ZAKONO GRAĐEVINSKOM ZEMLJIŠTU("Sl. glasnik SRS", br. 32/75) |
Ovim zakonom se uređuju osnove pravnog režima građevinskog zemljišta u društvenoj svojini, osnove svojinsko-pravnih i drugih stvarno-pravnih odnosa na građevinskom zemljištu i utvrđuju načela o uređivanju i korišćenju građevinskog zemljišta.
Građevinsko zemljište kao dobro od opšteg interesa služi potrebama društvene zajednice i radnih ljudi i građana i koristi se prema njegovoj nameni, u skladu sa zakonom i opštim uslovima propisanim na osnovu zakona.
Građevinskim zemljištem u smislu ovog zakona smatra se:
1) izgrađeno i neizgrađeno građevinsko zemljište u gradovima i naseljima gradskog karaktera koje je određeno zakonom ili na osnovu zakona i građevinsko zemljište u gradovima i naseljima gradskog karaktera koje u skladu sa uslovima i po postupku koji su utvrđeni zakonom odredi opština (gradsko građevinsko zemljište); i
2) zemljište u drugim područjima predviđenim za izgradnju ili druge potrebe planskog uređenja prostora (građevinsko područje) koje, u skladu sa uslovima utvrđenim zakonom, odredi opština.
Kao gradsko građevinsko zemljište opština može odrediti zemljište u gradovima i naseljima gradskog karaktera za koje je donesen odgovarajući urbanistički plan, ako će se izgradnja na tom zemljištu u celini ili većim delom izvršiti najdocnije u roku od 10 godina od donošenja tog plana.
Gradsko građevinsko zemljište je u društvenoj svojini.
Na građevinskom zemljištu u društvenoj svojini pravna lica i građani mogu imati i sticati pravo korišćenja i druga prava određena zakonom, kao i propisima donetim na osnovu zakona.
Licima koja imaju pravo korišćenja na gradskom građevinskom zemljištu može se uz naknadu to pravo oduzeti ili se to pravo može ograničiti, ako to zahteva sprovođenje urbanističkog plana ili drugi opšti interes utvrđen na osnovu zakona.
Građevinsko zemljište u građevinskom području na koje postoji pravo svojine građana i građanskih pravnih lica koristi se u skladu sa namenom tog zemljišta, pod uslovima određenim zakonom i propisima donetim saglasno zakonu.
Uvećana vrednost građevinskog zemljišta koja je rezultat njegovog položaja i stvorenih prednosti u pogledu izgrađenosti i uređenosti prostora pripada opštini kao izvor sredstava za dalje uređivanje i komunalno opremanje građevinskog zemljišta.
U opštini se utvrđuje uvećana vrednost građevinskog zemljišta iz prethodnog stava i u skladu sa zakonom zahvataju i usmeravaju sredstva iz tog izvora, uzimajući u obzir potrebe i mogućnosti svih korisnika građevinskog zemljišta.
Opština i drugi nosioci prava korišćenja na neizgrađenom građevinskom zemljištu u društvenoj svojini mogu takvo zemljište izdavati u zakup dok se ne privede predviđenoj nameni, pod uslovima određenim zakonom.
Izgrađeno građevinsko zemljište ne može se izdavati u zakup, osim ako se koristi po osnovu ugovora o zakupu objekata i prostorija izgrađenih na tom zemljištu, a koji prema zakonu mogu biti predmet takvog ugovora, ili ako ga opština izdaje u zakup kao javnu površinu u opštoj upotrebi.
Opština obezbeđuje racionalno korišćenje građevinskog zemljišta u društvenoj svojini, kao i ostvarivanje drugih opštih interesa u pogledu uređivanja i iskorišćavanja građevinskog zemljišta u skladu sa načelima utvrđenim zakonom.
U pogledu prometa građevinskim zemljištem, eksproprijacije građevinskog zemljišta na kome postoji pravo svojine, kao i prenosa prava korišćenja građevinskog zemljišta u društvenoj svojini, primenjuju se propisi o prometu nepokretnosti odnosno propisi o eksproprijaciji, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
I GRADSKO GRAĐEVINSKO ZEMLJIŠTE
1. Određivanje gradskog građevinskog zemljišta
Gradsko građevinsko zemljište može se odrediti u postojećim gradovima i naseljima gradskog karaktera kao i u naseljenim mestima koja se proglase gradom odnosno naseljem gradskog karaktera, saglasno odredbama ovog zakona.
