ZAKONO PENZISKOM OSIGURANJU("Sl. list FNRJ", br. 51/57, 44/58, 27/59, 48/59, 10/61, 19/61 - ispr., 22/62, 24/62 - ispr. i 53/62) |
ODREDBE O PRAVIMA
OSNOVNE ODREDBE
Penziskim osiguranjem, kao delom opšteg socijalnog osiguranja, obezbeđuje se radnim ljudima osiguranim po ovom zakonu pravo na ličnu penziju, a članovima njihovih porodica pravo na porodičnu penziju.
(1) Prava na osnovu penziskog osiguranja proističu iz uloženog rada, a određuju se u skladu sa doprinosom osiguranika društvu i drugim društvenim interesima.
(2) Prava iz penziskog osiguranja utvrđuju se saveznim zakonom.
Prava iz penziskog osiguranja sastoje se iz prava na penziju, prava na zdravstveno osiguranje i drugih prava ustanovljenih zakonom.
(1) Penzisko osiguranje zasniva se na načelu uzajamnosti osiguranja i načelu samoupravljanja osiguranika službom i fondovima socijalnog osiguranja.
(2) Penzisko osiguranje je obavezno.
(1) Finansiska sredstva za penzisko osiguranje po pravilu, se obezbeđuju doprinosom.
(2) Iz doprinosa obrazuju se fondovi penziskog osiguranja u okviru fonda socijalnog osiguranja.
(3) Obaveze plaćanja doprinosa utvrđuju se na osnovu zakona.
(1) Pravo na ličnu penziju stiče se posle određenog vremena provedenog na radu i određenih godina života.
(2) Visina lične penzije osiguranika zavisi prvenstveno od veličine radnog doprinosa i trajanja rada osiguranika.
(1) Pravo na porodičnu penziju stiču određeni članovi porodice osiguranikove posle smrti osiguranika.
(2) Visina porodične penzije zavisi od visine lične penzije osiguranika, od broja osiguranih lica i njihovog položaja u porodici.
(1) Pravo na penziju ne može zastariti.
(2) Pravo na penziju ne može se ugovorom menjati, nasleđivati ni prenositi na drugo lice.
(3) Pravo na penziju ne može se oduzeti, osim u izuzetnim slučajevima predviđenim zakonom.
Niko ne može smanjiti ili ograničiti prava koja pripadaju osiguraniku na osnovu zakona.
Penzisko osiguranje sprovode zavodi za socijalno osiguranje na osnovu i u okviru odredaba ovog zakona.
(1) Ostvarivanje prava osiguranika vrši se u upravnom postupku utvrđenom ovim zakonom, kojim se garantuje osiguraniku da u punoj meri i na vreme postigne pravo koje mu po zakonu pripada.
(2) Akti zavoda za socijalno osiguranje o pravima na osnovu penziskog osiguranja podleže oceni zakonitosti od strane sudova u smislu Zakona o upravnim sporovima i ovog zakona.
OSIGURANA LICA
Za slučaj starosti osigurani su po odredbama ovog zakona:
1) lica u radnom odnosu na teritoriji Jugoslavije koja su zaposlena sa punim redovnim radnim vremenom ili sa najmanje polovinom punog radnog vremena pod uslovima određenim ovim zakonom,
2) narodni poslanici koji primaju stalnu mesečnu nagradu i odbornici narodnih odbora na stalnim dužnostima koji primaju stalnu mesečnu nagradu za svoj rad,
3) izabrana lica na stalnim dužnostima uz stalnu platu u društvenim i zadružnim organizacijama, stručnim udruženjima i komorama ili njihovim savezima, kojima je to jedino ili glavno zanimanje,
4) članovi zanatskih (proizvođačkih, prerađivačkih i uslužnih) zadruga,
5) članovi ribarskih zadruga pomorskog, rečnog i jezerskog ribarstva kojima je privredni rad u zadruzi jedino ili glavno zanimanje.
Lica koja obavljaju samostalne profesionalne delatnosti, kao i lica drugih zanimanja koja nisu u radnom odnosu, ukoliko nisu osigurana po posebnim odredbama ovog zakona, osiguravaju se po posebnim saveznim zakonima ili po ugovorima zaključenim na osnovu odredaba ovog zakona.
(1) Jugoslovenski državljani u inostranstvu osigurani su po odredbama ovog zakona ako su u radnom odnosu:
1) kod jugoslovenskih organa, ustanova ili organizacija,
2) u domaćinstvima osiguranika zaposlenih kod jugoslovenskih organa, ustanova ili organizacija,
3) u drugoj službi u koju su stupili po ovlašćenju nadležnog organa, kad je stupanje u takvu službu predviđeno međudržavnim odnosno međunarodnim ugovorima.
(2) Jugoslovenski državljani koji su po odobrenju nadležnog organa stupili u radni odnos u inostranstvu, kad to nije predviđeno međunarodnim ugovorima, obavezno se osiguravaju po odredbama ovog zakona, ako Jugoslavija sa zemljom u kojoj su zapošljeni nije zaključila ugovor o socijalnom osiguranju po kome im se vreme takvog zapošljenja računa u penzijski staž za jugoslovensko socijalno osiguranje. Ovi osiguranici dužni su sami podneti prijavu radi osiguranja nadležnom zavodu za socijalno osiguranje i redovno uplaćivati doprinos za svoje penzijsko osiguranje, a prava iz tog osiguranja mogu koristiti ako su svi dospeli doprinosi uredno uplaćeni.
(1) Skupština Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja, u saglasnosti sa Sekretarijatom Saveznog izvršnog veća za rad, može propisati da Jugosloveni koji žive u inostranstvu, bez obzira da li su u inostranstvu u radnom odnosu ili vrše samostalnu delatnost mogu uplatom određenih iznosa u fondove penzijskog osiguranja obezbediti za sebe i članove svojih porodica odgovarajuću penziju koja će im se isplaćivati po povratku u Jugoslaviju.
(2) Propisom iz stava 1. ovog člana određuju se uslovi za ostvarivanje prava na penziju, visina penzije, visina i način uplaćivanja odgovarajućih iznosa i uslovi za korišćenje penzije obezbeđene u smislu stava 1. ovog člana.
Strani državljani u radnom odnosu na teritoriji Jugoslavije osigurani su po odredbama ovog zakona, ako ovim zakonom ili međudržavnim ugovorima nije drukčije određeno.
Strani državljani koji su na teritoriji Jugoslavije u službi međunarodnih organizacija i ustanova stranih diplomatskih i konzularnih pretstavništava, ili u ličnoj službi stranih državljana koji uživaju diplomatski imunitet, osigurani su po odredbama ovog zakona samo ako je to međunarodnim odnosno međudržavnim ugovorima predviđeno.
(1) Za slučaj smrti osiguranika osigurani su po odredbama ovog zakona:
1) bračni drug osiguranika,
2) deca osiguranika (bračna, vanbračna, usvojena i pastorčad),
3) unučad, braća i sestre osiguranika, koje je osiguranik izdržavao zbog toga što su bez roditelja, i deca bez roditelja koju je osiguranik uzeo na izdržavanje,
4) roditelji, očuh i maćeha i usvojilac osiguranika, koje je osiguranik izdržavao.
(2) Članovi porodice iz tačke 3. prethodnog stava osigurani su pod istim uslovima i ako imaju jednog ili oba roditelja koji su potpuno i trajno nesposobni za rad.
LIČNA PENZIJA
(1) Lična penzija može biti u visini osnova za određivanje penzije (puna penzija) ili u visini određenog procenta od tog osnova (nepuna penzija).
(2) Lična penzija može biti i više od osnova za određivanje penzije (povećana puna penzija), kad je to ovim zakonom predviđeno zbog produženja rada posle ispunjenja određenih uslova za sticanje pune penzije.
Pravo na punu penziju stiče osiguranik-muškarac kad navrši 35 godina penziskog staža i 55 godina života, a osiguranik-žena kad navrši 30 godina penziskog staža i 50 godina života, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
(1) Pravo na nepunu penziju, ako ovim zakonom nije drukčije određeno, stiče osiguranik muškarac kad navrši 65 godina života, a osiguranik-žena kad navrši 55 godina života:
1) ako je osiguranik-muškarac navršio 30 ili više godina penziskog staža, a osiguranik-žena 25 ili više godina penziskog staža,
2) ako je osiguranik-muškarac navršio 25 ili više, a manje od 30 godina penziskog staža, odnosno ako je osiguranik-žena navršila 20 ili više, a manje od 25 godina penziskog staža, pod uslovom da u poslednjih pet godina ima po sedam meseci radnog staža u svakoj godini ili ukupno najmanje tri godine i pet meseci radnog staža,
3) ako je osiguranik navršio 15 ili više godina penziskog staža, ali manje nego što je predviđeno u tački 2. ovog člana, pod uslovom da u poslednjih pet godina ima najmanje osam meseci radnog staža u svakoj godini ili ukupno četiri godine i dva meseca radnog staža.
(2) Pravo na nepunu penziju po odredbama ovog zakona ima i osiguranik - javni službenik kome prestane služba penzionisanjem po Zakonu o javnim službenicima.
(1) Radni staž koji osiguranik mora imati u poslednjih pet godina u smislu člana 20. stav 1. tač. 2. i 3. ovog zakona mora biti navršen u razdoblju od navršene 60 do 65 godine života osiguranika-muškarca odnosno od navršene 50 do 55 godine života osiguranika-žene, koji su do navršene 65 odnosno 55 godine života navršili propisani penziski staž.
(2) Ako osiguranik do navršetka 65 odnosno 55 godine života nije navršio propisani penziski staž, ili ako do tog vremena nije navršio potrebni radni staž u poslednjih pet godina, vremensko razdoblje od pet godina u kome mora biti navršen određeni radni staž (član 20. stav 1. tač. 2. i 3), računa se unatrag od onog dana kad osiguranik navrši propisani staž odnosno od docnijeg dana prestanka radnog odnosa unatrag.
Smatraće se da je uslov navršenja određenog staža za poslednjih pet godina u smislu odredaba člana 20. stav 1. tač. 2. i 3. i člana 21. ispunjen i u slučaju kad je tim odredbama propisani radni staž navršen u periodu dužem od pet godina, ako je osiguranik za poslednjih pet godina pre penzionisanja izvesno vreme proveo van radnog odnosa bez obzira na dužinu tog prekida i za to vreme:
1) osiguranik primao invalidninu ili materijalno obezbeđenje po propisima o invalidskom osiguranju ili nepunu penziju koja mu je određena pre ispunjenja uslova i člana 20. stav 1. ovog zakona,
2) osiguranik bio prijavljen kod organa službe posredovanja rada, ako se po prestanku radnog odnosa prijavio u roku od 30 dana,
3) osiguranik-žena prekinula radni odnos radi nege svog deteta do sedam godina ili starijeg kome je usled nesposobnosti potrebna stalna nega i pomoć.
U penziski staž računa se:
1) vreme koje su osiguranici proveli na radu kao lica iz člana 12. odnosno 14. ovog zakona (radni staž),
2) vreme provedeno van rada i drugo vreme koje se po odredbama ovog zakona priznaje za sticanje ili određivanje prava na ličnu penziju (posebni staž).
(1) U radni staž računa se vreme koje je osiguranik proveo:
1) u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom pripisanim za poslove na kojima je radio, odnosno sa vremenom koje se po saveznim propisima o radnim odnosima priznaje kao redovno radno vreme,
2) na dužnostima uz stalnu mesečnu nagradu kao narodni poslanik ili na stalnoj dužnosti uz stalnu mesečnu nagradu kao odbornik narodnog odbora, u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji,
3) na dužnosti uz stalnu platu kao izabrano lice u društvenoj ili zadružnoj organizaciji, stručnom udruženju ili komori ili njihovim savezima, u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji, ako mu je to jedino ili glavno zanimanje,
4) na radu kao član zanatske (proizvođačke, prerađivačke ili uslužne) zadruge,
5) na radu kao član ribarske zadruge pomorskog, rečnog i jezerskog ribarstva,
6) u vršenju samostalne profesionalne delatnosti ili drugog zanimanja van radnog odnosa, u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji, za koje je bio osiguran za slučaj starosti po propisima o socijalnom osiguranju ili po posebnom ugovoru,
7) na obaveznom praktičnom radu sa punim redovnim radnim vremenom u privrednim organizacijama ili ustanovama po završenom školovanju, bez obzira da li je za taj rad primao platu, ako je za to vreme plaćan doprinos za penzisko osiguranje,
8) na dobrovoljnoj praksi (kao volonter) sa punim redovnim radnim vremenom, bez obzira da li je za taj rad primao platu, ako je za to vreme plaćan doprinos za penzisko osiguranje.
(2) U radni staž računaju se i periodi koje su osiguranici iz prethodnog stava proveli na godišnjem odmoru, plaćenom otsustvu, neplaćenom otsustvu odobrenom po propisima o radnim odnosima za koje je plaćan doprinos za penzisko osiguranje i na vojnoj vežbi, kao i vreme za koje je osiguranik primao naknadu umesto plate po propisima o zdravstvenom osiguranju odnosno po posebnim propisima o naknadama za vreme otsustvovanja sa rada.
(3) Vreme provedeno pod suspenzijom računa se u radni staž ako radni odnos ne prestane otpuštanjem osiguranika iz službe, a vreme provedeno u istražnom zatvoru u toku trajanja radnog odnosa računa se u radni staž ako krivični postupak bude pravosnažnom odlukom obustavljen, ili ako osiguranik bude oslobođen od optužbe ili ako optužba bude odbijena.
(4) Periodi koje su osiguranici proveli u radnom odnosu u inostranstvu računaju se u radni staž kad je to određeno ovim zakonom (čl. 14. i 27) ili međudržavnim ugovorima.
(5) Ako usled prirode posla ili organizacije rada osiguranici ne mogu redovno da rade sa punim radnim vremenom, utvrđuje se prosečno dnevno radno vreme prema ukupnom vremenu provedenom na radu na takvim poslovima u toku pojedinog kalendarskog meseca, pa se u radni staž u smislu stava 1. tačka 1. ovog člana računaju oni periodi u kojima je tako utvrđeno prosečno dnevno radno vreme ravno punom redovnom radnom vremenu ili veće od njega.
U radni staž u smislu člana 24. stav 1. tačka 1. ovog zakona računa se kao da je provedeno sa punim redovnim radnim vremenom i vreme koje su proveli:
1) osiguranici-invalidi rada, ratni vojni invalidi i mirnodopski vojni invalidi - sa skraćenim radnim vremenom, ako su zaposleni sa onoliko vremena koliko prema nalazu i oceni invalidske komisije odgovara njihovoj radnoj sposobnosti,
2) osiguranici-žene - sa skraćenim radnim vremenom zbog dojenja i negovanja deteta, na koje imaju pravo prema posebnim propisima,
3) osiguranici - sa skraćenim radnim vremenom u toku lečenja na osnovu propisa o zdravstvenom osiguranju,
4) osiguranici - sa radnim vremenom kraćim od redovnog, ako im je takav rad odobren zbog pohađanja škole ili kursa.
(1) Osiguranicima koji ne rade sa punim redovnim radnim vremenom propisanim za određeni posao, ali rade najmanje sa pola propisanog radnog vremena, računa se to vreme u radni staž sa polovinom trajanja, ako im je takvo zaposlenje jedino ili glavno zanimanje,
(2) Odredbe prethodnog stava ne odnose se na osiguranike iz člana 25. ovog zakona,
(3) Ako usled prirode posla ili organizacije rada osiguranici ne mogu redovno da rade najmanje sa pola propisanog radnog vremena, utvrđuje se prosečno dnevno radno vreme na način predviđen u članu 24. stav 5. ovog zakona, pa se u radni staž u smislu stava 1. ovog člana računaju oni periodi u kojima tako utvrđeno prosečno dnevno radno vreme iznosi najmanje pola propisanog redovnog radnog vremena.
(1) Osiguraniku koji je u toku radnog odnosa upućen od strane privredne organizacije, ustanove, državnog organa, društvene ili zadružne organizacije na školovanje radi završavanja započetog redovnog školovanja ili radi stručnog usavršavanja ili specijalizacije u svojoj struci odnosno poslu koji vrši, u zemlji ili inostranstvu, računa se u radni staž vreme provedeno na takvom školovanju odnosno stručnom usavršavanju ili specijalizaciji najduže do dve godine, ako je za to vreme bio u radnom odnosu.
(2) Osiguraniku koji za vreme stručnog usavršavanja ili specijalizacije u smislu prethodnog stava radi na određenom radnom mestu sa punim redovnim radnim vremenom, računa se u radni staž sve vreme takvog rada bez obzira na trajanje stručnog usavršavanja odnosno specijalizacije u slučajevima koje odredi Sekretarijat za rad Saveznog izvršnog veća u saglasnosti sa sekretarijatom nadležnim za odnosnu delatnost.
(1) Vreme koje je osiguranik - jugoslovenski državljanin proveo u radnom odnosu pre 1. decembra 1918. godine, računa se u radni staž ako je provedeno na području država u čijem su se sastavu nalazila pojedina područja jugoslovenske teritorije, a osiguranik je bio državljanin neke od tih država.
(2) Vreme provedeno u radnom odnosu u Italiji ili na okupiranom području do 15. septembra 1947. godine odnosno do 26. oktobra 1954. godine priznaje se u radni staž osiguraniku koji je postao jugoslovenski državljanin na osnovu Ugovora o miru sa Italijom, odnosno koji je na osnovu Memoranduma o saglasnosti o Slobodnoj Teritoriji Trsta od 5. oktobra 1954. godine izjednačen u pravima i dužnostima sa jugoslovenskim državljanima.
(3) Osiguranicima - jugoslovenskim državljanima koji su preneli svoje prebivalište iz Italije u Jugoslaviju pre zaključenja Ugovora o miru sa Italijom odnosno Memoranduma od 5. oktobra 1954. godine, računa se u radni staž i vreme u radnom odnosu provedeno ranije u Italiji.
(1) U penziski staž računa se vreme provedeno pre 6. aprila 1941. godine na ilegalnom revolucionarnom radu u zemlji i inostranstvu, i to:
1) vreme koje je osiguranik kao revolucionarni radnik proveo na odgovornim dužnostima u revolucionarnoj političkoj organizaciji, ako mu je taj rad bio isključivo zanimanje ili ako se zbog toga rada nije mogao da zaposli,
2) vreme koje je osiguranik proveo u zatvorima, logorima, konfinaciji i internaciji zbog revolucionarnog rada,
3) vreme koje je osiguranik proveo van redovnog radnog odnosa zbog toga što mu je radni odnos prestao kao pripadniku revolucionarnog pokreta ili što mu je kao takvom bilo onemogućeno da se zaposli.
(2) Licima kojima se ilegalan revolucionarni rad uračunava u penziski staž po stavu 1. ovog člana, računa se u penziski staž i sve vreme koje su proveli van radnog odnosa usled bolesti i povreda zadobivenih povodom revolucionarnog rada ili usled posledica povreda i bolesti zadobivenih usled lišavanja slobode, zlostavljanja i proganjanja zbog učešća u tom radu.
U penziski staž računa se vreme provedeno u Jugoslaviji pre 6. aprila 1941. godine:
1) u štrajku i lok-autu,
2) van radnog odnosa najduže do šest meseci, u svakom pojedinom slučaju, ako je radni odnos prestao zbog toga što je osiguranik bio učesnik u štrajku.
(1) U penziski staž računa se u dvostrukom trajanju vreme koje je osiguranik proveo do 15. maja 1945. godine:
1) u sastavu partizanskih odreda Jugoslavije, Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Jugoslovenske armije,
2) na aktivnom i organizovanom radu u Narodnooslobodilačkoj borbi,
3) u zatvorima, logorima i internaciji, ako je boreći se ili izvršavajući zadatke Narodnooslobodilačkog pokreta bio zarobljen ili uhapšen, ili ako se kao pripadnik revolucionarnog pokreta zatekao u zatvoru 1941. godine, ukoliko je u zatvoru, logoru ili internaciji nastavio rad za Narodnooslobodilački pokret, odnosno ako je bio organizator pokreta i svojom delatnošću organizovao, jačao i razvijao Narodnooslobodilački pokret u zatvoru, logoru ili internaciji, pod uslovom da se posle izlaska iz zatvora, logora ili internacije stavio na raspolaganje Narodnooslobodilačkom pokretu nastavljajući aktivan rad za pokret,
4) u sastavu bivše Španske republikanske armije, ili u sastavu vojnih oružanih formacija antifašističkog pokreta, ili u oružanoj antifašističkoj borbi, u drugim zemljama,
5) u sastavu savezničkih vojski, ili u izvršavanju vojnih zadataka u konvojima savezničkih mornarica, u periodu posle 6. aprila 1941. godine, ako se vratio u Jugoslaviju do stupanja na snagu ovog zakona.
(2) Osiguraniku koji se vratio u Jugoslaviju po stupanju na snagu ovog zakona, vreme iz tačke 5. prethodnog stava računa se u penziski staž u efektivnom trajanju.
(3) Savezno izvršno veće može bliže odrediti vreme koje se u smislu stava 1. ovog člana priznaje u dvostrukom trajanju.
(1) Osiguraniku koji ne ispunjava uslove iz člana 31. stav 1. ovog zakona računa se u penziski staž u efektivnom trajanju vreme koje je proveo do 15. maja 1945. godine sarađujući aktivno u Narodnooslobodilačkom pokretu, vršeći stalno u dužem periodu pojedine zadatke odnosno dužnosti ili poslove u odborima, ustanovama ili organizacijama Narodnooslobodilačkog pokreta ili po njihovim nalozima, bez obzira da li je ovaj rad vršio na oslobođenoj ili neoslobođenoj teritoriji.
(2) Vreme iz prethodnog stava računa se u penziski staž osiguraniku koji je stupio u radni odnos do kraja 1946. godine.
(3) Osiguraniku koji nije stupio u radni odnos do kraja 1946. godine, računa se vreme iz stava 1. ovog člana u penziski staž ako ima najmanje 15 godina radnog staža. U ovih 15 godina radnog staža računa se i vreme koje se osiguraniku priznaje u penziski staž po članu 31. stav 1. ovog zakona.
U penziski staž računa se vreme odnosno vremenski periodi koje je osiguranik - jugoslovenski državljanin proveo van radnog odnosa u razdoblju od 6. aprila 1941. do 15. maja 1945. godine:
1) ako je bio otpušten sa posla zbog antifašističkog i patriotskog držanja ili zbog nacionalne, rasne ili verske pripadnosti, ili ako je iz ovih razloga sam napustio posao,
2) ako je napustio posao u vojnom nadleštvu ili preduzeću,
3) ako mu je prestao radni odnos usled ukidanja ili prestanka rada civilnog ili vojnog nadleštva ili ustanove ili vojnog preduzeća, u kome je bio na poslu odnosno na dužnosti,
4) ako mu je radni odnos prestao po odluci okupaciono-kvislinških organa kao posledica diskriminacije prema ženama,
5) ako je prekinuo radni odnos zbog toga što je usled opšteg progona lica zbog antifašističkog držanja ili nacionalne, rasne ili verske pripadnosti bio prinuđen da napusti mesto stalnog boravka,
6) ako je bio odlukom okupaciono-kvislinškog organa administrativno penzionisan.
(1) U penziski staž računa se vreme koje je osiguranik - jugoslovenski državljanin posle 6. aprila 1941. godine proveo u zarobljeništvu okupatora i njegovih saveznika, ili na prisilnom radu u zemlji ili u inostranstvu, ili kao žrtva fašizma - u zatvorima, internaciji, konfinaciji, deportaciji ili na prisilnom iseljenju, ako je neposredno pre toga bio u radnom odnosu, ili mu je radni odnos pre toga prestao iz razloga navedenih u članu 33. ovog zakona ili ako ima najmanje 15 godina radnog staža.
(2) Osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu računa se u penziski staž i vreme koje je zbog učešća u sastavu bivše Španske republikanske armije, ili u sastavu vojnih oružanih formacija antifašističkog pokreta ili u oružanoj antifašističkoj borbi, u drugim zemljama, proveo u zatvorima, logorima ili internaciji, a neposredno pre stupanja u te oružane formacije odnosno borbu bio je u radnom odnosu ili ima najmanje 15 godina radnog staža.
(3) U radni staž od 15 godina iz st. 1. i 2. ovog člana računa se i vreme koje se osiguraniku priznaje u penziski staž po članu 31. stav 1. ovog zakona.
(4) Vreme koje se priznaje u penziski staž po stavu 1. ovog člana računa se od odlaska osiguranika u inostranstvo pa do povratka u zemlju, ali najdocnije do kraja 1945. godine. Vreme posle 1. januara 1946. godine računa se u penziski staž ako se osiguranik usled bolesti ili usled toga što je protiv svoje volje zadržan u logoru, nije mogao vratiti u Jugoslaviju, ali najdalje do završene repatrijacije iz odnosne zemlje.
(5) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana koji je po povratku u zemlju posle završetka rata stupio u radni odnos priznaje se u penziski staž vreme od povratka u zemlju do stupanja u radni odnos - ako je u radni odnos stupio do kraja 1945. godine. Osiguraniku koji u tom roku nije mogao stupiti u radni odnos zbog bolesti ili nesposobnosti za rad, računa se u penziski staž vreme od povratka u zemlju do kraja 1945. godine - ako je stupio u radni odnos u roku od šest meseci po prestanku bolesti odnosno nesposobnosti za rad.
(6) Odredbe st. 4. i 5. ovog člana važe shodno i za lica iz stava 2. ovog člana koja su posle 6. aprila 1941. godine bila u zatvorima, logorima ili internaciji.
(1) Osiguranicima - bivšim državnim službenicima koji posle 15. maja 1945. godine nisu bili preuzeti u službu, računa se u penziski staž vreme od prestanka službe do ponovnog stupanja u službu, ako su ponovo stupili u službu do kraja 1945. godine.
(2) Osiguranicima koji su bili odvedeni u zarobljeništvo kao aktivni oficiri, podoficiri ili vojni službenici predratne Jugoslavije i koji su po povratku iz zarobljeništva stavljeni na raspolaganje Jugoslovenskoj narodnoj armiji, računa se u penziski staž vreme provedeno na raspolaganju od povratka iz zarobljeništva do 26. jula 1946. godine.
(1) Vreme provedeno u Jugoslovenskoj narodnoj armiji posle 15. maja 1945. godine pa do demobilizacije, priznaje se u penziski staž.
(2) Osiguraniku koji je ostao u Jugoslovenskoj narodnoj armiji radi dosluženja kadrovskog roka, a nije bio u času otpuštanja iz vojske oficir, aktivni podoficir ili vojni službenik, vreme provedeno u Jugoslovenskoj narodnoj armiji posle 15. maja 1945. godine računa se u penziski staž, po odbitku onoliko vremena koliko je stvarno bio na dosluženju kadrovskog roka.
(3) Licu koje nije demobilisano zato što je bilo na lečenju zbog bolesti ili povrede, ili je bilo demobilisano ali zadržano na lečenju u stacionarnim zdravstvenim ustanovama, priznaje se u penziski staž vreme bolovanja do dana otpuštanja iz vojske odnosno iz zdravstvene ustanove.
(1) Vreme provedeno na vojnim dužnostima u zarobljeništvu i internaciji u ratovima od 1912. do 1920. godine računa se u penziski staž osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji je neposredno pre toga bio u radnom odnosu.
(2) Osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji nije bio u radnom odnosu neposredno pre stupanja na vojnu dužnost odnosno neposredno pre internacije, vreme provedeno na vojnoj dužnosti, u zarobljeništvu ili u internaciji u ratovima od 1912. do 1920. godine računa se u penziski staž ako ima najmanje 15 godina radnog staža. U ovih 15 godina radnog staža računa se i vreme koje se osiguraniku priznaje u penziski staž po članu 31. stav 1. ovog zakona.
(3) Vreme koje se računa u penziski staž u smislu st. 1. i 2. ovog člana, priznaje se osiguraniku koji je u času ispunjenja uslova za sticanje prava na ličnu penziju jugoslovenski državljanin, a to je vreme proveo u sastavu oružanih snaga onih država čije su teritorije u celini ili delimično ušle u sastav teritorije Jugoslavije.
(4) Pod uslovima iz st. 1. i 2. ovog člana računa se u penziski staž osiguraniku koji je u času ispunjenja uslova za sticanje prava na ličnu penziju jugoslovenski državljanin i vreme provedeno na vojnoj dužnosti u sastavu savezničkih oružanih snaga bloka država u kome su se nalazile Srbija i Crna Gora, ili u zarobljeništvu kao pripadnik tih oružanih snaga.
(5) Vreme provedeno u ratovima od 1912. do 1920. godine priznaje se najranije od 17. septembra 1912. godine odnosno od 4. jula 1914. godine pa do dana prestanka vojne dužnosti, zarobljeništva ili internacije, a najdocnije do dana opšte demobilizacije u balkanskim ratovima (14. septembar 1913. godine) odnosno do 27. novembra 1913. godine - ako je učestvovao u Albanskoj pobuni, ili do dana opšte demobilizacije u Prvom svetskom ratu (5. april 1920. godine).
(1) Osiguraniku koji je postao jugoslovenski državljanin po Ugovoru o miru sa Italijom odnosno koji je na osnovu Memoranduma o saglasnosti o Slobodnoj Teritoriji Trsta od 5. oktobara 1954. godine izjednačen u pravima i dužnostima sa jugoslovenskim državljanima, računa se u penziski staž vreme u ratovima koje je proveo kao bivši italijanski državljanin na vojnim dužnostima, internaciji ili zarobljeništvu do 8. septembra 1943. godine ako je neposredno pre toga bio u radnom odnosu.
(2) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana koji nije bio u radnom odnosu neposredno pre stupanja na vojnu dužnost, odnosno neposredno pre zarobljavanja ili internacije, računa se vreme iz prethodnog stava u penziski staž ako ima najmanje 15 godine radnog staža, primenjujući shodno i odredbu člana 34. stav 3. ovog zakona.
(3) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana računa se u penziski staž pod uslovima iz st. 1. i 2. ovog člana i vreme provedeno u zarobljeništvu posle 8. septembra 1943. godine, i to:
1) u zarobljeništvu u savezničkim zemljama - ako je do zarobljavanja došlo pre kapitulacije Italije,
2) u nemačkom zarobljeništvu - ako je do zarobljavanja došlo posle kapitulacije Italije.
(4) Osiguraniku iz stava 1. ovog člana računa se u penziski staž vreme koje je proveo van radnog odnosa u periodu od početka Drugog svetskog rata do 8. septembra 1943. godine, ako mu je radni odnos prestao usled toga što zbog svog antifašističkog držanja nije sudelovao u ratu protiv savezničkih vojski. Isto tako, računa se to vreme u penziski staž i osiguraniku koji je neposredno iz radnog odnosa stupio u italijansku vojsku, pa je zbog svog antifašističkog držanja istu napustio.
(1) Pri utvrđivanju penziskog staža u smislu čl. 34, 37. i 38. ovog zakona smatraće se da je osiguranik stupio na vojnu dužnost neposredno iz radnog odnosa i kad je stupio na vojnu dužnost u roku od 30 dana od dana prestanka radnog odnosa, kao i kad je u tom roku stupio na otsluženje kadrovskog roka, pa ga je zatekao rat u toku služenja kadrovskog roka ili u roku od 30 dana po otsluženju kadrovskog roka.
(2) Od vremena provedenog na vojnim dužnostima i u zarobljeništvu u ratovima, koje se po ovom zakonu računa u penziski staž, ne odbija se kadrovski rok koji u celini ili delimično pada u to vreme.
Osiguraniku - invalidu rada, ratnom vojnom i mirnodopskom vojnom invalidu, kao i osiguraniku koji je slep, računa se u penziski staž vreme provedeno na medicinskoj i profesionalnoj rehabilitaciji na koju je bio upućen od nadležnog organa odnosno organizacije.
(1) U penziski staž računa se osiguranicima iz čl. 12. i 14. ovog zakona, pod uslovima određenim u ovom zakonu, vreme provedeno u vršenju samostalne profesionalne delatnosti u svojstvu:
1) kulturnog radnika (umetnici, književnici, filmski umetnici, novinari i sl.),
2) lica koje se profesionalno bavilo zastupanjem (advokati, javni beležnici i sl.),
3) zdravstvenog radnika (lekari, veterinari, apotekari, dentisti, zubni tehničari, babice i sl.),
4) tehničkog stručnjaka (arhitekti, inženjeri, geometri, tehničari i sl.),
5) zanatlije,
6) lica koje se bavilo vršenjem uslužnih delatnosti na javnim mestima (ulični nosači, nosači putničkog prtljaga, ulični čistači obuće, kolporteri štampe i sl.).
(2) Vreme provedeno u vršenju samostalne profesionalne delatnosti iz tač. 2-6 prethodnog stava računa se u penziski staž ako je odnosna delatnost vršena na teritoriji Jugoslavije.
(3) Savezno izvršno veće određuje svojim propisima:
1) u kojim se slučajevima vreme provedeno u svojstvu lica iz stava 1. tač. 2-6 ovog člana računa u penziski staž,
2) koje se slične delatnosti porazumevaju kao samostalne profesionalne delatnosti u smislu stava 1. tač. 1-4 i 6, kao i u kojim slučajevima i pod kojim uslovima će se vreme provedeno u tim sličnim delatnostima računati u penziski staž.
Osiguranicima koji su ranije vršili profesionalnu delatnost u svojstvu kulturnog radnika (član 41. stav 1. tačka 1) računa se u penziski staž ono vreme takve profesionalne delatnosti pre stupanja u radni odnos pa do stupanja na snagu ovog zakona, koje im na predlog odgovarajuće profesionalne organizacije prizna posebna komisija koju obrazuje republički savet nadležan za poslove prosvete i kulture.
(1) Osiguranicima koji su ranije vršili profesionalne delatnosti u svojstvu lica koje se profesionalno bavilo zastupanjem (član 41. stav 1. tačka 2), ili u svojstvu zdravstvenog radnika (član 41. stav 1. tačka 3), ili u svojstvu tehničkog stručnjaka (član 41. stav 1. tačka 4), u slučajevima određenim u smislu člana 41. stav 3. tačka 1. ovog zakona, računa se u penziski staž:
1) sve vreme vršenja takve profesionalne delatnosti posle 15. maja 1945. godine pa do stupanja na snagu ovog zakona,
2) od vremena vršenja takve profesionalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine - onoliko koliko su posle 15. maja 1945. godine proveli u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom, pod uslovom da su posle 15. maja 1945. godine proveli najmanje pet godina u takvom radnom odnosu.
