propisi koji su važili u vreme donošenja rešenja. Ako je zahtev podnet, odnosno postupak obnove pokrenut po isteku tog roka, u postupku obnove primenjuju se propisi koji važe u vreme podnošenja zahteva za obnovu postupka, odnosno u vreme pokretanja tog postupka po službenoj dužnosti.
(3) Prava utvrđena rešenjem donetim u postupku obnovljenom u smislu stava 1. ovog člana pripadaju od prvog dana narednog meseca od dana podnošenja zahteva za obnovu postupka, odnosno od dana donošenja rešenja u obnovljenom postupku pokrenutom po službenoj dužnosti.
(1) Pravosnažno rešenje može se izmeniti novim rešenjem ako je prvim rešenjem povređen zakon na štetu stranke ili ako je o nekom pravnom pitanju docnije zauzeto stanovište povoljnije za stranku.
(2) Novo rešenje će se doneti i ako se sazna za činjenice koje su od uticaja na pravo stranke a koje su nastupile posle donošenja rešenja.
(3) Pravo koje pripada stranci po rešenju donetom u smislu st. 1. i 2. ovog člana teče od prvog dana narednog meseca od dana kada je stranka podnela zahtev za pokretanje postupka a ako je postupak pokrenut po službenoj dužnosti - od prvog dana narednog meseca od dana donošenja novog rešenja.
(4) Ako se posle donošenja konačnog rešenja ponovo rešava o pravu stranke na osnovu činjenica iz stava 2. ovog člana, primeniće se radi donošenja novog rešenja propisi koji važe u vreme pokretanja postupka.
(1) Rešenje prvostepenog organa kojim se priznaje ili određuje pravo iz penzijskog i invalidskog osiguranja, podleže reviziji.
(2) U vršenju revizije može se ispitivati pravilnost nalaza, ocene i mišljenja koje daju stručni organi iz člana 57. ovog zakona.
(1) Reviziju vrši drugostepeni organ po službenoj dužnosti.
(2) Revizija ne odlaže izvršenje rešenja.
(3) Ako je protiv rešenja prvostepenog organa izjavljena žalba, o reviziji i žalbi rešava se istim rešenjem.
Ako revizija rešenja koje je postalo konačno zbog toga što nije izjavljena žalba ne bude izvršena u roku od tri meseca od dana isteka roka za žalbu, smatra se da je revizija izvršena i data saglasnost na rešenje.
(1) U vršenju revizije drugostepeni organ može na prvostepeno rešenje dati saglasnost, može ga izmeniti, ili ga može poništiti odnosno ukinuti.
(2) Organ čije je rešenje u reviziji poništeno ili ukinuto, donosi novo prvostepeno rešenje.
(3) Novo prvostepeno rešenje podleže reviziji, u kojoj se ispituje samo da li je novo rešenje u skladu sa razlozima zbog kojih je ranije prvostepeno rešenje poništeno ili ukinuto.
(1) Rešenje doneto u vršenju revizije, ako je njime prvostepeno rešenje izmenjeno, ima svojstvo upravnog akta protiv koga se može voditi upravni spor.
(2) Upravni spor ne može se voditi protiv rešenja donetog po žalbi, ako je tim rešenjem u vršenju revizije prvostepeno rešenje poništeno ili ukinuto, kao ni protiv rešenja kojim je u vršenju revizije prvostepeno rešenje poništeno ili ukinuto.
Protiv drugostepenog rešenja o pravima iz penzijskog i invalidskog osiguranja može se pokrenuti upravni spor.
Skupština Socijalističke Republike Srbije određuje posebnu komisiju za izuzetno priznavanje prava na starosnu penziju boraca narodnooslobodilačkog rata iz člana 36. stav 2. Zakona o osnovnim pravima.
VIII PENZIJSKO I INVALIDSKO OSIGURANJE LICA KOJA VRŠE SAMOSTALNU DELATNOST
Odredbe ovog zakona primenjuju se i na lica osigurana po osnovu vršenja samostalne delatnosti (član 4) ako nije drukčije određeno ovim zakonom ili ugovorima o penzijskom i invalidskom osiguranju tih lica (u daljem tekstu: ugovor) kao i ako osiguranje tih lica nije regulisano posebnim zakonom.
Za lica koja vrše samostalnu delatnost prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ne mogu se ustanoviti pod povoljnijim uslovima nego što je Zakonom o osnovnim pravima, ovim zakonom i aktima Zajednice predviđeno za penzijsko i invalidsko osiguranje radnika.
Zajednica utvrđuje osnove za plaćanje doprinosa i određivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja lica osiguranih po osnovu vršenja samostalnih delatnosti.
