ZAKONO EVANGELIČKO-HRIŠĆANSKIM CRKVAMA I O REFORMOVANOJ HRIŠĆANSKOJ CRKVI KRALJEVINE JUGOSLAVIJE("Sl. Novine Kraljevine Jugoslavije", br. 95 - XXXVII/30) |
§ 1
Evangelici augsburškog veroispovedanja (luterani) u Kraljevini Jugoslaviji sačinjavaju dve zasebne, jednu od druge nezavisne evangeličko-hrišćanske crkve augsburškog veroispovedanja Kraljevine Jugoslavije: slovačku i nemačku.
Pripadnici reformovanog veroispovedanja (kalvini) u Kraljevini Jugoslaviji sačinjavaju zasebnu, reformovanu hrišćansku crkvu Kraljevine Jugoslavije.
Slovačka i nemačka evangelička crkva augsburškog veroispovedanja mogu da obrazuju međusobno Savez evangeličko-hrišćanskih crkava augsburškog veroispovedanja Kraljevine Jugoslavije, za unapređenje zajedničkih crkvenih interesa.
§ 2
Crkve imenovane u § 1 imaju punu slobodu javnog ispovedanja svoje vere i javno vrše svoje bogosluženje. One će, svaka svojim crkvenim ustavom, predvideti svoja crkveno-autonomna tela, vlasti i ustanove, kao i njihovu organizaciju.
§ 3
Evangeličko-hrišćanske crkve augsburškog veroispovedanja i reformovana hrišćanska crkva samostalno uređuju sve svoje verske, crkveno-prosvetne, crkveno-dobrotvorne i ostale kulturne poslove i potrebe, i upravljaju svojom imovinom u smislu svojih osnovnih crkvenih načela i u granicama državnih zakona, a pod vrhovnim nadzorom države. One samostalno odlučuju o primanju zadužbina koje su namenjene crkvenim zadacima, i upravljaju njima pod nadzorom državne zadužbinske vlasti.
Crkvene zadužbine i fondovi mogu se upotrebljavati samo na ono našto su namenjeni.
§ 4
Evangeličko-hrišćanske crkve augsburškog veroispovedanja i reformovana hrišćanska crkva, kao i njihova crkveno-autonomna tela, pravna su lica sposobna da vrše sva prava koja im kao takvima pripadaju, a naročito da stiču i uživaju kako pokretna tako i nepokretna dobra, prema propisima njihovog crkvenog ustava i u granicama zakona. Isto važi i za one crkvene ustanove kojima to svojstvo prizna crkveni ustav.
Imovina crkveno-autonomnih tela i ustanova služi samo ciljevima crkve, i ne može se ni pod kojim vidom od njih oduzimati ni na druge ciljeve upotrebljavati, osim slučaja eksproprijacije (izvlašćenja), predviđene zakonom.
§ 5
Evangeličko-hrišćanske crkve augsburškog veroispovedanja i reformovana hrišćanska crkva samostalno vrše kontrolu svojih prihoda i rashoda, po postupku o crkvenom računovodstvu, koji će se propisati crkvenim ustavom svake crkve, a podleže, prema odredbi drugog stava čl. 2 Zakona o Glavnoj kontroli, vrhovnom nadzoru Glavne kontrole, utoliko što je Glavna kontrola ovlašćena da utrošak prihoda prema ukazanoj potrebi kontroliše pregledima, bilo na zahtev ministra pravde ili samih crkvenih vlasti.
§ 6
Materijalna sretstva koja su potrebna crkveno-autonomnim telima i crkvenim ustanovama za ostvarenje njihovih zadataka podmiruju se:
1) iz prihoda njihove imovine,
2) iz crkvenih taksa i prinosa,
3) iz priloga i poklona, kao i iz prihoda zadužbina i fondova i eventualnih razreza na ova imanja,
4) iz eventualnih priloga političko-upravnih opština,
5) iz stalne državne pomoći i
6) iz crkvenih prireza iz § 8.