Gradom odnosno naseljem gradskog karaktera skupština opštine može odlukom proglasiti naseljeno mesto za koje je donesen generalni urbanistički plan i koje po izgrađenosti, delatnostima, strukturi stanovništva i drugim svojstvima ima ili dobija gradski karakter.
Odlukom skupštine opštine kao gradsko građevinsko zemljište može se obuhvatiti:
1) zemljište koje čini veću ili gušću izgrađenu urbanističku celinu u sastavu grada odnosno naselja gradskog karaktera (urbanistički već izgrađeno zemljište), i
2) neizgrađeno građevinsko zemljište u granicama generalnog urbanističkog plana grada odnosno naselja gradskog karaktera, koje je predviđeno za dugoročniji razvoj ili proširenje grada odnosno naselja gradskog karaktera, ako je za takvo zemljište donesen detaljan urbanistički plan kojim se predviđa da će se izgradnja i uređivanje obuhvaćenog zemljišta u celini ili većim delom izvršiti najdocnije u roku od 10 godina od donošenja tog plana.
Skupština Grada Beograda može odrediti da se kao osnova za obuhvatanje gradskog građevinskog zemljišta u smislu prethodnog stava umesto detaljnog urbanističkog plana uzima druga vrsta plana, kojim se razrađuje generalni urbanistički plan.
Izgrađeno i neizgrađeno gradsko građevinsko zemljište shodno nameni i drugim uslovima iskorišćavanja čine građevinske parcele, odnosno kompleksi zemljišta namenjeni za izgradnju i uređivanje prostora.
Kao izgrađeno građevinsko zemljište smatraju se građevinske parcele odnosno kompleksi zemljišta na kojima su izgrađeni objekti namenjeni za trajnu upotrebu, a kao neizgrađeno zemljište smatraju se građevinske parcele odnosno kompleksi zemljišta na kojima nisu izgrađeni objekti ili su podignuti privremeni i pomoćni objekti.
Propisima kojima se u opštini uređuju opšti uslovi o korišćenju gradskog građevinskog zemljišta, odnosno urbanističkim planom i urbanističkim uslovima, bliže se određuje koje će se zemljište, prema mesnim prilikama, smatrati izgrađenim odnosno neizgrađenim građevinskim zemljištem.
Odluka o određivanju gradskog građevinskog zemljišta donosi se po prethodnom pribavljanju mišljenja zainteresovanih organizacija udruženog rada, samoupravnih interesnih zajednica i mesnih zajednica, saglasno statutu opštine.
Odluka iz prethodnog stava sadrži opis granica obuhvaćenog zemljišta i katastarske podatke o parcelama koje ulaze u njegov sastav kao i odredbe koje obezbeđuju obaveštenost svih zainteresovanih lica i mogućnost da svako lice ostvari uvid u donesenu odluku i priloge koji čine njen sastavni deo.
Danom donošenja odluke o određivanju gradskog građevinskog zemljišta to zemljište postaje društvena svojina.
Donošenjem odluke o pristupanju izradi detaljnog urbanističkog plana iz stava 1. člana 12. ovog zakona obustavlja se promet odnosno prenošenje prava korišćenja na neizgrađenom zemljištu koje će biti obuhvaćeno tim planom, za vreme dok se taj plan ne donese, a najduže za dve godine.
Skupština opštine može propisati kraći rok obustave prometa iz prethodnog stava ili dozvoliti izuzetke na koje se neće primenjivati obustava prometa.
2. Stvarno-pravni odnosi na gradskom građevinskom zemljištu
Opština ima pravo raspolaganja na gradskom građevinskom zemljištu pod uslovima propisanim ovim zakonom.
Na gradskom građevinskom zemljištu pravna i fizička lica mogu imati i sticati pravo korišćenja, a izuzetno i druga prava određena zakonom.
Pravo korišćenja na izgrađenom gradskom građevinskom zemljištu podrazumeva pravo korišćenja građevinske parcele koja obuhvata zemljište pod zgradom i zemljište koje služi za redovnu upotrebu zgrada na kojoj postoji pravo korišćenja odnosno pravo svojine u granicama određenim zakonom, dok zgrada postoji.
