ODLUKA O UTVRĐIVANJU ZGRADE SOKOLSKOG DOMA "MATICA" U BEOGRADU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 30/2007)

1. Zgrada Sokolskog doma "Matica" u Beogradu utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Sokolski dom "Matica" u Beogradu (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalazi se na teritoriji opštine Savski venac, u Beogradu, Ulica deligradska broj 27, u društvenoj svojini, na katastarskoj parceli broj 1471, KO Savski venac.

Spomenik kulture sagrađen je u periodu od 1929. do 1935. godine prema projektu arhitekte Momira Korunovića, velikog pobornika sokolskog pokreta. Završne radove vodili su arhitekta Matić i inženjer Ristić, dok je autor glavnog portala bio Nikola Krasnov. Prema prvobitnom projektu objekat je zamišljen kao veličanstveni hram sokolstva i trebalo je da bude najlepši ukras Vračara i celog Beograda. Najveći donator bio je kralj Aleksandar Karađorđević, te je na kraljevskoj komemoraciji 1934. godine Sokolsko društvo rešilo da Dom "Matica" prekrsti u Sokolski dom kralja Aleksandra I.

U odnosu na prvobitnu zamisao tokom gradnje je došlo do većih izmena. Prvobitno planirana bogata skulptoralna dekoracija je izostala. Široke bezornamentalne površine govore o modernističkoj jednostavnosti. I pored mnoštva otvora na fasadama, građevina deluje masivno i monumentalno. Prisutna je naglašena simetrija i u vezi sa njom akademska strogost građevine, ali je organizacijom masa i reminiscencijama na tradicionalne elemente srednjovekovnog sakralnog neimarstva, autor uspeo da očuva romantičarski karakter izgleda građevine.

Oko spomenika kulture podignut je kompleks sportskih terena i on je više decenija bio centralni sportski objekat u Beogradu.

U Velikoj dvorani Živorad Nastasijević je 1941. godine, na površini od 43 m2, naslikao u fresko-tehnici kompoziciju "Za čast otadžbine". Na njoj je prikazan jedan od najpoznatijih događaja iz nacionalne istorije - prelazak srpske vojske preko Albanije. Posle Drugog svetskog rata freska je prekrečena, ali su čišćenje i restauracija izvršeni 1970–1971. godine.

Spomenik kulture je objekat značajne arhitektonske i kulturno-istorijske vrednosti. Predstavlja najznačajnije Korunovićevo ostvarenje javne namene u njegovom opusu vezanom za Beograd. Upravo ovde, autor je odstupio od svog stava da u arhitekturi sokolskih domova ne može biti mode i kroz jedno originalno i izrazito individualno rešenje približio se modernom dobu.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata sledeće katastarske parcele: br. 1471 i 1472/4, KO Savski venac, u društvenoj svojini, do osovina ulica Deligradska i Tiršova.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje autentičnog prostorno-arhitektonskog sklopa - horizontalnog i vertikalnog arhitektonskog plana, dispozicije i oblika otvora prozora i vrata, arhitektonike krova, vrste pokrivača, dispozicije unutrašnjeg prostora sa elementima enterijera u izvornom stanju;

2) očuvanje freske autora Živorada Nastasijevića naslikane 1941. godine u Velikoj dvorani;

3) renoviranje kompletnog sistema instalacija sa instaliranjem uređaja za zaštitu od požara;

4) ažurno praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača sa pratećim sistemom odvođenja atmosferske vode, svih fasada i autentičnog enterijera;

5) usklađivanje svih natpisa sa kompozicijom fasade.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) parterno uređenje prostora pripadajuće parcele - urbanističko i komunalno opremanje, uređenje i održavanje sa propisnim odvođenjem atmosferske vode;

2) zabrana postavljanja pokretnih tezgi, kioska i drugih privremenih objekata unutar zaštićene okoline.

6. Ovu odluku objaviti u "Službenom glasniku Republike Srbije".