(1) Lica osigurana po osnovu vršenja samostalnih delatnosti mogu ostvariti prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja tek po prestanku vršenja te delatnosti i kad su svi dospeli doprinosi uplaćeni.
(2) Izuzetno od prethodnog stava osiguranici koji vrše samostalnu umetničku delatnost mogu ostvariti penziju i bez dokaza o prestanku vršenja te delatnosti.
IX DOBROVOLJNO PENZIJSKO I INVALIDSKO OSIGURANJE
(1) Dobrovoljnim penzijskim i invalidskim osiguranjem osiguranici obezbeđuju, na osnovu posebnih ulaganja, sebi i članovima svojih porodica pravo u većem obimu od obima koji se obezbeđuje propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, a ostala lica sebi i članovima svojih porodica obezbeđuju penziju.
(2) Dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje uvodi Zajednica kao posebno osiguranje odvojeno od obaveznog penzijskog i invalidskog osiguranja.
(1) Osiguranici u okviru Zajednice obezbeđuju sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje.
(2) Osiguranici i uživaoci penzija u okviru Zajednice:
- donose i sprovode planove i programe razvoja;
- uređuju način i postupak ostvarivanja prava;
- ustanovljavaju druga prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja;
- obezbeđuju uslove za korišćenje i sprovođenje penzijskog i invalidskog osiguranja, za unapređivanje invalidske zaštite i za sprečavanje nastupanja invalidnosti, u skladu sa dostignućima savremene nauke;
- vrše druge poslove od zajedničkog interesa u oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja.
(1) Radi unapređivanja penzijskog i invalidskog osiguranja i razvijanja samoupravnih odnosa, Zajednica sarađuje sa drugim samoupravnim interesnim zajednicama, društveno-političkim zajednicama, društveno-političkim i društvenim organizacijama, organizacijama udruženog rada i drugim samoupravnim organizacijama i zajednicama.
(2) Samoupravne interesne zajednice mogu se udruživati u šire samoupravne interesne zajednice i osnivati saveze i druga udruženja samoupravnih interesnih zajednica, kao i uspostavljati druge oblike međusobne saradnje.
Osnovna zajednica osniva se samoupravnim sporazumom o osnivanju osnovne zajednice.
(1) Osiguranici i uživaoci penzija ostvaruju u osnovnoj zajednici samoupravna prava utvrđena Samoupravnim sporazumom o osnivanju osnovne zajednice i Statutom osnovne zajednice, u skladu sa Samoupravnim sporazumom i Statutom Zajednice i upravljaju sredstvima u obimu i na način utvrđen ovim aktima.
(1) Zajednica ima Skupštinu koja upravlja poslovima Zajednice.
(2) Skupštinu Zajednice čine delegati iz reda članova delegacija osnovnih organizacija udruženog rada i drugih organizacija i zajednica, kao i delegati iz reda članova posebnih delegacija uživalaca penzija, ugovornih osiguranika i radnika zaposlenih kod poslodavaca.
(3) Samoupravnim sporazumom određuje se broj delegata u Skupštini zajednice i način njihovog izbora i opoziva.
(4) Mandat delegata u Skupštini Zajednice traje četiri godine, odnosno onoliko koliko traje mandat članova delegacije.
Izbor delegata u Skupštini Zajednice vrši se u skladu sa pravilima koje donose Socijalistički savez radnog naroda Srbije i Savez sindikata Srbije.
(1) Skupština Zajednice bira izvršni organ iz reda delegata u Skupštini i poverava mu vršenje određenih izvršnih funkcija.
(2) Izvršni organ odgovara Skupštini Zajednice za vršenje izvršnih funkcija u skladu sa opštim aktima Zajednice.
(1) Zajednica ima inokosni organ koga imenuje i razrešava Skupština Zajednice u skladu sa Samoupravnim sporazumom.
(2) Ako inokosni organ bude imenovan iz reda delegata u Skupštini Zajednice prestaje mu mandat delegata u Skupštini.
(3) Skupština Zajednice imenuje inokosni organ uz saglasnost Skupštine Socijalističke Republike Srbije.
(4) Inokosni organ se imenuje na vreme od četiri godine.
(5) Isto lice može se imenovati za inokosnog organa najviše dva puta uzastopno, a izuzetno, po posebnom postupku utvrđenom Statutom - za još jedan mandatni period.
(6) Inokosni organ vrši poslove koji su određeni Samoupravnim sporazumom, Statutom i drugim aktima Zajednice, stara se o izvršenju opštih i drugih akata Skupštine i njenog izvršnog organa, i vrši druge poslove koje mu poveri Skupština i izvršni organ.