U slučaju promene urbanističkog plana, odnosno parcelacije nosilac prava korišćenja na izgrađenom gradskom građevinskom zemljištu dužan je da trpi izmene granica građevinske parcele iz prethodnog stava.
Nosioci prava korišćenja na izgrađenom gradskom građevinskom zemljištu mogu to pravo prenositi u granicama građevinske parcele samo zajedno sa prenosom prava korišćenja odnosno prava svojine na zgradu koja može biti u prometu, pod nepromenjenim uslovima korišćenja tog zemljišta.
Na gradskom građevinskom zemljištu mogu se ustanovljavati stvarne službenosti, ako to nije u suprotnosti sa propisanim opštim uslovima korišćenja tog zemljišta ili drugim opštim interesom utvrđenim saglasno zakonu.
Pravo korišćenja na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu društvena pravna lica mogu prenositi samo na opštinu, a dok se taj prenos ne izvrši odnosno ne izmeni namena tog zemljišta, nosioci prava korišćenja mogu ga upotrebljavati za dozvoljene svrhe i delatnosti samo kao neizgrađeno građevinsko zemljište.
Opština može neizgrađeno gradsko građevinsko zemljište na kome ima pravo raspolaganja, kao i izgrađeno zemljište u opštoj upotrebi, izdavati u zakup za privremene potrebe.
Izuzetno od odredbe prethodnog stava, opština može pojedine građevinske parcele neizgrađenog ili delimično izgrađenog gradskog građevinskog zemljišta koje po svom položaju i drugim svojstvima imaju posebne prednosti izdavati u zakup pravnim licima na određeno ili neodređeno vreme, radi izgradnje investicionih i drugih objekata, shodno propisanim opštim uslovima o korišćenju takvih parcela.
Ostali nosioci prava korišćenja na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu mogu to zemljište izdavati u zakup saglasno propisanim opštim uslovima samo ako ga privremeno upotrebljavaju za poljoprivredne svrhe i izdaju u zakup sa istom namenom.
Organizacija udruženog rada ili druga samoupravna organizacija, kao nosilac prava korišćenja na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu, dužna je pod uslovima pod kojima se vrši prenos prava korišćenja predati to zemljište ili njegov deo opštini.
U slučaju samovlasnog zauzimanja gradskog građevinskog zemljišta ili neovlašćenog menjanja njegove namene izvođenjem radova, smeštajem materijala ili drugim sličnim radnjama koje se mogu preduzimati samo na osnovu odobrenja, nadležni opštinski organ uprave ili ovlašćena organizacija rešenjem će naložiti odgovornom licu da bez odlaganja i o svom trošku vrati nepokretnost u pređašnje stanje.
Žalba protiv rešenja iz prethodnog stava ne odlaže izvršenje rešenja.
Raniji sopstvenik neizgrađenog gradskog građevinskog zemljišta ima pravo da zadrži u posedu to zemljište i da ga upotrebljava za dozvoljene svrhe, na način kojim se ne menja oblik i svojstvo zemljišne parcele, do dana kada ga je na osnovu odluke nadležnog organa dužan predati opštini odnosno određenom korisniku radi privođenja tog zemljišta predviđenoj nameni.
Izuzetno od odredbe iz prethodnog stava, raniji sopstvenik može iz opravdanih razloga i pre tog dana predati zemljište opštini, u slučajevima koje odredi skupština opštine.
Raniji sopstvenik neizgrađenog gradskog građevinskog zemljišta ima prvenstveno pravo korišćenja tog zemljišta radi izgradnje zgrade na koju po zakonu može steći pravo svojine, u granicama jedne građevinske parcele čija je površina potrebna za redovnu upotrebu zgrade, ako se na osnovu detaljnog urbanističkog plana na tom zemljištu može podići takva zgrada (preče pravo gradnje).
Pravo iz čl. 23. i 24. ovog zakona raniji sopstvenik može preneti samo na bračnog druga, potomke, usvojenike, roditelje i usvojioce, koji ova prava ne mogu preneti pravnim poslom na druga lica.
Prava iz prethodnog stava mogu naslediti zakonski naslednici ranijeg sopstvenika, kao i zakonski naslednici bračnog druga, potomka, usvojenika, roditelja i usvojioca na koje je raniji sopstvenik preneo ta prava.