Državna pomoć koju će evangeličko-hrišćanske crkve augsburškog veroispovedanja kao i reformovana hrišćanska crkva u Kraljevini Jugoslaviji primati stalno po državnom budžetu, utvrdiće se posebnom uredbom, koju donosi ministar pravde u sporazumu sa ministrom finansija, po saslušanju vrhovnih crkvenih vlasti ovih crkava, a na osnovu stvarne potrebe i dotacije predviđene u državnom budžetu za 1930/31 godinu. Ova će se pomoć isplaćivati preko vrhovnih crkvenih vlasti ovih crkava srazmerno broju njihovih pripadnika.
Političko-upravne opštine koje u svome godišnjem budžetu određuju za verske svrhe stalne pomoći određivaće srazmerno takvu pomoć i crkvenim opštinama evangeličko-hrišćanskih crkava augsburškog veroispovedanja kao i opštinama reformovane hrišćanske crkve koje se nalaze na njihovom području.
§ 7
Pripadnici oba pola evangeličko-hrišćanskih crkava augsburškog veroispovedanja kao i reformovane hrišćanske crkve koji imaju svoju imovinu ili prihod, kao i oni koji su sposobni za samostalnu privredu, dužni su plaćati sve vrste crkvenih dažbina i prireza za pokriće potreba svojih nadležnih crkveno-autonomnih tela i ustanova. Ova obaveza, u koliko to ne bi bilo crkvenim ustavom drukčije određeno, a na način kako bude tim ustavom uređeno, važi za ova lica i prema onim crkvenim opštinama njihova veroispovedanja na čijoj teritoriji oni ne stanuju, ali na njoj imaju svoje dobro ili drže neko imanje pod zakup ili se bave nekim obrtom, trgovačkim ili industrijskim preduzećem.
§ 8
Prirez na neposredni porez državni koji plaćaju porezovnici evangeličko-hrišćanskih crkava augsburškog veroispovedanja kao i reformovane hrišćanske crkve, imaju pravo da raspišu crkveno-autonomna tela predviđena crkvenim ustavom, svako za svoje potrebe, i to samo ako prihodi predviđeni u § 6, od tač. 1-5, ne mogu pokriti njihove rashode predviđene budžetom. Odluku o raspisu ovoga prireza za unapred određeno vreme donose organi koji su po crkvenom ustavu za to nadležni. Ova odluka postaje punovažna kad je odobri ministar finansija u sporazumu sa ministrom pravde. To odobrenje nije potrebno za prireze od 10% na neposredni državni porez koji raspisuju crkvene opštine po zaključku crkveno-opštinskog zbora donetom od pretstavnika crkvene opštine određenih crkvenim ustavom, koji pretstavljaju 75% poreske snage u opštini. Za takve odluke potrebno je samo odobrenje crkvene vlasti nadležne po crkvenom ustavu.
§ 9
Crkvene prireze prikupljaju organi državne poreske administracije, jednovremeno sa državnim porezom, u svemu po propisima za državne dažbine, ako to crkve zatraže, i predaju ih u tromesečnim ratama nadležnim crkvenim vlastima.
§ 10
Svih javnih dažbina oslobođavaju se zgrade namenjene službi Božjoj, crkvenim nadleštvima, crkveno-prosvetnim i dobrotvornim ustanovama; zavodi za crkvene potrebe; biskupski i župnički domovi; evangelički i reformovani kulturno-istorijski spomenici i dvorišta svih pobrojanih ustanova.
§ 11
Duhovne i crkveno-autonomne vlasti i ustanove jedne i iste crkve mogu da vode prepisku među sobom, a isto tako i rasprave kao i zapisnike na svojim skupovima, na maternjem jeziku. Na ovom jeziku mogu da se vode i crkvene matrikule i da se izdaju izvodi iz njih, uverenja i sve druge isprave, u koliko to nisu javni dokumenti.
Prepiska sa državnim vlastima i izdavanje dokumenata njima namenjenih, kao i prepiska sa drugim crkvama u državi, vršiće se isključivo na državnom jeziku.
§ 12
Službena prepiska i amanetna pošta svih crkvenih vlasti i ustanova oslobođava se plaćanja poštarine i telegrafske takse.
§ 13
Za izvršenje nadležno izdatih, na zakonu i crkvenim ustavima osnovanih naređenja i punovažnih odluka i presuda svih crkvenih vlasti i organa sve državne i samoupravne vlasti daju na zahtev nadležnih crkvenih vlasti svoju administrativnu pomoć.
