ZAKONO UDŽBENICIMA I DRUGIM NASTAVNIM SREDSTVIMA("Sl. glasnik RS", br. 29/93 i 62/2006) |
Ovim zakonom uređuje se pripremanje, odobravanje, izdavanje i upotreba udžbenika i drugih nastavnih sredstava za osnovnu i srednju školu, njihovo praćenje i vrednovanje tokom upotrebe u obrazovno-vaspitnom radu, kao i osnove za izdavanje udžbenika za višu školu i fakultet.
Pripremanje i izdavanje udžbenika i drugih nastavnih sredstava za predškolsku ustanovu, osnovnu i srednju školu jeste delatnost od opšteg interesa koju obavlja Javno preduzeće "Zavod za udžbenike" (u daljem tekstu: Zavod).
Ako se Zavod organizuje kao akcionarsko društvo ili društvo sa ograničenom odgovornošću, delatnost iz člana 1. stav 2. ovog zakona Zavod obavlja pod uslovima i na način na koji delatnost od opšteg interesa, u skladu sa zakonom kojim se uređuje pravni položaj javnih preduzeća i obavljanje delatnosti od opšteg interesa, obavljaju drugi oblici organizovanja.
Udžbenik u smislu ovog zakona jeste knjiga koja je osnovno nastavno sredstvo za upotrebu u osnovnoj, srednjoj, višoj školi i fakultetu, čiji je sadržaj određen nastavnim planom i programom i planom udžbenika.
Udžbenik se zasniva na naučno-stručnim, pedagoško-psihološkim, didaktičko-metodičkim, jezičkim, grafičko-tehničkim i drugim zahtevima utvrđenim koncepcijom udžbenika i primeren je psihofizičkom uzrastu učenika.
Ministar prosvete odobrava izdavanje i upotrebu udžbenika i drugih nastavnih sredstava, na osnovu ovog zakona.
II UDŽBENICI I DRUGA NASTAVNA SREDSTVA
Plan udžbenika, koji sadrži vrstu i broj potrebnih udžbenika za ostvarivanje nastavnog plana i programa osnovne i srednje škole i opštu koncepciju udžbenika, utvrđuje ministar prosvete.
Opštom koncepcijom udžbenika utvrđuju se naučno-nastavne i vaspitne osnove i drugi zahtevi iz člana 2. stav 2. ovog zakona koje udžbenik treba da ispuni.
Posebnu koncepciju udžbenika Zavod može da utvrdi za pojedine nastavne oblasti ili predmete, na osnovu i u granicama opšte koncepcije, u skladu sa planom udžbenika.
Udžbenik se štampa na srpskom jeziku ćirilicom.
Udžbenici stranih jezika štampaju se na odgovarajućem stranom jeziku.
Udžbenik se štampa i na jeziku nacionalnih manjina za učenike za koje se obrazovno-vaspitni rad izvodi i na jeziku nacionalnih manjina.
Druga nastavna sredstva u smislu ovog zakona su lektira, priručnici, praktikumi, zbirke zadataka, rečnici, atlasi, karte, kasete, filmovi, računarski programi, audio-vizuelna i druga sredstva (u daljem tekstu: druga nastavna sredstva) koje odobri ministar prosvete za upotrebu u osnovnoj i srednjoj školi.
Odredbe ovog zakona koje se odnose na pripremanje i odobravanje udžbenika shodno se primenjuju i na pripremanje i odobravanje nastavnih sredstava iz stava 1. ovog člana.
Rukopis za udžbenik Zavod pribavlja javnim konkursom.
Rukopis za udžbenik može se pribaviti neposrednim izborom autora, ili ponudom autora rukopisa za udžbenik, u slučajevima predviđenim ovim zakonom.
Zavod, na osnovu plana udžbenika, objavljuje konkurs u sredstvu javnog informisanja.