(2) Osiguranicima iz prethodnog stava računa se u penziski staž sve vreme provedeno u vršenju profesionalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine, ako posle 15. maja 1945. godine provedu najmanje 15 godina u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom.
(3) Izuzetno od prethodnog stava, osiguraniku-muškarcu starijem od 65 godina odnosno osiguraniku-ženi starijoj od 55 godina računa se u penziski staž sve vreme provedeno u vršenju profesionalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine, ako posle 15. maja 1945. godine provede najmanje deset godina u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom.
(4) U periode od 5 godina (stav 1. tačka 2) 15 godina (stav 2) i 10 godina (stav 3) uračunava se, pored vremena provedenog u radnom odnosu, i vreme provedeno u vršenju profesionalne delatnosti od 15. maja 1945. godine do stupanja na snagu ovog zakona. Ovo vreme vršenja profesionalne delatnosti računa se i za priznavanje u penziski staž srazmernog dela vremena provedenog u vršenju profesionalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine (stav 1. tačka 2).
(5) Izuzetno od prethodnih stavova, za priznavanje u penziski staž vremena provedenog u profesionalnoj delatnosti uračunavaju se i periodi iz čl. 29, 31. i 34. ovog zakona, i to:
1) za ispunjenje petogodišnjeg (stav 1. tačka 2), petnaestogodišnjeg (stav 2) i desetogodišnjeg (stav 8) staža, pri čemu se periodi iz člana 31. ovog zakona računaju u dvostrukom trajanju,
2) za priznavanje srazmernog dela vremena provedenog u vršenju profesionalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine po stavu 1. tačka 2. ovog člana, pri čemu se periodi iz člana 31. ovog zakona računaju u efektivnom trajanju.
(1) Osiguraniku koji je ranije vršio profesionalnu delatnost u svojstvu zanatlije (član 41. stav 1. tačka 5) ili u svojstvu lica koje se bavilo uslužnom delatnošću na javnim mestima (član 41. stav 1. tačka 6), a kome je to bilo jedino ili glavno zanimanje u slučajevima određenim u smislu člana 41. stav 3. tačka 1. ovog zakona, računa se u penziski staž od profesionalne delatnosti koju je vršio pre 15. maja 1945. godine onoliko koliko je proveo u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom posle 15. maja 1945. godine, i to ako posle 15. maja 1945. godine provede u radnom odnosu najmanje pet godina.
(2) Sve vreme provedeno u vršenju profesionalne delatnosti pre 15. maja 1945. godine računa se u penziski staž, ako osiguranik posle 15. maja 1945. godine provede 15 godina u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom.
(3) Izuzetno od prethodnih stavova, za priznavanje u radni staž vremena provedenog u profesionalnoj delatnosti računaju se i periodi iz čl. 29, 31. i 34. ovog zakona, prema odredbi člana 43. stav 5. ovog zakona.
(1) Osiguranicima koji su ranije bili sveštenici računa se u radni staž vreme za koje su kao sveštenici bili penziski osigurani u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji na osnovu propisa i ugovora o socijalnom osiguranju sveštenika a u penziski staž računa se i vreme pre uvođenja ovog osiguranja za koje su vršili određenu svešteničku službu i to u istom obimu u kome se ono priznaje osiguranim sveštenicima po ugovorima o njihovom socijalnom osiguranju.
(2) Osiguranicima koji su ranije bili sveštenici, a kojima je sveštenička služba prestala pre nego što je ustanovljeno penzisko osiguranje sveštenika, računa se u penziski staž i vreme za koje su kao sveštenici vršili one službe koje se po ugovorima o socijalnom osiguranju sveštenika uzimaju kao osnov za pravo na penzisko osiguranje. Ovo vreme priznaje se u obimu u kome se priznaje i osiguranim sveštenicima prema posebnim ugovorima.
(1) Osiguraniku kome je radni odnos prestao zbog toga što je otišao u inostranstvo kao bračni drug lica koje je postavljeno ili premeštano na službu u diplomatskom ili konzularnom pretstavništvu Federativne Narodne Republike Jugoslavije računa se u penziski staž vreme provedeno van radnog odnosa u inostranstvu ako prilikom određivanja penzije ima najmanje 15 godina radnog staža. Ovo vreme provedeno u inostranstvu računa se u penziski staž ako od prestanka radnog odnosa do odlaska u inostranstvo nije proteklo više od mesec dana i ako se osiguranik po povratku u zemlju u roku od mesec dana zaposlio ili prijavio radi zaposlenja nadležnom organu.
(2) U staž od 15 godina iz prethodnog stava računa se i vreme koje se osiguraniku priznaje u penziski staž po članu 31. stav 1. ovog zakona.
(1) Vreme provedeno u radnom odnosu u inostranstvu računa se u penziski staž osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji se iselio pre 6. aprila 1941. godine, ako je u Jugoslaviji navršio radni staž od najmanje pet godina posle 15. maja 1945. godine ili od najmanje deset godina ukupno pre i posle tog dana ako međudržavnim ili međunarodnim ugovorima nije drukčije određeno.
(2) Po prethodnom stavu računa se u penziski staž samo vreme provedeno u radnom odnosu u inostranstvu na osnovu koga osiguranik nije stekao pravo na penziju odnosno rentu od inostranog nosioca socijalnog osiguranja.
(3) Jugoslovenski državljani u radnom odnosu u inostranstvu koji su za to zapošljenje dobili odobrenje od nadležnog organa u smislu člana 14. stav 2. ovog zakona, mogu uplatiti odgovarajući doprinos za penzijsko osiguranje i za godine provedene na radu u inostranstvu pre dobivenog odobrenja, radi računanja tih godina u radni staž za sticanje i određivanje penzije po ovom zakonu. Skupština Jugoslovenske zajednice socijalnog osiguranja, u saglasnosti sa Sekretarijatom Saveznog izvršnog veća za rad, propisaće način razvrstavanja u osiguraničke razrede radi određivanja prava i obaveza iz penzijskog osiguranja, stopu doprinosa po kojoj se vrši uplaćivanje za protekle godine rada u inostranstvu i način uplaćivanja, bliže odredbe o računanju tih godina u radni staž za sticanje i određivanje penzije, kao i postupak i nadležnosti u sprovođenju tog osiguranja.
(4) Prava iz stava 3. ovog člana mogu koristiti i jugoslovenski državljani koji su se vratili u Jugoslaviju i naknadno dobili odobrenje za zapošljenje u inostranstvu kao i iseljenici-povratnici iz stava 1. ovog člana koji ne ispunjavaju uslove iz st. 1. i 2. ovog člana a žele da im se vreme provedeno u inostranstvu računa u radni staž.
(1) Kao radni odnos u smislu odredaba ovog zakona smatraju se i dužnosti odnosno poslovi koje vrše lica iz člana 12. stav 1. tač. 2 - 5 i člana 14. ovog zakona.
(2) Kao godina dana radnog staža smatraju se 365 dana, a kao mesec dana radnog staža smatraju se 30 dana provedenih u radnom odnosu.
v) Vreme koje se ne računa u penziski staž
(1) U radni staž ne računa se vreme provedeno:
1) u radnom odnosu do navršene petnaeste godine života,
2) u svojstvu učenika u privredi, kao i na redovnom školovanju, bez obzira na godine života, osim u slučajevima iz člana 27. ovog zakona,
3) na izdržavanju kazne zatvora za vreme trajanja radnog odnosa, ako je osuđen na kaznu dužu od mesec dana.
(2) U poseban staž ne računaju se periodi iz čl. 29. do 48. ovog zakona koje je osiguranik proveo do navršene petnaeste godine života, osim perioda iz člana 31. stav 1. tačka 1. ovog zakona.
(1) U penziski staž ne računa se vreme od 6. aprila 1941. do 15. maja 1945. godine osiguraniku:
1) koji je za vreme Narodnooslobodilačke borbe pod oružjem aktivno učestvovao u borbi na strani okupatora ili njegovih pomagača, ili je bio organizator, funkcioner ili aktivni član kvislinških organizacija, bez obzira da li je za to delo sudskom presudom osuđen ili ne,
2) koji je za druga dela koja imaju obeležje krivičnog dela saradnje sa okupatorom osuđen sudskom presudom.
(2) Odredbe prethodnog stava ne primenjuju se na periode koji se računaju u penziski staž po članu 31. tač. 1-3. i članu 32. ovog zakona, kao ni na periode koje su aktivni saradnici Narodnooslobodilačkog pokreta proveli pod okolnostima iz tačke 1. prethodnog stava u izvršavanju određenih zadataka za ciljeve Narodnooslobodilačkog pokreta. Odredba tačke 1. prethodnog stava ne primenjuje se ni na periode koje su lica iz člana 38. stav 1. ovog zakona provela na vojnoj dužnosti van teritorije Jugoslavije.
(1) Licu koje je pravosnažnom presudom osuđeno na kaznu strogog zatvora zbog krivičnog dela protiv naroda i države ili ratnog zločina, ako su ta dela izvršena u ratnom periodu od 1941. do 1945. godine ne priznaju se u penziski staž za sticanje i određivanje prava na penziju periodi radnog staža i posebnog staža navršeni do 15. maja 1945. godine, i to:
1) licu koje je osuđeno na kaznu strogog zatvora do pet godina, ne priznaje se onoliko vremena koliko je osuđeno,
2) licu koje je osuđeno na kaznu strogog zatvora preko pet godina, ne priznaju se svi periodi staža navršeni do 15. maja 1945. godine.
(2) Obračunavanje penziskog staža u slučaju primene tačke 1. prethodnog stava vrši se od ukupnog staža navršenog do 15. maja 1945. godine, po odbitku vremena od 6. aprila 1941. godine do 15. maja 1945. godine u smislu člana 50. ovog zakona.
(3) Kad se u slučajevima iz stava 1. ovog člana rešava o pravu na penziju po prestanku izdržavanja kazne, a izdržavanje kazne bilo je kraće od dosuđene kazne, obračunavanje penziskog staža u smislu odredbe stava 1. ovog člana vrši se prema trajanju dosuđene kazne i kad je izdržavanje kazne bilo kraće od dosuđene kazne.
(4) Odredbe prethodnih stavova primenjuju se shodno i kad je pravo na penziju ostvareno pre pravosnažnosti presude. U tim slučajevima ponovo se rešava o pravu na penziju.
Ako se okolnosti iz čl. 50. i 51. ovog zakona odnose na člana porodice, prilikom priznavanja penziskog staža umrlog osiguranika od koga član porodice izvodi pravo na porodičnu penziju, primeniće se pri određivanju porodične penzije takvom članu porodice odredbe člana 51. ovog zakona.
(1) Licu kome su na osnovu amnestije ili pomilovanja brisane pravne posledice presude, penziski staž koji po članu 51. ovog zakona nije bio priznat odnosno pravo na penziju stečeno do dana pravosnažnosti presude, uspostavljaju se samo ako je to za pojedine slučajeve izričito određeno aktom o amnestiji ili pomilovanju.
(2) Licu kome su na osnovu rehabilitacije brisane pravne posledice presude ne uspostavlja se penziski staž odnosno pravo na penziju u smislu prethodnog stava.
g) Radni staž koji se priznaje sa uvećanim trajanjem
(1) Vreme koje je osiguranik proveo zaposlen na naročito teškim i po zdravlje štetnim radovima, računa se sa uvećanim trajanjem, tako da se određeni periodi zaposlenja na takvim radovima kraći od godinu dana ali ne manji od osam meseci, računaju kao puna godina radnog staža, ili da se puna godina zaposlenja računa u radni staž uvećana za određen broj meseci ali najviše za šest meseci.
(2) Kad se radi o primeni konvencije o socijalnom osiguranju zaključenih sa pojedinim državama, a zakonodavstvo odnosnih država predviđa da osiguranici koji rade na određenim teškim i po zdravlje štetnim poslovima stiču pravo na penziju sa stažom kraćim od redovnog staža, pri određivanju visine lične penzije po ovom zakonu stvarno navršeni staž na odnosnim poslovima računa se u efektivnom trajanju, a procenti iz člana 69. stav 2. ovog zakona računaju se prema stažu obračunatom sa uvećanim trajanjem u smislu ovog zakona.
(3) Osiguraniku koji je bio zaposlen određeno vreme na naročito teškim i po zdravlje štetnim radovima smanjuje se starosna granica za sticanje prava na penziju iz čl. 19. i 20. ovog zakona u određenoj srazmeri prema trajanju efektivnog zaposlenja na takvim radovima, ali ne ispod 50 godina života za muškarce odnosno 45 godina života za žene.
(1) Vreme koje je osiguranik proveo zaposlen na naročito teškim i po zdravlje štetnim radovima računa se u radni staž sa uvećanim trajanjem, ako je osiguranik bio zaposlen na takvim radovima:
1) ukupno najmanje pet godina, ili
2) ukupno najmanje tri godine, ako je radeći na ovim poslovima postao invalid pre nego što je navršio pet godina na takvim radovima ili je po propisima o invalidskom osiguranju upućen na drugi posao u cilju sprečavanja nastupanja invalidnosti.
(2) U petogodišnji odnosno trogodišnji radni staž iz prethodnog stava računaju se svi periodi zaposlenja koji se u smislu odredaba ove glave računaju sa uvećanim trajanjem.
(3) Starosna granica za ličnu penziju smanjuje se samo ako su ispunjeni uslovi iz stava 1. ovog člana.
(1) Kao naročito teški i po zdravlje štetni radovi u smislu odredaba ove glave smatraju se zaposlenja:
1) na poslovima pilota civilnog vazduhoplovstva ili privredne avijacije,
2) na poslovima koji se vrše u kesonima,
3) na ronilačkim poslovima,
4) na podzemnim poslovima u rudnicima.
(2) Savezno izvršno veće određuje svojim propisima, po pribavljenom mišljenju Centralnog veća Saveza sindikata Jugoslavije, na kojim će se drugim poslovima ili pojedinim radnim mestima na kojima rad po težini i štetnosti prouzrokuje posledice po zdravlje i radnu sposobnost kao što ih prouzrokuju i poslovi nabrojani u prethodnom stavu, provedeno vreme uračunavati u radni staž sa uvećanim trajanjem i smanjivati starosna granica propisana za sticanje prava na ličnu penziju. Ovim propisima određuje se za koliko se uvećava efektivni radni staž i smanjuje starosna granica u smislu odredaba člana 54. ovog zakona.
(1) Vreme koje je osiguranik proveo na poslovima navedenim u članu 56. stav 1. tač. 1, 2. i 3. ovog zakona računa se u radni staž sa uvećanim trajanjem, tako da se svakih 8 meseci provedenih na tim poslovima računaju kao godina dana radnog staža.
(2) Osiguraniku zaposlenom na poslovima iz prethodnog stava smanjuje se starosna granica za sticanje prava na ličnu penziju određena u čl. 19. i 20. stav 1. ovog zakona za po jednu godinu za svake navršene tri godine takvog zaposlenja.
(1) Vreme zaposlenja na podzemnim poslovima u rudnicima računa se u radni staž sa uvećanim trajanjem, tako da se kao godina dana radnog staža računaju:
1) svakih 9 meseci - osiguranicima koji to vreme provedu na podzemnim poslovima u rudnicima neposredno na proizvodnji, radeći sa punim redovnim radnim vremenom,
2) svakih 10 meseci - osiguranicima koji to vreme provedu na podzemnim poslovima u rudnicima radeći puno redovno radno vreme ili pretežan deo redovnog radnog vremena na ostalim poslovima u vezi sa proizvodnjom (snimatelji i merači jama, upravnici, inženjeri, tehnički referenti, poslovođe, radnici na zanatskim radovima i pomoćni radnici kod snimatelja i merača jama, kod radnika na zanatskim radovima i na glavnim izvoznim podzemnim putevima).
(2) Osiguraniku zaposlenom na poslovima iz prethodnog stava smanjuje se starosna granica za sticanje prava na ličnu penziju određena u čl. 19. i 20. stav 1. ovog zakona, i to:
1) osiguraniku iz tačke 1. prethodnog stava - za po jednu godinu za svake navršene četiri godine takvog zaposlenja,
2) osiguraniku iz tačke 2. prethodnog stava - za po jednu godinu za svakih navršenih pet godina takvog zaposlenja.
(1) Osiguraniku koji je radio u raznim vrstama zaposlenja u kojima se provedeno vreme po odredbama ovog zakona računa u radni staž sa uvećanim trajanjem, obračunava se radni staž u takvim zaposlenjima posebno za svaku vrstu zaposlenja.
(2) Periodi radnog staža koji preostanu po izvršenom obračunavanju radnog staža u pojedinim vrstama zaposlenja u smislu prethodnog stava, uračunavaju se u radni staž sa uvećanim trajanjem na taj način što se preostali period one vrste zaposlenja za koju se priznaje veće povećanje radnog staža dodaje preostalom periodu one vrste zaposlenja za koju se priznaje manje povećanje radnog staža, pa se radni staž obračunava prema propisima koji važe za računanje radnog staža u onoj vrsti zaposlenja za koje se priznaje manje povećanje radnog staža.
(1) Smanjivanje starosne granice u slučajevima kad je osiguranik radio u raznim vrstama zaposlenja, u kojima se provedeno vreme po odredbama ovog zakona računa sa uvećanim trajanjem, vrši se posebno za svaku vrstu takvog zaposlenja.
(2) Periodi zaposlenja koji preostanu po izvršenom smanjivanju starosne granice u pojedinoj vrsti zaposlenja u smislu prethodnog stava, računaju se za smanjivanje starosne granice na taj način što se preostali period one vrste zaposlenja u kojoj se za smanjivanje starosne granice traži manji broj godina radnog staža dodaje preostalom periodu one vrste zaposlenja u kojoj se za smanjivanje starosne granice traži veći broj godina radnog staža.
(1) Osiguraniku-invalidu rada koji je invalid I do IV razreda invalidnosti po propisima o invalidskom osiguranju, osiguraniku - ratnom vojnom invalidu i mirnodopskom vojnom invalidu od I do IV grupe, kao i osiguraniku koji je slep, vreme koje je kao invalid odnosno kao slep proveo u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom računa se u radni staž sa uvećanim trajanjem, tako da se svakih 10 meseci takvog zaposlenja računaju kao puna godina, a starosna granica smanjuje se za po jednu godinu za svakih navršenih pet godina takvog zaposlenja.
(2) Odredbe čl. 54, 55, 59. i 60. ovog zakona važe shodno i za osiguranike iz prethodnog stava.
3. Penziski osnov i visina penzije
(1) Radi utvrđivanja osnova za određivanje lične penzije (u daljem tekstu: penziski osnov) osiguranik se razvrstava u odgovarajući osiguranički razred prema visini prosečnog mesečnog iznosa plata ostvarenih u određenom periodu rada. Penziski osnov čini iznos koji odgovara procentu prosečnog mesečnog iznosa plata pripisanom za osiguranički razred u koji se osiguranik razvrstava po sledećoj tabeli:
Osiguranički |
Prosečni mesečni |
Procenat kojim se obračunava penzijski osnov od |
Ia |
preko 53 900 |
68,5% od 53 900 i 60% od viška plata preko 53 900 dinara |
I |
46 001-53 900 |
68,5% |
II |
41 051-46 000 |
69,0% |
III |
36 951-41 050 |
69,5% |
IV |
33 801-36 950 |
70,0% |
V |
31 201-33 800 |
70,5% |
VI |
28 901-31 200 |
71,0% |
VII |
26 751-28 900 |
71,5% |
VIII |
24 701-26 750 |
72,0% |
IX |
22 851-24 700 |
72,5% |
X |
21 051-22 850 |
73,0% |
XI |
19 351-21 050 |
73,5% |
XII |
17 901-19 350 |
74,0% |
XIII |
16 551-17 900 |
74,5% |
XIV |
15 251-16 550 |
75,0% |
XV |
14 201-15 250 |
75,5% |
XVI |
13 301-14 200 |
76,0% |
XVII |
12 551-13 300 |
76,5% |
XVIII |
11 901-12 550 |
77,0% |
XIX |
11 451-11 900 |
77,5% |
XX |
do 11 450 |
8 950 |
(2) Kao najmanji penzijski osnov svakog osiguraničkog razreda od I do XIX uzima se najviši penzijski osnov neposredno nižeg osiguraničkog razreda, i to u osiguraničkom razredu I - 31 740 dinara, II - 28 530 dinara, III - 25 865 dinara, IV - 23 829 dinara, V - 22 152 dinara, VI - 20 664 dinara, VII - 19 260 dinara, VIII - 17 908 dinara, IX - 16 681 dinara, X - 15 472 dinara, XI - 14 319 dinara, XII - 13 336 dinara, XIII - 12 413 dinara, XIV - 11 514 dinara, XV - 10 792 dinara, XVI - 10 175 dinara, XVII - 9 664 dinara, XVIII - 9 223 dinara, XIX - 8 950 dinara.
(3) Pod platom u smislu ovog zakona podrazumeva se i deo ličnog dohotka radnika koji prestaje po podmirenju svih doprinosa koji se na osnovu zakona plaćaju iz ličnog dohotka.
Kad se po ovom zakonu ili po propisima donetim na osnovu njega lična penzija određuje od prosečnog penziskog osnova određenog osiguraničkog razreda, penziski osnovi iznose:
Osiguranički razred |
Penzijski osnov dinara |
||
Ia |
39 500 |
||
I |
34 200 |
||
II |
30 000 |
||
III |
27 100 |
||
IV |
24 750 |
||
V |
22 900 |
||
VI |
21 300 |
||
VII |
19 850 |
||
VIII |
18 500 |
||
IX |
17 200 |
||
X |
16 000 |
||
XI |
14 800 |
||
XII |
13 750 |
||
XIII |
12 800 |
||
XIV |
11 900 |
||
XV |
11 100 |
||
XVI |
10 450 |
||
XVII |
9 900 |
||
XVIII |
9 450 |
||
XIX |
9 050 |
||
XX |
8 950 |
||
(1) Najviši osiguranički razred do kog osiguranik može biti razvrstan u smislu člana 62. ovog zakona zavisi od stručne spreme koja je potrebna za rad na radnom mestu na kome osiguranik radi (u daljem tekstu: kategorija radnog mesta).
(2) Osiguranici na radnim mestima za koja se ne traži stručna sprema, razvrstavaju se najviše do XIV osiguraničkog razreda (u daljem tekstu: V kategorija).
(3) Osiguranici na radnim mestima za koja se ne traži prethodna sprema već priučavanje za odnosni posao, odnosno za koja se prema kategoriji radnog mesta za vršenje administrativnih, finansisko-komercijalnih, tehničkih i sličnih poslova traži niža stručna sprema, razvrstavaju se najviše do IX osiguraničkog razreda (u daljem tekstu: IV kategorija).
(4) Osiguranici na radnim mestima za koja se traži stručna sprema kvalifikovanog radnika, odnosno za koja se prema kategoriji radnog mesta traži srednja stručna sprema, razvrstavaju se najviše do V osiguraničkog razreda (u daljem tekstu: III kategorija).
(5) Osiguranici na radnim mestima za koja se traži stručna sprema visokokvalifikovanog radnika, stručni rukovodioci sa odgovarajućom stručnom spremom koji rukovode poslovima na kojima rade, kvalifikovani i visokokvalifikovani radnici, kao i osiguranici na radnim mestima za koje se traži viša stručna sprema, razvrstavaju se najviše do III osiguraničkog razreda (u daljem tekstu: II kategorija).
(6) Osiguranici na radnim mestima za koja se traži visoka stručna sprema, razvrstavaju se do Ia osiguraničkog razreda (u daljem tekstu: I kategorija).
(7) Osiguranik čiji prosečni mesečni iznos plata premaša za 15% najviši iznos plate onog osiguraničkog razreda do kog se on može razvrstati u smislu st. 2. i 5. ovog člana, razvrstava se u neposredno viši osiguranički razred, pa se kao penziski osnov uzima prosečni penziski osnov tog neposredno višeg osiguraničkog razreda po članu 63. ovog zakona.
(8) Osiguranik ne može biti razvrstan u kategoriju radnih mesta nižu od one po kojoj mu se obezbeđuje minimalni lični dohodak.
(9) Sekretarijat za rad Saveznog izvršnog veća doneće bliže propise o kategorisanju radnih mesta radi primene ovog člana. U pogledu kategorisanja radnih mesta javnih službenika, Sekretarijat za rad Saveznog izvršnog veća donosi ove propise u saglasnosti sa Sekretarijatom za opštu upravu Saveznog izvršnog veća, a u pogledu kategorisanja radnih mesta službenika društvenih i drugih organizacija - po pribavljenom mišljenju odgovarajućeg najvišeg foruma odnosnih organizacija.
(10) Odredbe prethodnih stavova ne primenjuju se na osiguranike iz člana 12. tač. 2. i 3. ovog zakona.
(1) Penziski osnov određuje se razvrstavanjem osiguranika u onaj osiguranički razred koji obuhvata prosečni mesečni iznos plata ostvarenih u određenom periodu rada, ako taj osiguranički razred nije viši od najvišeg razreda do koga osiguranik može biti razvrstan prema kategoriji radnog mesta na kome je radio (član 65). Ako je taj osiguranički razred viši, kao penziski osnov uzima se najviši penziski osnov onog osiguraničkog razreda do koga po odredbama člana 64. ovog zakona osiguranik može biti razvrstan prema kategoriji radnog mesta na kome je radio u periodu prema kome je utvrđen prosečni mesečni iznos plata.
(2) Prosečan mesečni iznos plata utvrđuje se, po pravilu, na osnovu plata koje je osiguranik ostvario za poslednju godinu rada. Ako to osiguranik zahteva, prosečan mesečni iznos plata utvrđuje se na osnovu plata koje je osiguranik ostvario u bilo kom neprekidnom trogodišnjem periodu za poslednjih 10 godina rada ili u bilo kom neprekidnom petogodišnjem periodu za poslednjih 15 godina rada.
(3) Periodi poslednjih godina rada iz prethodnog stava računaju se unatrag od dana ispunjenja uslova za sticanje prava na ličnu penziju ili od bilo kog dana posle ispunjenja uslova prema izboru osiguranika.
(4) Osiguraniku koji ostvaruje pravo na penziju na osnovu konvencije o socijalnom osiguranju, a kome je poslednje zapošljenje bilo u inostranstvu, penzijski osnov utvrđuje se po članu 238. ovog zakona prema penzijskom stažu i kategoriji radnog mesta, bez primene stava 3. tog člana.
(1) Kategorija radnog mesta (član 64) utvrđuje se, po pravilu, prema radnim mestima za poslednje tri godine rada (član 65. stav 3). Ako je osiguranik u tom periodu menjao kategoriju radnih mesta uzima se kategorija radnih mesta na kojima je radio najmanje dve godine u periodu od poslednje tri godine rada, odnosno najmanje tri godine u periodu od poslednjih pet godina rada, ako je te dve odnosno tri godine proveo na radnim mestima iste kategorije.
(2) Radi određivanja najvišeg osiguraničkog razreda u smislu člana 64. ovog zakona, ako to osiguranik zahteva, uzeće se, umesto kategorije radnog mesta utvrđene po stavu 1. ovog člana ona kategorija radnih mesta na kojima je osiguranik radio u bilo kom neprekidnom trogodišnjem periodu za poslednjih 10 godina, ili bilo kom neprekidnom petogodišnjem periodu za poslednjih 15 godina.
(3) Ako osiguranik nije proveo najmanje dve godine u trogodišnjem periodu odnosno najmanje tri godine u petogodišnjem periodu na radnim mestima iste kategorije vreme provedeno na radnim mestima više kategorije dodaje se vremenu provedenom na radnim mestima nižih kategorija pa se radi određivanja najvišeg osiguraničkog razreda u smislu člana 64. ovog zakona uzima ona kategorija radnog mesta u kojoj je, zajedno sa dodatim periodima rada na radnim mestima viših kategorija proveo najmanje dve odnosno tri godine.
(1) U prosečan mesečni iznos plata na osnovu kog se vrši razvrstavanje u osiguraničke razrede (član 65) uzimaju se, po pravilu, sva primanja koja je osiguranik ostvario kao platu sa stalnim dodacima za rad na određenom radnom mestu u redovno radnom vremenu.
(2) Osiguraniku - invalidu rada uračunava se u platu i iznos materijalnog obezbeđenja koje mu pripada za vreme zaposlenja po propisima o invalidskom osiguranju.
(3) Za periode koji se po ovom zakonu računaju u radni staž, a za koje osiguranik ne prima platu već naknadu umesto plate prema posebnim propisima (člana 24. stav 2), uzimaju se u prosečan mesečni iznos plata oni iznosi koji služe kao osnov za odmeravanje naknade umesto plate prema odnosnim propisima.
(4) Ako saveznim zakonom nije propisano koji se dodaci odnosno drugi oblici dopunskih primanja i u kojoj visini uzimaju u plate prema kojima se utvrđuje prosečan mesečni iznos plata, Savezno izvršno veće može propisati da se pojedini dodaci odnosno drugi oblici dopunskih primanja ne uzimaju u obzir pri utvrđivanju prosečnog mesečnog iznosa plata ili da se uzimaju samo do određene visine.
Za pojedine kategorije osiguranika kod kojih se stvarni iznos plata ne može sigurno utvrditi jer ne postoji obaveza vođenja platnih spiskova odnosno drugih propisanih evidencija o platama, ili se iz drugih razloga prijavljeni podaci o platama ne mogu uzeti kao verodostojni, Savezno izvršno veće može propisati da se razvrstavanje u osiguraničke razrede vrši na osnovu određenih paušalnih iznosa prema kategorijama radnih mesta i dužini penziskog staža, kao i da im se penzije određuju od prosečnih penziskih osnova odgovarajućih osiguraničkih razreda po članu 63. ovog zakona.
(1) Puna penzija (član 19) određuje se u visni od 100% od penziskog osnova osiguranika.
(2) Nepuna penzija (član 20) određuje se u visini od 40% od penziskog osnova osiguranika za navršenih 15 godina penziskog staža, i povećava se za svaku dalju navršenu godinu penziskog staža po 3% od penziskog osnova osiguraniku-muškarcu, a po 4% od penziskog osnova osiguraniku-ženi.
(1) Osiguraniku kome je po ispunjenju uslova za punu penziju (član 19. stav 1. tačka 2) posebnim rešenjem odnosno pismenim sporazumom produžen radni odnos i uživaocu takve penzije koji se ponovo zaposli, ako rade sa punim redovnim radnim vremenom na istom poslu ili na radnom mestu iste ili više kategorije (član 64), povećava se puna penzija za svaku navršenu godinu takvog rada za 3%, ali ukupno najviše za 50% od iznosa pune penzije (povećana puna penzija).
(2) Osiguraniku koji je ispunio uslove za nepunu penziju, pa produži da radi sa punim redovnim radnim vremenom, povećava se penzija u smislu člana 69. stav 2. ovog zakona dok ne stekne pravo na punu penziju, a posle toga povećava mu se penzija po prethodnom stavu.
(3) Osiguranicima koji po ispunjenju uslova za penziju produže da rade na naročito teškim i po zdravlje štetnim poslovima (čl. 54. do 61) kao godina rada za povećanje penzije u smislu prethodnih stavova računa se odgovarajući period efektivnog rada koji se u smislu odredaba čl. 54. do 61. ovog zakona računa kao puna godina radnog staža.
(4) Odredbe prethodnih stavova važe i za uživaoca pune odnosno nepune penzije koji ponovo stupi u radni odnos i radi sa punim redovnim radnim vremenom.
(5) Odredba stava 2. ovog člana primenjuje se shodno i na uživaoca lične penzije kome je penzija po ovom zakonu određena pre ispunjenja uslova za sticanje lične penzije iz člana 19. ili 20. stav 1. ovog zakona.
(1) Osiguraniku koji na naročito teškim i po zdravlje štetnim radovima navrši toliki radni staž da on obračunat sa uvećanim trajanjem u smislu čl. 54. do 61. ovog zakona iznosi 35 godina za osiguranika - muškarca odnosno 30 godina za osiguranika - ženu, računa se svaka dalja godina rada sa punim radnim vremenom provedena na takvim poslovima za povećanje penzije po članu 70. stav 1. ovog zakona - i pre navršenja godine života propisane za sticanje prava na punu penziju.
(2) Kao godina rada u smislu prethodnog stava računa se odgovarajući period efektivnog rada koji se u smislu odredaba čl. 54. do 61. ovog zakona računa kao puna godina radnog staža. Za svaki takav period osiguraniku se povećava puna penzija za 3% kad na nju stekne pravo.
(1) Osiguraniku koji je ostvario pravo na ličnu penziju i produžio da radi, odnosno kao uživalac lične penzije ponovo stupio u radni odnos (član 70), ponovo će se odrediti penzija, na njegov zahtev, ako ispunjava uslove iz čl. 19. i 20. stav 1. ili iz člana 73. stav 1. tačka 2. ovog zakona, i ako je posle ostvarivanja lične penzije proveo najmanje tri godine u radnom odnosu radeći sa punim redovnim radnim vremenom.
(2) U slučajevima iz stava 1. ovog člana penzija se određuje od penzijskog osnova onog osiguraničkog razreda u koji se osiguranik razvrstava na osnovu proseka plata i ostalih primanja ostvarenih za poslednju godinu rada ili za poslednje tri godine rada - po zahtevu osiguranika ako je to za njega povoljnije, i to u procentu koji odgovara ukupnom penzijskom stažu (čl. 69. i 70).
(1) Osiguranik - učesnik Narodnooslobodilačkog rata (član 31. stav 1. tač. 1, 2. i 3) koji je stupio u Narodnooslobodilačku borbu pre 9. septembra 1943. godine, kao i učesnik Španskog građanskog rata (član 31. stav 1. tačka 4) ima pravo na penziju i to:
1) osiguranik - muškarac kad navrši 55 godina života, i osiguranik - žena kad navrši 50 godina života, ako ima najmanje 15 godina penziskog staža od čega najmanje 10 godina radnog staža;
2) osiguranik - muškarac koji ima 35 godina penziskog staža, i osiguranik - žena koja ima 30 godina penziskog staža.