(1) Zajednica obrazuje sama ili zajedno sa drugim samoupravnim interesnim zajednicama stručnu službu za vršenje finansijskih, administrativnih i drugih stručnih i tehničkih poslova.
(2) Zajednica i radna zajednica stručne službe, u skladu sa Statutom i drugim opštim aktima Zajednice, ugovorom uređuje međusobna prava i obaveze.
(1) Samoupravnim sporazumom, utvrđuju se poslovi Zajednice i osnovi organizacije upravljanja u Zajednici.
(2) Skupština Zajednice donosi Statut Zajednice kojim uređuje prava i obaveze osiguranika i uživalaca penzija, unutrašnju organizaciju Zajednice, delokrug organa upravljanja i njihove međusobne odnose i druga pitanja od interesa za rad i poslovanje Zajednice.
(3) Statut Zajednice donosi se u skladu sa Samoupravnim sporazumom.
(4) Samoupravni sporazum i Statut Zajednice potvrđuje Skupština Socijalističke Republike Srbije.
(1) Zajednica ima organ samoupravne kontrole čiji se članovi biraju na način na koji se biraju delegati u Skupštini Zajednice.
(2) Samoupravnim sporazumom i drugim opštim aktima Zajednice uređuju se zadaci, sastav i način rada samoupravne kontrole.
(1) Rad Zajednice je javan.
(2) Samoupravnim sporazumom uređuje se način obezbeđivanja javnosti rada.
Xa ODNOSI DRUŠTVENO-POLITIČKIH ZAJEDNICA I ZAJEDNICE
Skupština Zajednice podnosi Skupštini Socijalističke Republike Srbije godišnji izveštaj o svom radu, politici sprovođenja penzijskog i invalidskog osiguranja i o ostvarivanju samoupravnih prava i prava na penziju i drugih prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.
(1) Ako se u Zajednici ne donese odluka o određivanju stope doprinosa programu razvoja i o drugim pitanjima od kojih bitno zavisi rad Zajednice, Skupština Socijalističke Republike Srbije upozoriće Zajednicu da do određenog roka donese odgovarajući akt.
(2) Ako Zajednica ne donese akt u roku iz prethodnog stava, Skupština Socijalističke Republike Srbije doneće odluku kojom se privremeno rešava to pitanje do donošenja odgovarajućeg akta.
(1) Republički organ uprave nadležan za poslove penzijskog i invalidskog osiguranja vrši nadzor nad zakonitošću opštih akata Zajednice i nadzor nad zakonitošću rada njene stručne službe i predlaže nadležnim organima da obustave od izvršenja opšta akta koja nisu u saglasnosti sa Ustavom ili zakonom.
(2) Izvršno veće Skupštine Socijalističke Republike Srbije ima pravo da do odluke Ustavnog suda Srbije obustavi izvršenje opšteg akta Zajednice ako smatra da nije u saglasnosti sa Ustavom ili zakonom.
XI FINANSIRANJE PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA
(1) Iz sredstava Zajednice podmiruju se rashodi za:
1) isplatu penzija, novčanih naknada za telesno oštećenje i drugih obaveza prema osiguranicima po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja;
2) rehabilitaciju i zapošljavanje invalida rada i dece invalida;
3) unapređivanje invalidske zaštite i prevenciju invalidnosti u skladu sa dostignućima savremene nauke;
4) doprinos za zdravstvenu zaštitu penzionera i druge doprinose;
5) izgradnju stanova za penzionere;
6) pomaganje oporavka penzionera;
7) naučnoistraživački rad radi unapređivanja penzijskog i invalidskog osiguranja;
8) vršenje poslova sprovođenja penzijskog i invalidskog osiguranja;
9) druge obaveze Zajednice.
(2) Doprinos za zdravstvenu zaštitu penzionera utvrđuje se samoupravnim sporazumom koji zaključuju zajednice zdravstvenog osiguranja i Zajednica.
(3) Do zaključivanja samoupravnog sporazuma iz prethodnog stava doprinos za zdravstvenu zaštitu uživalaca penzije utvrđuje se po jedinstvenoj proporcionalnoj stopi koja ne može biti veća od preračunate neto stope doprinosa za zdravstveno osiguranje na lični dohodak.
(4) Sredstva Zajednice za podmirenje rashoda iz stava 1. ovog člana koriste se u skladu sa planovima i programima koje donosi Skupština Zajednice.
Sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje obezbeđuju se iz:
1) doprinosa iz ličnog dohotka radnika;
2) doprinosa iz dohotka organizacija udruženog rada;
3) sredstava Republike;
4) kamata na uložena sredstva i
5) ostalih prihoda.
Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje su:
1) doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje iz ličnog dohotka radnika;
2) doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje iz dohotka organizacija udruženog rada;
3) dodatni doprinos za staž osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem i
4) dodatni doprinos za invalidsko osiguranje.
Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje određuju se tako da se sredstvima koja se ostvaruju doprinosima, zajedno sa ostalim prihodima, obezbeđuje izvršenje obaveza Zajednice, obrazuje rezerva i potreban nivo obrtnih sredstava.
(1) Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje iz ličnog dohotka radnika obračunava se od ličnog dohotka u kome su sadržani doprinosi i porezi koji se plaćaju iz ličnog dohotka radnika.
(2) Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje iz ličnog dohotka radnika obračunava se i od drugih primanja koja služe za utvrđivanje penzijskog osnova.
(3) Zajednica može za pojedine kategorije osiguranika da odredi doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje iz ličnog dohotka radnika u stalnim iznosima.
(1) Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje iz ličnog dohotka radnika određuje se na osnovu očekivanih obaveza i prosečnih troškova u sprovođenju penzijskog i invalidskog osiguranja po jedinstvenoj stopi.
(2) Doprinos iz stava 1. ovog člana plaćaju organizacije iz sredstava iz kojih isplaćuju lične dohotke radnika, ako zakonom za pojedine kategorije osiguranika nije drukčije određeno, a poslodavci iz svojih sredstava za radnike kod njih zapošljene.
(1) Doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje iz dohotka organizacija udruženog rada obračunava se od iste osnovice od koje se plaća porez iz dohotka organizacija udruženog rada.
(2) Organizacija koja ne utvrđuje dohodak u smislu prethodnog stava obavezna je da obračunava i uplaćuje doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje iz ličnog dohotka radnika po uvećanoj stopi koja odgovara doprinosima za penzijsko i invalidsko osiguranje iz člana 72. tač. 1. i 2. ovog zakona.
(1) Dodatni doprinos za staž osiguranja koji se računa s uvećanim trajanjem služi za pokrivanje uvećanih obaveza penzijskog i invalidskog osiguranja koje nastaju po osnovu ovog prava.
(2) Doprinos iz prethodnog stava utvrđuje se za radnike na radnim mestima na kojima se vreme provedeno na takvim poslovima računa u staž osiguranja s uvećanim trajanjem, a starosna penzija stiče sa smanjenom starosnom granicom.
(3) Stope ovog doprinosa određuju se prema stopi doprinosa iz člana 72. stav 1. tač. 1. i 2. ovog zakona čija je visina srazmerna stepenu uvećanja efektivnog staža osiguranja na pojedinim radnim mestima.
(4) Dodatni doprinos za staž osiguranja koji se računa s uvećanim trajanjem obračunava se od neto ličnog dohotka radnika zapošljenih na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa s uvećanim trajanjem, a plaća ga obveznik uplate doprinosa iz dohotka.
(1) Dodatni doprinos za invalidsko osiguranje služi za pokrivanje obaveza invalidskog osiguranja koje nastaju u vezi s invalidnošću iznad utvrđenog proseka u određenoj grani ili oblasti.
(2) Doprinos iz prethodnog stava određuje Zajednica po diferenciranim stopama, zavisno od objektivnih uslova rada i preduzetih mera koji utiču na invalidiziranje radnika u pojedinim granama privredne delatnosti.
(3) Dodatni doprinos za invalidsko osiguranje obračunavaju organizacije od neto ličnog dohotka ostvarenog za rad u redovnom radnom vremenu, za rad duži od punog radnog vremena i po osnovu građansko-pravnog odnosa, a plaća ga obveznik uplate iz dohotka.
(Brisan)
(1) Doprinose obračunavaju i uplaćuju:
1) organizacije za osiguranike u njima zapošljene;
2) poslodavci - za osiguranike kod njih zapošljene;
3) lica koja su po ovom zakonu i drugim propisima ili na osnovu ugovora dužna da za sebe plaćaju doprinos;
4) organizacije koje prijavljuju na osiguranje lica iz čl. 4. do 7. ovog zakona.
(2) Zajednica donosi bliže propise o obavezi prijavljivanja na osiguranje.
(1) Stope doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje određuje Zajednica uz prethodno pribavljeno mišljenje Skupštine Socijalističke Republike Srbije.
(2) Zajednica je dužna da razmotri dostavljeno mišljenje na sednici kada odlučuje o stopama doprinosa.
(3) Organ iz stava 1. ovog člana obaveštava Zajednicu o svom mišljenju u roku od 30 dana od dana dostavljanja predloga odluke.
(1) Stope doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje određuje se u skladu sa proporcijama utvrđenim društvenim planom Socijalističke Republike Srbije i merama ekonomske politike.
(2) Stope doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje utvrđuju se za period srednjoročnog plana društveno-ekonomskog razvoja, a izuzetno za period od jedne godine.