Konkurs sadrži: naziv i namenu udžbenika; rok za predaju rukopisa; način obaveštavanja o koncepciji udžbenika i druge podatke od značaja za izradu rukopisa za udžbenik.
Na konkursu za pribavljanje rukopisa za udžbenik može učestvovati svaki građanin Savezne Republike Jugoslavije, osim lica koja su zaposlena u Zavodu.
Rukopis za udžbenik dostavlja se anonimno pod šifrom.
Rukopis za udžbenik se pribavlja neposrednim izborom autora, odnosno neposrednom ponudom autora u slučaju:
1) kad konkursom nije izabran rukopis za udžbenik;
2) ako nastavni plan i program počinje da se primenjuje u roku kraćem od 18 meseci od dana njegovog donošenja;
3) ako je, na predlog Zavoda, ministar prosvete ocenio da je to neophodno radi obezbeđivanja udžbenika u roku potrebnom za ostvarivanje nastavnog plana i programa, odnosno ukoliko je ponuđeni rukopis potpunije i bolje obradio sadržaje utvrđene nastavnim planom i programom za određeni predmet, u odnosu na odobreni udžbenik.
Za svaki rukopis udžbenika potrebna je stručna ocena - recenzija.
Stručnu ocenu o rukopisu za udžbenik daje komisija čije članove određuje Programski savet Zavoda.
Komisija ima najmanje tri člana od kojih jednog naučnog radnika - stručnjaka za određeni predmet ili oblast i nastavnika koji izvodi nastavu u školi iz tog predmeta.
Pre utvrđivanja predloga rukopisa za udžbenik Zavod može obaviti prethodnu proveru pedagoško-metodičkih i drugih vrednosti rukopisa za udžbenik, u celini ili u pojedinim delovima, u odgovarajućoj školi.
Stručnu ocenu o rukopisu za udžbenik sa predlogom odluke komisija dostavlja Programskom savetu Zavoda.
Ako se rukopis za udžbenik pribavlja neposrednim izborom autora ili ponudom autora, komisija dostavlja stručnu ocenu i autoru.
Ako autori imaju primedbe na stručnu ocenu mogu u roku od osam dana od dana njenog prijema dostaviti prigovor Programskom savetu Zavoda.
Programski savet Zavoda može da utvrdi predlog rukopisa za udžbenik ako, po oceni komisije, rukopis odgovara zahtevima utvrđenim ovim zakonom.
Predlog iz stava 1. ovog člana Programski savet Zavoda ne može da utvrdi ako se za njega nije izjasnio član komisije - naučni radnik - stručnjak za određeni predmet.
U ocenjivanju rukopisa za udžbenik ne može da učestvuje lice koje je autor rukopisa.
Zavod obaveštava sve učesnike konkursa o odluci Programskog saveta Zavoda kojom je utvrđen predlog rukopisa za udžbenik, najkasnije u roku od osam dana od dana donošenja odluke.
Učesnik konkursa ima pravo uvida u konkursni materijal.
Učesnik konkursa može podneti prigovor Programskom savetu Zavoda u roku od osam dana od dana prijema obaveštenja o rezultatu konkursa, ako smatra da je povređen postupak utvrđivanja predloga rukopisa za udžbenik koji je uređen ovim zakonom.
Odluka Programskog saveta Zavoda doneta povodom prigovora učesnika konkursa konačna je.
Protiv konačne odluke Programskog saveta Zavoda učesnik konkursa ima pravo na zaštitu kod suda opšte nadležnosti.
Programski savet Zavoda ne može doneti odluku o utvrđivanju predloga za odobrenje rukopisa za udžbenik dok ne odluči o prigovoru učesnika konkursa.
Programski savet Zavoda predlaže ministru prosvete da odobri rukopis za udžbenik za izdavanje i za upotrebu u školi.