(2) Osiguraniku - učesniku Narodnooslobodilačkog rata (član 31. stav 1. tač. 1, 2. i 3) koji je stupio u Narodnooslobodilačku borbu pre 9. septembra 1943. godine, kao i učesniku Španskog građanskog rata (član 31. stav 1. tačka 4), koji ima najmanje 15 godina penziskog staža od čega najmanje 10 godina radnog staža, može posebna republička komisija priznati pravo na penziju i pre navršenja 55 odnosno 50 godina života (stav 1. tačka 1) ako naže da je to potrebno s obzirom na opšte stanje zdravlja i radne sposobnosti osiguranika. Posebna savezna komisija stara se o usklađivanju rada republičkih komisija i o obezbeđivanju jedinstvenog kriterijuma za priznavanje prava na penziju u ovim slučajevima.
(3) Penzija iz st. 1. i 2. ovog člana određuje se u odgovarajućem procentu po članu 69. ovog zakona.
(4) U radni staž od 10 godina iz stava 1. tačka 1. i stava 2. ovog člana računa se i vreme provedeno u Narodnooslobodilačkoj borbi kao i drugo vreme koje se po članu 31. stav 1. tač. 1-5. ovog zakona računa u penziski staž, i to u efektivnom trajanju.
(1) Osiguraniku - učesniku Narodnooslobodilačkog rata od 1941. godine (član 31. stav 1. tač. 1, 2. i 3) kao i učesniku Španskog građanskog rata (član 31. stav 1. tačka 4), kome lična penzija određena prema penziskom stažu iznosi manje od 100% pripada puna lična penzija.
(2) Osiguraniku - učesniku Narodnooslobodilačkog rata (član 31. stav 1. tač. 1, 2. i 3), kome lična penzija određena prema penziskom stažu iznosi manje od 100% od penziskog osnova, povećava se penzija i to:
1) učesniku od 1942. godine do svršetka rata - za 90%,
2) učesniku od 1943. godine do svršetka rata - za 60%,
3) učesniku od 1944. godine do svršetka rata - za 30%,
4) učesniku od 1945. do svršetka rata - za 10%.
(3) Penzija određena u smislu stava 2. ovog člana ne može biti veća od penziskog osnova.
(1) Osiguraniku - jugoslovenskom državljaninu koji je posle 6. aprila 1941. godine bio zarobljen i u logorima ratnih zarobljenika aktivno i organizovano učestvovao u radu za Narodnooslobodilački pokret, povećava se penzija za 30%.
(2) Penzija određena u smislu prethodnog stava ne može biti veća od penziskog osnova.
(1) Osiguraniku koji je ostvario pravo na penziju po članu 73. stav 1. tačka 2. ovog zakona, pa produži da radi ili kao uživalac penzije ponovo stupi u radni odnos sa punim redovnim radnim vremenom povećava se penzija shodno članu 70. stav 1. ovog zakona.
(2) Osiguraniku koji je ostvario pravo na penziju po članu 73. stav 1. tačka 1. i stav 2. ovog zakona, kao i osiguraniku kome je iznos penzije određen prema članu 74. ili 75. ovog zakona, pa produži da radi ili kao uživalac penzije ponovo stupi u radni odnos sa punim redovnim radnim vremenom, povećava se penzija shodno članu 70. stav 2. ovog zakona kad iznos penzije izračunat prema tako povećanom stažu (član 69. stav 2) premaši iznos penzije koja mu je određena po članu 74. ili 75. ovog zakona.
(3) Osiguranicima iz prethodnog stava kojima je penzija određena po članu 73. stav 1. tačka 1. i stav 2. ovog zakona povećava se penzija po članu 70. stav 1. ovog zakona kad na osnovu ukupnog penziskog staža ispune uslove za sticanje pune penzije u smislu člana 73. stav 1. tačka 2. ovog zakona, a ostalim osiguranicima iz prethodnog stava - kad navrše i godine života i penziski staž za punu penziju u smislu člana 19. ovog zakona.
(1) Osiguranik - učesnik Narodnooslobodilačkog rata (član 31. stav 1. tač. 1, 2. i 3) koji je stupio u Narodnooslobodilačku borbu pre 9. septembra 1943. godine i učesnik Španskog građanskog rata (član 31. stav 1. tačka 4) razvrstavaju se u osiguranički razred bez primene člana 64. ovog zakona.
(2) Osiguranik iz prethodnog stava koji bi prema plati bio razvrstan u osiguranički razred niži od VI, razvrstava se u VI osiguranički razred, pa se penzija određuje od prosečnog penziskog osnova tog osiguraničkog razreda po članu 63. ovog zakona.
(1) Ako uživalac lične penzije stekne pravo na invalidninu usled invalidnosti prouzrokovane nesrećom na poslu po propisima o invalidskom osiguranju, ili ako stekne pravo na drugu ličnu penziju ili na porodičnu penziju, može uživati samo jedno od tih prava, po sopstvenom izboru.
(2) Ako osiguranik iz člana 12. tač. 2. i 3. ovog zakona istovremeno ispunjava uslove za sticanje prava na ličnu penziju i kao lice u radnom odnosu, može ostvariti jedno od tih prava po sopstvenom izboru. Ako se u tom slučaju penzija ima odrediti osiguraniku kao licu iz člana 12. tač. 2. ili 3, a stalna nagrada za vršenje te dužnosti isplaćivana mu je u smanjenom iznosu zbog jednovremenog vršenja druge službe, u prosečni mesečni iznos plata, radi određivanja penziskog osnova, uzima se pun iznos stalne mesečne nagrade propisan za ostala lica na istim dužnostima.
(1) Iznosi penzija manji od 10 000 dinara zaokružuju se na taj način što se iznosi ispod 50 dinara uzimaju kao 50 dinara, a iznosi preko 50 dinara uzimaju kao 100 dinara.
(2) Iznosi penzija veći od 10 000 dinara zaokružuju se na taj način što se iznosi ispod 50 dinara ne uzimaju u obzir, a iznosi preko 50 dinara uzimaju kao 50 dinara.
4. Izuzetno određivanje penzije
Savezno izvršno veće može, izuzetno, priznati pravo na ličnu penziju i u slučajevima kad nisu ispunjeni uslovi za sticanje prava na penziju propisani ovim zakonom, kao i odrediti penziju u iznosu većem od onoga koji bi pripadao po odredbama ovog zakona.
POSEBNE ODREDBE O LIČNOJ PENZIJI VOJNIH LICA
(1) Osiguranici na koje se odnose posebne odredbe o sticanju i određivanju prava na ličnu penziju iz ove glave su vojna lica - aktivni podoficiri, oficiri i vojni službenici Jugoslovenske narodne armije (u daljem tekstu: vojni osiguranici).
(2) Odredbe ove glave, osim odredaba čl. 85. do 88, ne odnose se na one aktivne podoficire, oficire i vojne službenike kojima je služba u stalnom sastavu Jugoslovenske narodne armije prestala usled gubitka čina - klase osude na kaznu zatvora dužu od godine dana ili kaznu strogog zatvora, gubitka službe po presudi vojnog disciplinskog suda ili usled koga drugog razloga koji po odredbama Zakona o Jugoslovenskoj narodnoj armiji prouzrokuje gubitak službe u stalnom sastavu Jugoslovenske narodne armije. Ova lica gube svojstvo vojnog osiguranika i na njih se primenjuju ostale odredbe ovog zakona o sticanju i korišćenju prava na penziju.
(1) Vojni osiguranik kome prestane aktivna služba u Jugoslovenskoj narodnoj armiji ima pravo na ličnu penziju, bez obzira na godine života, ako ima najmanje 15 godina penziskog staža, od čega najmanje 10 godina u Jugoslovenskoj narodnoj armiji. Ova penzija određuje se u odgovarajućem procentu po članu 69. stav 2. ovog zakona.
(2) U 10 godina provedenih u Jugoslovenskoj narodnoj armiji iz prethodnog stava računa se sve vreme koje se po posebnim propisima priznaje kao služba u Jugoslovenskoj narodnoj armiji, kao i vreme koje su oficiri, vojni službenici i podoficiri, preuzeti iz bivše jugoslovenske vojske u aktivnu službu Jugoslovenske narodne armije, proveli u zarobljeništvu.
(3) Vojni osiguranik nema pravo na ličnu penziju po stavu 1. ovog člana ako mu je aktivna služba u Jugoslovenskoj narodnoj armiji prestala po molbi.
(1) Pri razvrstavanju vojnih osiguranika u osiguraničke razrede ne primenjuje se član 64. ovog zakona.
(2) Vojni osiguranik razvrstava se u osiguranički razred prema plati koju je imao u času prestanka službe u stalnom sastavu Jugoslovenske narodne armije, ako je u činu odnosno klasi u kojoj je penzionisan proveo najmanje godinu dana. Ako je u tom činu odnosno klasi proveo manje od godinu dana, razvrstava se u osiguranički razred prema plati neposredno nižeg čina odnosno klase. Ako to osiguranik zahteva, razvrstava se u osiguranički razred prema prosečnom mesečnom iznosu ukupnih primanja na ime plate i stalnih dodataka ostvarenih za poslednju godinu rada ili u određenom drugom periodu u smislu člana 65. st. 2. i 3. ovog zakona.
(3) Kao plata u času prestanka službe u smislu prethodnog stava smatra se osnovna plata, položajna plata i armiski dodatak, kao i prosečni mesečni iznos stalnih novčanih dodataka po propisima o platama podoficira, oficira i vojnih službenika koje je vojni osiguranik primao za poslednju godinu pre prestanka službe u stalnom sastavu Jugoslovenske narodne armije.
(4) Vojni osiguranik koji je u određenom periodu prema kome se utvrđuje prosečni mesečni iznos plata, umesto plate po propisima o platama podoficira, oficira i vojnih službenika, ostvarivao lični dohodak po tarifnom pravilniku, razvrstaće se na njegov zahtev, umesto po odredbama st. 2. do 3. ovog člana, u osiguranički razred prema prosečnom mesečnom iznosu plate utvrđenom po članu 65. st. 2. i 3. ovog zakona.
Vojnom osiguraniku koji je kao aktivni podoficir, vojni službenik ili oficir upućen radi usavršavanja na vojne ili druge škole računa se u penziski staž i vreme provedeno na tom školovanju.
(1) Kao vreme zaposlenja na naročito teškim i po zdravlje štetnim radovima računa se u radni staž sa uvećanim trajanjem i vreme koje vojni osiguranici provedu na određenim vojnim dužnostima, i to:
1) u podmorničkoj službi - na svim dužnostima na podmornicama u opremi,
2) u letačkoj službi - na dužnostima aktivnog pilota, izviđača, radiste, vazduhoplovnog strelca, aviomehaničara, aerofotografa ili na drugim dužnostima na kojima su primali letački dodatak, ili kao organi sanitetske službe na ispitivanju i treniranju letača u baro-komorama odnosno u avionima - ako su leteli najmanje 90 časova godišnje,
3) u padobranskoj službi - na dužnostima aktivnog padobranca na kojima su primali padobranski dodatak,
4) na graničnoj službi - u graničnim jedinicama na granici na dužnostima komandira odeljenja (karaule), zamenika komandira odeljenja (karaule), komandira voda ili čete, pomoćnika komandira voda ili čete, komandira konjičkog voda ili odeljenja konjičkog voda, četnog starešine, četnog bolničara i četnog ekonoma ili na nekoj drugoj dužnosti neposredno na granici, kao i na osmatračkim stanicama i u jedinicama - ustanovama oblaske odbrane odnosno u jedinicama - ustanovama koje se nalaze na usamljenim i udaljenim ostrvima ili na teško pristupačnim mestima - na kojima su primali granični dodatak.
(2) Vreme provedeno na dužnostima iz prethodnog stava računa se osiguranicima u radni staž uvećano za polovinu, ako su na tim dužnostima proveli u dve kalendarske godine najmanje jednu godinu.
(3) Vreme provedeno na određenim dužnostima u podmorničkoj, letačkoj ili padobranskoj službi računa se sa uvećanim trajanjem, bez obzira kad je osiguranik bio na tim dužnostima, a vreme provedeno na određenim dužnostima u graničnoj službi na granici - od 15. maja 1945. godine.
(4) Vojnom osiguraniku smanjuje se, u smislu člana 54. stav 2. ovog zakona starosna granica za sticanje prava na ličnu penziju za po jednu godinu za svake tri godine provedene na dužnostima iz stava 1. ovog člana.
Ako je vreme koje je vojni osiguranik proveo na dužnostima iz člana 85. stav 1. tač. 1. do 3. ovog zakona priznato u penziski staž u dvostrukom trajanju po članu 31. ovog zakona, to vreme neće se računati sa uvećanim trajanjem po članu 85. stav 2. ovog zakona.
Vojnom osiguraniku koji na vojnim dužnostima iz člana 85. stav 1. navrši toliki radni staž da on obračunat sa uvećanim trajanjem po stavu 2. tog člana odgovara penziskom stažu propisanom za sticanje prava na punu penziju (član 19) računa se svaka dalja godina rada provedena na takvim poslovima za povećanje penzije po članu 70. stav 1. ovog zakona i pre navršenja godine života propisane za sticanje prava na punu penziju u smislu člana 85. stav 4. ovog zakona.
(1) Vreme koje je osiguranik proveo kao vojno lice u aktivnoj službi na dužnostima iz člana 85. stav 1. tač. 1. do 3. ovog zakona računa se u radni staž sa uvećanim trajanjem i osiguraniku koji nije bio vojni osiguranik u smislu člana 81. ovog zakona.
(2) Vreme provedeno u svojstvu vojnog osiguranika na dužnostima iz člana 85. stav 1. tač. 1. do 4. ovog zakona računa se osiguraniku u radni staž sa uvećanim trajanjem i u slučaju kad mu je svojstvo vojnog osiguranika prestalo pre sticanja prava na ličnu penziju.
(1) Vojnom osiguraniku koji ostvari pravo na ličnu penziju po čl. 19. ili 20. stav 1. ili po članu 73. stav 1. ovog zakona, pa radi i dalje kao vojni osiguranik sa punim redovnim radnim vremenom, pripada za vreme trajanja takvog zaposlenja 50% od penzije koja mu je određena.
(2) Uživaocu lične penzije koji je ostvario pravo na punu ili nepunu penziju kao vojni osiguranik (čl. 19, 20, 82. i 264) pa stupi u radni odnos u građanstvu radeći sa punim redovnim radnim vremenom, pripada za vreme trajanja takvog zaposlenja 75% od penzije određene po članu 69. odnosno po čl. 69. i 74. ili po čl. 69. i 75. ovog zakona.
POSEBNE ODREDBE O LIČNOJ PENZIJI SLUŽBENIKA UNUTRAŠNJIH POSLOVA
(1) Nadležni državni sekretar za unutrašnje poslove može odlučiti da službeniku Narodne milicije, upravnom ili izvršnom službeniku koji vrši poslove državne bezbednosti ili poslove kriminalističke službe, kao i službeniku straže kazneno-popravnih ustanova, prestane služba sa pravom na penziju i pre ispunjenja uslova za sticanje prava na ličnu penziju po čl. 19. i 20. stav 1. ovog zakona ako ima najmanje 15 godina penziskog staža od kojih najmanje 10 godina u tim službama. Ova se penzija određuje u odgovarajućem procentu po članu 69. stav 2. ovog zakona.
(2) Nadležni državni sekretar za unutrašnje poslove može odlučiti da i drugim službenicima organa unutrašnjih poslova, osim onih iz stava 1. ovog člana, prestane služba s pravom na penziju pre ispunjenja uslova iz čl. 19. i 20. stav 1. ovog zakona ako su kao oficiri ili vojni službenici službe državne bezbednosti prevedeni 1952. godine sa vojne na civilnu formaciju, a ispunjavaju u pogledu penziskog i radnog staža uslove iz prethodnog stava. Ova penzija određuje se kao i penzija iz prethodnog stava.
(3) Odluku iz st. 1. i 2. ovog člana republički državni sekretar donosi uz saglasnost saveznog državnog sekretara.
(4) Pravo na ličnu penziju po st. 1. i 2. ovog člana ne može se ustanoviti ako je služba prestala po molbi ili na osnovu sudske presude, ili ako je osiguranik raspoređen na drugu službu u koji od organa unutrašnjih poslova.
(1) Osiguranici - službenici Narodne milicije i službenici na pojedinim dužnostima u organima unutrašnjih poslova koje odredi savezni Državni sekretarijat za unutrašnje poslove razvrstavaju se u osiguraničke razrede bez primene člana 64. ovog zakona.
(2) Savezni Državni sekretarijat za unutrašnje poslove određuje svojim propisima najviše razrede do kojih osiguranici iz stava 1. ovog člana mogu biti razvrstani s obzirom na značaj posla koji vrše.
Osiguranicima - službenicima Narodne milicije i ostalim službenicima organa unutrašnjih poslova računa se u penziski staž i vreme koje kao aktivni službenici provedu u školama radi stručnog usavršavanja.
(1) Osiguranicima - službenicima Narodne milicije, upravnim i izvršnim službenicima koji vrše poslove državne bezbednosti ili poslove kriminalističke službe, kao i službenicima straže kazneno-popravnih ustanova, računa se svaka puna godina navršena u tim službama kao 14 meseci radnog staža, bez obzira koliko su godina ukupno proveli na tim službama.
(2) Osiguranicima iz prethodnog stava smanjuje se, u smislu člana 54. stav 2. ovog zakona, starosna granica za sticanje prava na ličnu penziju za po jednu godinu na svakih navršenih 5 godina u službama navedenim u stavu 1. ovog člana.
(3) Vreme provedeno na službama iz stava 1. ovog člana računa se u radni staž sa uvećanim trajanjem i u slučaju kad osiguranik u vreme sticanja prava na penziju nije službenik organa unutrašnjih poslova.
Osiguraniku iz člana 93. stav 1. ovog zakona koji u službama navedenim u tom članu navrši toliki radni staž da on obračunat sa uvećanim trajanjem odgovara penziskom stažu propisanom za sticanje prava na punu penziju (član 19), računa se svaka dalja godina rada provedena na takvim poslovima za povećanje penzije po članu 70. stav 1. ovog zakona i pre navršenja godine života propisane za sticanje prava na punu penziju u smislu člana 93. stav 2. ovog zakona.
(1) Uživaocu penzije koji je ostvario pravo na ličnu penziju po članu 90. ovog zakona, ako stupi u radni odnos van organa unutrašnjih poslova i radi sa punim redovnim radnim vremenom, pripada za vreme trajanja takvog zaposlenja 75% od penzije koja mu je određena po članu 69. stav 2, odnosno po tom članu i članu 74. ili 75. ovog zakona.
(2) Odredbe člana 144. ovog zakona primenjuju se shodno i na uživaoce penzije ostvarene po članu 90. ovog zakona.
(3) Odredbe člana 142. ovog zakona ne primenjuju se na uživaoce penzije ostvarene po članu 90. ovog zakona.
(4) Odredbe prethodnih stavova važe i za uživaoce penzija ostvarenih po članu 265. ovog zakona ako su u pitanju lica iz člana 90. stav 2. ovog zakona.
ODREDBE O PENZISKOM OSIGURANJU POSEBNIH KATEGORIJA OSIGURANIKA
(1) Penzisko osiguranje lica koja vrše samostalnu profesionalnu delatnost, kao i lica drugih zanimanja koja nisu u radnom odnosu, ako nije ustanovljeno ovim zakonom, može se ustanoviti saveznim zakonom ili ugovorima.
(2) Ugovor o penziskom osiguranju lica iz prethodnog stava zaključuje Savezni zavod za socijalno osiguranje, ili po njegovom ovlašćenju republički zavod za socijalno osiguranje, sa profesionalnom organizacijom pripadnika pojedine samostalne profesionalne delatnosti ili sa organizacijom ovlašćenom za zastupanje pripadnika drugih zanimanja iz stava 1. ovog člana.
(3) Penzisko osiguranje lica iz stava 1. ovog člana ustanovljava se zakonom kao obavezno za sve pripadnike pojedine samostalne profesionalne delatnosti ili pojedinih drugih zanimanja (stav 1), a kad se ustanovljava ugovorom, može se ustanoviti samo za članove organizacije sa kojom se ugovor zaključuje, i to kao obavezno za sve članove te organizacije.
Prava iz penziskog osiguranja posebnih kategorija osiguranika ne mogu se ustanoviti u većem obimu niti pod povoljnijim uslovima nego što je u ovom zakonu predviđeno za ostala osigurana lica.
(1) Kao osiguranički razredi i penziski osnovi osiguranika posebnih kategorija ustanovljavaju se propisima odnosno ugovorima (član 95) odgovarajući osiguranički razredi sa prosečnim penziskim osnovima iz člana 63. ovog zakona.
(2) Propisima odnosno ugovorima o penziskom osiguranju lica iz člana 95. ovog zakona može se predvideti da se prosečni penziski osnovi određuju razvrstavanjem osiguranika u osiguraničke razrede prema godinama provedenim u vršenju delatnosti po osnovu koje su oni osigurani, kao i prema godinama provedenim u radnom odnosu.
(3) Propisima odnosno ugovorima (član 95) može se predvideti da se u određenim slučajevima pod posebnim uslovima osiguranik može razvrstati u viši osiguranički razred od onog u koji bi on bio redovno razvrstan po odnosnom propisu ili ugovoru. Isto tako može se predvideti da se osiguraniku koji na taj način bude razvrstan u Ia osiguranički razred može odrediti penziski osnov viši od prosečnog penziskog osnova Ia osiguraničkog razreda iz člana 63. ovog zakona.
Propisima odnosno ugovorima o penziskom osiguranju lica iz člana 95. ovog zakona može se utvrditi da se vreme vršenja samostalne delatnosti pre ustanovljenja penziskog osiguranja priznaje u celini ili delimično u penziski staž, a mogu se predvideti i posebni uslovi za obezbeđenje pokrića odgovarajućim doprinosom za tako priznato vreme.
(1) Vreme koje se po ovom zakonu računa u penziski staž priznaje se na isti način i pod istim uslovima i osiguranicima kojima se prava iz penziskog osiguranja određuju po propisima odnosno ugovorima iz člana 95. ovog zakona.
(2) U slučajevima kad je priznavanje određenog perioda u penziski staž po ovom zakonu uslovljeno stupanjem u radni odnos ili određenim trajanjem ili prestankom radnog odnosa propisima odnosno ugovorima iz člana 95. ovog zakona može se odrediti da je taj uslov ispunjen stupanjem u samostalnu delatnost, odnosno određenim trajanjem ili prestankom takve delatnosti.
Propisima odnosno ugovorima iz člana 95. ovog zakona mogu se povećati starosne granice i dužina penziskog staža koji su po čl. 19. i 20. stav 1. ovog zakona predviđeni za sticanje prava na ličnu penziju.
(1) Pravo na ličnu penziju stečeno na osnovu propisa odnosno ugovora iz člana 95. ovog zakona može osiguranik koristiti tek po prestanku vršenja samostalne delatnosti.
(2) Produženjem vršenja samostalne delatnosti posle ispunjenja uslova za sticanje prava na punu penziju ne povećava se penzija u smislu člana 70. stav 1. ovog zakona.
(3) Odredba prethodnog stava važi i za uživaoca pune penzije koji ponovo počne vršiti samostalnu delatnost.
Odredbe ovog zakona o sticanju, ostvarivanju i korišćenju prava na penziju primenjuju se i na osiguranike posebnih kategorija, ako odredbama ove glave ili propisima odnosno ugovorima o njihovom penziskom osiguranju nije izrično drukčije određeno.
(1) Lica osigurana po propisima odnosno ugovorima iz člana 95. ovog zakona koja po prestanku vršenja samostalne delatnosti stupe u radni odnos, mogu steći pravo na ličnu penziju po odredbama ovog zakona koje se odnose na osiguranike iz čl. 12. i 14. ovog zakona ako u radnom odnosu provedu najmanje tri godine neposredno pre ostvarivanja prava na penziju.
(2) Osiguranik iz stava 1. ovog člana koji posle navršene tri godine provedene u radnom odnosu ne ispunjava uslove za sticanje prava na ličnu penziju po članu 19. i 20. stav 1. tačka 1. ovog zakona, stiče pravo na nepunu penziju kad ispuni uslove iz člana 20. stav 1. tačka 2. ili tačka 3. ovog zakona, računajući i potreban radni staž za poslednjih pet godina i vreme vršenja samostalne delatnosti koje se računa u radni staž po članu 24. stav 1. tačka 6. ovog zakona.
(3) Osiguranik iz stava 1. ovog člana koji ne ispunjava uslove za sticanje penzije u smislu prethodnih stavova, a ispunjava uslove za sticanje penzije po propisu odnosno ugovoru na osnovu koga je bio osiguran pre stupanja u radni odnos, može ostvariti pravo na penziju koja mu pripada po tom propisu odnosno ugovoru.
Način plaćanja doprinosa za penzisko osiguranje lica osiguranih po propisima odnosno ugovorima iz člana 95. ovog zakona, utvrđuje se odnosnim propisima ili ugovorima.
2. Odredbe o penzijama umetnika
(1) Pravo na penzisko osiguranje po ovom zakonu imaju književnici, likovni umetnici, scenski umetnici, kompozitori, istaknuti muzički umetnici - izvođači, filmski umetnici i prevodioci naučnih i književnih dela, kojima je samostalan umetnički rad osnovno zanimanje.
(2) U slučaju smrti lica iz prethodnog stava članovi njihovih porodica imaju pravo na porodičnu penziju.
(3) Savezno izvršno veće odrediće koja se lica smatraju filmskim umetnicima i koja se lica smatraju scenskim umetnicima.
(1) Svojstvo umetnika na kome se zasniva pravo na penzisko osiguranje u smislu člana 102. ovog zakona, kao i vreme provedeno u vršenju umetničkog rada pre početka penziskog osiguranja umetnika, koje se priznaje u penziski staž, utvrđuje rešenjem u svakom pojedinom slučaju republička komisija za socijalno osiguranje umetnika koju obrazuje republički savet nadležan za poslove kulture od pretstavnika saveta, republičkog zavoda za socijalno osiguranje i umetnika.
(2) Postupak za priznavanje svojstva umetnika pokreće se na osnovu zahteva stranke. Pre donošenja rešenja komisija iz prethodnog stava pribavlja mišljenje odgovarajućeg udruženja.
(3) Protiv rešenja koje donosi komisija iz stava 1. ovog člana podnosilac zahteva kao i nadležni zavod za socijalno osiguranje može izjaviti žalbu Saveznoj komisiji za socijalno osiguranje umetnika, koji obrazuje Sekretarijat za prosvetu i kulturu Saveznog izvršnog veća od pretstavnika Sekretarijata za prosvetu i kulturu Saveznog izvršnog veća, Saveznog zavoda za socijalno osiguranje i umetnika. Rešenje Savezne komisije za socijalno osiguranje umetnika obavezno je za zavode za socijalno osiguranje. Protiv rešenja Savezne komisije ne može se pokrenuti upravni spor.
(4) Pored stalnog člana - pretstavnika umetnika, u sastav komisije iz st. 1. i 3. ovog člana ulaze, na predlog odgovarajućeg udruženja odnosno saveza, i povremeni članovi imenovani iz one grane umetničke delatnosti kojoj pripada lice o čijem se svojstvu rešava.
(5) Penzisko osiguranje lica kome je priznato svojstvo umetnika počinje od dana kada je podnet zahtev za priznanje svojstva umetnika.
(6) Komisije iz st. 1. i 3. ovog člana dostavljaju svoja pravosnažna rešenja sreskom zavodu za socijalno osiguranje nadležnom za vođenje evidencija o osiguranicima.
(1) U penziski staž za sticanje i određivanje prava na penziju umetnicima se računa:
1) vreme penziskog osiguranja u svojstvu umetnika,
2) vreme provedeno u radnom odnosu kao i ostalo vreme koje se priznaje u penziski staž licima iz čl. 12. i 14. ovog zakona,
3) vreme provedeno u vršenju umetničkog rada pre početka penziskog osiguranja umetnika, od kad se istakao svojom umetničkom delatnošću uzimajući pri tom u obzir uslove koji se traže za prijem u članstvo odgovarajućeg udruženja umetnika.
(2) Kada je priznavanje određenih perioda u posebni staž po ovom zakonu uslovljeno stupanjem u radni odnos ili određenim trajanjem ili prestankom radnog odnosa, smatraće se, da je taj uslov ispunjen početkom vršenja umetničkog rada, odnosno određenim trajanjem ili prestankom takvog rada.
(1) Radi utvrđivanja penziskog osnova umetnici se razvrstavaju u odgovarajuće osiguraničke razrede sa prosečnim penziskim osnovima iz člana 63. ovog zakona prema ukupnom penziskom stažu koji se priznaje po članu 107. ovog zakona.
(2) Savezno izvršno veće određuje svojim propisima u koje se osiguraničke razrede i sa kojim periodima priznatog penziskog staža razvrstavaju pojedine kategorije umetnika.
(3) Naročito zaslužan umetnik može biti razvrstan u viši osiguranički razred odnosno može mu se odrediti viši penziski osnov od razreda odnosno osnova određenog po prethodnim stavovima u smislu člana 97. stav 3. ovog zakona. Mišljenje o tome da je neki umetnik naročito zaslužan umetnik kao i mišljenje o razvrstanju u odgovarajući viši osiguranički razred odnosno o određivanju višeg penziskog osnova daje nadležnom zavodu za socijalno osiguranje Savezna komisija za socijalno osiguranje umetnika po pribavljenom mišljenju republičke komisije za socijalno osiguranje umetnika. Mišljenje Savezne komisije obavezno je za zavod za socijalno osiguranje.
(4) Republička kao i Savezna komisija dužna je pre davanja svog mišljenja u slučajevima iz stava 3. ovog člana pribaviti mišljenje odgovarajućeg udruženja odnosno saveza.
Pravo na ličnu penziju stiču umetnici kad ispune uslove penziskog staža i godine života propisane u čl. 19-22. ovog zakona.
Izuzetno od člana 101. stav 1. i člana 141. stav 1. ovog zakona, umetnici mogu koristiti pravo na ličnu penziju stečenu po odredbama ove glave, u nesmanjenom iznosu, i ako po sticanju prava na ličnu penziju po odredbama ove glave nastave sa vršenjem umetničkog rada.
Pravo na penziju po odredbama ove glave imaju umetnici iz člana 105. ovog zakona i u slučajevima kad su uslovi za sticanje tog prava bili ispunjeni pre stupanja na snagu ovog zakona.
(1) Osiguranicima koji su ispunili uslove za sticanje prava na ličnu penziju po osnovu penziskog osiguranja u svojstvu lica iz člana 12. ili 14. ovog zakona ili su ostvarili pravo na takvu penziju, a koji su se bavili umetničkim radom iz člana 102. ovog zakona, može se po postupku predviđenom u članu 103. ovog zakona, radi sticanja prava na ličnu penziju po odredbama ove glave, priznati svojstvo umetnika po članu 103. ovog zakona. U tom slučaju ova lica mogu po sopstvenom izboru ostvariti pravo na ličnu penziju koja im pripada po ostalim odredbama ovog zakona odnosno po posebnim propisima ili ugovorima.
(2) Pravo izbora u smislu prethodnog stava imaju i umetnici koji su ostvarili pravo na ličnu penziju kao lica iz čl. 12. i 14. ovog zakona po propisima koji su važili do stupanja na snagu ovog zakona.
(3) Odredbe prethodnih stavova važe shodno i za sticanje prava na porodičnu penziju.
(4) Pravo na penziju priznato po prethodnim stavovima pripada od dana podnošenja zahteva iz člana 106. stav 2. ovog zakona republičkoj komisiji za socijalno osiguranje umetnika.
U pogledu svega onog što odredbama ove glave nije izrično propisano važe za penzisko osiguranje umetnika ostale odredbe ovog zakona.
PORODIČNA PENZIJA
(1) Članovi porodice (član 17) stiču pravo na porodičnu penziju u slučaju smrti osiguranika:
1) ako je osiguranik imao ukupno najmanje pet godina radnog staža, pod uslovom da je za poslednjih pet godina pre smrti imao najmanje po 8 meseci radnog staža u svakoj godini ili da je za tih pet godina imao ukupno najmanje 4 godine i dva meseca radnog staža, ili
2) ako je osiguranik u času smrti ispunio uslove penziskog i radnog staža propisane za sticanje lične penzije po čl. 19. i 20. stav 1. ovog zakona, ili uslove penziskog i radnog staža za sticanje invalidnine za slučaj invalidnosti prouzrokovane bolešću po propisima o invalidskom osiguranju, ili
3) ako je osiguranik umro od posledica nesreće na poslu, ili profesionalne bolesti, ili
4) ako je osiguranik umro kao uživalac lične penzije, ili
5) ako je osiguranik umro kao uživalac invalidnine ili materijalnog obezbeđenja po propisima o invalidskom osiguranju.
(2) Smatraće se da je uslov navršenja određenog radnog staža za poslednjih pet godina pre smrti osiguranika u smislu stava 1. tač. 1. i 2. ovog člana ispunjen i u slučaju kad je određeni radni staž navršen u periodu dužem od pet godina, ako je osiguranik za poslednjih pet godina pre smrti izvesno vreme proveo van radnog odnosa u slučajevima navedenim u članu 22. tač. 1. do 3. ovog zakona, kao i u slučaju kad je radni odnos prekinuo zbog stupanja na otsluženje vojnog roka u Jugoslovenskoj narodnoj armiji, bez obzira na trajanje ovih perioda provedenih van radnog odnosa.
(1) Pravo na porodičnu penziju stiču u prvom redu, bračni drug, deca (bračna, vanbračna, usvojena i pastorčad) i unučad bez roditelja koju je osiguranik izdržavao (u daljem tekstu: članovi uže porodice).
(2) Ako nema članova uže porodice ili ako penzija koja pripada članovima uže porodice ne iscrpljuje iznos osnova za određivanje porodične penzije, pravo na porodičnu penziju stiču i roditelji, očuh i maćeha i usvojilac osiguranika , koje je osiguranik izdržavao, braća i sestre osiguranika koje je on izdržavao zbog toga što su bez roditelja, kao i deca bez roditelja koju je osiguranik uzeo na izdržavanje (u daljem tekstu: članovi šire porodice).
(3) Savezno izvršno veće odrediće svojim propisima uslove pod kojima se smatra da osiguranik izdržava člana porodice.
Udova osiguranika ima pravo na porodičnu penziju ako je do smrti osiguranika navršila 45 godina života.
