UPUTSTVOZA SPROVOĐENJE ODLUKE O NAČINU UPRAVLJANJA TOKOVIMA GOTOVINE SNABDEVANJEM BANAKA NOVČANICAMA I KOVANIM NOVCEM("Sl. glasnik RS", br. 25/2006 i 39/2007) |
1. Ovim uputstvom uređuje se način na koji banke postupaju s novčanicama i kovanim novcem u vezi s preradom novčanica i kovanog novca i zamenom pohabanih i oštećenih novčanica i oštećenog kovanog novca, kao i način otkrivanja kod banaka falsifikata novčanica i kovanog novca.
2. Banka je dužna da prerađuje gotov novac, odnosno da odvaja pohabani, oštećeni, vanopticajni i makulaturni novac i da utvrđuje autentičnost novčanica i kovanog novca.
3. Banka je dužna da, vodeći računa da lice novčanice bude okrenuto prema gore, novčanice razvrstava i pakuje po vrstama, apoenima i izdanjima - u pakete od po 100 komada novčanica na koje se stavlja karika za pakovanje novčanica, u svežnjeve od po 1.000 komada (10 paketa), odnosno u amanete koji ne mogu da sadrže više od 20.000 komada (20 svežnjeva) novčanica.
4. Karika za pakovanje novčanica mora da sadrži poslovno ime banke koja je izvršila pakovanje, apoen, broj komada i iznos novčanica, potpise brojača i datum pakovanja.
Deset paketa novčanica istog apoena i izdanja formira se u svežanj i vezuje mašinom za vezivanje (unakrsno trakom za vezivanje novca) ili vakuumiranjem. Na poslednjem paketu svežnja obavezno se upisuje datum vezivanja ili vakuumiranja i stavljaju potpisi kontrolnog brojača i lica koje je izvršilo vezivanje ili vakuumiranje.
Amanet mora biti spakovan na takav način da su vrednosti potpune bezbedne. Na amanetu se upisuju: poslovno ime banke, iznosi i apoenska struktura novčanica, datum pakovanja i potpisi lica koja su izvršila pakovanje.
Uplate gotovog novca vrše se u filijalama Narodne banke Srbije i na šalterskom mestu Narodne banke Srbije Kosovska Mitrovica (u daljem tekstu: filijale), s tim da se po apoenima minimalno uplaćuje: za apoene 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000 dinara - 1 svežanj (1000 komada), a za apoen 5000 dinara - 1 paket (100 komada).
U slučaju uplata manjih od minimuma iz stava 4. ove tačke, Narodna banka Srbije naplaćuje naknadu utvrđenu odlukom iz tačke 12. ovog uputstva.
5. Kovani novac istog apoena mora biti zapakovan na bezbedan način, i to 1.000 komada apoena od 50 para i od 1 dinara, a 500 komada apoena od 2, 5, 10 i 20 dinara. Na pakovanju kovanog novca mora se upisati: poslovno ime banke, apoen i iznos kovanog novca, datum pakovanja i potpisi članova komisije koji su pakovali taj novac.
6. Pohabane i oštećene novčanice i oštećeni kovani novac, kao i makulature novčanica i kovanog novca, zamenjuju se u filijalama.
7. Pohabanom novčanicom, u smislu ovog uputstva, smatra se novčanica: koja je usled upotrebe istanjena, iskrzana po ivicama ili ispresavijana, zbog čega je postala meka i kao takva nije podobna za ručno i mašinsko brojanje; koja je znatno izbledela ili isprljana, zbog čega su neke od njenih osnovnih karakteristika (apoen, motivi na novčanici, elementi zaštite) slabo vidljive, pa nije podobna za opticaj.
Pohabana novčanica zamenjuje se u punom iznosu.
8. Oštećenom novčanicom, u smislu ovog uputstva, smatra se novčanica koja je iscepana na dva dela ili na više delova; koja je cela ali je ispisana ili iscrtana, polivena mastilom, bojom, masnoćom ili izbledela usled pranja ili na drugi način, s tim da je to oštećenje veće od 2% cele novčanice; koja je cela ali je zacepljena, s tim da je to oštećenje veće od 10 mm; koja je nagorela, nagrižena, progorela, oštećena truljenjem ili dejstvom hemikalija ili na drugi način - bez obzira na površinu oštećenja; kojoj nedostaje deo - bez obzira na površinu tog dela.
Stepen oštećenja novčanice utvrđuje se upotrebom šablona za merenje (u daljem tekstu: mera) izrađenog od providnog materijala, (mera odgovara površini ispravne novčanice). Mera je podeljena na 100 jednakih pravougaonika, a jedan pravougaonik, odgovara jednom procentu (1%) površine cele novčanice.
Pri utvrđivanju stepena oštećenja novčanice merom uzimaju se u obzir svi potpuno ili delimično oštećeni, odnosno neispunjeni pravougaonici.