Lica koja imaju preče pravo gradnje (čl. 24. i 25) mogu podneti zahtev nadležnom organu za dobijanje na korišćenje odgovarajuće građevinske parcele od tog zemljišta u roku koji propiše skupština opštine, a koji ne može biti kraći od 6 meseci.
Ako lice koje ima preče pravo gradnje ne podnese zahtev u propisanom roku gubi to pravo.
Lice koje dobije na korišćenje građevinsku parcelu na osnovu prečeg prava gradnje dužno je da u roku od 3 godine od dana uručenja rešenja izgradi zgradu odnosno izvrši znatnije radove (stavljanje zgrade pod krov ili izvršenje većeg dela radova s obzirom na veličinu u vrednost objekta), a ako to ne učini može izgubiti preče pravo gradnje pod uslovima i na način propisanim odlukom iz stava 1. ovog člana.
Raniji sopstvenik odnosno lice kome je priznato preče pravo gradnje na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu ima u pogledu tog zemljišta ista prava i obaveze kao i lice kome se takvo zemljište daje na korišćenje, pod opštim uslovima koje određuje skupština opštine.
Ako je neizgrađeno gradsko građevinsko zemljište bilo u svojini više lica, svaki od ranijih suvlasnika može ostvariti preče pravo gradnje kad se na osnovu detaljnog urbanističkog plana na tom zemljištu obrazuje više odgovarajućih građevinskih parcela, a njegov raniji suvlasnički deo odgovara veličini jedne od obrazovanih građevinskih parcela.
Ako se od zemljišta iz prethodnog stava obrazuje jedna ili više građevinskih parcela a ranijih suvlasnika ima više od broja tih parcela, ili ako njihovi raniji realni ili idealni suvlasnički delovi ne odgovaraju veličini obrazovanih građevinskih parcela, preče pravo gradnje može se ostvariti ako svi sporazumno podnesu zahtev koji odgovara izvršenoj parcelaciji i drugim propisanim uslovima.
Ranijem sopstveniku čija zemljišna parcela po veličini ili obliku neznatno odstupa od građevinske parcele obrazovane na tom zemljištu može se priznati preče pravo gradnje ako u skladu sa izvršenom parcelacijom postoji mogućnost da dobije na korišćenje celu građevinsku parcelu i ako ispunjava druge propisane uslove.
Lice koje ostvari preče pravo gradnje ne može pravnim poslom otuđiti nedovršenu zgradu, kao ni dovršenu zgradu, u roku od 5 godina od dana izdavanja odobrenja za upotrebu zgrade, osim licima iz člana 25. stav 1. ovog zakona.
Ugovor zaključen suprotno odredbi prethodnog stava je ništav.
Skupština opštine može odrediti u kojim se slučajevima neće primenjivati ograničenje u pogledu otuđenja dovršenih zgrada iz stava 1. ovog člana.
Sopstvenik zgrade na izgrađenom gradskom građevinskom zemljištu ima pravo da koristi zemljište pod zgradom i zemljište koje je potrebno za njenu redovnu upotrebu, u granicama određene građevinske parcele.
Pravo korišćenja zemljišta iz prethodnog stava traje dok postoji zgrada na tom zemljištu.
Ako je zgrada iz stava 1. ovog člana nepodobna za korišćenje, ako dotraje ili bude uništena usled više sile sopstveniku zgrade priznaje se preče pravo gradnje na istoj građevinskoj parceli pod uslovima iz člana 24. ovog zakona.
Pravo korišćenja zemljišta iz stava 1. ovog člana ne može se posebno prenositi.
Ranijim sopstvenicima gradskog građevinskog zemljišta odnosno licima iz člana 25. ovog zakona kojima se to zemljište na osnovu odluke nadležnog organa uzima iz poseda u smislu člana 23. ovog zakona, kao i sopstveniku zgrade na izgrađenom građevinskom zemljištu kome se uzima iz poseda deo građevinske parcele za koji se utvrdi da nije potreban za redovnu upotrebu zgrade, pripada pravo na naknadu za zemljište po propisima o eksproprijaciji.
Naknada iz prethodnog stava isplaćuje se u jednokratnom iznosu u roku od 15 dana od pravosnažnosti akta kojim je određena visina naknade.