(3) Odluke o stopana doprinosa moraju biti donete i objavljene pre početka one kalendarske godine u kojoj počinje njihova primena. Ako do toga roka odluke nisu donete primenjivaće se stope koje su važile u prethodnom periodu.
(1) Republika obezbeđuje sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje radi pokrivanja obaveza penzijskog i invalidskog osiguranja koje nastaju priznavanjem i određivanjem penzija pod posebnim uslovima, i to:
- određivanje izuzetnih penzija (članovi 29. i 29a ovog zakona);
- računanjem vremena provedenog u prvom svetskom ratu u dvostrukom trajanju, izjednačavanje ovih učesnika u pravima na penziju sa borcima narodnooslobodilačkog rata pre 9. septembra 1943. godine (članovi 29e i 34. ovog zakona);
- određivanjem posebnog dodatka nosiocima "Partizanske spomenice 1941.", penzijskog osnova borcima narodnooslobodilačkog rata pre 9. septembra 1943. godine, porodičnih penzija ovih boraca kao i procentualno povećanje garantovanog iznosa i penzija (članovi 29b, 29v, 29g, 29đ i 29e ovog zakona);
- priznavanjem prava stranim državljanima (član 6. stav 3. ovog zakona);
- priznavanjem prava licima koja nemaju svojstvo osiguranika (član 7. ovog zakona); i
- povoljnijim određivanjem penzija učesnicima narodnooslobodilačkog rata pre 9. septembra 1943. godine (član 103. ovog zakona).
Zajednica donosi bliže propise o utvrđivanju osnova i načinu obračunavanja i plaćanja doprinosa, ukoliko to ovim zakonom nije propisano.
(Brisan)
(1) Potraživanje doprinosa zastareva za pet godina, računajući od kraja godine u kojoj je dospela obaveza plaćanja.
(2) Tok zastarelosti prekida se svakom službenom radnjom izvršenom radi utvrđivanja obaveze plaćanja doprinosa ili naplate, koja je na propisani način stavljena do znanja obvezniku. Posle svakog prekida roka zastarelosti počinje da teče novi rok zastarelosti. U svakom slučaju, zastarelost nastupa istekom deset godina od dana kada je počela prvi put da teče.
U pogledu obračunavanja i naplaćivanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje, jemstva, kamate, oslobađanja, kaznenih mera, pravnih sredstava i ostalog što se odnosi na obračunavanje i naplaćivanje doprinosa, shodno se primenjuju odgovarajuće odredbe propisa o porezima građana odnosno propisa o oporezivanju organizacija udruženog rada ukoliko to ovim zakonom nije drukčije određeno.
Zajednica ima pravo da vrši pregled knjiga i evidencija kod poslodavaca radi kontrole pravilnosti obračunavanja i plaćanja doprinosa i radi kontrole ostvarivanja prava osiguranika.
Ako se prilikom kontrole utvrdi da obveznik uplate doprinosa iz stava 1. ovog člana nije u propisanom roku uplatio dospele doprinose, Zajednica izdaje rešenje obvezniku da u roku od osam dana od njegovog prijema uplati doprinose sa propisanom kamatom.
Obveznik iz stava 1. ovog člana može u roku od osam dana od dana dostavljanja rešenja da izjavi prigovor. Potraživanje po osnovu rešenja protiv koga je izjavljen prigovor Zajednica ostvaruje tužbom.
Rešenje na koje nije izjavljen prigovor postaje izvršno. Izvršenje ovog rešenja vrši se kod nadležnog suda.
Zajednica ima pravo da vrši pregled knjiga i evidencija kod društvenih pravnih lica - korisnika društvenih sredstava, radi kontrole ostvarivanja prava osiguranika.
Ako prilikom kontrole iz stava 1. ovog člana Zajednica utvrdi da nije pravilno izvršeno obračunavanje i plaćanje doprinosa podneće zahtev nadležnoj organizacionoj jedinici Službe društvenog knjigovodstva da preduzme mere iz svoje nadležnosti radi naplate doprinosa.
(1) Naknada štete pričinjena Zajednici, odnosno povraćaj nezakonito i nepravilno izvršenih isplata penzija i drugih prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja vrši se po pravilima imovinskog prava.
(2) Kada je šteta pričinjena davanjem iz penzijskog i invalidskog osiguranja u vezi sa invalidnošću, telesnim oštećenjem ili smrću osiguranika, prouzrokovanih protivpravnim radnjama ili propustima, za štetu se odgovara bez obzira na to što je rizik invalidnosti, telesnog oštećenja i smrti obuhvaćen penzijskim i invalidskim osiguranjem, pri čemu se ne uzima u obzir iznos uplaćenog doprinosa za to osiguranje niti dužina navršenog penzijskog staža.