§ 14
Evangelički i reformovani crkveni praznici, kada državni i opštinski službenici, vojnici i đaci tih veroispovedanja imaju odmor u smislu zakona, ovi su: 1) Badnji dan, 2) Božić (dva dana), 3) Nova godina, 4) Veliki Petak, 5) Uskrs (dva dana), 6) Spasov dan, 7) Duhovi (dva dana) i 8) Praznik reformacije (31. oktobra).
§ 15
Crkveno zakonodavstvo vrši Sinod svake crkve.
§ 16
Crkvenim ustavom predvideće se način biranja vrhovnih duhovnih starešina (biskupa odnosno vrhovnog seniora) vrhovnih svetovnih starešina, kao i drugih duhovnih i crkveno-autonomnih službenika. Izbor vrhovnih duhovnih starešina potvrđuje se Kraljevim ukazom na predlog ministra pravde, stavljen u saglasnosti sa pretsednikom Ministarskog saveta, a izbor vrhovnih svetovnih starešina odobrava ministar pravde.
§ 17
Duhovnici (sveštenici) crkvenih opština ne mogu biti lica koja nisu potpuno vešta jeziku kojim govore članovi crkvene opštine ili barem većina članova opštine, osim ako ga oni sami kao takvog izaberu i ministar pravde to odobri.
§ 18
Službeno versko zvanje u crkveno-autonomnoj službi mogu, po dokazanoj potrebi, dobiti i lica stranog državljanstva, i to samo privremeno, po prethodno dobivenom odobrenju ministra pravde.
§ 19
Lica koja su osuđena ili pod krivičnom istragom zbog krivičnih dela besčasteće prirode, kao i ona koja padnu pod stečaj ili starateljstvo, ne mogu biti birana niti vršiti svoju dužnost u crkveno-autonomnoj službi za vreme trajanja ovih prepreka.
§ 20
Sve državne vlasti koje po svojoj nadležnosti pokrenu krivični postupak protiv duhovnih lica, obavestiće odmah o tome, kao i o konačnom rezultatu istrage, nadležnog vrhovnog duhovnog starešinu.
§ 21
Duhovnike (sveštenike) u državnim bolnicama, kaznenim i njima sličnim zavodima i drugim državnim ustanovama postavlja na predlog nadležnog vrhovnog duhovnog starešine nadležni ministar.
§ 22
Duhovna lica (sveštenici) evangeličko-hrišćanskih crkava augsburškog veroispovedanja kao i reformovane hrišćanske crkve, nisu obavezna lično da vrše one javne poslove koji se prema propisima njihove vere ne slažu sa njihovim činom ni pozivom.
§ 23
U svim državnim i privatnim školama, evangelička i reformovana verska nastava predaje se u saglasnosti sa nadležnom crkvenom vlašću, a po odredbama zakona o tim školama.
Nastavne planove i programe za predavanje veronauke propisuje nadležni ministar, uzimajući u obzir potrebu verskog vaspitanja po predlogu nadležne crkvene vlasti određene za to crkvenim ustavom svake crkve. Za udžbenike veronauke važiće propisi Zakona o udžbenicima. Za sve udžbenike daće nadležna za to crkvena vlast svoje odobrenje u pogledu njihove verske sadržine.
U državnim osnovnim školama veronauku mogu predavati kvalifikovani župnici (parohijski sveštenici) ili naročiti veroučitelji, u smislu propisa Zakona o narodnim školama. Gde, po zakonu ili inače, nije mogućno da evangeličku odnosno reformovanu veronauku predaje sveštenik ili naročiti veroučitelj, vrše ovu nastavu učitelji te škole koji su evangeličkog odnosno reformovanog veroispovedanja.
Veroučitelje duhovna lica u svima narodnim školama postavlja ministar prosvete iz reda kandidata predloženih od nadležne crkvene vlasti. Veroučitelje u državnim srednjim i stručnim školama postavlja nadležni ministar između kandidata koji podnesu odobrenje nadležne crkvene vlasti da mogu predavati veronauku u srednjim školama. Sve veroučitelje premešta i razrešava dužnosti nadležni ministar po odredbama školskih zakona i propisa.