Naknadu za gradsko građevinsko zemljište isplaćuje opština.
Sporazumom između opštine i ranijeg sopstvenika neizgrađenog građevinskog zemljišta odnosno lica kome se to zemljište uzima iz poseda naknada se može odrediti i obračunati u drugom obliku ako je rešavanje njihovog stambenog pitanja otežano usled toga što nemaju preče pravo gradnje na tom zemljištu.
II GRAĐEVINSKO ZEMLJIŠTE U GRAĐEVINSKOM PODRUČJU
Građevinskim zemljištem u građevinskom području smatra se zemljište za koje skupština opštine odlukom utvrdi da se u opštem interesu namenjuje za izgradnju ili za uređenje i očuvanje određenog prostora.
Odlukom iz prethodnog stava utvrđuju se granice građevinskog područja, na osnovu odgovarajućih planova i programa razvoja kojima se opredeljuje namena područja, po prethodno pribavljenom mišljenju zainteresovanih organizacija udruženog rada, samoupravnih interesnih zajednica i mesnih zajednica, saglasno statutu opštine.
U pogledu građevinskog zemljišta u društvenoj svojini koje se nalazi u granicama određenog građevinskog područja, shodno sa primenjuju odredbe čl. 17, 18, 19, 21. i 22. ovog zakona.
Nosioci prava korišćenja na neizgrađenom građevinskom zemljištu iz prethodnog stava mogu takvo zemljište izdavati u zakup za privremene potrebe, dok se ne privede predviđenoj nameni, ako je to u skladu sa propisanim opštim uslovima o korišćenju tog zemljišta.
Izgrađeno i neizgrađeno zemljište u građevinskom području na koje postoji pravo svojine sopstvenik je dužan da koristi za namene, na način i pod uslovima utvrđenim propisima koje skupština opštine donosi kada je na to ovlašćena posebnim zakonom.
Na neizgrađenom zemljištu u građevinskom području sopstvenik i druga lica mogu ostvariti pravo gradnje samo pod uslovima određenim zakonom i propisima koje u okviru svojih prava i dužnosti donosi skupština opštine.
Ako se pristupi izradi detaljnog urbanističkog plana za građevinsko područje, donošenjem odluke o izradi tog plana obustavlja se promet na neizgrađenom zemljištu u tom području na koje postoji pravo svojine za vreme dok se taj plan ne donese, a najduže za dve godine.
Skupština opštine može propisati kraći rok obustave prometa iz prethodnog stava ili dozvoliti izuzetke na koje se neće primenjivati obustava prometa.
Ako se na građevinskom zemljištu u građevinskom području na koje postoji pravo svojine provodi deoba katastarskih parcela po osnovu nasleđivanja ili prenosa prava svojine pravnim poslom, takva deoba ne može biti pravni osnov za obrazovanje građevinskih parcela na tom zemljištu, ukoliko parcelacija nije provedena saglasno propisima o planiranju i uređenju prostora.
I UPRAVLJANJE GRAĐEVINSKIM ZEMLJIŠTEM
Upravljanje građevinskim zemljištem u društvenoj svojini uređuje se u opštini na samoupravnoj osnovi, u skladu sa načelima utvrđenim ovim zakonom.
Građevinskim zemljištem se upravlja saglasno opštim uslovima korišćenja i raspolaganja tim zemljištem koji se uređuju u opštini.
Radi organizovanog zadovoljavanja pojedinačnih, zajedničkih i opštih potreba u raspolaganju građevinskim zemljištem i njegovom korišćenju radni ljudi i građani u samoupravnim organizacijama i zajednicama mogu osnovati samoupravnu interesnu zajednicu za upravljanje građevinskim zemljištem (dalje: Interesna zajednica).
Ako se Interesna zajednica ne osnuje u smislu odredbe prethodnog stava skupština opštine može Interesnu zajednicu osnovati odlukom.
Skupština opštine poverava Interesnoj zajednici, u okviru prava i dužnosti opštine, određene poslove upravljanja i raspolaganja građevinskim zemljištem, a ako Interesna zajednica nije osnovana građevinskim zemljištem upravlja i raspolaže neposredno opština, preko opštinskih organa.