Narodna banka Srbije - Sektor za poslove trezora (u daljem tekstu: Sektor) obezbeđuje bankama potrebne količine mera.
8a Novčanica koja istovremeno ima obeležja i oštećene i pohabane novčanice svrstava se u kategoriju oštećenih novčanica i zamenjuje u punom iznosu ako je oštećena na način i u stepenu utvrđenim u tački 9. ovog uputstva.
9. Oštećena novčanica, ako nije istovremeno i pohabana, zamenjuje se uz naknadu, i to:
1) ako površina dela novčanice podnetog radi zamene za ispravnu novčanicu ili više delova koji nesumnjivo potiču od iste novčanice iznosi najmanje 55% površine ispravne novčanice;
2) cela novčanica koja je iscepana na dva ili više delova za koje se nesumnjivo može utvrditi da potiču od iste novčanice;
3) novčanica koja je ispisana ili iscrtana, polivena mastilom, bojom, masnoćom ili izbledela usled pranja ili oštećena na drugi način - ako je to oštećenje veće od 2% površine cele novčanice, pri čemu se oštećenja na različitim mestima sabiraju;
4) novčanica koja je nagorela, nagrižena, progorela, oštećena truljenjem ili dejstvom hemikalija ili na drugi način - ako to oštećenje ne prelazi 45% površine cele novčanice;
5) novčanica koja je zacepljena, ako je to oštećenje veće od 10 mm, pri čemu se zacepljenja na različitim mestima ne sabiraju;
6) novčanica koja je umrljana jakom bojom (ALERT COLOUR) kojom se vrši hemijska zaštita novčanica u transportu, odnosno kojom se novčanice boje u slučaju nasilnog otvaranja pakovanja novca (najčešće intenzivnom crvenom bojom), uz izjavu zakonskog predstavnika i zastupnika banke, odnosno lica koje on ovlasti (odgovorno lice u banci) ili podnosioca novčanice o tome kako su došli u posed te novčanice i da nemaju saznanje da je ta novčanica pribavljena izvršenjem kažnjivog dela, pri čemu se navodi ime i prezime tih lica, njihov jedinstveni matični broj građana, broj lične karte ili putne isprave.
10. Ne zamenjuju se sledeće oštećene novčanice:
1) novčanica koja nije oštećena na način i u stepenu utvrđenim u tački 9. ovog uputstva;
2) novčanica kojoj nedostaju dva dela okruglog oblika čiji prečnici iznose po 20 mm a odstojanje pravolinijski vodoravno levo i desno od središta novčanice po 25 mm, bez obzira na veličinu ostalih delova koji nedostaju novčanici, kao i novčanica kojoj nedostaje tri dela okruglog oblika čiji prečnici iznose po 8 mm a čiji se centri nalaze na pravoj sa odstojanjem od 40 mm, bez obzira na veličinu ostalih delova koji nedostaju novčanici.
11. Oštećena novčanica koja se ne može zameniti u skladu sa tačkom 9. ovog uputstva zamenjuje se u Sektoru uz naknadu, ali samo ako prethodno komisija, koju imenuje lice koje ovlasti guverner, oceni da je reč o autentičnoj novčanici za koju se sa sigurnošću može utvrditi da delovi koji joj nedostaju neće moći biti zamenjeni, odnosno da se neće moći podneti na zamenu.
Novčanica za koju komisija iz stava 1. ove tačke nije u mogućnosti da pouzdano utvrdi da je autentična i da delovi koji joj nedostaju neće moći biti zamenjeni, odnosno da se neće moći podneti na zamenu šalje se na ekspertizu u Zavod za izradu novčanica i kovanog novca - Topčider (u daljem tekstu: Zavod), od čijeg nalaza zavisi da li će se zameniti.
12. Za izvršenu uslugu zamene oštećenih novčanica iz tač. 9. i 11. ovog uputstva, podnosilac tih novčanica plaća Narodnoj banci Srbije naknadu utvrđenu odlukom o jedinstvenoj tarifi po kojoj Narodna banka Srbije naplaćuje naknadu za izvršene usluge.
13. Oštećenim kovanim novcem, u smislu ovog uputstva, smatra se kovani novac koji je postao neupotrebljiv za dalji opticaj usled dejstva neke mehaničke sile koja je izazvala deformaciju ili narušila njegov reljef, ali samo ako su u pitanju celi i nesumnjivo autentični primerci tog novca.
Oštećeni kovani novac zamenjuje se u punom iznosu.
14. Makulaturama novčanica i kovanog novca, u smislu ovog uputstva, smatraju se primerci novčanica i kovanog novca koji su u Zavodu izrađeni sa izvesnom greškom i kao takvi pušteni u opticaj.
Makulature novčanica i kovanog novca koje se kao zakonsko sredstvo plaćanja nalaze u opticaju zamenjuju se u punom iznosu.