(1) Zahtevom za naknadu štete može se obuhvatiti ukupan iznos štete ili iznos dela štete koji se odnosi na određeni protekli vremenski period (kalendarska godina ili kraće vremensko razdoblje).
(2) Zajednica može zahtevati da se šteta koja se sastoji u obavezi na plaćanje invalidske i porodične penzije kao i drugog trajnog novčanog davanja naknadi u jednom ukupnom iznosu. Ovaj iznos obračunava se prema visini priznate penzije i prema verovatnom prosečnom trajanju korišćenja penzije na području Zajednice, što na osnovu statističkih podataka utvrđuje Zajednica.
(3) Zajednica ima pravo zahtevati naknadu štete i neposredno od osiguravajućeg zavoda (organizacije za osiguranje) kod kojeg su štetnici zakonski obavezno osigurani od odgovornosti za štetu pričinjenu trećim licima saglasno propisima o obaveznom osiguranju.
(1) Organizacija ili drugo pravno lice kazniće se za prekršaj novčanom kaznom do 10.000 dinara:
1) ako uskrati davanje podataka osiguraniku, uživaocu penzije ili Zajednici ili protivno važećim propisima utvrdi lični dohodak i staž osiguranja koje je osiguranik ostvario u protekloj kalendarskoj godini, ili osiguraniku da netačno obaveštenje, ili da netačne podatke za utvrđivanje činjenica važnih za utvrđivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ili sprečava uviđaj na licu mesta ili pregled poslovnih knjiga i evidencija koje se odnose na podatke u vezi sa penzijskim osiguranjem;
2) ako davanjem neistinitih podataka, odnosno isprava, omogući osiguranom ili drugom licu korišćenje prava koja mu po ovom zakonu ne pripadaju uopšte ili ne pripadaju u tom obimu;
3) ako za osiguranika ne podnese ili ne podnese u roku prijave predviđene propisima o matičnoj evidenciji ili podnese prijave sa netačnim podacima;
4) ako ne izvršava obaveze u vezi sa profesionalnom rehabilitacijom i zapošljavanjem invalida rada;
5) ako ne podnese prijavu o stupanju na posao uživaoca penzije;
6) ako ne vodi ili neuredno vodi propisane evidencije o osiguranicima, uključujući posebne evidencije o invalidima rada;
7) ako ne uplati dospeli doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje u propisanom roku ili ga ne uplati u punom iznosu.
(2) Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u organizaciji ili drugom pravnom licu novčanom kaznom do 1.000 dinara.
Poslodavac koji učini radnje iz člana 91. ovog zakona kazniće se za prekršaj novčanom kaznom do 5.000 dinara.
(1) Strukovne i druge organizacije ovlašćene za zastupanje osiguranih pripadnika samostalnih delatnosti kazniće se za prekršaj iz člana 91. ovog zakona novčanom kaznom do 3.000 dinara ako ne izvrše obaveze određene zakonom ili ugovorom o ustanovljenju, odnosno sprovođenju osiguranja osiguranih pripadnika samostalnih delatnosti koje one zastupaju.
(2) Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za prekršaj i odgovorno lice u strukovnoj ili drugoj organizaciji novčanom kaznom do 1.000 dinara.
XIV PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
(1) Uživaocima prava iz člana 28. stav 1. ovog zakona obezbeđuju se ta prava najmanje u iznosu koji im je pripadao na dan 31. decembra 1972. godine.
(2) Odredbe prethodnog stava primeniće se i na lica koja ostvare pravo po odredbama čl. 68. i 70. Zakona o osnovnim pravima.
(Brisan)
Članovi porodice umrlog osiguranika, odnosno uživaoca prava, koji po propisima važećim do 31. decembra 1972. godine nisu mogli steći pravo na porodičnu penziju, odnosno kojima to pravo nije priznato zbog toga što nisu ispunjavali posebne uslove propisane za određene članove porodice, stiču pravo na porodičnu penziju ako ispunjavaju ovim zakonom propisane uslove za sticanje porodične penzije.
Lica koja posle 1. januara 1965. godine nisu imala svojstvo osiguranika stiču pravo na starosnu penziju:
1) sa navršenih 40 (muškarac), odnosno 35 godina penzijskog staža (žena) bez obzira na godine života;
2) sa navršenih 60 godina života (muškarac), odnosno 55 godina života (žena), ako su bilo kada navršili penzijski staž od najmanje 25 godina;
3) sa navršenih 65 godina života (muškarac), odnosno 60 godina života (žena) ako imaju penzijski staž od najmanje 20 godina ili penzijski staž od najmanje 15 godina s tim ako imaju gustinu staža osiguranja utvrđenu Zakonom o osnovnim pravima, odnosno društvenim dogovorom zaključenim na osnovu tog zakona.
