ZAKONO REŠAVANJU SUKOBA ZAKONA I NADLEŽNOSTI U STATUSNIM, PORODIČNIM I NASLEDNIM ODNOSIMA("Sl. list SFRJ", br. 9/79 i 20/90, "Sl. list SRJ", br. 46/96 i "Sl. list SCG", br. 1/2003 - Ustavna povelja) |
Ovim zakonom propisuju se pravila za rešavanje sukoba republičkih zakona u oblasti statusnih odnosa fizičkih i pravnih lica, bračnih odnosa, odnosa roditelja i dece, odnosa usvojenja, odnosa starateljstva i naslednih odnosa, kao i za rešavanje sukoba nadležnosti između organa u republikama u odnosima iz tih oblasti.
Ovim zakonom propisuju se i pravila o merodavnom pravu kad je propisima Savezne Republike Jugoslavije ili međunarodnim ugovorom predviđeno da je za pravne odnose iz člana 1. ovog zakona merodavno pravo Savezne Republike Jugoslavije, odnosno da je za rešavanje tih odnosa nadležan organ Savezne Republike Jugoslavije.
Ako pravo druge države upućuje da se na prava i obaveze jugoslovenskog državljanina u odnosima iz člana 1. ovog zakona kao merodavno primenjuje pravo Savezne Republike Jugoslavije, merodavno pravo Savezne Republike Jugoslavije je pravo republike na čijoj teritoriji on ima prebivalište, a ako nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike čiji je državljanin, ako ovim ili drugim saveznim zakonom nije drukčije određeno.
Ako po pravilima međunarodnog prava na prava i obaveze stranog državljanina kao merodavno pravo treba primeniti pravo države čiji je on državljanin, za lice bez državljanstva ili čije se državljanstvo ne može utvrditi merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji to lice ima prebivalište, odnosno boravište.
Ako lice iz stava 1. ovog člana nema prebivalište, odnosno boravište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, a pravila međunarodnog prava upućuju na primenu prava Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike čiji je organ nadležan za rešavanje datog odnosa.
Ako ovim ili drugim saveznim zakonom nije drukčije određeno, pravni akt u pogledu oblika punovažan je ako je sastavljen po pravu republike gde je akt preduzet, ili po pravu republike gde nastaje pravno dejstvo akta, ili po pravu merodavnom za sadržinu akta.
Pravni akt koji se odnosi na nepokretnost punovažan je u pogledu oblika ako je sastavljen po pravu republike na čijoj se teritoriji nalazi nepokretnost.
Ako ovim ili drugim saveznim zakonom nije određeno merodavno pravo za pravni odnos u oblastima obuhvaćenim ovim zakonom, za taj odnos merodavno je pravo republike čiji je organ nadležan za rešavanje tog odnosa.
Ako prilikom utvrđivanja merodavnog prava nastane spor o činjenicama ili o postojanju ili nepostojanju pravnog odnosa ili prava na osnovu kojih se određuje pravo republike koje je merodavno za dati pravni odnos, spor o tim činjenicama, odnosno o postojanju ili nepostojanju pravnog odnosa ili prava rešava se po pravu republike čiji organ rešava o tome.
(Brisan)
II MERODAVNO PRAVO U STATUSNIM ODNOSIMA
Pravna sposobnost i poslovna sposobnost jugoslovenskog državljanina utvrđuju se po pravu republike na čijoj teritoriji on ima prebivalište.
Ako jugoslovenski državljanin nema prebivalište na teritoriji Svezne Republike Jugoslavije, njegova pravna sposobnost i poslovna sposobnost utvrđuju se po pravu republike čiji je on državljanin.
Ako jugoslovenski državljanin nije poslovno sposoban po pravu republike na čijoj teritoriji ima prebivalište, njegova poslovna sposobnost utvrđuje se po pravu republike čiji je on državljanin.
Svojstvo pravnog lica, njegova delatnost, odnosno delokrug i ovlašćenja utvrđuju se po pravu republike na čijoj se teritoriji nalazi organ u čiji je registar upisano to pravno lice, odnosno po pravu o kome je ono osnovano, ako upisivanje u registar nije obavezno.
Za ograničenje ili lišenje poslovne sposobnosti jugoslovenskog državljanina merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji on ima prebivalište, a ako nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike čiji je on državljanin.
Za proglašenje nestalog jugoslovenskog državljanina za umrlog i za dokazivanje smrti merodavno je pravo republike na čijoj je teritoriji on imao prebivalište u vreme nestanka, a ako nije imao prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike čiji je bio državljanin u vreme nestanka.