Delatnosti Interesne zajednice koje se odnose na upravljanje građevinskim zemljištem, kao i na uređivanje i iskorišćavanje građevinskog zemljišta od posebnog su društvenog interesa.
Statutom Interesne zajednice, u skladu sa aktom o njenom osnivanju, utvrđuju se naročito: broj delegata skupštine Interesne zajednice i način njihovog delegiranja, način ostvarivanja posebnog društvenog interesa u delatnostima Interesne zajednice i uređuju odnosi u vezi sa iskorišćavanjem građevinskog zemljišta.
Statut Interesne zajednice potvrđuje skupština opštine.
Skupština opštine, u skladu sa zakonom, utvrđuje obaveze nosilaca prava korišćenja i drugih prava na građevinskom zemljištu u pogledu uređivanja i iskorišćavanja tog zemljišta, a sredstva ostvarena iz tog izvora i drugih prihoda opštine namenjena za određene komunalne potrebe i uređivanje prostora, može preneti na Interesnu zajednicu.
Sredstva koja se ostvaruju u iskorišćavanju građevinskog zemljišta su: 1) naknada za ustupanje građevinskog zemljišta i 2) naknada za korišćenje građevinskog zemljišta.
Iznosi naknade za ustupanje i naknade za korišćenje građevinskog zemljišta utvrđuju se saglasno programu uređivanja građevinskog zemIjišta, zavisno od pogodnosti koje korisnici stiču ili imaju iskorišćavanjem tog zemljišta.
Utvrđivanjem osnova i merila za određivanje visine naknada iz stava 2. ovog člana obezbeđuju se opšti interesi i sprečava stvaranje društveno i ekonomski neopravdanih prednosti u iskorišćavanju građevinskog zemljišta.
Građevinskim zemljištem u građevinskom području na koje postoji pravo svojine upravljaju njegovi sopstvenici, u skladu sa propisanim opštim uslovima o korišćenju tog zemljišta.
Sopstvenici građevinskog zemljišta iz prethodnog stava mogu na principu dobrovoljnosti, uzajamnosti i solidarnosti pristupiti Interesnoj zajednici.
2. Davanje na korišćenje građevinskog zemljišta
Opština može građevinsko zemljište u društvenoj svojini na koje ima pravo raspolaganja davati na korišćenje društvenim pravnim licima, udruženjima građana i drugim pravnim licima radi izgradnje objekata za njihove potrebe, kao i građanima radi podizanja stambene zgrade, poslovne zgrade ili poslovne prostorije na koje mogu steći pravo svojine, u skladu sa zakonom.
Kada se građevinsko zemljište daje na korišćenje građanima odnosno građanskim pravnim licima radi podizanja zgrade koju po zakonu mogu steći u svojinu, u pogledu prava da otuđe tu zgradu shodno se primenjuju odredbe člana 29. ovog zakona.
Društvenim pravnim licima građevinsko zemljište može se dati na korišćenje uz naknadu za ustupanje tog zemljišta ili bez naknade, a građanima i građanskim pravnim licima samo uz naknadu.
Građevinsko zemljište daje se na korišćenje na osnovu konkursa ili neposrednom pogodbom, pod uslovima, na način i u postupku koji propisuje skupština opštine.
Ako se građevinsko zemljište daje na korišćenje na osnovu konkursa merila za određivanje prvenstva moraju biti u skladu sa utvrđenom politikom stambene i druge izgradnje u opštini i obezbeđivati racionalno korišćenje građevinskog zemljišta, kao i ostvarivanje drugih opštih interesa u izgradnji i uređenju prostora.
Kada se građevinsko zemljište daje na korišćenje građanima na osnovu konkursa za izgradnju porodičnih stambenih zgrada, pored merila iz prethodnog stava uzimaju se u obzira na njihove stambene, radne i socijalne prilike.
Prava i obaveze koji proističu iz akta o davanju građevinskog zemljišta na korišćenje uređuju se ugovorom.
Organizaciji udruženog rada koja izvodi građevinske i druge radove na kompleksu građevinskog zemljišta to zemljište se saglasno propisanim uslovima ustupa privremeno radi izgradnje na osnovu ugovora.
Po završenju radova iz prethodnog stava pravo korišćenja na izgrađenom građevinskom zemljištu stiču nosioci prava korišćenja, odnosno prava svojine na izgrađenim objektima.