(1) Udova koja je na dan smrti osiguranika mlađa od 45 godina ima pravo na porodičnu penziju:
1) ako je po smrti osiguranika ostalo dete (član 17. stav 1. tačka 2) mlađe od 15 godina koje ima pravo na porodičnu penziju, ili starije dete koje ima pravo na porodičnu penziju zato što je potpuno i trajno nesposobno za rad,
2)ako je po smrti osiguranika ostalo troje ili više dece (član 17. stav 1. tačka 2) koja imaju pravo na porodičnu penziju, i sve dok troje dece uživa pravo na tu penziju,
3) ako se utvrdi da je udova invalid I kategorije invalidnosti u smislu propisa o invalidskom osiguranju, ili ako postane takav invalid u roku od godine dana posle smrti osiguranika ili u toku uživanja penzije po tač. 1. ili 2. ovog stava, i to od dana smrti osiguranika odnosno od dana docnijeg nastupanja takve invalidnosti pa sve dok takva invalidnost traje.
(2) Udova ima pravo na porodičnu penziju po tač. 1. i 2. prethodnog stava samo ako je vršila roditeljske dužnosti prema deci pre smrti osiguranika i dotle dok ih vrši posle smrti osiguranika.
(3) Pravo na porodičnu penziju ima udova i u slučaju ako je dete osiguranika rođeno posle smrti osiguranika. Ovo pravo pripada udovi od dana smrti osiguranika, a može se ostvariti od dana kad je trudnoća utvrđena, s tim što se penzija do rođenja deteta određuje za jednog člana porodice. Ako je dete mrtvo rođeno, ili ako umre pre nego što navrši 45 dana života, udovi pripada ova penzija do isteka 45 dana posle porođaja.
(4) Udova osiguranika koja za vreme uživanja porodične penzije po odredbama prethodnih stavova navrši 45 godina života zadržava pravo na porodičnu penziju.
(5) Udova kojoj je prestalo pravo na porodičnu penziju posle navršenih 40 godina života usled toga što je otpao neki od uslova na osnovu koga je stekla to pravo, stiče ponovo pravo na porodičnu penziju kad navrši 45 godina života.
(1) Udova koja je na dan smrti osiguranika bila starija od 40 godina a mlađa od 45 godina, pa usled toga nije stekla pravo na porodičnu penziju, a ne ispunjava ni uslove iz člana 117. ovog zakona, stiče pravo na porodičnu penziju kad navrši 45 godina života.
(2) Udova iz prethodnog stava koja nije u radnom odnosu niti se bavi samostalnom profesionalnom delatnošću ima pravo na otpremninu, i to:
1) u visini trostrukog iznosa prosečnog penziskog osnova X osiguraničkog razreda (član 63), - ako nema članova uže porodice koji imaju pravo na porodičnu penziju,
2) u visini šestomesečnog iznosa razlike između porodične penzije koja bi članovima uže porodice pripadala kad bi i udova bila sauživalac porodične penzije, i porodične penzije koja se stvarno isplaćuje tim članovima porodice, - ako ima članova uže porodice koji imaju pravo na porodičnu penziju.
(3) Otpremnina se isplaćuje u tri odnosno šest podjednakih mesečnih obroka počev od prvog dana narednog meseca posle smrti osiguranika, ako za to vreme udova ne stekne pravo na porodičnu penziju.
(1) Udovac osiguranika- žene ima pravo na porodičnu penziju ako je na dan smrti žene stariji od 60 godina ili je potpuno i trajno nesposoban za rad, pod uslovom da ga je žena izdržavala do svoje smrti.
(2) Udovac koji za vreme uživanja porodične penzije priznate zbog nesposobnosti za rad navrši 60 godina života zadržava pravo na porodičnu penziju.
Bračni drug nema pravo na porodičnu penziju:
1) ako se utvrdi da je brak osiguranika koji je trajao manje od godinu dana bio zaključen u nameri sticanja prava na porodičnu penziju,
2) ako je brak zaključen sa osiguranikom koji je uživalac lične penzije ili invalidnine po propisima o invalidskom osiguranju trajao manje od godinu dana,
3) ako je brak razveden pravosnažnom sudskom presudom, a njemu nije dosuđeno izdržavanje,
4) ako je pre smrti osiguranika neopravdano napustio bračnu zajednicu i živeo van te zajednice šest meseci ili duže. Da li je napuštanje bračne zajednice neopravdano, ceni sud u vanparničnom postupku.
(1) Bračni drug čije je brak razveden bez njegove krivice i kome je dosuđeno izdržavanje ima pravo na porodičnu penziju pod istim uslovima kao i bračni drug osiguranika, bez obzira da li je osiguranik stupio u nov brak ili nije.
(2) Kad bračni drug iz razvedenog braka i bračni drug iz ponovnog braka imaju pravo na porodičnu penziju, ukupna porodična penzija za oba sauživaoca određuje se u visni porodične penzije koja bi po članu 126. stav 1. tačka 1. ovog zakona pripadala jednom članu porodice.
(1) Deca (član 17. stav 1. tačka 2), unučad, braća i sestre i deca bez roditelja (član 17. stav 1. tačka 3) imaju pravo na porodičnu penziju do navršene petnaeste godine života, a ako su na školovanju - do kraja propisanog roka za redovno školovanje, ali najdocnije do navršene dvadeset šeste godine života.
(2) Ako je uživalac porodične penzije iz prethodnog stava prekinuo školovanje zbog bolovanja odobrenog od nadležnog organa javne zdravstvene službe, pripada mu pravo na porodičnu penziju i za vreme bolovanja - do navršene 26 godine života. Ako ovaj uživalac produži redovno školovanje, ali ne može da ga završi u redovnom roku zbog prekida nastalog usled bolovanja, produžuje se pravo na porodičnu penziju i posle navršenih 26 godina života za onoliko vremena koliko je izgubio od redovnog školovanja zbog odobrenog bolovanja.
(3) Ako je član porodice odnosno uživalac porodične penzije iz stava 1. ovog člana postao potpuno i trajno nesposoban za rad pre sticanja prava na porodičnu penziju ili za vreme uživanja penzije u smislu prethodnih stavova, produžuje mu se pravo na penziju za sve vreme dok ta nesposobnost traje.
(1) Usvojeno dete, pastorče, unuče, brat i sestra i dete bez roditelja uzeto na izdržavanje imaju pravo na porodičnu penziju ako, pored uslova određenih u članu 17. stav 1. tačka 3. i člana 115. st. 1. i 2. ovog zakona, ispunjavaju i posebne uslove, i to:
1) usvojeno dete - ako je usvojenje izvršeno bar na tri godine pre smrti osiguranika, osim ako je smrt prouzrokovana nesrećom na poslu ili van posla,
2) pastorče - ako nema drugog roditelja osim bračnog druga osiguranika, ili ako mu je taj drugi roditelj potpuno ili trajno nesposoban za rad a osiguranik ga je izdržavao sam ili zajedno sa bračnim drugom u svom domaćinstvu najmanje godinu dana pre svoje smrti ako brak nije manje trajao, i ako nema sopstvenih prihoda ili prihoda na osnovu zakonske obaveze drugog roditelja, koji su dovoljni za izdržavanje,
3) unuče, brat i sestra - ako nemaju sopstvenih prihoda dovoljnih za izdržavanje,
4) dete bez roditelja uzeto na izdržavanje - ako nema sopstvenih prihoda dovoljnih za izdržavanje, a osiguranik ga je izdržavao u svom domaćinstvu bar tri godine pre svoje smrti.
(2) Unučad braća i sestre i deca uzeta na izdržavanje imaju pravo na penziju i kad imaju jednog ili oba roditelja, ako su im roditelji potpuno i trajno nesposobni za rad.
(1) Roditelji osiguranika imaju pravo na porodičnu penziju ako ih je osiguranik izdržavao i to majka ako je starija od 45 godina a otac ako je stariji od 60 godina ili ako je roditelj potpuno i trajno nesposoban za rad.
(2) Odredbe prethodnog stava važe shodno i za očuha i maćehu, kao i za usvojioca osiguranika.
(1) Osnov za određivanje porodične penzije je invalidska penzija koja bi osiguraniku odnosno uživaocu nepune lične ili invalidske penzije odnosno kog drugog prava iz invalidskog osiguranja u času smrti pripadala za slučaj invalidnosti prouzrokovane bolešću i to invalidska penzija u punom iznosu, obračunata po čl. 71. do 78. i 272. Zakona o invalidskom osiguranju. U slučaju smrti uživaoca pune lične penzije odnosno povećane pune penzije ili osiguranika koji je u času smrti ispunjavao uslove za takvu ličnu penziju, osnov za određivanje porodične penzije je puna odnosno povećana puna penzija koja je u času smrti uživaocu penzije pripadala odnosno koja bi osiguraniku u tom času pripadala. Radi određivanja visine invalidske penzije (član 72. Zakona o invalidskom osiguranju) obračunski radni vek (član 71. Zakona o invalidskom osiguranju) računaće se u slučaju smrti osiguranika - do dana smrti, u slučaju smrti uživaoca nepune lične penzije - do dana sa kojim je priznato pravo na tu penziju, a u slučaju smrti uživaoca materijalnog obezbeđenja ili privremene naknade po propisima o invalidskom osiguranju - do dana nastupanja invalidnosti.
(2) Ako osiguranik prema godinama života u času smrti nije imao potreban penzijski staž za sticanje prava na invalidsku penziju, kao osnov za određivanje porodične penzije uzima se invalidska penzija određena u visini od 40% od penzijskog osnova.
(3) Ako je smrt osiguranika nastupila kao posledica nesreće na poslu ili profesionalne bolesti, kao i po smrti uživaoca invalidske penzije na koju je ovaj stekao pravo po osnovu invalidnosti prouzrokovane nesrećom na poslu ili profesionalnom bolešću, osnov za određivanje porodične penzije je puna invalidska penzija. Ova invalidska penzija određuje se prema prosečnoj mesečnoj plati, ili ako je to povoljnije, primenom člana 236. odnosno 239. ovog zakona razvrstavanjem u odgovarajući osiguranički razred za odnosnu kategoriju kao da je osiguranik navršio penzijski staž od 30 ili više godina. Ako je u ovom slučaju osiguranik imao ukupno manje od jedne godine rada osnov za određivanje invalidske penzije utvrđuje se prema proseku plata koje je osiguranik ostvario za to kraće vreme rada. Radi primene člana 64. ovog zakona, ako je osiguranik imao ukupno manje od 3 godine rada, uzima se u ovom slučaju kategorija onog radnog mesta na kome je osiguranik radio neposredno pre nesreće na poslu odnosno pre nastupanja profesionalne bolesti.
(4) Kad se porodična penzija određuje članovima porodica lica koja su po propisima o invalidskom osiguranju osigurana samo za slučaj invalidnosti prouzrokovane nesrećom na poslu ili profesionalnom bolešću, kao osnov za određivanje porodične penzije uzima se osnov za određivanje novčanih naknada takvim licima određen po propisima o invalidskom osiguranju.
(5) Kao osnov za određivanje porodične penzije uzima se puna lična penzija osiguranika i u slučaju kad je lice od koga porodica u smislu člana 114. ovog zakona izvodi pravo na porodičnu penziju ratni vojni invalid od I do VI grupe koji nije navršio penziski staž propisan za punu penziju.
(1) Visina porodične penzije zavisi od broja članova porodice koji imaju pravo na penziju i određuje se od osnova za porodičnu penziju u sledećim procentima:
1) ako porodična penzija pripada samo bračnom drugu, ili bračnom drugu i drugim članovima uže porodice, ili samo tim drugim članovima uže porodice ako nema bračnog druga ili samo članovima šire porodice
za jednog člana |
za dva člana |
za tri člana |
za četiri i više članova |
70% |
80% |
90% |
100% |
2) ako porodična penzija pripada samo deci ili samo unučadi ili deci i unučadi, a preostali bračni drug nema pravo na porodičnu penziju:
za jednog člana |
za dva člana |
za tri člana |
za četiri i više članova |
50% |
65% |
80% |
100% |
(2) Po tački 2. prethodnog stava određuje se porodična penzija i vanbračnom detetu osiguranika koje je jedini član uže porodice koji ima pravo na porodičnu penziju, ako ima živu majku, a nije živelo u domaćinstvu osiguranika.
(3) Kad pravo na porodičnu penziju imaju i članovi uže porodice i članovi šire porodice, članovima šire porodice pripada porodična penzija u visini razlike između ukupnog iznosa porodične penzije članova uže porodice i iznosa osnova za određivanje porodične penzije.
(4) Kada nekom od članova uže porodice prestane pravo na porodičnu penziju, a preostali članovi uže porodice ne iscrpljuju pun iznos porodične penzije, članovima šire porodice određuje se odnosno povećava iznos porodične penzije koja im pripada po prethodnom stavu.
(5) Određivanjem porodične penzije po st. 1. do 3. ovog člana, porodična penzija smatra se da je iscrpljena i ne vrši se povećanje po stavu 4. ovog člana ni u slučaju kad se pojedinim sauživaocima njihov deo penzije ne isplaćuje u celini ili delimično zbog primene odredaba glave IX ovog zakona.
(1) Ako članovi uže porodice kojima pripada porodična penzija žive odvojeno, ukupna porodična penzija deli se na ravne delove.
(2) Porodična penzija deli se na ravne delove i u slučaju kad je uživaju samo članovi šire porodice ako oni žive odvojeno.
(3) Ako porodična penzija pripada i članovima uže porodice i članovima šire porodice, radi primene odredaba st. 1. i 2. ovog člana porodična se penzija prethodno deli na deo koji pripada članovima uže porodice i deo koji pripada članovima šire porodice.
(1) Ako porodičnu penziju uživaju bračni drug iz ponovnog braka i bračni dug iz razvedenog braka, penzija odnosno deo penzije koji njima pripada u smislu člana 121. stav 2. ovog zakona, deli se na ravne delove.
(2) Ako jednom od sauživalaca iz prethodnog stava prestane pravo na porodičnu penziju, njegov deo porodične penzije pripada preostalom uživaocu. Odredba člana 128. stav 5. ovog zakona važi i u ovom slučaju.
(1) Kad među članovima porodice koji imaju pravo na porodičnu penziju ima i lica kojima zbog primene člana 52. ovog zakona pripada porodična penzija prema smanjenom penziskom stažu umrlog osiguranika, porodična penzija se određuje:
1) za članove porodice kojima pripada porodična penzija prema nesmanjenom penziskom stažu - tako što se utvrdi iznos porodične penzije koji bi pripadao porodici kad bi svi članovi porodice imali pravo na penziju prema nesmanjenom stažu. Tako utvrđeni iznos porodične penzije podeli se shodno članu 127. ovog zakona pa se članovima porodice kojima penzija pripada prema nesmanjenom stažu dodeljuju njima pripadajući delovi tako utvrđene penzije,
2) za članove porodice kojima pripada porodična penzija prema smanjenom penziskom stažu - tako što se utvrdi iznos porodične penzije koji bi pripadao porodici kad bi svi članovi porodice imali pravo na penziju prema smenjenom stažu. Tako utvrđeni iznos porodične penzije podeli se shodno članu 127. ovog zakona pa se članovima porodice kojima penzija pripada prema smanjenom stažu dodeljuju njima pripadajući delovi tako utvrđene penzije.
(2) Određivanjem porodične penzije na način predviđen u prethodnom stavu porodična penzija smatra se kao iscrpljena do onog procenta koji u smislu člana 126. ovog zakona pripada za određeni broj sauživalaca.
(1) Ako uživalac porodične penzije stekne pravo i na ličnu penziju ili invalidninu, može uživati samo jedno od tih prava - po sopstvenom izboru.
(2) Uživaocu porodične penzije koji stekne pravo i na drugu porodičnu penziju, odnosno članu porodice koji stekne pravo na dve porodične penzije, pripada jedna od tih penzija - po sopstvenom izboru.
(3) Pravo izbora predviđeno u članu 78. stav 2. ovog zakona imaju i članovi porodice u slučaju smrti osiguranika.
Članovi porodice osiguranika - stranog državljanina koji stalno borave u inostranstvu, mogu steći pravo na porodičnu penziju po odredbama ovog zakona, ako država u kojoj porodica stalno boravi priznaje takvo pravo jugoslovenskim državljanima.
Savezno izvršno veće može, izuzetno, priznati pravo na porodičnu penziju i u slučajevima kad nisu ispunjeni uslovi za sticanje prava na penziju propisani ovim zakonom, kao i odrediti penziju u iznosu većem od onoga koji bi pripadao po odredbama ovog zakona.
POSEBNA ZAŠTITA UŽIVALACA NEPUNE LIČNE PENZIJE I UŽIVALACA PORODIČNE PENZIJE
Uživaocima nepune lične penzije i uživaocima porodične penzije čija je penzija, određena ili prevedena po ovom zakonu, manja od iznosa ustanovljenih po odredbama ove glave, obezbeđuje se posebna materijalna zaštita (u daljem tekstu: zaštitni dodatak) ako u pogledu imovnog stanja i prihoda ispunjavaju uslove određene posebnim propisima.
(1) Visina zaštitnog dodatka uživalaca nepune penzije zavisi od kategorije radnih mesta na kojima su oni kao osiguranici radili (član 64. st. 2. do 5).
(2) Uživaocima nepune penzije isplaćuje se zaštitni dodatak u visini razlike između iznosa njihove penzije i iznosa:
1) prosečnog penziskog osnova XX osiguraničkog razreda - ako su radili na radnim mestima V ili IV kategorije,
2) prosečnog osnova XIX osiguraničkog razreda - ako su radili na radnim mestima III kategorije;
3) prosečnog penziskog osnova XVIII osiguraničkog razreda - ako su radili na radnim mestima II ili I kategorije ili ako se razvrstavaju u osiguraničke razrede bez primene člana 64. stav. 2. do 5. ovog zakona, ili ako se razvrstavaju u X osiguranički razred kao najniži u smislu člana 77. stav 2. ovog zakona.
(3) Zaštitni dodatak isplaćuje se u punom iznosu ili u smanjenom, što zavisi od imovnog stanja korisnika.
(1) Visina zaštitnog dodatka uživalaca porodične penzije zavisi od broja članova porodice koji uživaju porodičnu penziju.
(2) Uživaocima porodične penzije isplaćuje se zaštitni dodatak u visni razlike između njihove penzije i iznosa u visini od:
1) 85% od prosečnog penziskog osnova XX osiguraničkog razreda - ako penziju uživa samo jedan član porodice,
2) 90% od prosečnog penziskog osnova XX osiguraničkog razreda - ako penziju uživaju dva člana porodice,
3) 95% od prosečnog penziskog osnova XX osiguraničkog razreda - ako penziju uživaju tri člana porodice,
4) 100% od prosečnog penziskog osnova XX osiguraničkog razreda - ako penziju uživaju četiri ili više članova porodice.
(3) Zaštitni dodatak isplaćuje se u punom iznosu ili u smanjenom, što zavisi od imovnog stanja korisnika.
Iznosi do kojih se zaštitni dodatak isplaćuje po članu 135. ovog zakona, zaokružuju se u smislu člana 79. ovog zakona.
Zaštitni dodatak ne isplaćuje se uživaocima kojima se isplata penzije vrši u inostranstvu, ako to međudržavnim ugovorima nije drukčije određeno.
(1) Pri utvrđivanju imovnog stanja i prihoda uživalaca penzije i članova njihovih domaćinstava od kojih zavisi sticanje odnosno gubitak zaštitnog dodatka, uzimaju se u obzir prihodi od imovine i od samostalnih delatnosti.
(2) Bliže propise o uslovima za sticanje i gubitak zaštitnog dodatka, za isplaćivanje tog dodatka u punom iznosu ili u smanjenom iznosu, kao i za njegovu podelu na sauživaoce porodične penzije, u vezi sa imovnim stanjem i prihodima, donosi Savezno izvršno veće.
KORIŠĆENJE I GUBITAK PRAVA NA PENZIJU
(1) Penzija pripada od dana od koga je osigurano lice steklo pravo na penziju ako je zahtev za ostvarenje tog prava podnesen najdocnije u roku od šest meseci od dana ispunjenja uslova za sticanje prava na penziju.
(2) Ako je zahtev za ostvarivanje prava na penziju podnesen po isteku roka od šest meseci iz prethodnog stava, penzija za proteklo vreme pripada samo šest meseci računajući unatrag od dana podnošenja zahteva.
(3) Zaštitni dodatak isplaćuje se od dana od koga pripada penzija ako je zahtev za isplaćivanje tog dodatka podnet najdocnije u roku od šest meseci od prijema rešenja o pravu na penziju. Ako je zahtev podnet posle tog roka zaštitni dodatak isplaćuje se od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva.
(1) Penzija koja pripada po ovom zakonu određuje se u mesečnom iznosu, a mesečna primanja penzije dospevaju za isplatu unapred prvim danom svakog kalendarskog meseca.
(2) Dospela mesečna primanja penzije koja nisu mogla biti isplaćena zbog okolnosti koje je prouzrokovao uživalac penzije mogu se naknadno isplatiti najviše za tri godine unatrag.
(1) Osiguraniku koji je ostvario pravo na punu penziju (član 19. ili 73. stav 1. tačka 2) ili nepunu penziju (član 20. stav 1. ili član 73. stav 1. tačka 1), pa produži da radi sa punim redovnim radnim vremenom, kao i uživaocu takve lične penzije koji ponovo stupi u radni odnos na teritoriji Jugoslavije ili u inostranstvu - u svojstvu lica iz člana 14. stav 1. ovog zakona, ako radi sa punim redovnim radnim vremenom pripada za vreme trajanja takvog zapošljenja 50% od penzije određene po članu 69. odnosno po članu 69. uz primenu člana 74. ili 75. ovog zakona. Uživaocu penzije određene po članu 80. ovog zakona koji je ispunio uslove za sticanje prava na punu ili nepunu penziju (čl. 19, 20. stav 1. ili član 73. stav 1) isplaćuje se za vreme trajanja zapošljenja sa punim redovnim radnim vremenom 50% od lične penzije koja bi mu pripadala bez primene člana 80 ovog zakona.
(2) U pogledu dana od koga pripada polovina penzije osiguraniku koji produži da radi, važe odredbe člana 139. ovog zakona.
(3) Uživaocu penzije koji ponovo stupi u radni odnos isplaćuje se polovina penzije od dana stupanja u radni odnos.
Osiguraniku koji, pošto mu je priznato pravo na ličnu penziju po članu 73. stav 2. ovog zakona, produži da radi sa punim redovnim radnim vremenom, kao i uživaocu penzije koji, pošto ostvari pravo na tu penziju ili na ličnu penziju koju je stekao pre ispunjenja uslova za sticanje lične penzije iz člana 19. ili 20. stav 1. ili iz člana 73. stav 1. ovog zakona, ponovo stupi u radni odnos i radi sa punim redovnim radnim vremenom ili vrši samostalnu profesionalnu delatnost ili bilo koju samostalnu delatnost obuhvaćenu odredbama glave VI ovog zakona, ne isplaćuje se penzija za vreme radnog odnosa, dok ne ispuni uslove za penziju po odredbama tih članova. Ovo važi i za uživaoce koji nisu ispunjavali propisane uslove za sticanje prava na penziju, ako im je pravo na penziju izuzetno priznato po članu 80. ovog zakona ili im je takvo pravo priznato po ranijim propisima i penzija prevedena po članu 193. stav 2. ili po članu 197. ovog zakona.
(1) Penzija povećana po članu 70. ovog zakona pripada uživaocu penzije od prvog dana narednog meseca po prestanku zaposlenja sa punim redovnim radnim vremenom.
(2) Uživaocu penzije koji ispuni uslove za određivanje nove penzije po članu 72. ovog zakona, i ostvari to pravo pa produži da radi ili ponovo stupi u radni odnos sa punim redovnim radnim vremenom, isplaćuje se za vreme trajanja takvog zaposlenja 50% od tako određene nove penzije bez povećanja po članu 70. stav 1. ovog zakona.
(3) Odredbe st. 1. i 2. ovog člana važe i za uživaoce lične penzije kojima je penzija određena po članu 69. uz primenu čl. 74. ili 75. ovog zakona, kao i za uživaoce penzije po članu 73. stav 1. tačke 2. ovoga zakona.
(1) Ako uživalac lične penzije vrši samostalnu profesionalnu delatnost (član 141. stav 1), ili bilo koju samostalnu delatnost obuhvaćenu odredbama glave VI ovog zakona, pripada mu za vreme vršenja takve delatnosti 50% od penzije određene u odgovarajućem procentu po članu 69. odnosno po članu 69. uz primenu čl. 74. ili 75. ovog zakona.
(2) Izuzetno od prethodnog stava uživaocu lične penzije koji vrši umetničku delatnost u smislu čl. 105. i 106. ovog zakona penzija se isplaćuje u nesmanjenom iznosu.
(1) Uživaocu porodične penzije koji je u radnom odnosu ili docnije stupi u radni odnos i radi sa punim redovnim radnim vremenom, isplaćuje se za vreme trajanja takvog zaposlenja 50% od porodične penzije koja mu pripada.
(2) Odredba prethodnog stava važi shodno i za uživaoca porodične penzije koji vrši samostalnu profesionalnu delatnost, ili bilo koju samostalnu delatnost obuhvaćenu odredbama glave VI ovog zakona.
(3) Ako porodičnu penziju uživaju više članova porodice, radi primene st. 1. i 2. ovog člana iznos porodične penzije prethodno se podeli shodno članu 127. ovog zakona, pa se zaposlenom uživaocu porodične penzije isplaćuje 50% od tako utvrđenog dela koji njemu pripada.
(4) Odredbe st. 1. do 3. ovog člana važe i za uživaoce porodične penzije kojima je penzija određena po članu 132. ili je prevedena po članu 199. stav 5. ovog zakona.
(1) Zaštitni dodatak ne isplaćuje se zaposlenim uživaocima penzije kojima se po čl. 141. i 143. do 145. ovog zakona isplaćuje polovina penzije.
(2) Ako usled promene stvarnih okolnosti prestanu uslovi za isplaćivanje zaštitnog dodatka, isplata zaštitnog dodatka obustavlja se od prvog dana narednog meseca po nastaloj promeni.
(3) Ako usled promene stvarnih okolnosti budu naknadno ispunjeni uslovi za isplaćivanje zaštitnog dodatka, zaštitni dodatak se isplaćuje od prvog dana narednog meseca po ispunjenju uslova i podnošenju zahteva.
Uživalac penzije koji je zbog promene boravišta ili zbog drugog razloga privremeno sprečen da sam prima penziju, može opunomoćiti drugo lice da za vreme njegove sprečenosti prima mesečne iznose njegove penzije dospele za isplatu.
Uživaocu penzije - inostranom državljaninu koji se iseli na stalan boravak u državu čiji je državljanin ili u državu ranijeg stalnog boravka, penzija se isplaćuje u inostranstvo ako odnosna država priznaje takvo pravo jugoslovenskim državljanima.
(1) Uživaocu penzije koji se nalazi na izdržavanju kazne zatvora ili strogog zatvora na koju je osuđen sudskom presudom zbog krivičnog dela, ne pripadaju obroci penzije koji dospevaju za vreme izdržavanja kazne duže od mesec dana.
(2) Članovima porodice uživaoca lične penzije koji se nalazi na izdržavanju kazne zatvora ili strogog zatvora (stav 1), isplaćuje se za to vreme njegova penzija do visine iznosa porodične penzije na koju bi oni imali pravo po čl. 114. i 126. ovog zakona ako ispunjavaju uslove za sticanje prava na porodičnu penziju.
Penzija može biti predmet izvršenja i obezbeđenja do jedne trećine, a za potraživanja izdržavanja utvrđenog sudskom odlukom ili poravnanjem - do polovine.
(1) Prava iz penziskog osiguranja prestaju smrću uživaoca penzije.
(2) Prava iz penziskog osiguranja gubi uživalac penzije i u slučajevima iz čl. 153. do 155. ovog zakona.
(Brisan)
Član porodice ne stiče, a ako je već stekao - gubi pravo na porodičnu penziju:
1) ako je pravosnažnom presudom utvrđena njegova krivična odgovornost za smrt lica od koga izvodi pravo na penziju,
2) ako usled smanjivanja penziskog staža primenom člana 52. ovog zakona, ne postoje uslovi za sticanje prava na porodičnu penziju,
3) ako usled naknadne promene posebnih okolnosti od kojih je zavisilo sticanje prava na porodičnu penziju više ne postoje uslovi za korišćenje tog prava.
(1) Udova mlađa od 45 godina gubi pravo na porodičnu penziju stupanjem u nov brak ako to pravo nije stekla zbog invalidnosti (član 117. tačka 3).
(2) Udovi koja je stupanjem u nov brak izgubila pravo na porodičnu penziju, a koja po bračnom drugu iz tog novog braka nije stekla pravo na porodičnu penziju, uspostavlja se pravo na porodičnu penziju koju je izgubila stupanjem u nov brak ako su u času prestanka novog braka još uvek ispunjeni uslovi za sticanje prava na tu porodičnu penziju po članu 117. stav 1. tač. 1. i 2. i stav 2. ovog zakona.
(1) Deca, unučad, braća i sestre i deca bez roditelja ne stiču, a ako su već stekli gube pravo na porodičnu penziju ako stupe u brak pre ili posle smrti osiguranika.
(2) Izuzetno, članovi porodice iz stava 1. ovog člana koji su pravo na porodičnu penziju stekli po osnovu potpune i trajne nesposobnosti za rad (član 122. st. 2. i 3) zadržavaju pravo na porodičnu penziju i posle stupanja u brak.
(1) Uživalac penzije dužan je da prijavi zavodu za socijalno osiguranje koji mu isplaćuje penziju svaku promenu nastalu u ličnosti ili u stvarnim okolnostima, koja utiče na samo pravo ili na obim korišćenja tog prava u smislu odredaba ovog zakona. Ovu dužnost ima i lice koje je od uživaoca penzije opunomoćeno da prima dospele iznose njegove penzije (član 147).
(2) Organi, ustanove, privredne i druge organizacije i poslodavci dužni su da prijave nadležnom zavodu za socijalno osiguranje stupanje na posao svakog uživaoca penzije koji je kod njih stupio u radni odnos sa punim redovnim radnim vremenom. Za podnošenje ove prijave odgovoran je i uživalac penzije koji je stupio u radni odnos.
(3) Prijave u smislu prethodnih stavova moraju se podneti u roku od 8 dana od dana nastale promene odnosno od dana stupanja uživaoca penzije u radni odnos.
POSTUPAK ZA OSTVARIVANJE PRAVA NA PENZIJU
(1) O stvarima iz penziskog osiguranja rešavaju sreski zavodi za socijalno osiguranje.
(2) Izuzetno od prethodnog stava, o stvarima iz penziskog osiguranja zasnovanog na međudržavnim ili međunarodnim ugovorima rešava Savezni zavod za socijalno osiguranje.
(3) O utvrđivanju perioda radnog staža i posebnog staža koji se po odredbama ovog zakona računaju u penziski staž, pre pokretanja postupka za ostvarivanje prava iz penziskog osiguranja, rešavaju po zahtevu osiguranika organi koji će odrediti Savezno izvršno veće svojim propisima po postupku predviđenom tim propisima. Ovi organi dužni su u slučaju iz člana 172. ovog zakona prilikom donošenja rešenja prethodno pribaviti mišljenje posebne komisije predviđene u tom članu.
(1) Za rešavanje o pravu na ličnu penziju mesno je nadležan sreski zavod za socijalno osiguranje na čijem se području osiguranik nalazi u radnom odnosu u času podnošenja zahteva.
(2) Ako osiguranik u vreme podnošenja zahteva nije u radnom odnosu, mesno je nadležan sreski zavod za socijalno osiguranje na čijem području osiguranik ima prebivalište u času podnošenja zahteva.
Za rešavanje o pravu na porodičnu penziju mesno je nadležan sreski zavod za socijalno osiguranje na čijem je području imalo poslednje prebivalište lice od koga članovi porodice izvode pravo na penziju.
Ako se mesna nadležnost ne može odrediti po odredbama čl. 158. i 159. ovog zakona, određuje je direktor Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(1) Sukob nadležnosti između sreskih zavoda za socijalno osiguranje na teritoriji jedne narodne republike rešava direktor republičkog zavoda za socijalno osiguranje.
(2) Sukob nadležnosti između sreskih zavoda za socijalno osiguranje na teritorijama raznih narodnih republika, sukob nadležnosti između republičkih zavoda za socijalno osiguranje, kao i sukob nadležnosti između sreskog zavoda za socijalno osiguranje i republičkog zavoda za socijalno osiguranje, rešava direktor Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(3) Rešenje doneto od nenadležnog zavoda koje je konačno u upravnom postupku poništiće se rešenjem o sukobu nadležnosti donetim u smislu st. 1. i 2. ovog člana ako nije proteklo više od pet godina od dana kad je postalo konačno.
(1) Zavodi za socijalno osiguranje i njihove filijale dužni su jedni drugima ukazivati pravnu pomoć.
(2) Državni organi i ustanove, privredne i druge organizacije i poslodavci dužni su za lica koja su bila kod njih zaposlena dati zavodima za socijalno osiguranje sve podatke potrebne za vođenje postupka.
(3) Sudovi su dužni, na traženje zavoda za socijalno osiguranje dostavljati spise odnosno podatke potrebne za vođenje postupka, ako se time ne ometa sudski postupak.
(4) Sudovi dostavljaju po službenoj dužnosti nadležnim zavodima za socijalno osiguranje pravosnažne presude kojima su uživaoci penzije osuđeni na kaznu zatvora dužu od mesec dana, ili strožu kaznu.
(1) U stvarima penziskog osiguranja rešenje donosi direktor zavoda za socijalno osiguranje.
(2) Direktor može ovlastiti za donošenje rešenja svog neposrednog zamenika.
(3) Postupak do donošenja rešenja vodi stručni službenik koga direktor za to ovlasti. Ovaj stručni službenik takođe potpisuje rešenje.
(1) Rešenje o priznanju prava na penziju po članu 73. stav 2. ovog zakona donosi komisija koju osniva republičko izvršno veće u smislu člana 50. Zakona o državnoj upravi, na predlog sreske komisije čije članove imenuje sreski narodni odbor. Sreska komisija daje svoj predlog povodom zahteva osiguranika ili povodom predloga Saveza boraca ili predloga organa, ustanove odnosno organizacije kod koje je osiguranik u radnom odnosu, podnetog uz pristanak osiguranika, a na osnovu podataka o penziskom i radnom stažu osiguranika prethodno pribavljenih od nadležnog zavoda za socijalno osiguranje. Rešenje republičke komisije je konačno.