Zavod uz predlog dostavlja dva primerka rukopisa i obrazloženje predloga koje sadrži: kratak prikaz rukopisa; mišljenje članova komisije da rukopis odgovara utvrđenoj koncepciji i psihofizičkom uzrastu učenika, da je obim činjenica i drugih zahteva koje rukopis sadrži u skladu sa predviđenim brojem časova nastave i da su pedagoško-psihološka, lingvistička, vaspitna, likovna i druga pitanja u rukopisu uspešno rešena.
Ministar prosvete može zatražiti od Zavoda da dopuni obrazloženje predloga ako oceni da se na osnovu datih podataka ne može doneti odluka o odobravanju rukopisa za udžbenik.
Zavod je dužan da udžbenike predviđene planom udžbenika i odobrene od ministra prosvete izdaje u utvrđenom roku i potrebnom tiražu.
Ministar prosvete, kad oceni da je to neophodno, može da zatraži stručnu ocenu o predloženom rukopisu za udžbenik od odgovarajuće naučne organizacije ili fakulteta.
Troškovi nastali povodom dobijanja ocene iz stava 1. ovog člana obezbeđuju se iz sredstava Zavoda.
Akt ministra prosvete o odobravanju rukopisa udžbenika za izdavanje sadrži:
1) naziv pod kojim će se odobreni rukopis udžbenika izdati kao udžbenik;
2) predmet ili oblast, kao i razred za koji se udžbenik izdaje;
3) lično ime autora udžbenika;
4) lična imena lica, odnosno nazive naučnih organizacija, koje su dale stručnu ocenu (recenziju) o rukopisu udžbenika;
5) jezik i pismo na kome se udžbenik izdaje;
6) rok do koga udžbenik treba izdati.
Na svakom primerku udžbenika, pored podataka utvrđenih propisima o izdavačkoj delatnosti, navodi se i:
1) naziv predmeta ili oblasti za koje se udžbenik izdaje;
2) lična imena, odnosno naziv naučnih organizacija, koje su dale stručnu ocenu - recenziju o rukopisu udžbenika;
3) broj i datum akta kojim je rukopis udžbenika odobren za izdavanje i upotrebu; i
4) posebne napomene u vezi sa izdavanjem i korišćenjem udžbenika.
Novo izdanje odobrenog udžbenika ne podleže ponovnom odobrenju ministra prosvete, osim ako se u njemu vrše izmene i dopune. Ako se u udžbeniku vrše izmene i dopune kojima se ispravljaju greške u imenima, nazivima i brojevima ili koje nastaju zbog promene propisa, odnosno kada se unose nove merne jedinice i druge oznake, novo izdanje udžbenika ne podleže ponovnom odobrenju ministra prosvete.
Ministar prosvete može odobriti za upotrebu udžbenik iz druge republike i preveden udžbenik koji je izdat u inostranstvu.
Ministar prosvete može, pored već odobrenog udžbenika, odobriti izdavanje i upotrebu i drugog udžbenika ako rukopis tog udžbenika u odnosu na postojeći udžbenik sadrži drukčiji koncepcijski i didaktičko-metodički pristup.
III UPOTREBA, PRAĆENJE I OCENJIVANJE UDŽBENIKA
Ministarstvo prosvete, pre početka školske godine, određuje koji će se od odobrenih udžbenika koristiti u nastavi.
Udžbenik odobren za upotrebu u školi prate i ocenjuju Zavod i Ministarstvo prosvete.
Ministarstvo prosvete može tokom upotrebe udžbenika zatražiti od škole, Zavoda ili druge stručne organizacije mišljenje o potrebi za novim udžbenikom, odnosno izmenom i dopunom postojećeg udžbenika.
Kad utvrdi da udžbenik nije podoban za upotrebu, ministar prosvete donosi akt o njegovom povlačenju iz upotrebe i obezbeđuje izdavanje novog udžbenika.
IV OSNOVE ZA IZDAVANJE UDŽBENIKA ZA VIŠU ŠKOLU, FAKULTET I UNIVERZITET
U obrazovno-stručnom, obrazovno-naučnom, odnosno obrazovno-umetničkom radu u višoj školi, na fakultetu i univerzitetu, koriste se osnovni udžbenik, pomoćni udžbenik i skripta.