Skupština opštine može, u skladu sa načelima ovog zakona i uslovima koje propiše, poveriti Interesnoj zajednici određena prava i dužnosti koji se odnose na davanje građevinskog zemljišta na korišćenje.
II UREĐIVANJE I ISKORIŠĆAVANJE GRAĐEVINSKOG ZEMLJIŠTA
1. Uređivanje građevinskog zemljišta
Uređivanje građevinskog zemljišta u vezi sa izgradnjom objekata na neizgrađenom i rekonstrukcijom na izgrađenom građevinskom zemljištu vrši se na osnovu višegodišnjeg i godišnjeg programa uređivanja građevinskog zemljišta, u skladu sa urbanističkim planom odnosno odgovarajućom uređajnom (urbanističkom) osnovom.
Program uređivanja građevinskog zemljišta se donosi na način i u postupku utvrđenim u opštini.
Uređivanje građevinskog zemljišta obuhvata pripremanje za izgradnju i komunalno opremanje građevinskog zemljišta.
Pripremanje građevinskog zemljišta obuhvata radove i poslove koji prethode izgradnji, a naročito:
1) pribavljanje zemljišta (naknade i drugi troškovi u vezi sa prenošenjem prava na nepokretnosti i uklanjanjem postojećih objekata),
2) pripremne radove: inženjersko-tehnička ispitivanja zemljišta, izrada geodetskih podloga, detaljnih i drugih odgovarajućih urbanističkih planova, urbanističkih projekata i sl.,
3) asanacione radove i raščišćavanje zemljišta od postojećih objekata i uređaja koje treba ukloniti, kao i pripremne radove koji se preduzimaju radi zaštite životne sredine i kulturnih dobara.
Komunalno opremanje građevinskog zemljišta obuhvata izgradnju objekata individualne komunalne potrošnje (primarnih i sekundarnih) i objekata i uređaja zajedničke komunalne potrošnje, koji se utvrđuju programom uređivanja građevinskog zemljišta.
Obim i stepen uređivanja, kao i proračun troškova pripremanja i komunalnog opremanja građevinskog zemljišta, utvrđuje se programom uređivanja građevinskog zemljišta, u skladu sa propisanim opštim uslovima o korišćenju tog zemljišta.
Programom odnosno propisima iz prethodnog stava utvrđuje se minimalni stepen uređivanja određenih kompleksa građevinskog zemljišta odnosno područja obuhvaćenog programom.
Kao uređeno građevinsko zemljište smatra se i neuređeno zemljište koje je obuhvaćeno programom uređivanja građevinskog zemljišta ako je tim programom u određenom roku obezbeđeno njegovo uređivanje.
Pored sredstava koja se ostvaruju iz naknade za ustupanje i naknade za korišćenje građevinskog zemljišta, u finansiranju uređivanja građevinskog zemljišta udružuju se odnosno učestvuju sredstva komunalnih i drugih zainteresovanih organizacija udruženog rada samoupravnih interesnih zajednica, drugih organizacija i zajednica koje koriste građevinsko zemljište, sredstva građana i kreditna sredstva, kao i sredstva investitora ako sporazumno kreditira određene radove koji se ne plaćaju u obliku naknade za ustupanje građevinskog zemljišta, saglasno programu uređivanja građevinskog zemljišta i drugim uslovima utvrđenim u opštini.
Programom uređivanja građevinskog zemljišta utvrđuje se koji troškovi uređivanja tog zemljišta i u kojim iznosima mogu teretiti cenu stana, saglasno društvenom dogovoru o osnovnim elementima, uslovima i merilima za obrazovanje cene stana, koji se zaključuje u smislu propisa o finansiranju stambene izgradnje.
2. Iskorišćavanje građevinskog zemljišta
Građevinsko zemljište se iskorišćava u skladu sa njegovom namenom i drugim propisanim opštim uslovima, kao i posebnim uslovima koji se utvrđuju u postupku davanja zemljišta na korišćenje.
Odnosi koji nastaju iz uslova iskorišćavanja građevinskog zemljišta uređuju se na ugovornoj osnovi.
Za ustupanje građevinskog zemljišta plaća se naknada koja se određuje ugovorom, saglasno načelima ovog zakona.