(2) Savezna komisija koju osniva Savezno izvršno veće u smislu člana 50. Zakona o državnoj upravi, može izdavati obavezna opšta uputstva za rad republičkih i sreskih komisija u pogledu kriterijuma za priznavanje prava na ličnu penziju po članu 73. stav 2. ovog zakona.
(3) Na osnovu rešenja kojim je priznato pravo na ličnu penziju po stavu 1. ovog člana, nadležni zavod za socijalno osiguranje određuje svojim rešenjem penziju koja osiguraniku pripada.
(1) O izuzeću službenika zavoda za socijalno osiguranje, njegove filijale odnosno ispostave odlučuje zaključkom starešina zavoda (filijale ili ispostave) kome pripada službenik čije se izuzeće traži.
(2) O izuzeću starešine ispostave odnosno filijale odlučuje direktor sreskog zavoda za socijalno osiguranje.
(3) O izuzeću direktora sreskog odnosno republičkog zavoda za socijalno osiguranje odlučuje direktor republičkog odnosno Saveznog zavoda za socijalno osiguranje.
(1) Troškove nastale sprovođenjem postupka, osim troškova same stranke, snosi zavod za socijalno osiguranje koji je pokrenuo postupak.
(2) Stranka snosi sama svoje troškove prouzrokovane postupkom.
(1) Troškove koje prouzrokuje svojom krivicom ili obešću stranka ili drugo lice koje učestvuje u postupku snosi onaj ko ih je prouzrokovao.
(2) O dužnosti snošenja troškova nastalih u slučajevima iz prethodnog stava, o njihovoj visini i roku u kome se imaju isplatiti, odlučuje se u rešenju kojim se rešava o stvari.
U postupku za ostvarenje prava na penziju koji se vodi kod zavoda za socijalno osiguranje ne plaća se taksa za podneske i druge priloge, kao ni za rešenja i druge akte i radnje u postupku.
(1) Postupak za ostvarivanje prava na penziju pokreće nadležni zavod za socijalno osiguranje povodom zahteva stranke.
(2) Zahtev za isplaćivanje zaštitnog dodatka može se podneti zajedno sa zahtevom za ostvarivanje prava na penziju, ili kao poseban zahtev.
(1) Zahtev se može podneti pismeno nadležnom zavodu za socijalno osiguranje (član 157) ili usmeno na zapisnik kod nadležnog ili kod sreskog zavoda.
(2) Sreski zavod koji primi pismeni zahtev ili usmeni zahtev na zapisnik, ako nije nadležan za rešavanje dužan je podnesak odnosno zapisnik odmah ustupiti nadležnom zavodu.
(3) Zahtev za ostvarivanje prava na ličnu penziju može se podneti najranije na šest meseci pre ispunjenja uslova za sticanje tog prava. U slučaju kad je zahtev podnet pre ispunjenja uslova za sticanje prava na penziju, zavod za socijalno osiguranje dužan je doneti rešenje o pravu na penziju u roku od 60 dana, računajući od dana kad su ispunjeni uslovi za sticanje tog prava.
(1) Postupak za određivanje penzije pokreće nadležni zavod za socijalno osiguranje povodom zahteva i u slučaju kad je pravo na ličnu penziju ustanovljeno rešenjem o prestanku službe (čl. 20. stav 2, 90, 264. i 265).
(2) Uz zahtev za određivanje penzije u slučajevima iz prethodnog stava stranka je dužna priložiti i rešenje o prestanku službe kojim je ustanovljeno pravo na penziju.
(1) Kad utvrđivanje penziskog staža zavisi od uračunavanja perioda navedenih u čl. 29, 31. stav 1. tačka 3. i 38. stav 4. ovog zakona, zavod za socijalno osiguranje koji vodi postupak dužan je pribaviti mišljenje posebne komisije o tome da li su ispunjeni uslovi za uračunavanje odnosnih perioda u penziski staž.
(2) Mišljenje komisije iz prethodnog stava dužan je zavod za socijalno osiguranje pribaviti i u slučaju kad rešava o primeni čl. 75. i 215. ovog zakona.
(3) Komisiju iz stava 1. ovog člana obrazuje republičko izvršno veće od pretstavnika odgovarajućih društvenih organizacija.
(1) Plate prema kojima se utvrđuje prosečan mesečni iznos plata na osnovu koga se vrši razvrstavanje u osiguraničke razrede u smislu člana 67. ovog zakona utvrđuju se na osnovu platnih spiskova odnosno drugih propisanih evidencija o isplaćenim platama, koje vode ustanove privredne i druge organizacije i poslodavci.
(2) Sekretarijat za rad Saveznog izvršnog veća pripisaće obrasce platnih spiskova odnosno drugih evidencija o isplaćenim platama.
(3) Ako se plate potrebne za utvrđivanje prosečnog mesečnog iznosa plata ne mogu utvrditi na osnovu propisanih evidencija zbog toga što su evidencije uništene ili nisu ni vođene, ove plate mogu se utvrditi drugim dokazima. Ako se plata u pojedinom slučaju ne bi mogla utvrditi ni drugim dokaznim sredstvima, uzeće se prosečan mesečni iznos plata radnika na istom ili sličnom radnom mestu u istom ili sličnom poslu u istom kraju.
(1) Kad je u postupku kod nadležnog zavoda za socijalno osiguranje utvrđeno da postoji pravo na penziju, ali se ne može odmah odrediti tačan iznos penzije, ili se postupak ne može okončati zbog rešavanja nekog prethodnog pitanja, zavod će zaključkom odrediti da se stranci privremeno, do utvrđivanja iznosa na koji ona ima pravo, isplaćuje na ime penzije iznos koji se određuje prema podacima kojima zavod raspolaže (akontacija).
(2) Odredba prethodnog stava važi i za slučajeve kad sreski zavod za socijalno osiguranje, posle ukidanja rešenja u vršenju revizije, vodi postupak za donošenje novog rešenja.
(3) Po donošenju rešenja vrši se obračunavanje isplaćenih akontacija.
Svako rešenje doneto u postupku po stvarima iz penzionog osiguranja mora da sadrži obrazloženje.
(1) Rešenje o pravu iz penziskog osiguranja izvršava se odmah po donošenju.
(2) Revizija i žalba ne odlažu izvršenje rešenja.
(1) Svako rešenje sreskog zavoda za socijalno osiguranje doneto u stvarima iz penziskog osiguranja podleže reviziji.
(2) Reviziju vrši republički zavod za socijalno osiguranje po službenoj dužnosti. Ako je protiv rešenja sreskog zavoda za socijalno osiguranje podneta žalba, revizija se vrši prilikom rešavanja o žalbi.
Sreski zavod za socijalno osiguranje dužan je po isteku roka za žalbu dostaviti republičkom zavodu za socijalno osiguranje svako rešenje sa spisima predmeta. Ako je protiv rešenja izjavljena žalba, spisima se priključuje i žalba.
(1) U vršenju revizije republički zavod za socijalno osiguranje može dati saglasnost na rešenje ili ga ukinuti.
(2) Rešenje se u vršenju revizije ukida ako je njima povređen zakon u korist stranke.
(3) Revizija rešenja protiv koga nije izjavljena žalba mora se izvršiti u roku od 60 dana, računajući od dana pravosnažnosti rešenja.
(1) Rešenje sreskog zavoda za socijalno osiguranje protiv koga nije izjavljena žalba konačno je kad je u vršenju revizije na njega data saglasnost.
(2) Ako republički zavod za socijalno osiguranje u vršenju revizije rešenja protiv koga nije podneta žalba ne ukine to rešenje u roku od 60 dana računajući od dana pravosnažnosti, smatra se da je dao saglasnost.
(3) O reviziji rešenja protiv koga je izjavljena žalba rešava se u istom rešenju kojim se rešava po žalbi.
(1) Kad republički zavod za socijalno osiguranje u vršenju revizije ukine rešenje, nadležni sreski zavod za socijalno osiguranje dužan je po službenoj dužnosti ponovo sprovesti postupak i doneti novo rešenje, postupajući u svemu prema razlozima navedenim u obrazloženju rešenja o ukidanju.
(2) U pogledu novog rešenja iz prethodnog stava važe shodno sve odredbe koje se odnose na rešenja koja se donose u postupku pokrenutom na zahtev stranke.
(3) U vršenju revizije novih rešenja donetih po stavu 1. ovog člana republički zavod za socijalno osiguranje ispituje samo da li je rešenje doneto u skladu sa razlozima zbog kojih je bilo ukinuto ranije prvostepeno rešenje.
(1) Protiv rešenja sreskog zavoda za socijalno osiguranje stranka ima pravo žalbe.
(2) Po žalbi rešava republički zavod za socijalno osiguranje.
(1) Rešenje koje republički zavod za socijalno osiguranje donese po žalbi konačno je u upravnom postupku i protiv njega se može pokrenuti upravni spor.
(2) Izuzetno od prethodnog stava, ne može se pokrenuti upravni spor protiv rešenja donetog po žalbi ako je istim rešenjem u vršenju revizije ukinuto rešenje sreskog zavoda za socijalno osiguranje, pa se usled toga ima doneti novo prvostepeno rešenje.
(3) Upravni spor može se pokrenuti i protiv rešenja koje Savezni zavod za socijalno osiguranje donese u prvom stepenu (član 157. stav 2).
(4) Rešenje republičke komisije doneto po članu 164. stav 1. ovog zakona konačno je i protiv njega se ne može voditi upravni spor.
(1) Kad je rešenje postalo konačno u upravnom postupku ili pravosnažno, može se u istoj stvari pokrenuti nov postupak ako se naknadno sazna za činjenice koje su postojale u vreme vođenja postupka ili za docnije nastale nove činjenice, ili se nađe odnosno stekne mogućnost da se upotrebe novi dokazi, a upotreba tih činjenica odnosno dokaza mogla bi dovesti do drukčijeg rešenja.
(2) Isto tako, kad je rešenje postalo pravosnažno može se u istoj stvari pokrenuti nov postupak ako je rešenjem povređen zakon na štetu stranke ili ako je po nekom pravnom pitanju docnije zauzeto drukčije stanovište koje je povoljnije za stranku.
(3) U novom postupku primenjuju se isključivo odredbe ovog zakona.
(4) Kad se u novom postupku, usled naknadno saznanja ili docnijeg nastupanja činjenica zbog kojih dolazi do primene člana 50. odnosno člana 51. ovog zakona, utvrđuje postojanje uslova za sticanje prava na penziju po ovom zakonu, razdoblje od 5 godina u kome mora biti ispunjen određeni radni staž iz člana 20. stav 1. tač. 2. i 3. odnosno iz člana 114. ovog zakona računa se unatrag od dana ispunjenja uslova za sticanje prava na penziju. Ovo važi i kad se u novom postupku naknadno utvrđuju novi periodi penziskog staža na osnovu kojih dolazi do ispunjenja uslova za sticanje prava na penziju.
(1) Nov postupak pokreće se na zahtev stranke ili po službenoj dužnosti.
(2) Zahtev se podnosi zavodu za socijalno osiguranje nadležnom za rešavanje u prvom stepenu.
Nov postupak pokreće zavod za socijalno osiguranje nadležan prema prebivalištu stranke u vreme pokretanja postupka.
(1) Rešenjem donetim u novom postupku može se ranije rešenje ostaviti na snazi ili zameniti novim rešenjem.
(2) Ako je nov postupak bio pokrenut na zahtev stranke, prava određena novim rešenjem pripadaju od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
(3) Ako je nov postupak bio pokrenut po službenoj dužnosti, pa se ranije rešenje zamenjuje novim, pravne posledice novog rešenja nastupaju od prvog dana narednog meseca po donošenju novog rešenja.
Odredbe ovog zakona koje se odnose na sprovođenje postupka, reviziju i žalbu, važe i za rešenja koja se donose u novom postupku.
6. Odredbe o primenjivanju Zakona o opštem upravnom postupku
(1) U sprovođenju postupka u stvarima penziskog osiguranja shodno će se primenjivati odredbe glava I do XIV Zakona o opštem upravnom postupku, ako odredbama ove glave nije predviđen drukčiji postupak.
(2) Od odredaba sadržanih u glavama XV do XIX Zakona o opštem upravnom postupku primenjivaće se u sprovođenju postupka u stvarima penziskog osiguranja samo odredbe člana 249. tač. 2. do 10. i čl. 250. do 259, ukoliko se odnose na slučajeve iz člana 249. tač. 2. do 10, odredbe čl. 260. i 262. stav 2. i člana 263. ukoliko se odnose na rešenja doneta po članu 262. stav 2, kao i odredbe čl. 270. i 296.
(3) Po pravu nadzora u smislu člana 262. stav 2. Zakona o opštem upravnom postupku republički zavod za socijalno osiguranje može ukinuti rešenje sreskog zavoda za socijalno osiguranje bez obzira da li je revizija izvršena ili nije a Savezni zavod za socijalno osiguranje može ukinuti rešenje koje je republički zavod za socijalno osiguranje doneo rešavajući po žalbi.
7. Postupak za prevođenje penzija
(1) Za donošenje rešenja o prevođenju penzija po odredbama glave XI ovog zakona nadležan je sreski zavod za socijalno osiguranje koji izvršava rešenje o penziji.
(2) Za prevođenje penzija u slučajevima iz člana 157. stav 2. ovog zakona nadležan je Savezni zavod za socijalno osiguranje.
(3) Odredbe o postupku za ostvarivanje prava na penziju po ovom zakonu važe i za prevođenje penzija.
(4) Izuzetno do prethodnog stava, rešenja o prevođenju penzija koja donose po službenoj dužnosti sreski zavodi za socijalno osiguranje (čl. 191. do 202) ne podleže reviziji u smislu člana 177. ovog zakona.
PREVOĐENJE PENZIJA
1. Prevođenje po službenoj dužnosti
(1) Starosne i porodične penzije određene ili prevedene po Uredbi o određivanju i o prevođenju penzija i invalidnina ("Službeni list FNRJ", br. 39/52, 2/53 i 1/56) prevode se po službenoj dužnosti.
(2) O isplati zaštitnog dodatka po ovom zakonu, uživaocima penzija kojima je isplaćivan zaštitni odnosno privremeni dodatak po propisima koji su bili na snazi do 1. januara 1958. godine, rešava se o službenoj dužnosti prilikom prevođenja penzija.
Prevođenje penzija po službenoj dužnosti vrši se na osnovu staža priznatog za penziju i ostalih činjenica utvrđenih u rešenju o određivanju odnosno prevođenju penzije po Uredbi o određivanju i prevođenju penzija i invalidnina (u daljem tekstu: Uredba iz 1952. godine).
(1) Pri prevođenju starosne penzije određene ili prevedene po Uredbi iz 1952. godine, nov osiguranički razred utvrđuje se prema osiguraničkom razredu iz člana 63. ovog zakona koji po brojnoj oznaci (rimski broj) odgovara penziskom razredu u koji je osiguranik bio razvrstan po Uredbi iz 1952. godine, pa se kao nov penziski osnov uzima prosečan penziski osnov tako utvrđenog osiguraničkog razreda.
(2) Uživaoci starosne penzije - profesori univerziteta kojima je po Privremenoj odluci o posebnom dodatku na penzije univerzitetskih profesora ("Službeni list FNRJ", br. 19/54) isplaćivan poseban dodatak, a čija ukupna primanja na ime penzije iznose 30 000 dinara ili više, razvrstavaju se pri prevođenju penzija u Ia osiguranički razred iz člana 63. ovog zakona. Isto tako razvrstavaju se i uživaoci starosne penzije kojima je po čl. 29, 30. i 31. Uredbe iz 1952. godine bila određena dodatna penzija, kao i uživaoci penzije kojima je penzija bila određena po članu 136. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica a kojima nije određen nov iznos penzije po članu 80. ovog zakona ako im ukupna primanja na ime penzije iznose 25 000 dinara ili više. Kao nov penziski osnov, odnosno kao nova penzija - za uživaoce kojima je penzija bila određena po članu 136. pomenutog zakona uzima se prosečni penziski osnov Ia osiguraničkog razreda.
(3) Uživalac starosne penzije - umetnik koji je po članu 12. stav 2. Uredbe o socijalnom osiguranju umetnika ("Službeni list FNRJ", br. 32/55) razvrstan u I penziski razred, razvrstaće se pri prevođenju penzije ako to predloži Savezna komisija za socijalno osiguranje umetnika u Ia osiguranički razred iz člana 63. ovog zakona, pa će se prosečni penziski osnov tog osiguraničkog razreda uzeti kao novi penziski osnov.
(4) Nov iznos lične penzije izračunava se od novog penziskog osnova po procentu iz člana 69. ovog zakona, a prema ranije priznatom stažu za penziju.
(1) Uživalac starosne penzije - učesnik Narodnooslobodilačkog rata koji je stupio u Narodnooslobodilačku borbu pre 9. septembra 1943. godine, kao i uživalac penzije - učesnik Španskog građanskog rata, koji je po Uredbi iz 1952. godine razvrstan u penziski razred niži od VI, prilikom prevođenja penzije razvrstava se u X osiguranički razred iz člana 63. ovog zakona, pa se kao nov penziski osnov uzima prosečni penziski osnov tog osiguraničkog razreda.
(2) Uživaocu starosne penzije - učesniku Narodnooslobodilačkog rata, kao i učesniku Španskog građanskog rata, kome penzija prevedena po odredbama ove glave, a prema priznatom stažu iznosi manje od 100% od penziskog osnova, povećava se penzija po odredbama člana 74. ovog zakona.
(1) Uživaocu starosne penzije kome je po čl. 29, 30. i 31. Uredbe iz 1952. godine bila određena dodatna penzija, a na koga se ne odnosi odredba člana 193. stav 2. ovog zakona, uzeće se prilikom prevođenja iznos viška zarade, odnosno iznos položajnog dodatka ili iznos viška plate na osnovu koga je bila određena dodatna penzija i dodaće se najnižem iznosu plate onog osiguraničkog razreda iz člana 62. ovog zakona koji odgovara osiguraničkom razredu u koji se uživalac razvrstava po članu 193. stav 1. ovog zakona. Tako dobiven ukupni iznos uzima se kao plata na osnovu koje se uživalac razvrstava u odgovarajući osiguranički razred po članu 62. ovog zakona, pa se penziski osnov određuje od tako dobivenog iznosa plate u procentu propisanom za osiguranički razred u koji je uživalac penzije na taj način razvrstan.
(2) Uživaocu starosne penzije- profesoru univerziteta kome je po Privremenoj odluci o posebnom dodatku na penzije univerzitetskih profesora isplaćivan poseban dodatak, a na koga se ne odnosi odredba člana 193. stav 2. ovog zakona, uzeće se prilikom prevođenja taj dodatak kao višak plate i dodaće se najnižem iznosu plate onog osiguraničkog razreda iz člana 62. ovog zakona koji odgovara osiguraničkom razredu u koji se uživalac razvrstava po članu 193. stav 1. ovog zakona. Tako dobiven ukupni iznos uzima se kao plata na osnovu koje se uživalac razvrstava u odgovarajući osiguranički razred po članu 62. ovog zakona, pa se penziski osnov određuje od tako dobivenog iznosa plata u procentu propisanom za osiguranički razred u koji je uživalac penzije na taj način razvrstan.
(3) Uživaocima starosne penzije - službenicima organa unutrašnjih poslova kojima je pri određivanju odnosno prevođenju penzije penziski osnov bio uvećan dodavanjem određenog dodatka po članu 9. Uredbe o socijalnom osiguranju službenika u resoru unutrašnjih poslova ("Službeni list FNRJ", br. 15/53), iznos tog dodatka dodaje se najnižem iznosu plate onog osiguraničkog razreda iz člana 62. ovog zakona koji odgovara osiguraničkom razredu u koji se uživalac penzije razvrstava prilikom prevođenja po članu 193. stav 1. ovog zakona. Tako dobiven ukupni iznos uzima se kao plata na osnovu koje se uživalac razvrstava u odgovarajući osiguranički razred po članu 62. ovog zakona, pa se nov penziski osnov određuje od tako dobivenog ukupnog iznosa plate u procentu propisanom za osiguranički razred u koji je uživalac na taj način razvrstan.
(1) Pri prevođenju ličnih penzija vojnih osiguranika, novi penziski osnov utvrđuje se na taj način što se iznosima osnovne i položajne plate koja po propisima važećim na dan 1. januara 1958. godine pripada aktivnim vojnim licima istog čina odnosno klase doda iznos na ime ostalih primanja u visni od dinara 6 500 za podoficire i vojne službenike od XII do VIII klase, a od 8 000 dinara za oficire i vojne službenike od VII do I klase, pa se prema tako dobivenom ukupnom iznosu uživalac penzije razvrsta u odgovarajući osiguranički razred po članu 62. ovog zakona i penziski osnov odredi od tog iznosa u procentu propisanom za taj osiguranički razred.
(2) Odredba prethodnog stava primenjivaće se na vojne osiguranike-generale na taj način što će se za utvrđivanje penziskog osnova iznosu osnovne plate koja po propisima važećim na dan 1. januara 1958. godine pripada aktivnom generalu istog čina dodati prosečni iznos položajne plate koji utvrdi državni sekretar za poslove narodne odbrane sa važnošću od 1. januara 1958. godine, kao i odgovarajući iznos na ime ostalih primanja. Isto tako će se postupiti i u odnosu na vojne osiguranike-generale kojima je penzija ustanovljena po članu 136. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica ako je to za njih povoljnije.
(1) Uživaocima penzija određenih po članu 136. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica, na koje se ne odnosi odredba člana 193. stav 2. ovog zakona, i kojima nije određen nov iznos penzije na osnovu člana 80. ovog zakona, pri prevođenju penzija određuje se nov iznos penzije tako što se iznos penzije koja im se isplaćuje prethodno poveća za 10%, pa se prema tako povećanom iznosu razvrstavaju u onaj osiguranički razred po članu 63. ovog zakona čiji je prosečan penziski osnov neposredno viši od tog iznosa, i kao nova penzija uzima se iznos tako utvrđenog prosečnog penziskog osnova.
(2) Odredbe člana 194. ovog zakona važe i pri prevođenju penzija iz prethodnog stava.
Uživaocima penzija kojima je izuzetno priznato pravo na penziju po članu 45. stav 8. Uredbe iz 1952. godine prevešće se penzija po članu 193. ovog zakona, pa ako je iznos ovako prevedene penzije veći od iznosa prosečnog penziskog osnova XX odnosno XIX ili XVIII osiguraničkog razreda iz člana 63. ovog zakona s obzirom na stručnu spremu u smislu člana 134. ovog zakona, nov iznos penzije odrediće se u visini prosečnog penziskog osnova XX odnosno XIX ili XVIII osiguraničkog razreda.
(1) Pri prevođenju porodične penzije prethodno se po čl. 193. do 198. ovog zakona utvrđuje nov iznos lične penzije lica od koga porodica izvodi svoje pravo na penziju, pa se od tako ustanovljenog iznosa kao osnova za određivanje porodične penzije određuje porodična penzija po odredbama člana 126. ovog zakona.
(2) Kad je osnov za određivanje porodične penzije bio određen od invalidske penzije lica od koga porodica izvodi svoje pravo na penziju, kao osnov za porodičnu penziju uzima se lična penzija u odgovarajućem procentu iz člana 69. ovog zakona, ili puna lična penzija ako je smrt osiguranika nastupila usled nesreće na poslu, odnosno lična penzija koja bi po članu 69. ovog zakona pripadala za 15 godina staža - ako lice od koga porodica izvodi svoje pravo na penziju nije imalo 15 godine staža (član 125).
(3) Pri određivanju osnova za porodičnu penziju po prethodnom stavu članovima porodica lica navedenih u članu 194. ovog zakona, primenjuju se i odredbe tog člana.
(4) Kao osnov za porodičnu penziju uzima se puna lična penzija (član 69. stav 1) i u slučaju kad je porodična penzija koja se prevodi bila određena od pune invalidske penzije po odredbama Uredbe o određivanju prava na penziju osiguranicima - ratnim vojnim invalidima, odnosno Uredbe o određivanju invalidskih prinadležnosti mirnodopskim vojnim invalidima.
(5) Pri prevođenju porodičnih penzija određenih po članu 136. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica, ukoliko uživaocima nije određen nov iznos penzije po članu 132. ovog zakona prethodno će se prema iznosu porodične penzije koja se isplaćuje i prema broju uživalaca te penzije utvrditi iznos lične penzije koji bi odgovarao kao osnov za određivanje porodične penzije u smislu čl. 71. do 74. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica. Prema tako utvrđenoj ličnoj penziji određuje se osiguranički razred po članu 197. ovog zakona, pa se prosečni penziski osnov tako dobivenog osiguraničkog razreda uzima kao osnov za određivanje nove porodične penzije a visina te penzije određuje se po članu 126. ovog zakona.
(6) Ako prevedena porodična penzija članova porodice kojima je izuzetno priznato pravo na porodičnu penziju po članu 45. stav 8. Uredbe iz 1952. godine, ili kojima je porodična penzija određena po smrti uživaoca kome je pravo na ličnu penziju bilo izuzetno priznato po tom propisu, iznosi više od odgovarajućeg procenta prosečnog penziskog osnova XX osiguraničkog razreda iz člana 135. stav 2. ovog zakona, nov iznos penzije odrediće se u visini odgovarajućeg procenta prosečnog penziskog osnova XX osiguraničkog razreda po tom članu.
(7) Uživaocima porodične penzije kojima je pravo na tu penziju priznato na osnovu toga što je utvrđeno da su potpuno i trajno ili za duže od godinu dana nesposobni za rad, prevešće se njihove penzije kao da su invalidi I kategorije invalidnosti po propisima o invalidskom osiguranju, bez ponovnog utvrđivanja invalidnosti prilikom prevođenja penzije.
(1) Penzije prevedene po službenoj dužnosti pripadaju uživaocima penzija od 1. januara 1958. godine.
(2) Uz penziju iz prethodnog stava isplaćuje se zaštitni dodatak po ovom zakonu od 1. januara 1958. godine uživaocima penzije kojima je do tog dana isplaćivan uz zakonsku penziju zaštitni odnosno privremeni dodatak po ranijim propisima, ako ispunjavaju uslove za isplaćivanje zaštitnog dodatka u smislu odredaba glave VIII ovog zakona.
Ako bi iznos prevedene penzije bio manji od iznosa zakonske penzije određene odnosno prevedene po Uredbi iz 1952. godine sa povećanjem po Uredbi o povećanju plata, nagrada učenika u privredi, invalidskih prinadležnosti penzija, invalidnina i dodatka na decu ("Službeni list FNRJ", br. 31/55), odnosno određene po članu 136. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica, isplaćivaće se i dalje iznos ranije zakonske penzije sa tim povećanjem.
(1) Prevođenje penzija po službenoj dužnosti izvršiće zavodi za socijalno osiguranje najdocnije u roku od godine dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
(2) Prevođenje po službenoj dužnosti izvršiće se i ako je uživalac penzije već podneo zahtev za prevođenje penzije po odredbama čl. 203. do 219. ovog zakona.
2. Prevođenje po zahtevu uživaoca penzije
(1) Uživaoci penzije - radnici koji su, usled toga što nisu na propisan način stekli stručnu spremu, prilikom određivanja penzije po članu 9. Uredbe iz 1952. godine razvrstani u penziske razrede prema stručnoj spremi nižoj od one koja se traži za radno mesto na kome su radili, razvrstaće se ponovo, na njihov zahtev, u odgovarajući penziski razred po članu 9. Uredbe iz 1952. godine, a prema stručnoj spremi koja se po propisima važećim na dan 1. januara 1958. godine traži za poslove na kojima su oni radili, ako su poslednjih pet godina rada pred penzionisanje radili na takvim poslovima. Ovo razvrstavanje vrši se bez primene člana 9. st. 2, 3. i 4. Uredbe iz 1952. godine kad su u pitanju slučajevi prevedenih penzija, a kad su u pitanju slučajevi penzija određenih posle 1. aprila 1952. godine - bez primene st. 2. i 3, a uz primenu stava 4. tog člana, s tim što će se kao prosečan mesečni iznos zarade u smislu čl. 12. i 13. Uredbe iz 1952. godine umesto tarifnog stava uzeti ukupno ostvarena plata u smislu člana 67. ovog zakona. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(2) Uživalac penzije koji je po Uredbi o stručnom osposobljavanju i zvanjima radnika ("Službeni list FNRJ", br. 57/50) bio preveden u koje od zvanja kvalifikovanog radnika uz priznanje da ispunjava uslove za polaganje ispita za visokokvalifikovanog radnika, razvrstaće se po članu 9. Uredbe iz 1952. godine u odgovarajući penziski razred kao visokokvalifikovani radnik ako je neposredno pre penzionisanja radio na poslovima za koje se traži stručna sprema visokokvalifikovanog radnika. Ovo razvrstavanje vrši se bez primene člana 9. st. 2, 3. i 4. Uredbe iz 1952. godine kad su u pitanju slučajevi prevedenih penzija, a kad su u pitanju slučajevi penzija određenih posle 1. aprila 1952. godine - bez primene st. 2. i 3, ali uz primenu stava 4. toga člana, s tim što će se kao prosečni mesečni iznos zarade u smislu čl. 12. i 13. Uredbe iz 1952. godine umesto tarifnog stava uzeti ukupno ostvarena plata u smislu člana 67. ovog zakona. Prema tako utvrđenom penziskom razradu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(3) Uživaoci penzija - radnici u trgovini koji su razvrstani u penziske razrede po članu 10. Uredbe iz 1952. godine, razvrstaće se, na svoj zahtev, kao radnici po članu 9. Uredbe iz 1952. godine i odrediće im se nov penziski razred i nov penziski osnov na način predviđen u stavu 1. ovog člana.
(4) Stručnu spremu potrebnu za poslove na kojima su uživaoci penzije iz prethodnih stavova radili poslednjih pet godina, utvrđuje rešenjem organ iz člana 220. stav 1. tačka 1. ovog zakona.
(1) Uživalac penzije koji je radio na poslovima radnika u državnim ili samoupravnim radionicama ili ustanovama, a imao je status službenika i kao takav je penzionisan po Zakonu o ustanovljenju prava na penziju i o penzionisanju državnih službenika odnosno po propisima narodnih republika o ustanovljenju prava na penziju službenika bivših administrativno-samoupravnih jedinica, pa mu je usled toga po Uredbi iz 1952. godine penzija prevedena kao državnom odnosno samoupravnom službeniku, razvrstaće se prethodno, na njegov zahtev, ako je to za njega povoljnije, u odgovarajući penziski razred po članu 9. Uredbe iz 1952. godine, bez primene st. 3. i 4. tog člana. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(2) Uživalac penzije koji je pre 15. maja 1945. godine bio najmanje 10 godina radnik, a posle tog dana je dobio status službenika, pa je po ranijim propisima penzionisan i penzija mu prevedena kao službeniku po Uredbi iz 1952. godine, razvrstaće se prethodno, na njegov zahtev, ako je to za njega povoljnije, u odgovarajući penziski razred po članu 9. Uredbe iz 1952. godine, bez primene st. 3. i 4. tog člana. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(3) Uživalac penzije iz prethodnih stavova može se, na njegov zahtev, razvrstati prema članu 203. ovog zakona ako je neposredno pre dobivanja statusa službenika obavljao najmanje pet godina poslove za koje se traži stručna sprema viša od one koju je stekao na propisani način.
(1) Uživaoci starosnih penzija kojima je penzija određena ili prevedena po Uredbi iz 1952. godine na osnovu platnih razreda (čl. 14, 18, 51. stav 2. Uredbe iz 1952. godine) odnosno na osnovu službeničkih ili namešteničkih grupa i tim grupama odgovarajućih penziskih osnova odnosno razreda (čl. 50, 51. stav 1. Uredbe iz 1952. godine i tač. I do V Rešenja o razvrstavanju u penziske razrede uživalaca penzija - nameštenika, umetničkog osoblja, novinara i publicista, kao i službenika bivših administrativno-političkih samoupravnih jedinica - "Službeni list FNRJ", br. 47 i 59/52) razvrstaće se, na svoj zahtev, ako je to za njih povoljnije, prema svojoj stručnoj spremi i već priznatom stažu, u penziske razrede po članu 10. Uredbe iz 1952. godine bez primene stava 2. tog člana, ako su u času penzionisanja vršili poslove koji odgovaraju njihovoj stručnoj spremi. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(2) Radi primene stava 1. ovog člana na uživaoce penzija koji nisu imali odgovarajuću školsku spremu za poslove koje su vršili, priznaće se ona stručna sprema koja se po propisima važećim na dan 1. januara 1958. godine traži za vršenje takvih poslova, ako su poslednjih pet godina rada pred penzionisanje proveli na takvim poslovima.
(3) Ako se po propisima važećim na dan 1. januara 1958. godine za poslove koje su vršili uživaoci penzija iz stava 1. ovog člana traži odgovarajuća stručna sprema radnika, ovi uživaoci razvrstaće se, ako je to za njih povoljnije, u odgovarajući penziski razred po članu 9. Uredbe iz 1952. godine shodno odredbama člana 203. ovog zakona, pa će se prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediti nov osiguranički razred po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(4) Stručnu spremu koja odgovara za poslove koje su vršili uživaoci iz stava 1. ovog člana, kao i stručnu spremu koja je potrebna za poslove koje su uživaoci penzije iz stava 2. ovog člana vršili za poslednjih pet godina rada pred penzionisanje, utvrđuje svojim rešenjem organ iz člana 220. stav 1. tačka 2. ovog zakona.