III MERODAVNO PRAVO U BRAČNIM ODNOSIMA I ODNOSIMA RODITELJA I DECE, USVOJENJA I STARATELJSTVA
Uslovi za zaključenje braka jugoslovenskog državljanina utvrđuju se po pravu republike na čijoj teritoriji on ima prebivalište.
Ako jugoslovenski državljanin nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, ili ako ne ispunjava uslove za zaključenje braka po pravu iz stava 1. ovog člana, uslovi za zaključenje braka utvrđuju se po pravu republike čiji je on državljanin.
Ako je po pravilima međunarodnog prava za utvrđivanje uslova za zaključenje braka stranog državljanina ili lica bez državljanstva merodavno pravo Savezne Republike Jugoslavije, uslovi za zaključenje braka utvrđuju se po pravu republike na čijoj teritoriji on ima prebivalište, a ako nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji brak zaključuje.
Za oblik zaključenja braka merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji brak zaključuje.
Za oblik zaključenja braka pred diplomatskim, odnosno konzularnim predstavništvom Savezne Republike Jugoslavije u inostranstvu merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji budući bračni drugovi imaju ili su imali poslednje prebivalište, a ako takvog prebivališta nema, merodavno je pravo republike čiji su državljani oba buduća bračna druga.
Ako budući bračni drugovi nemaju ni isto republičko državljanstvo, merodavno je pravo republike za koje se oni sporazumno odluče.
Za lične i imovinske odnose bračnih drugova merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji oni imaju zajedničko prebivalište.
Ako bračni drugovi nemaju prebivalište na teritoriji iste republike za njihove lične i imovinske odnose merodavno je pravo republike čiji su državljani, a ako nemaju ni isto republičko državljanstvo, merodavno je pravo republike za koje se oni sporazumno odluče, a ako ne postignu sporazum - pravo republike na čijoj je teritoriji ili po čijim je propisima brak zaključen.
Ako bračni drugovi ili samo jedan od njih nemaju prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, za njihove lične i imovinske odnose merodavno je pravo republike čiji su oni državljani, a ako nemaju ni isto republičko državljanstvo, merodavno je pravo republike za koje se oni sporazumno odluče, a ako ne postignu sporazum - pravo republike na čijoj je teritoriji ili po čijim je propisima brak zaključen.
Ako je jedan bračni drug jugoslovenski državljanin, a drugi strani državljanin, ili ako su oba bračna druga strani državljani, a po pravilima međunarodnog prava je merodavno pravo Savezne Republike Jugoslavije, za njihove lične i imovinske odnose merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji bračni drugovi imaju ili su imali poslednje zajedničko prebivalište, a ako na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije nemaju ili nisu imali poslednje zajedničko prebivalište, merodavno je pravo republike na čijoj je teritoriji ili po čijim je propisima brak zaključen.
Za razvod braka i za pravne posledice razvoda braka merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji oba bračna druga imaju prebivalište u vreme podnošenja tužbe.
Ako u vreme podnošenja tužbe za razvod braka bračni drugovi nemaju prebivalište na teritoriji iste republike, za razvod braka je merodavno pravo republike na čijoj su teritoriji bračni drugovi imali poslednje zajedničko prebivalište, a ako nisu imali ni poslednje zajedničko prebivalište - pravo republike čiji su državljani.
Ako bračni drugovi nemaju ni isto republičko državljanstvo, za razvod braka je merodavno pravo republike na čijoj je teritoriji ili po čijim je propisima brak zaključen.
Ako bračni drugovi nisu imali zajedničko prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije niti imaju isto republičko državljanstvo, a brak je zaključen pred stranim organom, za razvod braka i pravne posledice razvoda braka merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište jednog od bračnih drugova, a ako nijedan od bračnih drugova nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike pred čijim se sudom vodi parnica za razvod braka.
Ako je jedan bračni drug jugoslovenski državljanin a drugi strani državljanin, ili su oba bračna druga strani državljani, a po pravilima međunarodnog prava za razvod braka i za pravne posledice razvoda braka je merodavno pravo Savezne Republike Jugoslavije - merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji bračni drugovi imaju ili su imali poslednje zajedničko prebivalište, a ako na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije nemaju niti su imali poslednje zajedničko prebivalište, merodavno je pravo republike na čijoj je teritoriji brak zaključen, ukoliko je zaključen u Saveznoj Republici Jugoslaviji ili, ako je brak zaključen u inostranstvu i pred stranim organom - pravo republike pred čijim se sudom vodi parnica za razvod braka.
Za poništenje braka i za proglašenje braka nepostojećim, kao i za pravne posledice poništenog braka ili braka proglašenog nepostojećim, merodavno je pravo republike po kome su cenjeni uslovi za zaključenje braka.