Osnovni udžbenik obuhvata sadržaj predmeta utvrđenih nastavnim planom i programom.
Pomoćni udžbenici su: atlasi, dijagrami, literatura - odabrani tekstovi, praktikumi, zbirke zadataka, rečnici, tablice i drugi sadržaji kojima se doprinosi ostvarivanju nastavnih planova i programa.
Skripta su autorizovana predavanja koja se, po pravilu, izdaju u slučaju kada ne postoji odgovarajući osnovni udžbenik.
Pored udžbenika u toku studija studenti koriste i druge stručne i naučne publikacije.
Vrstu i broj udžbenika za višu školu čiji je osnivač Republika utvrđuje ministar prosvete na predlog više škole.
Vrstu i broj udžbenika za višu školu čiji osnivač nije Republika utvrđuje viša škola.
Vrstu i broj udžbenika za fakultet utvrđuje fakultet.
Vrstu i broj udžbenika za univerzitet utvrđuje univerzitet.
Planom za udžbenike iz čl. 25. i 26. ovog zakona utvrđuje se vrsta i broj potrebnih udžbenika za ostvarivanje nastavnog plana i programa.
Način pribavljanja, ocenjivanja i odobravanja rukopisa za udžbenik, kao i njegovo praćenje i ocenjivanje tokom upotrebe, uređuje viša škola, fakultet, odnosno univerzitet.
Čl. 29-41
(Brisano)
Udžbenici i nastavna sredstva koji su odobreni pre stupanja na snagu ovog zakona mogu se i dalje upotrebljavati do odobravanja i izdavanja udžbenika i nastavnih sredstava po ovom zakonu.
Postupak pribavljanja, ocenjivanja i odobravanja rukopisa, udžbenika i nastavnih sredstava započet do dana stupanja na snagu ovog zakona okončaće se po propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona.
Zavod počinje sa radom osmog dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Vlada Republike Srbije imenovaće direktora, upravni i nadzorni odbor Zavoda u roku od 10 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Upravni odbor Zavoda doneće statut u roku od 30 dana od dana početka rada Zavoda.
Danom početka rada Zavoda prestaju sa radom: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva u Beogradu, Zavod za udžbenike u Novom Sadu i Zavod za udžbenike i nastavna sredstva SAP Kosovo u Prištini.
Danom stupanja na snagu ovog zakona preduzeća iz stava 1. ovog člana ne mogu otuđiti ili opteretiti imovinu, vršiti prodaju ili povećanje kapitala ili zapošljavati nove radnike.
Danom početka rada Zavod preuzima sredstva sa bilansnim stanjem na dan 30. aprila 1993. godine, kao i prava, obaveze i zaposlene radnike u Zavodu za udžbenike i nastavna sredstva u Beogradu, Zavodu za udžbenike u Novom Sadu i Zavodu za udžbenike i nastavna sredstva SAP Kosovo u Prištini.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o udžbenicima i drugim nastavnim sredstvima ("Službeni glasnik SRS", broj 41/88).
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Samostalni članovi Zakona o izmenama i dopunama
Zakona o udžbenicima i drugim nastavnim sredstvima
("Sl. glasnik RS", br. 62/2006)
Član 4
Prava, obaveze, sredstva, zaposlene, dokumentaciju i predmete Javnog preduzeća Zavod za udžbenike i nastavna sredstva preuzima Javno preduzeće "Zavod za udžbenike", koje je osnovano Odlukom Vlade 05 broj 023-3215/2006 od 25. maja 2006. godine, na način utvrđen tom odlukom.
Danom registracije Javnog preduzeća "Zavod za udžbenike" u registar privrednih subjekata, briše se iz registra Javno preduzeće Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Član 5
Ovaj zakon stupa na snagu 1. septembra 2006. godine.