Veroučitelje u svima privatnim školama postavlja i premešta uprava škole po odobrenju nadležne crkvene vlasti. I za ove veroučitelje važe propisi školskih zakona.
Nadležna crkvena vlast može oduzeti već izdato odobrenje onim veroučiteljima koji ne predaju veronauku onako kako propisuje evangeličko odnosno reformovano veroispovedanje, ili koji, inače, svojim životom i radom ne odgovaraju svojoj veroučiteljskoj dužnosti.
§ 24
Sve crkveno-autonomne duhovne škole, u koliko takve budu osnovane, stoje pod upravom i nadzorom crkvene vlasti. O osnivanju ovih škola rešava crkvenim ustavom određena crkvena vlast. Ona propisuje za njih nastavni plan i program predavanja i postavlja i razrešava njihove upravnike. Ministar prosvete daje odobrenje za osnivanje ovih škola i za nastavni plan.
Nadležna crkvena vlast stara se za naročitu spremu nastavnog i vaspitnog osoblja, postavlja i razrešava ga.
Nadležni vrhovni duhovni starešina vodi neposredan nadzor nad ovim školama u svojoj crkvi, podnosi o tome izveštaj nadležnoj crkveno-autonomnoj vlasti i predloge o postavljanju i razrešavanju nastavnika i vaspitača. Vrhovni nadzor i nad ovim školama vodi ministar prosvete. Dok se ovakve duhovne škole ne osnuju, dozvoljeno je evangelicima i reformovanima da stiču teološku spremu na inostranim zavodima.
§ 25
Crkvene opštine koje nisu po jeziku srodne sa ostalim crkvenim opštinama iste crkve mogu da obrazuju zaseban seniorat, ako broj duša i broj takvih crkvenih opština i njihovo ekonomsko stanje omogućava osnivanje takvog seniorata. Osnivanje može se izvršiti na zahtev dve trećine crkvenih opština koje bi ga imale obrazovati. Ovakav seniorat ima pravo da se sam opredeljuje u sastavu koje će crkve svoga veroispovedanja da bude.
§ 26
U crkvenim opštinama u kojima najmanje jedna trećina članova govore drugim jezikom imaju se, po utvrđenom redu bogosluženja, da vrše i na njihovom jeziku.
§ 27
U slučaju ako u nekoj crkvenoj opštini čiji članovi ne govore istim jezikom jedan deo opštinara sa jezičnih razloga istupi iz stare opštine, bilo da stupe u drugu opštinu ili da se formiraju kao filijalna opština i kao takva pridruže drugoj opštini, biće dužni da još kroz pet godina snose terete na koje su bile obavezni u staroj opštini, a nemaju prava ni na kakvu imovinu stare opštine. Dok ovakvi ne sagrade svoju bogomolju, imaju prava da upotrebljuju bogomolju stare opštine. Poredak bogosluženja uređuje se sporazumno, a troškove za izdržavanje bogomolje snose zajednički prema broju duša.
§ 28
Sve crkve imenovane u § 1 ovog Zakona imaju u roku od dve godine po stupanju na snagu ovoga Zakona doneti na svojim sinodima crkvene ustave o celokupnom svom uređenju saobrazno propisima ovoga Zakona. Sinodi, koji će se sastati u roku od tri meseca po stupanju na snagu ovoga Zakona, podneće izrađene crkvene ustave ministru pravde, koji će ih, pošto ih usvoji, podneti Kralju na ozakonjenje.
§ 29
Ovlašćuje se ministar pravde da propiše sve pobliže odredbe za izvršenje ovog Zakona, vodeći računa o predlozima vrhovnih crkveno-autonomnih upravnih vlasti.
§ 30
Po pitanjima u kojima se dve zainteresovane crkve ne bi mogle sporazumeti, rešava i odlučuje konačno Savez predviđen u § 1, a ako takvog ne bi bilo, ministar pravde.
§ 31
Po stupanju na snagu ovog Zakona prestaju da važe svi zakoni, uredbe i drugi propisi po predmetu ovog Zakona. No dosadašnji propisi o uređenju crkava imenovanih u § 1 ovog Zakona prestaju da važe tek kada bude sprovedeno uređenje predviđeno u § 28 ovog Zakona.
§ 32
Ovaj Zakon stupa na snagu kada se obnaroduje u "Službenim novinama".