(1) Uživaocima penzija - službenicima koji su poslednjih pet godina rada pred penzionisanje radili na radnim mestima za koja se traži stručna sprema viša od one koja im je priznata na osnovu školske spreme prema kojoj su razvrstani u penziski razred prilikom određivanja penzija po članu 10. Uredbe iz 1952. godine, priznaće se na njihov zahtev ona stručna sprema koja se po propisima važećim na dan 1. januara 1958. godine traži za vršenje poslova na kojima su radili poslednjih pet godina rada pa će se na osnovu te stručne spreme razvrstati u odgovarajući penziski razred po članu 10. Uredbe iz 1952. godine uz primenu stava 2. tog člana, s tim što će se kao prosečan mesečni iznos zarade u smislu čl. 12. i 13. Uredbe iz 1952. godine umesto tarifnog stava uzeti ukupno ostvarena plata u smislu člana 67. ovog zakona. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(2) Stručnu spremu potrebnu za poslove na kojima su uživaoci penzije iz prethodnog stava radili poslednjih pet godina, utvrđuje rešenjem organ iz člana 220. stav 1. tačka 1. ovog zakona.
Uživaoci penzija iz čl. 205. i 206. ovog zakona koji imaju višu stručnu spremu i radili su na poslovima koji odgovaraju toj spremi, kao i uživaoci penzija koji nemaju formalno stečenu višu stručnu spremu, ali su poslednjih pet godina rada pred penzionisanje radili na poslovima za koje se po propisima važećim na dan 1. januara 1958. godine traži viša stručna sprema, a koji se po članu 10. Uredbe iz 1952. godine razvrstavaju kao službenici sa srednjom stručnom spremom, razvrstaće se na svoj zahtev, prema priznatom stažu od XI do VII penziskog razreda na način predviđen u članu 10. stav 1. pod a) Uredbe iz 1952. godine za razvrstavanje osiguranika u odgovarajuće penziske razrede prema dužni penziskog staža. Nov penziski osnov utvrđuje se primenjujući shodno odredbe čl. 205. i 206. ovog zakona.
(1) Uživaoci starosne penzije - službenici koji su penzionisani pre prevođenja na zvanja i plate po uredbama o zvanjima i platama državnih službenika iz 1947. i 1948. godine, a kao državni službenici imali su zvanje istovetno sa zvanjem ustanovljenim po tim uredbama i po prirodi svoje službe ostali su sve vreme svog službovanja u istom zvanju, razvrstaće se na njihov zahtev, ako je to za njih povoljnije, u odgovarajući penziski razred shodno članu 51. stav 2. Uredbe iz 1952. godine. Ovakvo razvrstavanje izvršiće se pod uslovom da je za aktivne službenike istog zvanja po odgovarajućoj uredbi o zvanjima i platama službenika iz 1952. godine, kao i po uredbama o izmenama i dopunama odgovarajuće uredbe, bilo predviđeno napredovanje prema godinama službe, bez ograničenja, do najvišeg platnog razreda predviđenog za takvo zvanje, i da su imali odgovarajuću stručnu spremu koja se za to zvanje traži po propisima o zvanjima i platama službenika iz 1952. godine. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(2) Pri razvrstavanju uživalaca penzije iz stava 1. ovog člana u odgovarajući penziski razred, shodno članu 51. stav 2. Uredbe iz 1952. godine primeniće se shodno i odredbe člana 14. stav 2. i člana 61. stav 3. iste uredbe.
(1) Uživaoci starosne penzije - službenici kojima je prilikom penzionisanja penziski razred bio utvrđen prema platnom razredu po članu 14. Uredbe iz 1952. godine pre stupanja na snagu Uredbe o izmenama i dopunama Osnovne uredbe o zvanjima i platama službenika državnih organa iz 1954. godine (prečišćen tekst - "Službeni list FNRJ", br. 4/54) odnosno pre stupanja na snagu uredaba o izmenama i dopunama ostalih uredaba o zvanjima i platama službenika državnih organa, pa su kao službenici sa zvanjem za koje se traži niža sprema mogli biti raspoređeni najviše do XIV penziskog razreda, odnosno kao službenici sa zvanjem za koje se traži srednja sprema mogli biti raspoređeni najviše do IX penziskog razreda, razvrstaće se na njihov zahtev, ako je to za njih povoljnije, u penziski razred prema onom platnom razredu u koji bi po odgovarajućoj uredbi o zvanjima i platama bili naknadno prevedeni prema zvanju i godinama službe, da su u času stupanja na snagu pomenutih uredaba o izmenama i dopunama odgovarajućih uredaba o zvanjima i platama bili aktivni službenici. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(2) Razvrstavanje u novi penziski razred u smislu prethodnog stava mogu zahtevati i uživaoci starosne penzije - službenici čija je penzija prevedena po članu 51. stav 2. Uredbe iz 1952. godine, u kom će se slučaju shodno primeniti i odredbe člana 14. stav 2. i člana 61. stav 3. iste uredbe.
Uživaoci penzija - umetnici koji su pre 1947. godine bili razvrstani u službeničke grupe kao državni službenici, a koji su do penzionisanja primali platu po Osnovnoj uredbi o prinadležnostima umetničkog osoblja u državnoj službi ("Službeni list FNRJ", br. 83/47) i prilikom prevođenja penzija po Uredbi iz 1952. godine bili razvrstani u penziske razrede po tač. III Rešenja o razvrstavanju u penziske razrede uživalaca penzije - nameštenika, umetničkog osoblja, novinara i publicista kao i službenika bivših administrativno-političkih samoupravnih jedinica ("Službeni list FNRJ", br. 47 i 59/52) razvrstaće se prethodno, na njihov zahtev, ako je to za njih povoljnije, shodno članu 51. stav 2. Uredbe iz 1952. godine, u penziski razred prema onom platnom razredu u koji bi bili razvrstani po Uredbi o radnim odnosima i platama umetnika i pomoćnog umetničkog osoblja ("Službeni list FNRJ", br. 20/52), kad bi prema zvanju i godinama službe bili prevedeni po toj uredbi kao aktivni službenici. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(1) Uživaoci penzija koji su prilikom određivanja penzije po čl. 9. i 10. Uredbe iz 1952. godine razvrstani u niži penziski razred usled toga što im je prosečan mesečni iznos tarifnog stava bio manji od iznosa odgovarajućeg penziskog osnova (član 13. Uredbe iz 1952. godine), razvrstaće se ponovo na svoj zahtev, po čl. 9. i 10. Uredbe iz 1952. godine, s tim što će se radi primene člana 13. uredbe uzeti, umesto prosečnog mesečnog iznosa tarifnog stava, prosečan mesečni iznos ukupno ostvarene plate u smislu člana 67. ovog zakona. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(2) Uživaoci penzija koji nisu mogli biti razvrstani u neposredno viši penziski razred usled toga što im prosečni mesečni iznos tarifnog stava nije bio za više od 20% veći od iznosa penziskog osnova onog penziskog razreda u koji su razvrstani po članu 9. i 10. Uredbe iz 1952. godine (član 12. te uredbe), razvrstaće se na njihov zahtev u neposredno viši penziski razred, ako im prosečni mesečni iznos ukupno ostvarene plate u smislu člana 67. ovog zakona prelazi za više od 20% iznos penziskog osnova onog penziskog razreda u koji su bili razvrstani po čl. 9. i 10. Uredbe iz 1952. godine. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
(3) Uživaoci penzija - železničari kojima je služba prestala pre stupanja na snagu Uredbe o organizaciji, poslovanju i upravljanju Jugoslovenskim železnicama ("Službeni list FNRJ", br. 54/53) i penzija im je prevedena po Odluci o prevođenju penzija železničkog osoblja ("Službeni list FNRJ", br. 5/54) po čl. 9. i 10. Uredbe iz 1952. godine, razvrstaće se, na svoj zahtev, ponovo po članu 9. bez primene stava 4. tog člana, odnosno po članu 10, bez primene stava 2. tog člana. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
Uživalac lične penzije kome je penzija određena posle 1. aprila 1952. godine i prevedena po čl. 193. do 195. ovog zakona, a koji je posle 1. aprila 1952. godine bio u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom najmanje godinu dana, a čiji je prosečan mesečni iznos plata ostvarenih u poslednjoj godini rada pre sticanja prava na penziju, izračunat shodno članu 237. st. 1. i 2. ovog zakona, bio veći od srednjeg iznosa plate onog osiguraničkog razreda iz člana 62. ovog zakona koji odgovara osiguraničkom razredu u koji je razvrstan po čl. 193. do 195. ovog zakona, razvrstaće se, na svoj zahtev, prema toj prosečnoj plati, u odgovarajući osiguranički razred po članu 62. ovog zakona i nov penziski osnov odrediće se od te prosečne plate u procentu propisanom za odnosni osiguranički razred. Razvrstavanje u osiguranički razred vrši se uz primenu člana 64. ovog zakona, ako ovim zakonom za pojedine kategorije osiguranika nije izrično drukčije propisano.
Uživaocima penzije kojima je po Zakonu o ustanovljenju prava na penziju i o penzionisanju državnih službenika ustanovljena odnosno određena puna starosna ili puna invalidska penzija kao egzekutivnom saobraćajnom osoblju, a kojima je prilikom prevođenja po ovom zakonu odnosno po Zakonu o invalidskom osiguranju nov iznos penzije utvrđen po procentu manjem od 100%, odrediće se, na njihov zahtev, nov iznos penzije po procentu po kome im je bila obračunata visina penzije na osnovu člana 7. Zakona o ustanovljenju prava na penziju i o penzionisanju državnih službenika.
(1) Uživaocima penzije koji su ostvarili pravo na punu starosnu penziju pre 1. januara 1958. godine i prilikom određivanja prava na penziju imali su više od 35 odnosno 30 godina penziskog staža (član 19), povećaće se, na njihov zahtev, iznos penzije prevedene po ovom zakonu za po 5% za svaku punu godinu staža navršenog preko 35 odnosno 30 godina po ispunjenju uslova za punu penziju (član 70. stav 1), odnosno pre navršenja određene godine života u smislu člana 71. ovog zakona.
(2) Uživaocima pune ili nepune starosne penzije koji su posle penzionisanja bili u radnom odnosu zaposleni sa punim redovnim radnim vremenom, povećaće se, na njihov zahtev, iznos penzije prevedene po ovom zakonu za svaku punu godinu takvog zaposlenja posle penzionisanja - prema članu 70. ovog zakona.
(3) Uživaocima penzije iz prethodnog stava koji su posle 1. aprila 1952. godine bili u radnom odnosu i radili sa punim redovnim radnim vremenom najmanje tri godine odrediće se, na njihov zahtev, ako je to za njih povoljnije, umesto prevedene penzije nova penzija po odredbama ovog zakona.
Uživaocu penzije koji je kao zarobljenik učestvovao u radu za Narodnooslobodilački pokret u smislu čl. 75. ovog zakona povećava se prevedena penzija, na njegov zahtev, prema odredbama tog člana.
(1) Vremenski periodi koji se po odredbama ovog zakona računaju u penziski staž, a koji se po ranijim propisima nisu računali ili nisu uzimani u obzir zbog toga što su navršeni posle 35 odnosno 30 godina staža, na zahtev uživaoca penzije uračunaće se u penziski staž, ako on prema ukupnom penziskom stažu koji se priznaje po odredbama ovog zakona ispunjava sve uslove za sticanje prava na penziju po čl. 19. i 20. stav 1. ovog zakona. Isto tako, uračunaće se u radni staž sa uvećanim trajanjem periodi radnog staža koji su se po ranijim propisima računali sa efektivnim trajanjem a po odredbama ovog zakona računaju se sa uvećanim trajanjem.
(2) Pri utvrđivanju ukupnog penziskog staža u smislu prethodnog stava, od ukupnog penziskog staža priznatog po ranijim propisima odbiće se periodi koji se po odredbama ovog zakona ne priznaju u penziski staž, a dodati oni periodi koji se po ovom zakonu priznaju a po ranijim propisima nisu se priznavali ili su bili oduzeti od stvarno navršenog penziskog staža.
(3) Pri utvrđivanju da li su ispunjeni uslovi za sticanje prava na penziju u smislu stava 1. ovog člana, razdoblje od pet godina u kome mora biti ispunjen određeni radni staž u smislu člana 20. stav 1. tač. 2. i 3. ovog zakona računa se na način određen u čl. 21. i 22a. ovog zakona, s tim što se u vremensko razdoblje od pet godina ne računa ni vreme uživanja lične penzije.
(4) Za uživaoce penzija koji primenom prethodnog stava ne ispunjavaju propisane uslove za sticanje prava na penziju, a koji su posle ostvarenja prava na penziju bili u zaposlenju koje se po ranijim propisima priznavalo u staž za penziju ili koje se po ovom zakonu računa u penziski staž, vremensko razdoblje iz člana 20. stav 1. tač. 2. i 3. ovog zakona računa se od dana prestanka poslednjeg takvog zaposlenja, odnosno od dana stupanja na snagu ovog zakona ako takvo zaposlenje još traje.
(5) Uživaocu penzije kome je primenom prethodnih stavova utvrđen nov ukupan penziski staž odrediće se prema tom penziskom stažu nov iznos prevedene penzije po članu 69. ovog zakona.
(6) Uživalac penzije kome je utvrđen ukupan penziski staž primenom st. 1. do 4. ovog člana čija je penzija određena ili prevedena po članu 9. ili 10. Uredbe iz 1952. godine, odnosno primenom tih članova prevedena po odredbama ove glave, prethodno će se razvrstati prema tako utvrđenom ukupnom stažu u odgovarajući penziski razred po članu 9. odnosno 10. Uredbe iz 1952. godine. Ovo razvrstavanje vrši se bez primene st. 2, 3. i 4. člana 9. odnosno stava 2. člana 10. Uredbe iz 1952. godine kad su u pitanju slučajevi prevedenih penzija, a kad su u pitanju slučajevi penzija određenih posle 1. aprila 1952. godine - bez primene st. 2. i 3, a uz primenu stava 4. člana 9. odnosno uz primenu stava 2. člana 10. Uredbe iz 1952. godine. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona.
Zahtev i ponovno određivanje penzije u smislu čl. 203. do 216. ovog zakona mogu podneti i uživaoci porodične penzije.
(1) Uživaocima porodične penzije - članovima porodice lica koje je poginulo kao učesnik Narodnooslobodilačkog rata (član 31. stav 1. tač. 1, 2. i 3) ili kao žrtva fašističkog terora, u smislu člana 249. ovog zakona, odrediće se, na njihov zahtev, nov iznos porodične penzije prevedene po čl. 193. i 194. ovog zakona na taj način što će se kao osnov za određivanje porodične penzije uzeti puna penzija lica od koga porodica izvodi pravo na penziju.
(2) Uživaocima porodične penzije - članovima porodice osiguranika koji je poginuo u ratu ili umro kao ratni vojni invalid od I do VI grupe, a po kome oni imaju pravo na porodičnu invalidninu po propisima o ratnim vojnim invalidima, odrediće se, na njihov zahtev, umesto iznosa penzije prevedene po čl. 193. i 194. ovog zakona, nov iznos porodične penzije na taj način što će se kao osnov za određivanje porodične penzije uzeti puna lična penzija (član 69. stav 1) osiguranika od koga porodica izvodi svoje pravo na penziju. Isto tako, u slučaju izbora u smislu člana 2. Uredbe o određivanju invalidskih prinadležnosti mirnodopskim vojnim invalidima ("Službeni list FNRJ", br. 29/53), odrediće se nov iznos porodične penzije i članovima porodice osiguranika koji je umro od ozlede ili povrede zadobijene u vršenju vojne službe kao vojni obveznik u stalnom sastavu Jugoslovenske narodne armije.
(3) Kad je lična penzija koja služi kao osnov za određivanje porodične penzije određena odnosno prevedena po članu 9. ili 10. Uredbe iz 1952. godine, nov iznos porodične penzije uživaocima iz prethodnog stava određuje se po članu 219. ovog zakona.
(1) Uživaocima porodične penzije - članovima porodice lica čija je smrt nastupila kao posledica nesreće na poslu, a kojima je kao osnov za određivanje porodične penzije uzet penziski osnov odgovarajućeg penziskog razreda po članu 9. ili 10. Uredbe iz 1952. godine, odrediće se na njihov zahtev, ako je to za njih povoljnije, kao nov osnov za određivanje porodične penzije najviši penziski razred predviđen po članu 9. ili 10. Uredbe iz 1952. godine za onu stručnu spremu koja je priznata prilikom određivanja odnosno prevođenja porodične penzije po toj uredbi. Prema tako utvrđenom penziskom razredu odrediće se nov penziski osnov po članu 193. stav 1. ovog zakona, a ovaj će se uzeti kao osnov za određivanje porodične penzije u smislu člana 199. ovog zakona.
(2) Odredbe prethodnog stava primeniće se i kad se po odredbama ove glave, na zahtev članova porodice, naknadno vrši razvrstavanje po članu 9. ili 10. Uredbe iz 1952. godine radi određivanja novog penziskog osnova.
(1) Kad je po odredbama ove glave potrebno da se radi određivanja novog penziskog osnova prethodno utvrdi prosečni mesečni iznos plate u razdoblju od 1. aprila 1952. godine do 1. januara 1958. godine, ili stručna sprema koja je potrebna za rad na radnom mestu na kome je uživalac penzije radio, prosečan mesečni iznos plate i kategoriju radnog mesta utvrđuje u svakom pojedinom slučaju rešenjem, kao prethodno pitanje u postupku, organ uprave narodnog odbora opštine, i to:
1) za osiguranike zaposlene u privrednim, društvenim i drugim organizacijama i kod poslodavaca - organ uprave nadležan za rad,
2) za osiguranike zaposlene kod državnih organa i u ustanovama javnih službi - organ uprave nadležan za opštu upravu.
(2) Za donošenje rešenja iz prethodnog stava nadležan je organ uprave onog narodnog odbora na čijem je području osiguranik bio poslednji put u radnom odnosu neposredno pre ostvarivanja prava na penziju.
(3) Sekretarijat za rad Saveznog izvršnog veća propisaće način rada organa iz stava 1. ovog člana u vezi sa vršenjem poslova određenih ovim zakonom.
Penzija prevedena na zahtev uživaoca penzije pripada od 1. januara 1958. godine ako je zahtev podnet u roku od 6 meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona. Ako je zahtev podnet po isteku tog roka, penzija pripada od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva.
Rešenja o prevođenju penzija po zahtevima uživalaca (čl. 203. do 219) podnetim do 1. jula 1958. godine dužni su nadležni zavodi za socijalno osiguranje doneti u propisanom roku za donošenje rešenja, računajući početak tog roka od 1. jula 1958. godine.
Savezno izvršno veće donosi bliže propise za primenu odredaba ove glave i može, prema potrebi, propisati da se novo razvrstavanje uživalaca penzije u osiguraničke razrede u skladu sa odredbama ove glave može izvršiti i u drugim slučajevima kad razvrstavanje izvršeno po ranijim propisima nije u skladu da načelima ovog zakona.
NAKNADA ŠETE, KAZNENE I ZAŠTITNE MERE
(1) Privredne i druge organizacije, ustanove i poslodavci dužni su naknaditi zavodu za socijalno osiguranje štetu:
1) ako je šteta nastala usled toga što nisu izvršene propisane ili naređene mere za zaštitu života i zdravlja zaposlenih lica, pa je usled toga nastupila smrt osiguranika,
2) ako je šteta nastala usled toga što prijava o stupanju na posao uživaoca penzije nije uopšte bila podneta ili je podneta po isteku propisanog roka, ili što je prijava podneta sa netačnim ili neistinitim podacima,
3) ako je šteta nastala usled toga što su zbog neurednog vođenja propisane evidencije o platama i kategorijama radnih mesta i o trajanju radnog odnosa osiguranika - o tim činjenicama u isprave uneti netačni podaci ili su dati neistiniti podaci.
(2) Veličina naknade štete iz prethodnog stava utvrđuje se prema stvarno prouzrokovanoj šteti.
(3) Zahteve za naknadu štete ostvaruje zavod za socijalno osiguranje kod redovnog suda.
Za štetu koju službenici zavoda za socijalno osiguranje nanesu zavodu u vršenju svoje službe, oni odgovaraju po propisima o materijalnoj odgovornosti javnih službenika.
(1) Zavod za socijalno osiguranje odgovara za štetu koju osiguraniku nanesu organi i službenici zavoda, po načelima o odgovornosti države za štetu koju službenici državnih organa u vršenju svoje službe pričine drugim licima.
(2) Zahtev za naknadu štete ostvaruje osigurano lice kod redovnog suda.
(1) Uživalac penzije dužan je zavodu za socijalno osiguranje naknaditi štetu pričinjenu korišćenjem prava koje mu po zakonu ne pripada, i to:
1) ako je šteta nastala usled davanja netačnih podataka od strane uživaoca penzije,
2) ako je šteta nastala usled isplaćivanja većeg iznosa penzije od onog koji je utvrđen u rešenju o pravu na penziju.
(2) Zahtev za naknadu štete iz prethodnog stava ostvaruje zavod kod redovnog suda.
(1) Ako je smrt osiguranika prouzrokovana krivičnim delom, zavod za socijalno osiguranje koji je obavezan na plaćanje porodične penzije ima pravo na naknadu štete od lica koje je pravosnažnom sudskom presudom proglašeno krivim za odnosno krivično delo.
(2) Zahtev za naknadu štete ostvaruje zavod za socijalno osiguranje u krivičnom postupku pokrenutom protiv odgovornog lica ili u parničnom postupku na osnovu pravosnažne presude kojom je utvrđena krivična odgovornost lica od koga se traži naknada štete.
(3) U pogledu veličine naknade štete važi odredba člana 224. stav 2. ovog zakona.
Novčanom kaznom od 50 000 dinara kazniće se za prekršaj odgovorno lice u privrednoj ili drugoj organizaciji ili ustanovi, ako radnja ne pretstavlja krivično delo:
1) ako uskrati davanje podataka osiguraniku ili organima službe socijalnog osiguranja, ili daje netačne podatke važne za utvrđivanje prava na penziju, ili sprečava uviđaj na licu mesta ili pregled poslovnih knjiga i evidencija koji se odnose na podatke u vezi sa penziskim osiguranjem,
2) ako ne podnese prijavu o stupanju na posao uživaoca penzije,
3) ako davanjem neistinitih podataka odnosno isprava omogući osiguranom ili drugom licu korišćenje prava na penzisko osiguranje koje mu po ovom zakonu ne pripada.
Novčanom kaznom do 100 000 dinara kazniće se za prekršaj poslodavac koji učini koju od radnji iz člana 229. ovog zakona, ako radnja ne pretstavlja krivično delo.
Novčanom kaznom do 10 000 dinara kazniće se uživalac penzije odnosno njegov opunomoćenik (član 147) za prekršaj, ako radnja ne pretstavlja krivično delo:
1) ako je zbog davanja netačnih podataka uživao penziju koja mu po zakonu ne pripada,
2) ako u propisanom roku nije prijavio nastale promene koje povlače prestanak prava, obustavu isplate ili smanjenje penzije, ili je tu prijavu podneo posle propisanog roka, ili podnese neistinitu ili nepotpunu prijavu.
Po prekršajima iz čl. 229. do 231. ovog zakona administrativno-kazneni postupak vodi sreski sudija za prekršaje po odredbama Osnovnog zakona o prekršajima.
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
(1) Po zahtevima za priznanje prava na starosnu penziju odnosno po zahtevima za novo određivanje penzije podnetim pre 1. januara 1958. godine, odrediće se pravo na penziju po propisima koji su važili do tog dana. Tako određena penzija prevodi se po odredbama glave XI ovog zakona.
(2) Po zahtevima za priznanje prava na porodičnu penziju, u slučaju kad je lice od koga porodica izvodi svoje pravo na penziju umrlo pre 1. januara 1958. godine odrediće se pravo na porodičnu penziju po propisima koji su važili do tog dana ako je zahtev podnet do 31. decembra 1958. godine. Tako određena porodična penzija prevodi se po odredbama glave XI ovog zakona.
(3) Rešenja sreskih zavoda za socijalno osiguranje o određivanju ličnih i porodičnih penzija doneta do 31. decembra 1957. godine protiv kojih nije bila izjavljena žalba, a po kojima do tog dana nije izvršena ocena zakonitosti u smislu člana 38. Uredbe o organizaciji zavoda za socijalno osiguranje ("Službeni list FNRJ", br. 12/55), podleže reviziji u smislu odredaba ovog zakona, s tim što se izuzetno od člana 179. stav 3. ovog zakona revizija mora izvršiti do 31. decembra 1958. godine.
(4) Savezni zavod za socijalno osiguranje može u roku od godinu dana od dana određenog za početak primene ovog zakona po pravu nadzora (član 189. stav 3) ukinuti rešenja koja je republički zavod za socijalno osiguranje doneo do 31. decembra 1957. godine rešavajući u prvom stepenu, ili rešavajući po žalbi odnosno po prigovoru.
(1) Žalbe protiv rešenja o pravu na penziju donetih po propisima koji su važili do 1. januara 1958. godine, koje su podnete do 1. januara 1958. godine, uzeće se u postupak bez obzira da li su izjavljene u propisanom roku. Ako je takvo rešenje uručeno pre 1. januara 1958. godine, a propisani rok za izjavljivanje žalbe ističe posle tog dana, kao i ako je takvo rešenje uručeno posle 1. januara 1958. godine, žalba se može izjaviti samo u propisanom roku od 15 dana.
(2) Po žalbama izjavljenim u slučajevima predviđenim u prethodnom stavu rešava se po propisima koji su važili do 1. januara 1958. godine. Isto tako rešavaće se i o žalbama protiv rešenja donetih posle 1. januara 1958. godine po zahtevima podnetim u smislu člana 233. ovog zakona ako se žalbeni zahtev odnosi na određivanje prava po tim ranijim propisima.
Savezno izvršno veće odrediće propisima donetim u smislu člana 138. stav 2. ovog zakona način isplate akontacije na ime zaštitnog dodatka do određivanja tog dodatka po odredbama ovog zakona uživaocima penzija kojima je do 1. januara 1958. godine uz zakonsku penziju isplaćivan zaštitni odnosno privremeni dodatak.
(1) Dodaci i drugi oblici dopunskih primanja ostvarenih za rad u redovnom radnom vremenu po propisima o platama koji su bili na snazi od 1. aprila 1952. godine do početka primenjivanja ovog zakona uzimaju se u plate prema kojima se utvrđuje prosečan mesečni iznos plata u smislu člana 67. ovog zakona ako propisima donetim na osnovu ovog zakona nije izrično drukčije određeno.
(2) Sekretarijat za rad Saveznog izvršnog veća može propisati da se pojedini dodaci odnosno drugi oblici dopunskih primanja iz prethodnog stava ne uzimaju u obzir pri utvrđivanju prosečnog mesečnog iznosa plata ili da se uzimaju samo do određene visine. Ako se radi o primanjima javnih službenika, Sekretarijat za rad Saveznog izvršnog veća donosi ove propise u saglasnosti sa Sekretarijatom za opštu upravu Saveznog izvršnog veća, a kad se radi o primanjima službenika društvenih i drugih organizacija - po pribavljenom mišljenju odgovarajućeg najvišeg foruma odnosnih organizacija.
(1) Uživaoci penzije koji su prilikom određivanja penzije ili prevođenja penzije razvrstani u penzijske razrede po članu 9. Uredbe iz 1952. godine, a primenom odredaba čl. 193. do 213. ovog zakona - u osiguraničke razrede, razvrstaće se prema penzijskom stažu navršenom do penzionisanja i utvrđenoj kategoriji radnog mesta u smislu ovog zakona i propisa donetih na osnovu njega, u osiguraničke razrede prema sledećoj tabeli:
Kategorija radnog mesta |
Priznati penzijski staž |
||||
manje od 10 godina |
10 ili više a manje od 15 god. |
15 ili više a manje od 20 god. |
20 ili više a manje od 25 god. |
25 ili više godina |
|
Osiguranički razredi |
|||||
II |
X |
IX |
VIII |
VII |
VI |
III |
XIII |
XII |
XI |
X |
IX |
IV |
XVI |
XV |
XIV |
XIII |
XII |
V |
XIX |
XVIII |
XVII |
XVI |
XV |
(2) Uživaoci penzije koji su prilikom određivanja ili prevođenja penzije razvrstani u penzijske razrede po članu 10. Uredbe iz 1952. godine, ili po odredbama te Uredbe koje se odnose na određivanje i prevođenje penzija javnih službenika i službenika društvenih organizacija, a primenom odredaba čl. 193. do 213. ovog zakona - u osiguraničke razrede, razvrstaće se prema penzijskom stažu navršenom do penzionisanja i utvrđenoj kategoriji radnog mesta u smislu ovog zakona i propisa donetih na osnovu njega u osiguraničke razrede prema sledećoj tabeli:
Kategorija radnog mesta |
Priznati penzijski staž |
||||
manje od 10 godina |
10 ili više a manje od 15 god. |
15 ili više a manje od 20 god. |
20 ili više a manje od 25 god. |
25 ili više godina |
|
Osiguranički razredi |
|||||
I |
IX |
VII |
VI |
IV |
III |
II |
X |
IX |
VIII |
VII |
V |
III |
XI |
X |
IX |
VIII |
VII |
IV |
XV |
XIV |
XIII |
XII |
XI |
V |
XIX |
XVIII |
XVII |
XVI |
XV |
(3) Uživaocima penzije koji prilikom određivanja ili prevođenja penzije nisu bili razvrstani u penzijske razrede po članu 9. ili 10. Uredbe iz 1952. godine, radi primene odredaba st. 1. i 2. ovog člana, prethodno će se utvrditi kategorija radnog mesta po odredbama čl. 203. do 213. ovog zakona, Pravilnika o kategorisanju radnih mesta ("Službeni list FNRJ", br. 24/58) i propisa donetih na osnovu njega.
(4) Izuzetno od stava 1. ovog člana, uživaoci penzije koji su neposredno pre penzionisanja radili na radnim mestima za koja se traži stručna sprema visokokvalifikovanog ili kvalifikovanog radnika, a koji su primenom člana 12. Uredbe iz 1952. godine razvrstani u neposredno viši penzijski razred, razvrstaće se u osiguranički razred neposredno viši od onog razreda u koji bi prema priznatom stažu bili razvrstani po tabeli iz stava 1. ovog člana.
(5) Izuzetno od stava 2. ovog člana, uživaoci penzije koji su neposredno pre penzionisanja radili na radnim mestima za koja se traži srednja stručna sprema, a koji su primenom člana 12. ili 14. odnosno 15. Uredbe iz 1952. godine ili primenom člana 208. ili 209. ovog zakona bili razvrstani u VIII odnosno VII penzijski razred razvrstaće se u osiguranički razred neposredno viši od onog u koji bi prema priznatom stažu bili razvrstani po tabeli iz stava 2. ovog člana.
(6) Radi određivanja novog iznosa penzije, kao nov penzijski osnov uzima se prosečan penzijski osnov (član 63) onog osiguraničkog razreda u koji se uživalac penzije razvrstava po st. 1 do 5. ovog člana.
(1) Kad se penziski osnov u smislu člana 65. ovog zakona ima utvrditi prema platama ostvarenim pre stupanja na snagu ovog zakona, uzimaju se u obzir samo plate ostvarene posle 1. aprila 1952. godine.
(2) U periodu od tri godine posle početka primenjivanja ovog zakona u prosek plata na osnovu koga se vrši razvrstavanje u osiguraničke razrede, izuzetno od člana 65. ovog zakona, umesto plata ostvarenih za poslednje 3 godine, uzimaće se plate ostvarene u periodu od 1. januara 1958. godine do sticanja prava na penziju, s tim da prosek mora obuhvatiti plate za period od najmanje godinu dana. Ako u periodu od 1. januara 1958. godine do sticanja prava na penziju nisu obuhvaćene plate za najmanje godinu dana, uzimaju se u prosek plata za razvrstavanje u osiguraničke razrede i plate ostvarene pre 1. januara 1958. godine, i to za onoliko meseci koliko je potrebno da se dobije jednogodišnji prosek plata.
(3) Ako osiguranik posle 1. aprila 1952. godine nije bio u radnom odnosu, ili je bio u radnom odnosu kraće vreme od onog koje je u smislu prethodnog stava potrebno za utvrđivanje penziskog osnova, osiguranik se prethodno razvrstava u odgovarajući penziski razred po članu 9. Uredbe iz 1952. godine, bez primene stava 4. tog člana, odnosno po članu 10. Uredbe iz 1952. godine, bez primene stava 2. tog člana. Prema tako utvrđenom penziskom razredu određuje se penziski osnov shodno članu 193. stav 1. odnosno članu 194. stav 1. ovog zakona.
(1) Radi određivanja penziskog osnova, ako je to za osiguranika povoljnije, osiguranik će se razvrstati, umesto po čl. 62-67. ovog zakona, u odgovarajući osiguranički razred prema kategoriji radnog mesta (član 64) i dužini penziskog staža po sledećoj tabeli:
Osiguraniku koji je radio na radnom mestu |
Ako ima penzijski staž od godina |
|||||
|
do 15 |
15 ili više a manje od 20 |
20 ili više a manje od 25 |
25 ili više a manje 30 |
30 ili više |
|
Osiguranički razredi |
||||||
I |
kategorije |
IX |
VII |
VI |
IV |
III |
II |
" |
X |
IX |
VIII |
VII |
V |
III |
" |
XI |
X |
IX |
VIII |
VII |
IV |
" |
XV |
XIV |
XIII |
XII |
XI |
V |
" |
XIX |
XVIII |
XVII |
XVI |
XV |
(2) Kao penziski osnov u slučajevima iz prethodnog stava, uzima se prosečni penziski osnov iz člana 63. ovog zakona onog osiguraničkog razreda u koji je osiguranik razvrstan po tabeli iz stava 1. ovog člana.
(3) Ako je penziski osnov ustanovljen po prethodnim stavovima viši od prosečnog mesečnog iznosa plata osiguranika (čl. 65. st. 2. i 3. odnosno 237. st. 1. i 2), radi određivanja penziskog osnova osiguranik se razvrstava u onaj osiguranički razred čiji je prosečni penziski osnov iz člana 63. ovog zakona neposredno niži od njegovog prosečnog mesečnog iznosa plata, ali ne u niži osiguranički razred od osiguraničkog razreda predviđenog po tabeli iz stava 1. ovog člana za staž do 15 godina u odgovarajućoj kategoriji.
(1) Osiguranik koji ima 30 ili više godina penziskog staža, ako je to za njega povoljnije, razvrstava se, radi određivanja penziskog osnova, umesto po čl. 62. i 65-67. odnosno po članu 238. ovog zakona, na taj način što će prethodno uzeti osiguranički razred čiji je prosečni penziski osnov iz člana 63. ovog zakona neposredno niži od prosečnog mesečnog iznosa plata osiguranika, pa će se osiguranik razvrstati u drugi po redu niži osiguranički razred od tog razreda, i kao penziski osnov uzeti prosečni penziski osnov (član 63) osiguraničkog razreda u koji je osiguranik na taj način razvrstan.