Za prava i dužnosti između roditelja i dece merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji roditelji i deca imaju prebivalište.
Ako roditelji i deca nemaju prebivalište na teritoriji iste republike, za njihova međusobna prava i dužnosti merodavno je pravo republike čiji su državljani.
Ako roditelji i deca nemaju ni prebivalište na teritoriji iste republike ni isto republičko državljanstvo, za njihova međusobna prava i dužnosti merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište roditelja, odnosno deteta, koji ostvaruju svoje pravo, odnosno pravo republike čiji je državljanin roditelj, odnosno dete, ako je to pravo za njih povoljnije.
Za prava i dužnosti između roditelja i dece, ako se jedni ili drugi nalaze u inostranstvu, merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji deca, odnosno roditelji imaju prebivalište, ili ako je to povoljnije za lice koje polaže pravo na izdržavanje - pravo republike čiji je ono državljanin.
Ako ni roditelji ni deca nemaju prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, za njihova međusobna prava i dužnosti merodavno je pravo republike čiji su državljani, a ako nemaju ni isto republičko državljanstvo - pravo republike čiji je državljanin lice koje polaže pravo na izdržavanje.
Ako po pravilima međunarodnog prava na međusobna prava i dužnosti između roditelja i dece, kad je bilo koji od njih strani državljanin, kao merodavno treba primeniti pravo Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji roditelji i deca imaju prebivalište, a ako na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije nemaju zajedničko prebivalište, merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji ima prebivalište bilo koje lice koje polaže pravo na izdržavanje ili lice od kog se zahteva izdržavanje, ako je to lice jugoslovenski državljanin.
Ako u slučaju iz stava 1. ovog člana ni roditelji ni deca nemaju prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, za njihova međusobna prava i dužnosti merodavno je pravo republike čiji je državljanin lice koje ima jugoslovensko državljanstvo.
Ako po pravilima međunarodnog prava za regulisanje međusobnih prava i dužnosti između roditelja i dece, koji su strani državljani, kao merodavno treba primeniti pravo Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji oni imaju prebivalište, a ako nemaju zajedničko prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije - pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište lica od kog se zahteva izdržavanje, a ako ni to lice nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, a ima ga lice koje zahteva izdržavanje, merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište tog lica.
Za regulisanje izdržavanja između srodnika, osim između roditelja i dece, merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište lica od kog se zahteva izdržavanje, a ako to lice nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike čiji je on državljanin.
Za lišenje, produženje ili vraćanje roditeljskog prava merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište roditelja, a ako roditelj nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije - pravo republike čiji je on državljanin.
Za lišenje, produženje ili vraćanje roditeljskog prava roditelja koji je strani državljanin, ako po pravilima međunarodnog prava treba primeniti pravo Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji roditelj ima prebivalište, a ako roditelj nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji dete ima prebivalište ili pravo republike čiji je ono državljanin.
Za utvrđivanje ili osporavanje očinstva, odnosno materinstva merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište lica za koje se pretpostavlja da je otac, odnosno majka (u daljem tekstu: pretpostavljeni otac, odnosno pretpostavljena majka), a ako pretpostavljeni otac, odnosno pretpostavljena majka nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike čiji je državljanin pretpostavljeni otac, odnosno pretpostavljena majka.
Ako pretpostavljeni otac, odnosno pretpostavljena majka nije jugoslovenski državljanin, a po pravilima međunarodnog prava za utvrđivanje ili osporavanje očinstva, odnosno materinstva treba primeniti pravo Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj teritoriji pretpostavljeni otac, odnosno pretpostavljena majka ima prebivalište, a ako na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije nemaju prebivalište - pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište deteta, ili pravo republike čiji je dete državljanin ako se prebivalište deteta ne nalazi na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije.
Uslovi za usvojenje jugoslovenskog državljanina utvrđuju se po pravu republike na čijoj teritoriji usvojenik ima prebivalište, a ako se usvojenje ne može zasnovati po tom pravu, uslovi za usvojenje utvrđuju se po pravu republike na čijoj teritoriji usvojilac ima prebivalište, odnosno po pravu republike čiji je on državljanin.
Ako je usvojilac ili usvojenik strani državljanin ili lice bez državljanstva, a po pravilima međunarodnog prava treba primeniti pravo Savezne Republike Jugoslavije, za usvojenje je merodavno pravo republike na čijoj teritoriji usvojenik ima prebivalište, a ako usvojenik nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište usvojioca ako je usvojilac jugoslovenski državljanin, odnosno ako ni usvojilac ni usvojenik nemaju prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, pravo republike čiji je državljanin bilo usvojilac bilo usvojenik.