Članovi porodice lica koje nije imalo svojstvo osiguranika posle 1. januara 1965. godine mogu steći pravo na porodičnu penziju po jednom od sledećih uslova:
1) ako je umrlo lice po osnovu koga se ostvaruje pravo na porodičnu penziju ispunilo uslove penzijskog staža, odnosno penzijskog staža i staža osiguranja iz člana 96. ovog zakona;
2) ako je umrlo lice imalo najmanje 10 godina staža osiguranja navršenog posle 15. maja 1945. godine.
(1) Za lica koja nisu ostvarila lični dohodak odnosno naknade ličnog dohotka posle 1. januara 1966. godine, penzijski osnov se utvrđuje u zavisnosti od kategorije radnog mesta i dužine penzijskog staža.
(2) Odredba prethodnog stava primenjivaće se i prilikom određivanja starosne i porodične penzije u slučajevima kada je posle 1. januara 1966. godine ostvarivan lični dohodak, odnosno naknada ličnog dohotka ali ne u trajanju propisanom u članu 10. stav 2. Zakona o osnovnim pravima.
Do donošenja odluka o stopama doprinosa iz člana 72. ovog zakona primenjivaće se stope doprinosa određene po propisima koji su bili na snazi do 31. decembra 1972. godine, s tim što će se postojeći osnovni doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje plaćati po stopi od 10,83% od propisanih osnovica.
Izuzetno od odredbe člana 82. stav 3. Zakona, odluka o stopi doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za 1981. godinu može se doneti i u toku te godine.
(1) Osiguranik može ostvariti pravo na prevremenu starosnu penziju kada navrši najmanje 35 godina penzijskog staža i 55 godina života (muškarac) odnosno 30 godina penzijskog staža i 50 godina života (žena).
(2) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana iznos penzije određen prema dužini penzijskog staža umanjuje se za 1,33% za svaku godinu ranijeg odlaska u penziju pre navršenih 60 (muškarac), odnosno 55 (žena) godina života.
(3) Odredbe člana 40. Zakona o osnovnim pravima u pogledu povećanja starosne penzije ne primenjuju se pri ostvarivanju prava na prevremenu starosnu penziju.
(4) Pravo na prevremenu starosnu penziju može ostvariti osiguranik koji do 31. decembra 1985. godine ispuni uslove iz stava 1. ovog člana.
(5) Zahtev za ostvarivanje prava iz stava 3. ovog člana može se podneti najdocnije do 31. decembra 1986. godine.
(1) Uživaocima penzija kojima je pravo na penziju priznato po propisima koji su važili do 31. decembra 1972. godine, a kojima je vreme iz člana 34. ovog zakona priznato u jednostrukom trajanju, to vreme, na njihov zahtev, uračunaće se u dvostrukom trajanju.
(2) Uživaocima penzija, kojima je pravo na penziju priznato po propisima koji su važili do 31. decembra 1972. godine, vreme iz člana 14, stav 2. ovog zakona uračunaće se, na njihov zahtev, za povećanje penzija.
(3) Povećanje penzija iz st. 1. i 2. ovog člana pripada od 1. januara 1973. godine.
Ako se staž osiguranja iz člana 31a ovog zakona dokazuje na osnovu izjava svedoka osiguranici, uživaoci penzija i druga lica, odnosno članovi njihove porodice mogu podneti zahtev za priznavanje toga staža u roku od dve godine od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja koja se stiču primenom odredaba člana 31a ovog zakona mogu se ostvariti najranije od 1. januara 1978. godine.
(1) Radnicima na određenim dužnostima u organima unutrašnjih poslova, kazneno-popravnim domovima, vaspitno-popravnim domovima i zatvorima Socijalističke Republike Srbije van teritorija autonomnih pokrajina, koji imaju najmanje 10 godina efektivno provedenih na tim dužnostima, ako je to za njih povoljnije, penzija će se odrediti od penzijskog osnova koji predstavlja prosečni mesečni lični dohodak ostvaren u poslednjoj godini pre penzionisanja.
(2) Penzija po stavu 1. ovog člana pripada i radnicima organa unutrašnjih poslova, kazneno-popravnih domova, vaspitno-popravnih domova i zatvora Socijalističke Republike Srbije van teritorija autonomnih pokrajina, koji u času ostvarivanja prava na starosnu penziju nisu radnici na određenim dužnostima, ako imaju najmanje 10 godina efektivno provedenih na tim dužnostima.
(3) Pravo iz st. 1. i 2. ovog člana može se ostvariti najkasnije do 31. decembra 1977. godine.