15. Novčanice i kovani novac koji su prerađeni na način utvrđen ovim uputstvom banke ne mogu vratiti u opticaj.
16. Ako se u stanju gotovog novca u banci uoči primerak novca za koji se sumnja da je falsifikovan, takav primerak se izuzima i šalje Sektoru, radi ekspertize. Ako se ekspertizom utvrdi da je reč o falsifikovanom novcu, banka s takvim primercima novca postupa na isti način kao s manjkovima u gotovom novcu, a ako se utvrdi da je u pitanju originalni novac - banka iznos novca koji je poslat na ekspertizu vraća u stanje gotovog novca.
17. Narodna banka Srbije o svakom novom tipu falsifikata novčanica i kovanog novca cirkularnim pismom obaveštava banke, navodeći sve karakteristike tog falsifikata.
18. Ako ovlašćena lica u filijali, pri kontroli brojne tačnosti i autentičnosti gotovog novca, u prisustvu ovlašćenih lica banke, utvrde razlike (manjak/ višak), odnosno uoče primerak novca za koji se sumnja da je falsifikovan, postupa se na sledeći način:
- iznos utvrđenog manjka/viška upisuje se na nalog - specifikaciju za uplatu gotovog novca, a žiro račun banke odobrava za korigovani iznos za uplatu;
- iznos gotovog novca za koji se sumnja da je falsifikovan upisuje se na nalog - specifikaciju za uplatu gotovog novca, a žiro račun banke odobrava za iznos deklarisan na tom nalogu, pri čemu se primerak ovog novca izuzima i šalje Sektoru, radi ekspertize.
Ako se naknadno, na osnovu primljene deklarisane vrednosti, a pri utvrđivanju brojne tačnosti i autentičnosti gotovog novca, utvrde razlike (manjak/višak), odnosno uoči primerak novca za koji se sumnja da je falsifikovan, postupa se na sledeći način:
- za iznos utvrđenog manjka/viška zadužuje se, odnosno odobrava žiro račun banke;
- primerak gotovog novca za koji se sumnja da je falsifikovan izuzima se i šalje Sektoru, radi ekspertize.
Ako se ekspertizom ustanovi da je gotov novac iz stava 1, alineja druga, i stava 2, alineja druga, ove tačke falsifikovan - iznos takvog novca smatraće se manjkom i zadužiće se žiro račun banke.
19. Imaoci računa kod Narodne banke Srbije dužni su da s novčanicama i kovanim novcem postupaju na način koji je ovim uputstvom propisan za banke.
20. Banka i drugi imalac računa kod Narodne banke Srbije koji gotov novac ustupaju drugoj banci i drugom imaocu računa kod Narodne banke Srbije na način iz tačke 21. Odluke o načinu upravljanja tokovima gotovine snabdevanjem banaka novčanicama i kovanim novcem obavezni su da taj novac prerađuju na način propisan ovim uputstvom i da ga knjigovodstveno evidentiraju.
Banka i drugi imalac računa kod Narodne banke Srbije, u skladu s tačkom 21. stav 3. odluke iz stava 1. ove tačke, dužni su da Narodnoj banci Srbije dostavljaju sledeće podatke o međusobnom prometu gotovog novca:
- poslovno ime banke i identifikacioni broj banke, odnosno drugog imaoca računa;
- period na koji se podaci odnose;
- iznos preuzetog gotovog novca po bankama i drugim imaocima računa od kojih je preuzet, dat po organizacionim jedinicama banke davaoca podataka, pri čemu su te organizacione jedinice određene poštanskim brojem;
- iznos ustupljenog gotovog novca po bankama i drugim imaocima računa kojima je ustupljen, dat po organizacionim jedinicama banke davaoca podataka, pri čemu su te organizacione jedinice određene poštanskim brojem.
Podaci iz stava 2. ove tačke dostavljaju se na način propisan uputstvom Narodne banke Srbije kojim se uređuje elektronsko dostavljanje podataka.
21. Odredbe st. 4. i 5. tačke 4. ovog uputstva primenjuju se od 1. jula 2006. godine.
22. Danom stupanja na snagu ovog uputstva prestaje da važi Uputstvo za sprovođenje Odluke o načinu upravljanja tokovima gotovine snabdevanjem banaka novčanicama i kovanim novcem ("Službeni glasnik RS ", broj 83/2005).
23. Ovo uputstvo objavljuje se u "Službenom glasniku RS" i stupa na snagu 1. aprila 2006. godine.
Samostalna odredba Uputstva o izmenama i dopuni
Uputstva za sprovođenje Odluke o načinu upravljanja tokovima gotovine snabdevanjem banaka novčanicama i kovanim novcem
("Sl. glasnik RS", br. 39/2007)
7. Ovo uputstvo stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku RS".