(2) Penziski osnov u koji se osiguranik razvrstava u smislu prethodnog stava ne može biti viši od prosečnog penziskog osnova:
1) XV osiguraničkog razreda - za osiguranike na radnim mestima V kategorije,
2) XII osiguraničkog razreda - za osiguranike na radnim mestima IV kategorije,
3) VIII osiguraničkog razreda - za osiguranike na radnim mestima III kategorije,
4) V osiguraničkog razreda - za osiguranike na radnim mestima II kategorije,
5) II osiguraničkog razreda - za osiguranike na radnim mestima I kategorije.
(Brisan)
(1) Za povećanje pune lične penzije u smislu člana 70. st. 1. i 71. ovog zakona računa se i vreme koje je osiguranik proveo u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom do 1. januara 1958. godine.
(2) Uživaocu lične ili porodične penzije koji se na dan 1. januara 1958. godine nalazi u radnom odnosu i radi sa nepunim radnim vremenom, a kome je isplata penzije obustavljena po članu 28. Uredbe iz 1952. godine, uspostavlja se, na njegov zahtev, isplata penzije od 1. januara 1958. godine.
(3) Uživaocu lične ili porodične penzije koji se na dan 1. januara 1958. godine nalazi u radnom odnosu i radi sa punim redovnim radnim vremenom pa mu je usled toga obustavljena isplata penzije po članu 28. Uredbe iz 1952. godine, isplaćivaće se, na njegov zahtev, polovina penzije prevedene po odredbama ovog zakona počev od 1. januara 1958. godine.
(1) Lice koje na dan stupanja na snagu ovog zakona nije u radnom odnosu i nije ostvarilo pravo na nepunu starosnu penziju po ranijim propisima u smislu člana 233. stav 1. ovog zakona, a koje ne stiče pravo na ličnu penziju po članu 73. ovog zakona, može steći pravo na nepunu penziju po ovom zakonu ako je do stupanja na snagu ovog zakona ispunilo penziski staž od 30 godina odnosno 25 godina u smislu člana 20. stav 1. tačka 1. ovog zakona, pod uslovom da na teritoriji Jugoslavije za poslednjih 10 godina pre stupanja na snagu ovog zakona ima najmanje pet godina radnog staža ili da je u bilo kom neprekidnom petogodišnjem periodu za tih poslednjih 10 godina ispunilo potreban radni staž u smislu člana 20. stav 1. tačka 2. ovog zakona. Ako takvo lice ne ispunjava ove uslove u pogledu radnog staža, može steći pravo na nepunu penziju kad sa vremenom provedenim u radnom odnosu posle stupanja na snagu ovog zakona ispuni potreban radni staž za poslednjih pet godina u smislu člana 20. stav 1. tačka 2. ovog zakona.
(2) Lice koje do stupanja na snagu ovog zakona nije ispunilo penziski staž od 30 odnosno 25 godina u smislu člana 20 stav 1. tačka 1. ovog zakona, a koje na dan stupanja na snagu ovog zakona nije bilo u radnom odnosu i nije ostvarilo pravo na nepunu starosnu penziju po ranijim propisima u smislu člana 233. stav 1. ovog zakona, može steći pravo na nepunu penziju po ovom zakonu ako su uslovi za sticanje tog prava po članu 20. stav 1. tač. 2. i 3. ovog zakona ispunjeni za poslednjih pet godina pre stupanja na snagu ovog zakona ili kad u radnom odnosu posle stupanja na snagu ovog zakona ispuni te uslove.
(3) Odredbe st. 1. i 2. ovog člana važe shodno i za sticanje prava na porodičnu penziju članova porodice koji nisu ostvarili pravo na porodičnu penziju po ranijim propisima u smislu člana 233. stav 2. ovog zakona.
(1) Licu koje je izgubilo pravo na starosnu penziju ili mu je zahtev za priznanje prava na starosnu penziju odbiven zbog postojanja činjenica iz člana 2. Zakona o ustanovljenju prava na penziju i o penzionisanju državnih službenika ili po članu 45. st. 2-4. Uredbe iz 1952. godine, bez obzira da li je zbog toga osuđivano ili nije, ne uspostavlja se pravo na ličnu penziju po odredbama ovog zakona. Ovakvo lice može steći pravo na penziju samo ako se na dan stupanja na snagu ovog zakona nalazi u radnom odnosu ili docnije stupi u radni odnos i ispuni posebne uslove radnog staža određene u ovom članu.
(2) Lice iz prethodnog stava koje se na dan stupanja na snagu ovog zakona nalazi u radnom odnosu ili docnije stupi u radni odnos može steći pravo na ličnu penziju po ovom zakonu, uz primenu odredaba člana 50. odnosno 51. ovog zakona, kad ispuni potreban radni staž za poslednjih pet godina računajući od prestanka poslednjeg radnog odnosa unatrag, i to:
1) osiguranik-muškarac koji ima manje od 25 godina ukupnog penziskog staža odnosno osiguranik-žena manje od 20 godina ukupnog penziskog staža - kad ispuni radni staž iz člana 20. stav 1. tačka 3. ovog zakona,
2) osiguranik koji ima ukupan penziski staž u dužem trajanju - kad ispuni radni staž iz člana 20. stav 1. tačka 3. ovog zakona.
(3) Uživalac starosne penzije kome je primenom člana 45. stav 2. Uredbe iz 1952. godine penzija određena po smanjenom stažu, odnosno kome je po stavu 8. u vezi sa st. 2. i 3. istog člana izuzetno priznata penzija, može steći pravo na penziju prema ukupnom penziskom stažu koji se po ovom zakonu priznaje, po izvršenom smanjivanju penziskog staža primenom čl. 50. i 51. ovog zakona, ako je kao uživalac penzije bio u radnom odnosu s punim redovnim radnim vremenom na dan stupanja na snagu ovog zakona, ili ako stupi u takav radni odnos posle tog dana - kad ispuni potrebne uslove radnog staža iz tačke 1. odnosno tačke 2. prethodnog stava.
(1) Lice koje je izgubilo pravo na penziju ili mu je zahtev za priznanje prava na penziju odbiven po članu 45. st. 5. ili 7. Uredbe iz 1952. godine, ili po odredbama ovog zakona - do 31. decembra 1959. godine, usled smanjivanja penziskog staža zbog osude za krivično delo, osim za krivična dela navedena u članu 51. ovog zakona, može steći pravo na ličnu penziju po ovom zakonu ako ispunjava sve uslove za sticanje prava na ličnu penziju po ovom zakonu. Pri utvrđivanju postojanja uslova za sticanje prava na ličnu penziju po ovom zakonu, razdoblje od pet godina u kome mora biti ispunjen određeni radni staž iz člana 20. stav 1. tač. 2. i 3. ovog zakona računa se unatrag od dana ispunjenja uslova za sticanje prava na ličnu penziju u smislu člana 21. i uz primenu člana 22. ovog zakona.
(2) Saglasno odredbi prethodnog stava, pravo na ličnu penziju mogu steći i raniji uživaoci penzije koji su prava iz penziskog osiguranja izgubili zbog gubitka državljanstva, ili zbog toga što su pravosnažnom presudom osuđeni na kaznu smrti, osim ako je ta kazna izrečena za krivično delo navedeno u članu 51. ovog zakona.
(3) Članovi porodice lica iz st. 1. i 2. ovog člana mogu steći pravo na porodičnu penziju po ovom zakonu ako je umrlo lice od koga oni izvode pravo na porodičnu penziju, u pogledu penziskog i radnog staža ispunjavalo uslove za ličnu penziju u smislu stava 1. ovog člana. Ovo važi i za sticanje prava na porodičnu penziju u slučajevima kad je gubitak prava na porodičnu penziju nastupio usled toga što su se okolnosti navedene u stavu 1. ovog člana odnosile na članove porodice.
(4) Uživaocu penzije kome je smanjen staž usled osude za krivično delo osim za krivična dela navedena u članu 51. ovog zakona, uspostaviće se na njegov zahtev ranije smenjeni staž.
(5) Prava određena po prethodnim stavovima pripadaju od prvog dana narednog mesca po podnošenju zahteva.
(1) Udovama mlađim od 45 godina koje imaju dete mlađe od 15 godina ili starije dete koje ima pravo na porodičnu penziju zato što je potpuno i trajno nesposobno za rad (član 117. stav 1. tačka 1), ili troje ili više dece koja imaju pravo na porodičnu penziju (član 117. stav 1. tačka 2), a koje po ranijim propisima nisu imale pravo na penziju zbog toga što nisu imale decu mlađu od 7 godina, priznaće se pravo na penziju od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
(2) Udova koja je imala pravo na porodičnu penziju posle stupanja na snagu Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica, pa joj je to pravo prestalo posle navršenih 40 godina života, kao i udova osiguranika umrlog posle 16. februara 1950. godine koja je na dan smrti osiguranika imala 40 godina života a nije stekla pravo na porodičnu penziju zato što nije navršila 45 godina života, stiče pravo na porodičnu penziju ako je navršila odnosno kad navrši 45 godina života. Penzija će se odrediti na njen zahtev od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
Udovi koja je ostvarila pravo na porodičnu penziju po članu 67. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica, pa je to pravo izgubila stupanjem u brak posle navršenih 45 godina života, ili mlađoj - koja je pravo na penziju stekla zbog nesposobnosti za rad ako još postoji invalidnost I kategorije u smislu propisa o invalidskom osiguranju, uspostavlja se, na njen zahtev, pravo na porodičnu penziju. Penzija se isplaćuje od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
(1) Pravo na porodičnu penziju iz čl. 245. i 246. ovog zakona uspostavlja se ako su ispunjeni uslovi iz člana 114. ovog zakona.
(2) Porodična penzija koja se uspostavlja po čl. 245. i 246. ovog zakona, određuje se na taj način što se:
1) u slučajevima iz člana 245. stav 1. ovog zakona udova uključuje u porodičnu penziju prevedenu po čl. 199. ovog zakona,
2) u slučajevima iz člana 245. stav 2. i člana 246. ovog zakona u kojima je pravo na porodičnu penziju bilo stečeno pa docnije prestalo - penzija određena ili prevedena po Uredbi iz 1952. godine, prevodi se po članu 199. ovog zakona, a ako je pravo na penziju prestalo pre stupanja na snagu Uredbe iz 1952. godine, penzija se prethodno prevodi po odredbama te uredbe, pa se tako utvrđena penzija prevodi po članu 199. ovog zakona.
3) u slučajevima iz člana 245. stav 2. ovog zakona u kojima pravo na porodičnu penziju po ranijim propisima nije bilo stečeno - penzija se prethodno određuje po Zakonu o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica iz 1950. godine i prevodi po Uredbi iz 1952. godine, odnosno određuje se po Uredbi iz 1952. godine ako je osiguranik od koga se izvodi pravo na porodičnu penziju bio u radnom odnosu posle 1. aprila 1952. godine. Tako utvrđena penzija prevodi se po članu 199. ovog zakona.
(1) Deci (član 17. stav 1. tačka 2), unučadi, braći i sestrama, i deci bez roditelja (član 17. stav 1. tačka 3), kojima je po odredbama člana 69. stav 1. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica pripadalo pravo na porodičnu penziju do navršene 17 godine života, prestaje to pravo kad navrše godine života određene u članu 122. stav 1. ovog zakona ako ne postoje ostali uslovi za produženje tog prava po odredbama tog člana. Ako su te godine navršili do 1. januara 1958. godine, prestaje im pravo na porodičnu penziju tim danom ako nisu potpuno i trajno nesposobni za rad ili se ne nalaze na redovnom školovanju.
(2) Deci, unučadi, braći i sestrama, i deci bez roditelja, kojima je po odredbi člana 69. stav 1. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica prestalo pravo na penziju posle navršene 24 godine života, a koja se još nalaze na redovnom školovanju, uspostavlja se to pravo od 1. januara 1958. godine pod uslovima iz člana 122. st. 1. i 2. ovog zakona.
(3) Deca, unučad, braća i sestre, i deca bez roditelja - uživaoci porodične penzije kojima je po ranijim propisima priznato pravo na porodičnu penziju bez obzira na godine života, zadržavaju pravo na porodičnu penziju dok traju uslovi pod kojima su to pravo stekli. Po članu 155. ovog zakona prestaje ovim članovima porodice pravo na porodičnu penziju ako su stupili u brak.
(4) Članovi porodice navedeni u članu 123. ovog zakona zadržavaju pravo na porodičnu penziju koju su stekli po ranijim propisima i ako ne ispunjavaju posebne uslove propisane u tom članu.
(1) Članovima porodica lica poginulih, umrlih i nestalih u Narodnooslobodilačkoj borbi ili u Španskom građanskom ratu, članovima porodica lica poginulih u sastavu jugoslovenske vojske za vreme rata sa neprijateljem od 6. do 17. aprila 1941. godine, kao i članovima porodica lica koja su kao žrtve fašističkog terora ubijena od strane okupatora i njegovih pomagača ili poginula odnosno umrla u zatvoru, koncentracionim logorima, logorima ratnih zarobljenika, internaciji, na prinudnom radu ili u zbegovima, priznaće se na njihov zahtev, pravo na porodičnu penziju bez obzira na dužinu penziskog staža poginulog odnosno umrlog lica, ako je to lice bilo u radnom odnosu neposredno pre stupanja u Narodnooslobodilačku borbu, odlaska u Španski građanski rat, stupanja na vojnu dužnost na kojoj ga je zatekao rat od 6. do 17. aprila 1941. godine, odnosno neposredno pre nastupanja drugih navedenih okolnosti koje su prouzrokovale smrt usled fašističkog terora, ili ako je to lice bilo u to vreme van radnog odnosa usled okolnosti iz člana 33. ovog zakona.
(2) Pravo na porodičnu penziju priznaće se pod uslovima iz prethodnog stava i članovima porodica lica koja su umrla po prestanku okolnosti navedenih u stavu 1. ovog člana od posledica prouzrokovanih ranjavanjem ili bolešću zadobijenom u Narodnooslobodilačkoj borbi ili Španskom građanskom ratu, ranjavanjem u ratu od 6. do 17. aprila 1941. godine, ili povredom ili bolešću zadobivenom pod ostalim okolnostima navedenim u stavu 1. ovog člana, ako je smrt nastupila do isteka godine dana po završetku rata.
(3) Pravo na porodičnu penziju u smislu prethodnih stavova priznaće se članovima porodice koji su na dan 15. maja 1945. godine, odnosno ako je smrt lica od koga porodica izvodi svoje pravo na penziju nastupila docnije - na dan smrti toga lica, ispunjavali uslove za sticanje prava na porodičnu penziju po ovom zakonu i ako neki od uslova za korišćenje prava na porodičnu penziju po ovom zakonu još traje, a udovi i u slučaju ako je tog dana bila starija od 40 godina ili ako je u roku od jedne godine računajući od tog dana postala nesposobna za rad u smislu člana 117. stav 1. tačka 3. ovog zakona a takva nesposobnost još traje ili su u toku trajanja te nesposobnosti nastupile okolnosti iz člana 117. stav 5. ovog zakona.
(4) Radi određivanja osnova za porodičnu penziju, lica iz stava 1. ovog člana prethodno će se razvrstati po članu 9, bez primene st. 3. i 4. tog člana, odnosno po članu 10, bez primene stava 2. tog člana Uredbe iz 1952. godine, i to u najviši penziski razred predviđen za onu stručnu spremu koju su imala u času prestanka radnog odnosa. Prema tako određenom penziskom razredu utvrdiće se odgovarajući osiguranički razred shodno članu 193. stav 1. ovog zakona.
(5) Prosečni penziski osnov tako utvrđenog osiguraničkog razreda uzima se kao osnov za porodičnu penziju. Ako je tako utvrđeni penziski osnov niži od prosečnog penziskog osnova VI osiguraničkog razreda iz člana 63. ovog zakona, kao osnov za porodičnu penziju porodicama lica iz člana 194. stav 1. ovog zakona uzeće se prosečni penziski osnov VI osiguraničkog razreda (član 63).
(6) Penzija određena po ovom članu pripada od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
(7) Ne smatraju se žrtvama fašističkog terora u smislu stava 1. ovog člana lica koja su izgubila život kao građanske žrtve rata usled ratnih operacija.
(8) Pravo na porodičnu penziju po odredbama ovog člana ne može se priznati porodicama lica koja su izgubila život pod okolnostima navedenim u stavu 1. ovog člana, ali ne kao žrtve fašističkog terora već kao organizovani saradnici odnosno pomagači okupatora, kao ni članovima porodice lica iz stava 1. ovog člana ako je utvrđeno da je član porodice bio organizovani saradnik odnosno pomagač okupatora (čl. 50. do 52).
(1) Jugoslovenskim državljanima koji odgovarajućim ispravama dokažu da su od inostranog nosioca socijalnog osiguranja stekli pravo na ličnu penziju ili invalidninu ili na porodičnu penziju, ali to pravo ne mogu da ostvaruju zbog toga što se iz zemlje u kojoj je pravo stečeno ne vrše takva plaćanja u Jugoslaviju, isplaćivaće se privremena penzija ili invalidnina u visini koja odgovara vrednosti stečenog prava u inostranstvu po jugoslovenskom obračunskom kursu odnosne valute.
(2) Iznos privremene penzije - lične ili porodične, odnosno invalidnine, određen u smislu prethodnog stava ne može premašiti iznos prosečnog penziskog osnova XX osiguraničkog razreda (član 63).
(3) Članovima porodice lica koje je umrlo kao uživalac privremene lične penzije ili invalidnine odrediće se porodična penzija po ovom zakonu od privremene lične penzije ili invalidnine umrlog uživaoca - ako članovi porodice ispunjavaju uslove za sticanje prava na porodičnu penziju po ovom zakonu. Ova penzija isplaćivaće se sve dok članovi porodice ne budu mogli da ostvaruju penziju od inostranog nosioca socijalnog osiguranja.
(4) Niko ne može primati u isto vreme dve ili više privremenih penzija ili invalidnina, ili privremenu penziju i invalidninu po osnovu prava stečenih kod inostranih nosilaca socijalnog osiguranja, niti može primati privremenu penziju ili invalidninu po osnovu prava stečenog kod jednog nosioca socijalnog osiguranja, ako prima penziju ili invalidninu od nekog drugog inostranog nosioca socijalnog osiguranja.
(5) Odredbe glave VIII ovog zakona o posebnoj zaštiti uživalaca nepune lične penzije i porodične penzije shodno se primenjuju i na uživaoce privremene lične penzije odnosno porodične penzije.
(6) Privremena penzija ili invalidnina iz prethodnih stavova isplaćuje se kao akontacija na primanja po osnovu stečenog prava na penziju ili invalidninu kod inostranog nosioca socijalnog osiguranja, koja se obračunava kad počne isplata odnosnog prava iz inostranstva u Jugoslaviju. Isplaćivanje privremene penzije odnosno invalidnine vrši se na osnovu prethodne pismene izjave korisnika o ovlašćenju nadležnih jugoslovenskih organa da u njegovo ime naplate to njegovo potraživanje iz inostranstva.
(7) Penzije i invalidnine koje se isplaćuju po rešenjima donetim na osnovu tačke 24. Uputstva za primenu Uredbe o određivanju i o prevođenju penzija i invalidnina prevešće se shodno odredbama prethodnih stavova.
(8) Privremena penzija ne isplaćuje se licima iz stava 1. ovog člana koja su u radnom odnosu ili obavljaju bilo kakvu samostalnu delatnost.
U radni staž računa se i vreme koje je osiguranik proveo do 31. decembra 1957. godine:
1) na radu kao član zanatske (proizvođačke, prerađivačke ili uslužne) zadruge od dana stupanja na snagu Naredbe o socijalnom osiguranju članova zanatskih, proizvođačkih i prerađivačkih zadruga ("Službeni list FNRJ", br. 26/47), kao i od 15. maja 1945. godine do dana stupanja na snagu te naredbe ako je osiguranik i za to vreme ispunjavao uslove propisane pomenutom naredbom,
2) na radu kao član ribarske zadruge pomorskog ribarstva od dana stupanja na snagu Naredbe o sprovođenju socijalnog osiguranja članova ribarsko-proizvođačkih zadruga ("Službeni list FNRJ", br. 67/49), kao i od 15. maja 1945. godine do dana stupanja na snagu te naredbe ako mu je ribarenje bilo jedino ili glavno zanimanje i osnovni izvor prihoda za izdržavanje.
U radni staž računa se i vreme koje je osiguranik proveo do 31. decembra 1957. godine:
1) na javnim radovima organizovanim od strane državnih organa ili društvenih organizacija u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji sa punim radnim vremenom, ako je neposredno sa javnog rada ili u roku od najviše šest meseci stupio u radni odnos,
2) na obaveznom praktičnom radu u smislu člana 24. stav 1. tačka 7. ovog zakona, bez obzira da li je za to vreme plaćan doprinos za penzisko osiguranje,
3) na dobrovoljnoj praksi u smislu člana 24. stav 1. tačka 8. ovog zakona, bez obzira da li je za to vreme plaćan doprinos za penzisko osiguranje,
4) na stručnom usavršavanju do dve godine na kursevima i specijalnim školama, na koje je bio upućen po stupanju u radni odnos.
Osiguraniku koji je raniji radni odnos prekinuo zbog stupanja u članstvo seljačke radne zadruge, iseljeniku povratniku koji je u roku od 6 meseci po povratku u zemlju stupio u članstvo seljačke radne zadruge, kao i osiguraniku koji je neposredno po demobilizaciji ili po odsluženju kadrovskog roka ili po završenom stručnom osposobljavanju stupio u članstvo seljačke radne zadruge, priznaje se za penzijski staž, kao poseban staž u smislu ovog zakona, vreme provedeno na radu u zadruzi kao jedino ili glavno zanimanje od 15. maja 1945. godine do 31. decembra 1959. godine, ako je član zadruge docnije stupio u radni odnos sa istom zadrugom, ili je umro, ili je po istupanju iz članstva zadruge ponovo stupio u radni odnos u roku od 6 meseci, ili se u istom roku prijavio zavodu za zapošljavanje radnika radi zapošljenja.
Vreme provedeno u radnom odnosu na poljoprivrednim radovima pre 1. januara 1958. godine računa se u radni staž, i to:
1) u vremenu do 1. aprila 1947. godine - ako je osiguranik u pojedinoj kalendarskoj godini imao bar 7 meseci rada na poljoprivrednim poslovima ili na poljoprivrednim i drugim poslovima,
2) u vremenu od 1. aprila 1947. godine do 16. februara 1950. godine -
a) periodi provedeni u svojstvu stalnog poljoprivrednog radnika (godišnjaka) ili mesečnog poljoprivrednog radnika (mesečara) na poljoprivrednim dobrima u društvenoj svojini ili kod poljoprivrednih ustanova,
b) periodi provedeni u radnom odnosu na ostalim poljoprivrednim imanjima - pod uslovima iz tačke 1. ovog člana,
3) u vremenu od 16. februara 1950. godine do 1. januara 1958. godine -
a) sve vreme provedeno u radnom odnosu na poljoprivrednim dobrima u društvenoj ili zadružnoj svojini ili kod poljoprivrednih ustanova,
b) vreme provedeno u radnom odnosu na privatnom poljoprivrednom imanju do 31. decembra 1954. godine - ako je radni odnos trajao neprekidno bar tri meseca i za to vreme plaćen doprinos za socijalno osiguranje, a od 1. januara 1955. godine - ako je takav rad kod istog poslodavca trajao bar 15 dana u trideset kalendarskih dana računajući od dana stupanja na posao.
Pretsednicima, sekretarima i poverenicima narodnih odbora priznaje se u radni staž vreme provedeno na tim dužnostima od oslobođenja do dana stupanja na snagu Opšteg zakona o narodnim odborima (28. maja 1946. godine), ako im je to bilo jedino ili glavno zanimanje.
(1) Vreme za koje su po prestanku obaveznog penziskog osiguranja plaćani doprinosi po osnovu dobrovoljno produženog osiguranja po ranijim propisima o socijalnom odnosno penziskom osiguranju, priznaje se u poseban staž u smislu odredaba ovog zakona.
(2) Vreme školovanja dokupljeno po članu 41. Zakona o socijalnom osiguranju radnika, nameštenika i službenika od 26. jula 1946. godine, računa se u penziski staž samo licima koja su pre 1. januara 1958. godine ispunila uslove za sticanje prava na penziju i podnela zahtev za ostvarenje tog prava.
(3) Licima koja su dokupila vreme školovanja, a to im se vreme ne priznaje u penziski staž u smislu prethodnog stava, isplatiće republički zavod za socijalno osiguranje, na njihov zahtev, iznos koji su uplatili za dokupljivanje vremena školovanja.
(1) Osiguraniku koji ne ispunjava uslove iz člana 34. st. 1. i 2. ovog zakona za priznanje u penziski staž vremena provedenog u zarobljeništvu i drugog vremena navedenog u tom članu, priznavaće se, izuzetno do kraja 1960. godine, to vreme u penziski staž ako je stupio u radni odnos do 31. decembra 1946. godine.
(2) Isto tako, priznavaće se u penziski staž vreme navedeno u članu 38. st. 1. i 3. ovog zakona koje je osiguranik iz tog člana proveo u razdoblju pole 6. aprila 1941. godine do 15. maja 1945. godine.
Bivšim vlasnicima apoteka - farmaceutima ili farmaceutskim pomoćnicima, koji su poklonili svoju apoteku državi ili koji su se odrekli naknade za apoteku prilikom otkupa apoteka, a stupili su u radni odnos u svojoj struci ili u bilo koju javnu službu, priznaje se u penziski staž vreme provedeno na farmaceutskim poslovima u sopstvenoj apoteci, ako su do 1. januara 1958. godine navršili najmanje pet godina radnog staža u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji.
Osiguraniku koji je stekao zvanje državnog majstora zanata po Opštem zakonu o zanatstvu od 6. juna 1949. godine, a koji je poklonio svoju radnju ili se odrekao naknade za predatu radnju i stupio u državnu službu ili u radni odnos u privrednoj organizaciji, priznaje se u penziski staž ranije vreme provedeno u zanatu u svojstvu pomoćnika i majstora u sopstvenoj radnji, ako je do 1. januara 1958. godine navršio najmanje pet godina u državnoj službi odnosno u radnom odnosu u privrednoj organizaciji u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji.
Vreme provedeno na neplaćenom otsustvu u razdoblju od 16. februara 1950. godine do 1. januara 1958. godine računa se u radni staž u trajanju u kome se priznaje po članu 24. stav 2. ovog zakona, iako za to vreme nije plaćen doprinos za socijalno osiguranje.
Osiguranicima koji su posle ispunjenja uslova za invalidsku penziju ili posle ostvarivanja prava na tu penziju po ranijim propisima bili u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom računa se takvo vreme zaposlenja u radni staž za sticanje i određivanje prava na ličnu penziju po ovom zakonu.
Kad po ovom zakonu sticanje ili određivanje pojedinih prava zavisi od korišćenja prava na invalidninu ili materijalno obezbeđenje po propisima o invalidskom osiguranju, za vreme pre 1. januara 1958. godine uzimaće se u obzir na isti način korišćenje prava na invalidsku penziju odnosno prava na invalidninu zbog smanjenja sposobnosti za rad preko polovine po propisima o socijalnom osiguranju važećim do 1. januara 1958. godine.
Kad po ovom zakonu sticanje ili gubitak određenog prava zavisi od potpune i trajne nesposobnosti za rad deteta, pastorčeta ili unučeta osiguranikovog ili deteta uzetog na izdržavanje smatraće se da takva nesposobnost postoji ako je ono nesposobno za samostalan život i rad u smislu propisa o invalidskom osiguranju, a kad zavisi od takve nesposobnosti ostalih članova porodice - ako je ta nesposobnost ravna invalidnosti I kategorije u smislu propisa o invalidskom osiguranju.
(1) Državni sekretar za poslove narodne odbrane može, izuzetno, ustanoviti pravo na ličnu penziju i vojnom osiguraniku koji nije ispunio penziski staž od 15 godina, ako je takav osiguranik bio učesnik Narodnooslobodilačkog rata (član 31. stav 1. tač. 1, 2. i 3) i ako ima bar 10 godina provedenih u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (član 82. stav 2).
(2) Lična penzija ustanovljena po prethodnom stavu određuje se u visini penzije koja pripada za navršenih 15 godina penziskog staža po članu 69. stav 2. ovog zakona.
Nadležni državni sekretar za unutrašnje poslove može u roku od godinu dana od početka primenjivanja ovog zakona odlučiti da pod uslovima iz člana 90. ovog zakona prestane služba sa pravom na penziju i službenicima drugih službi u organima unutrašnjih poslova koje nisu navedene u članu 90. ovog zakona.
(1) Osiguraniku - učesniku Narodnooslobodilačkog rata (član 31. stav 1. tač. 1, 2. i 3) koji je stupio u Narodnooslobodilačku borbu pre 9. septembra 1943. godine, kao i učesniku Španskog građanskog rata (član 31. stav 1. tačka 4), koji ima najmanje 15 godina penziskog staža, od čega najmanje 10 godina radnog staža (član 73. st. 2. i 4) pripada pravo na poseban dodatak za sve vreme dok se nalazi u stalnom radnom odnosu i radi sa punim redovnim radnim vremenom ili sa radnim vremenom koje se po članu 25. ovog zakona računa kao da je provedeno sa punim redovnim radnim vremenom.
(2) Poseban dodatak iz prethodnog stava određuje se u visini razlike ili određenog procenta od razlike između redovne plate i iznosa prosečnog penzijskog osnova VIII osiguraničkog razreda iz člana 63. ovog zakona uvećanog za 20% zavisno od trajanja učešća u Narodnooslobodilačkom ratu, i to:
1) za učesnike od 1941. godine i učesnike Španskog građanskog rata - u visini od 100% te razlike,
2) za učesnike od 1942. godine do završetka rata - u visini od 90% te razlike,
3) za učesnike od 1943. godine do završetka rata - u visini od 60% te razlike.
(3) Pravo na poseban dodatak iz prethodnih stavova prestaje sticanjem prava na invalidsku penziju kao i ispunjenjem uslova za sticanje prava na ličnu penziju po čl. 19, 20. stav 1. ili 73. stav 1. tačka 2. ovog zakona. Ovaj dodatak ne pripada zaposlenim uživaocima lične ili invalidske penzije kojima se po zakonu za vreme zaposlenja isplaćuje penzija odnosno deo penzije.
(4) Kao redovna plata u smislu stava 2. ovog člana uzima se kod javnih službenika mesečni iznos osnovne i položajne plate, kod radnika privrednih organizacija - mesečni iznos tarifnog stava, a kod ostalih radnika - mesečni iznos plate, sa stalnim dodacima ostvarenim za rad u redovnom radnom vremenu. Osiguranicima koji ostvaruju lični dohodak obračunat po kompleksnom učinku kao redovna plata u smislu stava 2. ovog člana uzima se prosečna mesečna plata koju je osiguranik ostvario u polugodištu koje prethodi polugodištu za koje treba odrediti poseban dodatak. Na isti način utvrđuje se prosečna mesečna plata osiguranika čija je plata odnosno nagrada za rad na osnovu ugovora o radu ugovorena u celini ili delimično u vidu određenog procenta-provizije (plata odnosno nagrada akvizitera, zastupnika Državnog osiguravajućeg zavoda, zastupnika Jugoslovenske lutrije, trgovačkih putnika, pomorskih agenata, zastupnika stranih firmi i sl.), s tim što se ovim osiguranicima kao redovna plata, u smislu stava 2. ovog člana, uzima iznos tako utvrđene prosečne mesečne plate umanjen za 20%. Osiguranicima koji imaju pravo na porodičnu penziju, iznos koji im pripada na ime te penzije za vreme trajanja radnog odnosa pribraja se iznosu redovne plate radi obračunavanja visine posebnog dodatka.
(5) Po prestanku radnog odnosa poseban dodatak pripada licima iz stava 1. ovog člana koji imaju pravo na novčanu naknadu po propisima o materijalnom obezbeđenju lica privremeno van radnog odnosa, i to u onom procentu u kome im pripada ta novčana naknada.
(6) Poseban dodatak određuje se u mesečnom iznosu i dospeva za isplatu zajedno sa platom, a isplaćuje se iz sredstava fonda penziskog osiguranja.
(7) O pravu na poseban dodatak rešava, na zahtev stranke, sreski zavod za socijalno osiguranje po postupku predviđenom za ostvarivanje prava na penziju.
(8) Poseban dodatak ulazi u osnov za određivanje materijalnog obezbeđenja i privremene naknade do zaposlenja po Zakonu o invalidskom osiguranju, kao i u osnov za određivanje naknade umesto plate po Zakonu o zdravstvenom osiguranju radnika i službenika. Poseban dodatak ne računa se u prosečan mesečni iznos plata na osnovu kog se vrši razvrstavanje u osiguraničke razrede po Zakonu o penziskom osiguranju.
(9) Uživalac posebnog dodatka dužan je preko organa, ustanove odnosno organizacije u kojoj je zaposlen prijaviti zavodu za socijalno osiguranje koji mu isplaćuje poseban dodatak svaku promenu redovne plate (stav 4). Za podnošenje prijave odgovorni su i organ, ustanova odnosno organizacija (glava XII).
(10) Pravo na poseban dodatak pripada od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva.
(1) Do donošenja novih propisa o materijalnom obezbeđenju lica koja se privremeno nalaze van radnog odnosa, udova mlađa od 45 godina koja na dan smrti osiguranika nije zaposlena, a ne ispunjava uslove za porodičnu penziju iz člana 117. ovog zakona, ima pravo na materijalno obezbeđenje ako se prijavi radi zaposlenja organu službe posredovanja rada u roku od 30 dana posle smrti osiguranika. Ovo pravo pripada udovi ako je umrli osiguranik ispunjavao uslove radnog staža, a udova - uslove imovnog stanja, propisane za sticanje prava na materijalno obezbeđenje u slučaju privremene nezaposlenosti.
(2) Visinu materijalnog obezbeđenja na koje udova ima pravo po prethodnom stavu odrediće u paušalnom iznosu Savezno izvršno veće.