(1) Uživaocima penzija - borcima narodnooslobodilačkog rata pre 9. septembra 1943. godine kojima je prevedena penzija po Osnovnom zakonu o penzijskom osiguranju ("Službeni list SFRJ", br. 51/64) i Osnovnom zakonu o invalidskom osiguranju ("Službeni list SFRJ", broj 5/65) na osnovu penzijskog osnova I osiguraničkog razreda, a kod kojih nije došlo ili je delimično došlo do primene člana 73. stav 2. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju, ponovo će se izvršiti prevođenje penzija po navedenim zakonima tako što će se prethodno razvrstati u Ia osiguranički razred. Prema tom osiguraničkom razredu odrediće se nov penzijski osnov po članu 216. Osnovnog zakona o penzijskom osiguranju i odrediti visina penzije. Na ovako određenu penziju primeniće se sve odluke o usklađivanju penzija sa ekonomskim kretanjima.
(2) Ponovno određivanje penzija po prethodnom stavu izvršiće se po zahtevu uživaoca penzije s tim što nov iznos penzije pripada od 1. januara 1973. godine.
(1) Samoupravni sporazum zaključiće se najdocnije do 30. aprila 1976. godine.
(2) Izbori delegata za Skupštinu Zajednice i njeno konstituisanje izvršiće se najkasnije do 30. juna 1976. godine.
Zajednica će doneti Statut i druge opšte akte neophodne za rad i poslovanje Zajednice najkasnije do 31. decembra 1976. godine.
Danom konstituisanja Zajednice postojeća Republička zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd, prestaje sa radom.
(1) Postojeća Republička zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd zaključiće poslovanje prema stanju na dan 30. juna 1976. godine.
(2) Sredstva, prava i obaveze Republičke zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd, prenose se na Zajednicu.
(1) Stručne poslove oko konstituisanja Zajednice obaviće postojeća Republička zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd.
(2) Stručne poslove oko osnivanja i konstituisanja osnovnih zajednica obaviće postojeća Republička zajednica penzijskog i invalidskog osiguranja radnika - Beograd, ako Samoupravnim sporazumom nije drukčije određeno.
Danom određenim za početak primene ovog zakona prestaju da važe svi republički propisi o penzijskom i invalidskom osiguranju, osim Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju samostalnih zanatlija i samostalnih ugostitelja.
Odredba člana 34. ovog zakona, u smislu tačke 2. Amandmana IX Ustava Socijalističke Republike Srbije, primenjuje se i na teritoriji Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo.
Lica iz člana 34. ovog zakona, koja su ostvarila pravo na penziju po propisima drugih republika ili Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine, mogu po ovom zakonu da ostvare pravo na dodatak na penziju u visini razlike između iznosa penzije koji imaju i iznosa penzije koji bi imali da im je vreme iz člana 34. ovog zakona priznato u dvostrukom trajanju.
Način ostvarivanja prava iz stava 2. ovog člana propisaće sporazumno Republički savet za boračka i invalidska pitanja i Republički sekretarijat za rad.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije", a primenjivaće se od 1. januara 1973. godine.
Samostalni član Zakona o dopuni
Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju
("Sl. glasnik SRS", br. 9/74)
Član 2
Ovaj zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".
Samostalni član Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju
("Sl. glasnik SRS", br. 42/75)
Član 28
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".
Samostalni član Zakona o izmenama
Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju
("Sl. glasnik SRS", br. 53/75)
Član 4
Ovaj zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".
Samostalni član Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju
("Sl. glasnik SRS", br. 51/76)
Član 3
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".
Samostalni član Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju
("Sl. glasnik SRS", br. 54/77)
Član 3
Ovaj zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije", a primenjivaće se od 1. januara 1978. godine.
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju
("Sl. glasnik SRS", br. 53/78)
Član 3
Odredbe člana 1. ovog zakona shodno se primenjuju i na osiguranike, odnosno na članove porodice osiguranika koji su stekli pravo na penziju pre stupanja na snagu ovog zakona.
Član 4
Odredbe člana 2. ovog zakona primenjuju se od 1. januara 1978. godine.
Član 5
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".
Samostalni član Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju
("Sl. glasnik SRS", br. 68/81)
Član 7
Organizacije, odnosno Zajednica urediće u roku od šest meseci od stupanja na snagu ovog Zakona svojim samoupravnim opštim aktima obaveze koje proističu iz primene člana 1. ovog zakona.
Član 8
Na slučajeve nastale od prestanka važenja odredbe člana 25. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju do dana stupanja na snagu ovog zakona primenjuju se odredbe člana 1. ovog zakona.
Član 9
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".