Ako su i usvojenik i usvojilac strani državljani ili lica bez državljanstva, a usvojenje se zasniva u Saveznoj Republici Jugoslaviji i po pravilima međunarodnog prava treba primeniti pravo Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište usvojenika, a ako usvojenik nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište usvojioca, odnosno ako ni usvojilac nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije - merodavno je pravo republike u kojoj se usvojenje zasniva.
Za prava i dužnosti između usvojioca i usvojenika merodavno je pravo koje je merodavno i za prava i dužnosti između roditelja i dece (čl. 22. do 25).
Za prestanak usvojenja merodavno je pravo po kome je usvojenje zasnovano.
Za stavljanje pod starateljstvo maloletnog lica ili lica lišenog poslovne sposobnosti, kao i za prava i dužnosti staraoca i za prestanak starateljstva, merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište lica koje treba staviti pod starateljstvo, a ako to lice nema prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike čiji je ono državljanin.
Ako po pravilima međunarodnog prava za stavljanje pod starateljstvo stranog državljanina ili lica bez državljanstva kao merodavno pravo treba primeniti pravo Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi prebivalište ili boravište lica koje treba staviti pod starateljstvo.
IV MERODAVNO PRAVO U NASLEDNIM ODNOSIMA
Za raspravljanje zaostavštine jugoslovenskog državljanina merodavno je pravo republike na čijoj je teritoriji on imao prebivalište u vreme smrti.
Ako jugoslovenski državljanin u vreme smrti nije imao prebivalište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, za raspravljanje njegove zaostavštine merodavno je pravo republike čiji je on bio državljanin u vreme smrti.
Sposobnost za pravljenje testamenta jugoslovenskog državljanina utvrđuje se po pravu predviđenom u st. 1. i 2. ovog člana, a prema vremenu pravljenja testamenta.
Testament jugoslovenskog državljanina punovažan je u pogledu oblika ako je sastavljen po pravu republike na čijoj je teritoriji sastavljen, ili po pravu republike na čijoj je teritoriji zaveštalac imao prebivalište, ili po pravu republike čiji je državljanin zaveštalac bio, ili po pravu republike čiji je sud nadležan za raspravljanje zaostavštine, ili po pravu republike koje je merodavno za raspravljanje zaostavštine.
Ako je po pravilima međunarodnog prava za raspravljanje zaostavštine stranog državljanina ili lica bez državljanstva merodavno pravo Savezne Republike Jugoslavije, merodavno je pravo republike na čijoj je teritoriji strani državljanin ili lice bez državljanstva imalo prebivalište u vreme smrti, a ako na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije nije imalo prebivalište - pravo republike na čijoj se teritoriji nalazi zaostavština, odnosno njen pretežni deo.
V MERODAVNO PRAVO O NADLEŽNOSTI
Kad je po propisu jedne republike organ u toj republici nadležan za rešavanje određenog pravnog odnosa, a po propisu druge republike za rešavanje tog odnosa je nadležan i organ u toj drugoj republici, za rešavanje datog odnosa nadležan je organ u republici kome je zahtev za pokretanje postupka ranije podnesen, a ako je zahtev podnesen istog dana - nadležan je organ u republici koji je prvi započeo postupak.
Izuzetno od odredbe stava 1. ovog člana, ako se postupak vodi o pravu na nepokretnosti, za rešavanje o tom pravu uvek je nadležan organ u republici na čijem se području nalazi nepokretnost.
Ako se po pravilima međunarodnog prava kao organ nadležan za raspravljanje određenog pravnog odnosa pojavljuje organ Savezne Republike Jugoslavije, nadležan je organ u onoj republici na koji upućuju ta pravila.
Ako se po pravilima međunarodnog prava nadležnost određuje na osnovu jugoslovenskog državljanstva, nadležan je organ u republici na čijoj teritoriji to lice ima prebivalište, odnosno boravište, a ako ono nema prebivalište ni boravište na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, nadležan je organ u republici čiji je ono državljanin.
Ovaj zakon primenjivaće se na predmete u toku, po kojima do dana njegovog stupanja na snagu nije doneta prvostepena odluka i na predmete u kojima prvostepena odluka doneta do dana stupanja na snagu ovog zakona bude poništena ili ukinuta.
Ovaj zakon stupa na snagu po isteku tri meseca od dana njegovog objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Na osnovu člana 64. stav 2. Ustavne povelje državne zajednice Srbija i Crna Gora ("Sl. list SCG", br. 1/2003), od dana stupanja na snagu Ustavne povelje, ovaj propis primenjuje se kao republički.