Do donošenja propisa o razvrstavanju radnih mesta u kategorije s obzirom na stručnu spremu radi određivanja minimalnog ličnog dohotka radnika, kategoriju radnog mesta radi primene člana 64. ovog zakona utvrđivaće u spornim slučajevima, na zahtev nadležnog zavoda za socijalno osiguranje ili na zahtev stranke, organ iz člana 220. ovog zakona, na način predviđen u tom članu.
Do donošenja zakona kojim će se utvrditi obaveze plaćanja doprinosa fondovima penziskog osiguranja, u pogledu tih obaveza primenjivaće se propisi o finansiranju socijalnog osiguranja.
Savezno izvršno veće odrediće posebnim propisima vreme početka i način sprovođenja penziskog osiguranja članova ribarskih zadruga rečnog i jezerskog ribarstva.
(1) Odredbe čl. 238, 239. i 240. ovog zakona ne primenjuju se pri prevođenju penzija.
(2) Ovlašćuje se Savezno izvršno veće da može odrediti od koga se dana dalje neće primenjivati odredbe čl. 238, 239. i 240. ovog zakona.
(1) Ugovori o socijalnom osiguranju lica koja vrše samostalne profesionalne delatnosti i lica drugih zanimanja koja nisu u radnom odnosu, zaključeni na osnovu Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica iz 1950. godine, uskladiće se sa odredbama ovog zakona ukoliko se odnose na penzisko osiguranje. Usklađivanje ovih ugovora izvršiće se najdocnije do 31. decembra 1958. godine, posle kog dana prestaju da važe odredbe tih ugovora koje su u suprotnosti sa odredbama ovog zakona.
(2) Dok se penzisko osiguranje filmskih radnika koji nisu osigurani kao filmski umetnici po članu 105. ovog zakona, ne reguliše ugovorom (član 95) sprovodiće se njihovo penzisko osiguranje po odredbama Odluke o socijalnom osiguranju filmskih radnika ("Službeni list FNRJ", br. 32/55) i odgovarajućim odredbama Uredbe o socijalnom osiguranju umetnika ("Službeni list FNRJ", br. 32/55), ali najdocnije do 31. decembra 1958. godine.
(1) Ovlašćuje se Savezno izvršno veće da svojim propisima odredi da se do donošenja Zakona o invalidskom osiguranju uživaocima invalidskih penzija i invalidnina kojima je to pravo priznato ili će biti priznato za mesec decembar 1957. godine, isplati jednokratni dodatak u visini od 50% od mesečnog iznosa penzije odnosno invalidnine koja im pripada za mesec januar 1958. godine, s tim da se isplata ovog dodatka izvrši najdocnije uz isplatu invalidske penzije odnosno invalidnine za mesec februar 1958. godine.
(2) Do donošenja Zakona o invalidskom osiguranju, u smislu odredaba ovog zakona:
1) pod korišćenjem prava na invalidninu i materijalno obezbeđenje podrazumeva se korišćenje prava na invalidsku penziju ili prava na invalidninu III grupe u smislu odredaba Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica (u daljem tekstu: Zakona iz 1950. godine),
2) pod invalidnošću I kategorije podrazumeva se potpuna i trajna nesposobnost za rad ili potpuna nesposobnost za rad duže od godinu dana u smislu odredaba Zakona iz 1950. godine,
3) pod invalidom rada od I do IV razreda invalidnosti podrazumeva se osiguranik - invalid čija je opšta sposobnost za rad umanjena za više od 60% u smislu odredaba Zakona iz 1950. godine.
(1) Od 1. januara 1958. godine prestaju da važe:
1) odredbe čl. 55. do 78. Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica ("Službeni list FNRJ", br. 10/50) i propisi doneti radi njihove primene,
2) odredbe Uredbe o određivanju i o prevođenju penzija i invalidnina ("Službeni list FNRJ", br. 39/52, 2/53 i 1/56), Uredbe o socijalnom osiguranju vojnih lica ("Službeni list FNRJ", br. 12/53, 5/54, 57/54 i 30/55), Uredbe o socijalnom osiguranju službenika u resoru unutrašnjih poslova ("Službeni list FNRJ", br. 15/53), Uredbe o socijalnom osiguranju umetnika ("Službeni list FNRJ", br. 32/55), Uredbe o određivanju prava na penziju osiguranicima - ratnim vojnim invalidima ("Službeni list FNRJ", br. 26/53), Odluke o socijalnom osiguranju muzičkih umetnika, Odluke o socijalnom osiguranju prevodilaca naučnih i književnih dela, Odluke o socijalnom osiguranju filmskih radnika ("Službeni list FNRJ", br. 32/55), Privremene odluke o posebnom dodatku na penzije univerzitetskih profesora ("Službeni list FNRJ", br. 19/54) i Uredbe o socijalnom osiguranju sveštenika ("Službeni list FNRJ", br. 25/51 i 5/54) - koje se odnose na starosne i porodične penzije, odredba čl. 6. stav 2. i čl. 7. stav 2. Uredbe o određivanju invalidskih prinadležnosti mirnodopskim vojnim invalidima ("Službeni list FNRJ", br. 29/53), kao i propisi doneti radi primene tih odredaba, ukoliko ovim zakonom za pojedine od tih propisa nije izričito drukčije određeno,
3) odredbe Opšteg zakona o univerzitetima i Osnovnog zakona o novinskim preduzećima i ustanovama, kao i sve odredbe ostalih propisa koje se odnose na sticanje, određivanje ili korišćenje prava na starosne i porodične penzije.
(2) Od 1. januara 1958. godine neće se primenjivati odredbe Zakona o socijalnom osiguranju radnika i službenika i njihovih porodica i drugi propisi o socijalnom osiguranju koji se odnose na ostvarivanje, korišćenje i gubitak prava iz socijalnog osiguranja kad se radi o stvarima iz penziskog osiguranja u smislu ovog zakona.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana po objavljivanju u "Službenom listu FNRJ", a primenjivaće se od 1. januara 1958. godine.
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penziskom osiguranju
("Sl. list FNRJ", br. 44/58)
Član 4
Iznosi ličnih i porodičnih penzija prevedenih po Zakonu o penziskom osiguranju, kao i iznosi penzija koje su do stupanja na snagu ovog zakona određene od prosečnih penziskih osnova iz člana 63. tog zakona, preračunaće se na nove iznose primenom prosečnih penziskih osnova odgovarajućih osiguraničkih razreda po tabeli iz člana 2. ovog zakona.
Iznosi ličnih i porodičnih penzija koje su određene ili će biti određene po Zakonu o penziskom osiguranju na osnovu razvrstavanja prema prosečnom mesečnom iznosu plata ostvarenih pre 1. oktobra 1958. godine preračunaće se na nove iznose. Novi iznosi ovih penzija odrediće se od penziskih osnova utvrđenih razvrstavanjem u osiguraničke razrede po tabeli iz člana 2. ovog zakona a prema prosečnom mesečnom iznosu plata povećanom za odgovarajući procent. Procent povećanja zavisi od osiguraničkog razreda po kome je bio utvrđen penziski osnov, i iznosi 12% u XX i XIX osiguraničkom razredu, 11% u XVIII osiguraničkom razredu, 10% u XVII i XVI osiguraničkom razredu, 9% u XV i XIV osiguraničkom razredu i 8% od XIII do Ia osiguraničkog razreda, s tim da povećanje prosečnog mesečnog iznosa ovih plata može izneti najviše 1 800 dinara.
Odredba prethodnog stava važi i za penzije vojnih osiguranika određene po članu 83. Zakona o penziskom osiguranju kao i za penzije prevedene po članu 196. tog zakona.
Član 5
Radi utvrđivanja penziskog osnova za penzije koje će se određivati na osnovu razvrstavanja prema prosečnom mesečnom iznosu plata ostvarenih pre 1. oktobra 1958. godine i posle tog dana, lični dohoci odnosno plate koji su ostvareni za period pre 1. oktobra 1958. godine uzimaće se u iznosu povećanom za 8%, s tim da povećanje prosečnog mesečnog iznosa ovih plata može izneti najviše 1 800 dinara.
Odredba prethodnog stava primenjivaće se i pri prevođenju penzija po članu 213. Zakona o penziskom osiguranju, koja i pri određivanju novih penzija po članu 214. stav 3. tog zakona.
Član 7
Bliže propise za primenu ovog zakona donosiće, po potrebi, Sekretarijat Saveznog izvršnog veća za rad.
Član 8
Ovaj zakon stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom listu FNRJ", a važi od 1. oktobra 1958. godine.
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penziskom osiguranju
("Sl. list FNRJ", br. 27/59)
Član 18
Odredbe člana 16. ovog zakona primeniće se i pri rešavanju po zahtevima za priznanje prava na porodičnu penziju na osnovu člana 249. Zakona o penziskom osiguranju podnetim pre stupanja na snagu ovog zakona po kojima još nije doneto konačno rešenje, s tim što priznato pravo pripada od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
Ako je zahtev za priznanje prava na porodičnu penziju po članu 249. Zakona o penziskom osiguranju odbiven konačnim rešenjem pre stupanja na snagu ovog zakona, a po članu 16. ovog zakona ima osnova za priznavanje prava na porodičnu penziju, zahtev se može obnoviti i rešenje doneti u novom postupku po čl. 184. do 188. Zakona o penziskom osiguranju.
Odredbe prethodnih stavova primeniće se i na uživaoce porodične penzije čija je porodična penzija prevedena po odredbama Zakona o penziskom osiguranju, a na koje se odnosi član 218. tog zakona.
Član 19
Po predlozima za priznanje prava na penziju po članu 73. stav 2. Zakona o penziskom osiguranju koje je Savezna komisija primila do stupanja na snagu ovog zakona rešenje će doneti Savezna komisija u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 20
Pravo na poseban dodatak iz člana 17. ovog zakona pripada od prvog dana narednog meseca po stupanju na snagu ovog zakona, ako je zahtev podnet u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 21
Odredbe čl. 3, 4, 5, 6, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 19. i 20. ovog zakona primenjivaće se od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Odredbe čl. 1, 2, 7, 8, 9, 10. i 15. primenjivaće se od 1. januara 1960. godine.
Član 22
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana po objavljivanju u "Službenom listu FNRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penziskom osiguranju
("Sl. list FNRJ", br. 48/59)
Član 6
Iznosi ličnih i porodičnih penzija prevedenih po Zakonu o penziskom osiguranju, kao i iznosi penzija koje su određene od prosečnih penziskih osnova iz člana 63. tog zakona, preračunaće se na nove iznose primenom prosečnih penziskih osnova odgovarajućih osiguraničkih razreda po tabeli iz člana 2. ovog zakona.
Na način određen u prethodnom stavu preračunaće se i iznosi penzija koje su prevedene ili određene prema prosečnim penziskim osnovama utvrđenim posebnim propisima ili ugovorima.
Član 7
Iznosi ličnih i porodičnih penzija koje su određene ili će biti određene po Zakonu o penziskom osiguranju prema prosečnom mesečnom iznosu plata ostvarenih pre 1. januara 1960. godine, preračunaće se na nove iznose. Novi iznosi ovih penzija odrediće se od već utvrđenog penziskog osnova povećanog za iznos razlike između prosečnog penziskog osnova iz člana 63. Zakona o penziskom osiguranju onog osiguraničkog razreda u koji je osiguranik razvrstan i prosečnog penziskog osnova tog osiguraničkog razreda iz člana 2. ovog zakona, po sledećoj tabeli:
Osiguranički razred |
Povećanje prosečnog penziskog osnova dinara |
||
Ia |
2 200 |
||
I |
1 900 |
||
II |
1 750 |
||
III |
1 600 |
||
IV |
1 500 |
||
V |
1 400 |
||
VI |
1 350 |
||
VII |
1 300 |
||
VIII |
1 250 |
||
IX |
1 150 |
||
X |
1 100 |
||
XI |
1 050 |
||
XII |
1 000 |
||
XIII |
950 |
||
XIV |
900 |
||
XV |
850 |
||
XVI |
800 |
||
XVII |
750 |
||
XVIII |
750 |
||
XIX |
700 |
||
XX |
700 |
||
Odredba prethodnog stava primeniće se i kad je javnim službenicima penzija određena ili će biti određena prema iznosu poslednje osnovne plate i prosečnom mesečnom iznosu ostalih primanja ostvarenih do 1. januara 1960. godine, a vojnim osiguranicima - kad je penzija ponovo određena po članu 10. ovog zakona.
Član 8
Pri utvrđivanju penziskog osnova koji će se određivati na osnovu prosečnog mesečnog iznosa ukupnih primanja na ime plate ostvarenih pre i posle 1. januara 1960. godine, osiguranik se prema proseku plata ostvarenih do 31. decembra 1959. godine prethodno razvrstava u odgovarajući osiguranički razred po tabeli iz člana 62. Zakona o penziskom osiguranju koja je važila na dan 31. decembra 1959. godine. Zatim se taj prosek plata poveća za iznos koji se dobije kad se povećanje prosečnog penziskog osnova odgovarajućeg osiguraničkog razreda (član 7) pomnoži sa 100 i podeli procentom kojim se određuje penziski osnov u odnosnom osiguraničkom razredu. Prema tako povećanom proseku plata i proseku plata ostvarenih posle 1. januara 1960. godine utvrđuje se ukupan prosek plata prema kome se osiguranik razvrstava u odgovarajući osiguranički razred po tabeli iz člana 1. ovog zakona.
Pri određivanju proseka plata po prethodnom stavu, plate ostvarene pre 1. oktobra 1958. godine prethodno se preračunavaju po članu 5. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o penziskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 44/58).
Član 9
Penzije određene po čl. 80. i 132. Zakona o penziskom osiguranju preračunaće se na nove iznose tako što će se iznosima tih penzija dodati odgovarajuće povećanje po članu 7. ovog zakona. Kao odgovarajuće povećanje uzima se povećanje prosečnog penziskog osnova onog osiguraničkog razreda čiji je prosečni penziski osnov po tabeli iz člana 63. Zakona o penziskom osiguranju važećoj do 31. decembra 1959. godine ravan ili je neposredno veći od iznosa penzije koja uživaocu na taj dan pripada, s tim da se iznosi penzija veći od prosečnog penziskog osnova Ia osiguraničkog razreda povećaju za 2 200 dinara.
Član 10
Vojnim osiguranicima kojima je lična penzija prevedena po članu 196. Zakona o penziskom osiguranju ili je penzija određena ili će biti određena po propisima važećim do 31. decembra 1959. godine, penzija će se po službenoj dužnosti ponovo odrediti od penziskih osnova utvrđenih po odredbama ovog člana.
Licima iz prethodnog stava nova penzija određuje se od penziskog osnova koji se utvrđuje na taj način što se uzima iznos osnovne plate, položajne plate, položajnog dodatka i armiskog dodatka koji po propisima važećim na dan 31. decembra 1959. godine pripadaju aktivnim vojnim licima istog čina odnosno klase, pa se prema tako dobivenom ukupnom iznosu ovih primanja uživalac penzije odnosno osiguranik razvrsta u odgovarajući osiguranički razred po članu 62. Zakona o penziskom osiguranju prema tabeli važećoj na dan 31. decembra 1959. godine. Vojnim osiguranicima kojima je prilikom određivanja lične penzije po Zakonu o penziskom osiguranju uzet u platu i prosečan mesečni iznos stalnih novčanih dodataka po članu 83. tog zakona, u ukupan iznos primanja ubraja se i taj prosečni mesečni iznos stalnih novčanih dodataka.
Za utvrđivanje osnovne plate i armiskog dodatka istog čina odnosno klase, u smislu prethodnog stava, uzima se čin odnosno klasa prema kojoj je uzeta osnovna plata prilikom određivanja penzije po Zakonu o penziskom osiguranju odnosno prilikom određivanja ili prevođenja penzije po ranijim propisima, a za utvrđivanje položajne plate i položajnog dodatka uzima se čin odnosno klasa prema kojoj je bila određena položajna plata koju je vojni osiguranik primao u času penzionisanja. Vojnim osiguranicima koji nisu primali položajnu platu uzima se položajna plata i položajni dodatak onog čina odnosno klase prema kojoj je utvrđena osnovna plata.
Odredbe prethodnih stavova primeniće se shodno i pri ponovnom određivanju invalidske penzije, kao i pri ponovnom određivanju porodične penzije određene po smrti vojnog osiguranika.
Ako bi iznos penzije određene po nekom od prethodnih stavova bio manji od iznosa penzije određene odnosno prevedene po propisima važećim do 31. decembra 1959. godine, isplaćivaće se i dalje iznos ranije određene penzije.
Član 11
Uživaocima penzije kojima se po članu 201. Zakona o penziskom osiguranju isplaćuje iznos ranije određene penzije, kao i uživaocima penzije - vojnim osiguranicima kojima se po članu 10. stav 5. ovog zakona isplaćuje i dalje iznos ranije određene penzije, povećanje penzije po čl. 6. i 7. ovog zakona pripada na nesmanjeni iznos ranije određene penzije koji im se isplaćuje.
Član 12
Invalidske penzije, kao i druga primanja koja se po Zakonu o invalidskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 49/58 i 27/59) određuju od prosečnih penziskih osnova, preračunaće se na nove iznose shodnom primenom odredaba ovog zakona.
Član 13
Iznos za koji se povećava penziski osnov odnosno penzija po čl. 2. i 6. do 9. ovog zakona daje se kao naknada za povećanje stanarine prema posebnim propisima.
Član 14
Bliže propise za primenu ovog zakona donosiće, po potrebi, Sekretarijat Saveznog izvršnog veća za rad.
Član 15
Ovaj zakon stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom listu FNRJ", a primenjivaće se od 1. januara 1960. godine.
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penziskom osiguranju
("Sl. list FNRJ", br. 10/61)
Član 27
Vojnim osiguranicima koji su u poslednjoj godini pre prestanka službe u stalnom sastavu u Jugoslovenskoj narodnoj armiji primali stalne mesečne dodatke, a ti dodaci im nisu uračunati pri utvrđivanju penzijskog osnova prilikom prevođenja odnosno ponovnog određivanja penzije po članu 10. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o penziskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 48/59) odrediće se na njihov zahtev nova penzija, po tom članu, s tim što će se za utvrđivanje penzijskog osnova uzeti i prosečan mesečni iznos tih dodataka koji su, po propisima o platama podoficira, oficira i vojnih službenika važećim na dan 31. decembra 1959. godine, pripadali aktivnim vojnim licima tog čina odnosno klase.
Potvrde o primanju dodataka iz stava 1. ovog člana i o visini prosečnog mesečnog iznosa tih dodataka izdavaće se svaki pojedini slučaj Državni sekretarijat za poslove narodne odbrane.
Član 28
Iznosi ličnih i porodičnih penzija prevedenih po Zakonu o penziskom osiguranju, kao i iznosi penzija određenih od prosečnih penzijskih osnova iz člana 63. Zakona o penziskom osiguranju, preračunaće se na nove iznose primenom prosečnih penzijskih osnova odgovarajućih osiguraničkih razreda po tabeli iz člana 2. ovog zakona.
Na način određen u stavu 1. ovog člana preračunaće se i iznosi penzija prevedenih ili određenih prema prosečnim penzijskim osnovima utvrđeni posebnim propisima ili ugovorima.
Član 29
Iznosi ličnih i porodičnih penzija koje su određene ili će biti određene po zahtevima podnetim do 31. decembra 1960. godine od penzijskih osnova utvrđenih po članu 62. Zakona o penziskom osiguranju, preračunaće se na nove iznose. Preračunavanje će se izvršiti na taj način što će se iznosi penzija povećati za procenat za koji su povećani prosečni mesečni iznosi plata u odgovarajućem osiguraničkom razredu u tabeli iz člana 1. ovog zakona, i to za:
7,5% |
u |
Ia |
osiguraničkom |
razredu |
|
8,6% |
u |
I |
" |
" |
|
9,1% |
u |
II |
" |
" |
|
10,6% |
u |
III |
" |
" |
|
10,7% |
u |
IV |
" |
" |
|
11,7% |
u |
V |
" |
" |
|
11,8% |
u |
VI |
" |
" |
|
12,5% |
u |
VII |
" |
" |
|
13,5% |
u |
VIII |
" |
" |
|
13,9% |
u |
IX |
" |
" |
|
14,7% |
u |
X |
" |
" |
|
15,6% |
u |
XI |
" |
" |
|
16,5% |
u |
XII |
" |
" |
|
16,9% |
u |
XIII |
" |
" |
|
17,8% |
u |
XIV |
" |
" |
|
18,7% |
u |
XV |
" |
" |
|
19,4% |
u |
XVI |
" |
" |
|
20,7% |
u |
XVII |
" |
" |
|
21,9% |
u |
XVIII |
" |
" |
|
23,1% |
u |
XIX |
" |
" |
|
24,3% |
u |
XX |
" |
" |
Član 30
Lične i porodične penzije koje će po zahtevima podnetim posle 31. decembra 1960. godine biti određivane prema prosečnom mesečnom iznosu plata ostvarenih pre 1. januara 1961. godine, određivaće se od penzijskih osnova utvrđenih razvrstavanjem u osiguraničke razrede po propisima važećim na dan 31. decembra 1960. godine, pa će se iznosi tako određenih penzija preračunati primenom člana 28. odnosno 29. ovog zakona.
Član 31
Pri utvrđivanju penzijskog osnova koji će se određivati na osnovu prosečnog mesečnog iznosa plata u koji ulaze plate ostvarene pre i posle 1. januara 1961. godine, posebno se utvrđuje prosek plata ostvarenih pre 1. januara 1961. godine i prethodnim razvrstavanjem prema tom proseku u odgovarajući osiguranički razred po tabeli iz člana 62. Zakona o penziskom osiguranju važećoj na dan 31. decembra 1960. godine utvrđuje se procenat iz člana 29. ovog zakona, pa se prosek plata povećava za taj procenat. Na osnovu tako povećanog proseka plata ostvarenih pre 1. januara 1961. godine i proseka plata ostvarenih posle tog dana, utvrđuje se ukupan prosečan mesečni iznos plata prema kome se osiguranik razvrstava u osiguranički razred po tabeli iz člana 1. ovog zakona.
Pri određivanju proseka plata po stavu 1. ovog člana, plate ostvarene pre 1. oktobra 1958. godine prethodno se preračunavaju po članu 5. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o penziskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 44/58), a plate ostvarene pre 1. januara 1960. godine - po članu 8. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o penziskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 48/59).
Član 32
Uživaocima penzije kojima se po članu 201. Zakona o penziskom osiguranju umesto iznosa prevedene penzije isplaćuje iznos ranije određene penzije, kao i uživaocima penzije - vojnim osiguranicima kojima se po članu 10. stav 5. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o penziskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 48/59) umesto iznosa ponovo određene penzije isplaćuje iznos ranije određene penzije, preračunaće se po članu 28. odnosno 29. ovog zakona samo iznos prevedene penzije, odnosno vojnim osiguranicima - iznos ponovo određene penzije, sa povećanjem po čl. 6. i 7. tog zakona, pa će se iznos tako preračunate penzije uporediti sa iznosom penzije koji im se isplaćuje po članu 11. tog zakona. Ako je iznos preračunate penzije manji, isplaćivaće se i dalje iznos penzije koji im pripada po članu 11. pomenutog Zakona o izmenama i dopunama Zakona o penziskom osiguranju.
Odredba stava 1. ovog člana primenjuje se shodno i pri preračunavanju penzija uz koje se isplaćuju stalni posebni dodatak i posebni dodatak na osnovu Odluke o primenjivanju odredaba člana 17. Uredbe za sprovođenje zakona i drugih saveznih pravnih propisa na teritoriji na koju je proširena civilna uprava Federativne Narodne Republike Jugoslavije ("Službeni list FNRJ", br. 10/58).
Član 33
Uživaocu lične penzije kome je penzija određena ili prevedena kao povećana puna penzija (čl. 70, 71. i 214. Zakona o penziskom osiguranju) po propisima važećim do stupanja na snagu ovog zakona, iznos povećane pune penzije koji mu pripada od tog dana unapred odrediće se po procentu i najviše do visine iz člana 6. uz primenu ostalih odredaba ovog zakona o preračunavanju i ponovnom određivanju penzija. Ako je tako utvrđeni novi iznos povećane pune penzije manji od ranijeg iznosa koji je uživaocu pripadao po propisima važećim do dana stupanja na snagu ovog zakona, isplaćivaće se i dalje taj raniji iznos penzije.
Vreme provedeno do 31. decembra 1960. godine u radnom odnosu sa punim redovnim radnim vremenom po ispunjenju uslova za punu penziju (član 19. ili 73. stav 1. tačka 2. Zakona o penziskom osiguranju) računa se za povećanje pune penzije do visine predviđene u članu 6. ovog zakona, bez obzira na kategoriju radnog mesta na kome je osiguranik odnosno uživalac penzije radio.
Vreme provedeno u radnom odnosu pod okolnostima iz stava 2. ovog člana od 1. januara 1961. godine do dana stupanja na snagu ovog zakona računa se za povećanje pune penzije do visine predviđene u članu 6. ovog zakona ako je osiguranik odnosno uživalac penzije radio na radnom mestu iste ili više kategorije i ako posebno rešenje odnosno pismeni sporazum predviđeni u tom članu budu naknadno doneti u roku od 6 meseci od stupanja na snagu ovog zakona.
Član 34
Preračunavanje na nove iznose i ponovno određivanje penzija po odredbama ovog zakona, osim po čl. 21. i 27. ovog zakona, izvršiće se po službenoj dužnosti. Pri ponovnom određivanju penzija, pojedine odredbe ovog zakona primeniće se samo ako je to za uživaoca povoljnije.
Ponovno određivanje penzija primenom čl. 21. i 27. ovog zakona vršiće se po zahtevu uživaoca penzije.
Ponovno određivanje porodičnih penzija primenom člana 12. ovog zakona vrši se na osnovu podataka koji postoje u spisima penzijskog predmeta. Ako uživalac penzije naknadno, pošto je rešenje postalo konačno, podnese nove podatke koji su od uticaja na rešenje, o zahtevu se rešava u novom postupku, uz primenu odredbe člana 38. stav 2. ovog zakona.
Član 35
Pri ponovnom određivanju penzija primenom čl. 3, 4, 7, 9. i 23. ovog zakona, uživaocima penzije koji su prilikom određivanja penzije razvrstani u osiguračke razrede po odredbama čl. 62. do 67. odnosno člana 238. ili 239. Zakona o penziskom osiguranju važećim do dana stupanja na snagu ovog zakona, novi osiguranički razred i penzijski osnov utvrđuju se razvrstavanjem u odgovarajući osiguranički razred po tabeli iz člana 62. odnosno 63. Zakona o penziskom osiguranju važećoj na dan do koga su ostvarene plate prema kojima je utvrđen prosečni mesečni iznos plata, uz primenu odgovarajućih odredaba Zakona o izmenama i dopunama Zakona o penziskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 44/58 i 48/59). Prema tako utvrđenom osiguraničkom razredu i penzijskom osnovu ponovo se obračunava iznos penzije koji pripada na dan 31. decembra 1960. godine odnosno na docniji dan sticanja prava na penziju pre stupanja na snagu ovog zakona. Na taj način ponovo određeni iznos penzije preračunava se po odredbama člana 28. odnosno 29. ovog zakona i tako preračunati iznos je novi iznos penzije koji pripada po ovom zakonu.
Pri ponovnom određivanju penzija primenom člana 22. ovog zakona, novi iznos penzije koji pripada po ovom zakonu odrediće se od prosečnog penzijskog osnova po tabeli iz člana 2. ovog zakona onog osiguraničkog razreda u koji se uživalac penzije ponovo razvrstava po članu 22. ovog zakona.
Član 36
Uživaocu porodične penzije iz člana 155. stav 1. Zakona o penziskom osiguranju koji je pravo na porodičnu penziju stekao po osnovu potpune i trajne nesposobnosti za rad, pa je to pravo izgubio stupanjem u brak, uspostaviće se, na njegov zahtev, pravo na porodičnu penziju ako takva nesposobnost još traje i ako postoje svi ostali uslovi za korišćenje prava na porodičnu penziju.
Penzija uspostavljena po stavu 1. ovog člana pripada od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
Član 37
Zapošljenom uživaocu penzije koji po propisima važećim do stupanja na snagu ovog zakona nije imao pravo na isplatu penzije za vreme zapošljenja, a koji po čl. 10, 14. i 15. ovog zakona ima pravo na isplatu penzije ili dela penzije za vreme zapošljenja, isplaćivaće se, na njegov zahtev, penzija odnosno 50% od penzije koja mu pripada, i to od prvog dana narednog meseca po stupanju na snagu ovog zakona.
Član 38
Novi iznosi penzija koje se u smislu člana 34. ovog zakona preračunavaju i ponovo određuju po službenoj dužnosti, kao i novi iznosi posebnog dodatka određeni po članu 26. ovog zakona, pripadaju od 1. januara 1961. godine.
Novi iznosi porodičnih penzija određeni po članu 12. ovog zakona u novom postupku u smislu člana 34. stav 3. ovog zakona, pripadaju od 1. januara 1961. godine ako je zahtev sa novim podacima podnet u roku od šest meseci od dana kad je rešenje postalo konačno, a od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva, - ako je zahtev podnet po isteku tog roka.
Novi iznosi penzija određeni po članu 27. ovog zakona, pripadaju od 1. januara 1961. godine ako je zahtev podnet do 30. juna 1961. godine, a od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva ako je zahtev podnet posle 30. juna 1961. godine.
Uživaocima penzije koji podnesu zahtev za primenu člana 21. ovog zakona, pripada, bez obzira kad je zahtev podnet, novi iznos penzija od 1. januara 1961. godine, kao i razlika između iznosa penzije koji su primali od 1. januara 1958. godine do 31. decembra 1960. godine i iznosa penzije obračunate za to razdoblje po procentu utvrđenom na osnovu člana 7. Zakona o ustanovljenju prava na penziju i o penzionisanju državnih službenika.
Prava koja se ostvaruju primenom ostalih odredaba ovog zakona, osim odredaba pomenutih u st. 1. do 3. ovog člana, pripadaju od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
Član 39
Odredbe ovog zakona o preračunavanju na nove iznose i o ponovnom određivanju ličnih penzija shodno će se primeniti i za preračunavanje na nove iznose i ponovno određivanje porodičnih penzija i invalidskih penzija, kao i za preračunavanje na nove iznose drugih primanja po Zakonu o invalidskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 49/58 i 27/59) koja se određuju od prosečnih penzijskih osnova.
Član 40
Penzije određene po članu 80. i 132. Zakona o penziskom osiguranju preračunaće se na nove iznose tako što će se iznos penzije koji uživaocu pripada na dan 31. decembra 1960. godine povećati za odgovarajući procenat iz člana 29. ovog zakona. Kao odgovarajući procenat uzima se procenat određen za onaj osiguranički razred čiji je prosečni penzijski osnov po tabeli iz člana 63. Zakona o penziskom osiguranju važećoj na dan 31. decembra 1960. godine ravan ili neposredno veći od iznosa penzije koji uživaocu na taj dan pripada.
Član 41
Zemljoradničke zadruge organizovane u smislu člana 4. Uredbe o zemljoradničkim zadrugama ("Službeni list FNRJ", br. 18/58) kao seljačke radne zadruge, koje od 1. jula 1954. godine do 31. decembra 1959. godine nisu prijavile na socijalno osiguranje svoje članove koji su bili sa zadrugom u redovnom radnom odnosu (član 3. stav 2. Zakona o radnim odnosima), dužne su takva lica prijaviti na osiguranje i naknadno uplatiti odgovarajući doprinos radi obezbeđenja njihovih prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.
Doprinos za invalidsko i penzijsko osiguranje iz stava 1. ovog člana plaća zadruga na teret troškova svog poslovanja po stopi od 11% na ukupan iznos neto primanja na ime plate koju je u periodu iz stava 1. ovog člana ostvario svaki pojedini radnik naknadno prijavljen na osiguranje za vreme dok je bio u radnom odnosu.
Potraživanje doprinosa po stavu 2. ovog člana ostvaruje nadležni zavod za socijalno osiguranje izdavanjem platnog naloga po postupku određenom za naplatu dospelih a neuplaćenih doprinosa.
Nadležni zavod za socijalno osiguranje može se sporazumeti sa zadrugom da se ukupan doprinos koji je zadruga dužna uplatiti, otplati u ratama, ali najdocnije do kraja 1964. godine.
Pri ostvarivanju prava koja osiguranici stiču na osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja uspostavljenog po stavu 1. ovog člana, primenjuju se odredbe člana 139. Zakona o penziskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 51/57, 44/58, 27/59 i 48/59) i člana 164. Zakona o invalidskom osiguranju ("Službeni list FNRJ", br. 49/58 i 27/59).
Član 42
Odredba člana 26. stav 2. ovog zakona primeniće se i na razdoblje od 1. avgusta 1959. godine do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 43
Sva rešenja o preračunavanju na nove iznose i ponovnom određivanju penzija koja su u smislu člana 34. ovog zakona donesena po službenoj dužnosti, podleže reviziji u smislu člana 177. Zakona o penziskom osiguranju. Revizija ovih rešenja izvršiće se, izuzetno od člana 179. stava 3. Zakona o penziskom osiguranju, u roku od 6 meseci od dana pravosnažnosti rešenja.
Član 44
Bliže propise za primenu ovog zakona donosiće, po potrebi, Sekretarijat Saveznog izvršnog veća za rad.
Član 45
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana po objavljivanju u "Službenom listu FNRJ".
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o penzijskom osiguranju
("Sl. list FNRJ", br. 22/62)
Član 2
Lične i invalidske penzije učesnika narodnooslobodilačkog rata koji su stupili u rat pre 9. septembra 1943. godine i učesnika španskog građanskog rata, kao i porodične penzije članova porodica ovih učesnika i članova porodica palih boraca narodnooslobodilačkog rata, kojima je penzija određena od penzijskog osnova nižeg od prosečnog penzijskog osnova VI osiguraničkog razreda, ponovo će se odrediti, po službenoj dužnosti, od prosečnog penzijskog osnova VI osiguraničkog razreda.
Član 3
Novi iznosi penzija određeni primenom čl. 1. i 2. ovog zakona, pripadaju od prvog dana drugog narednog meseca po objavljivanju ovog zakona.
Član 4
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana po objavljivanju u "Službenom listu FNRJ".