Saglasno programu uređivanja građevinskog zemljišta, iznos naknade iz prethodnog stava utvrđuje se za pojedine građevinske parcele ili objekte srazmerno ukupnim troškovima uređivanja većih kompleksa građevinskog zemljišta, uzimajući u obzir i njihovu namenu, položaj i druga posebna svojstva.
Ako se građevinsko zemljište daje na korišćenje na osnovu konkursa iznos naknade za ustupanje tog zemljišta utvrđuje se prema uslovima konkursa.
Ugovorom iz stava 1. ovog člana utvrđuju se i druga prava i obaveze u vezi sa uređivanjem određene građevinske parcele odnosno kompleksa građevinskog zemljišta.
Društvenim pravnim licima koja imaju pravo korišćenja na građevinskom zemljištu i ranijim sopstvenicima neizgrađenog gradskog građevinskog zemljišta koji imaju preče pravo gradnje to zemljište se ustupa na korišćenje radi izgradnje neposrednom pogodbom.
Lica kojima se uređeno građevinsko zemljište ustupa na korišćenje po odredbi prethodnog stava, dužna su da učestvuju u troškovima pripremanja i komunalnog opremanja građevinske parcele, srazmerno ukupnim troškovima uređivanja većih kompleksa zemljišta u kojima se ta parcela nalazi, ako opštim uslovima o korišćenju građevinskog zemljišta nije drukčije određeno.
Za korišćenje građevinskog zemljišta koje je u određenom obimu i stepenu opremljeno komunalnim objektima i uređajima zajedničke komunalne potrošnje (putevi, odnosno ulice, zelene i druge javne površine, javna rasveta i drugi prateći objekti), neposredni korisnici plaćaju naknadu za korišćenje građevinskog zemljišta, ako je opšta obaveza plaćanja takve naknade uvedena propisima skupštine opštine (član 42. stav 1).
Pod neposrednim korisnikom građevinskog zemljišta u smislu prethodnog stava smatra se nosilac prava korišćenja i sopstvenik odnosno zakupac nepokretnosti i nosilac stanarskog prava.
Naknada za korišćenje građevinskog zemljišta se plaća prema jedinici površine zemljišta, odnosno prema površini izgrađenog korisnog prostora.
Propisima kojima se uvodi obaveza plaćanja naknade određuju se merila na osnovu kojih se u svakom pojedinom slučaju utvrđuje visina naknade, zavisno od pogodnosti koje određeno zemljište pruža korisniku, kao što su: obim i stepen izgrađenosti i uređenosti zemljišta, položaj zemljišta u naselju odnosno naseljenom mestu, racionalnost korišćenja i druge okolnosti od značaja za iskorišćavanje tog zemljišta.
Merilima na osnovu kojih se utvrđuje visina naknade za korišćenje građevinskog zemljišta, može se to zemljište kategorisati različito, prema pogodnostima koje ono pruža s obzirom na položaj u naseljenom mestu i određenu namenu korišćenja, tj. za stanovanje, za proizvodnju ili drugu poslovnu delatnost.
Propisima iz stava 2. ovog člana određuju se način i rokovi plaćanja naknade za korišćenje građevinskog zemljišta.
Naknada za korišćenje građevinskog zemljišta ne može se uvoditi ako se to zemljište koristi: za potrebe narodne odbrane, za zgrade stranih država koje služe za potrebe stranih diplomatskih i konzularnih predstavništava i za stanovanje njihovog osoblja, pod uslovom reciprociteta, za zgrade međunarodnih i međudržavnih organizacija koje služe za potrebe tih organizacija i za stanovanje njihovog osoblja, ako međunarodnim sporazumom nije drukčije određeno, za zgrade i prostorije koje služe verskim zajednicama za vršenje njihove verske delatnosti.
Propisima iz člana 42. stav 1. ovog zakona može se odrediti da se i u drugim slučajevima ne plaća naknada za korišćenje građevinskog zemljišta.
Osnovi i merila za određivanje visine naknade za ustupanje građevinskog zemljišta i naknade za korišćenje građevinskog zemljišta moraju biti razgraničeni i međusobno usklađeni.
Sredstva koja se ostvaruju naplaćivanjem naknade za ustupanje građevinskog zemljišta i naknade za korišćenje građevinskog zemljišta mogu se upotrebiti samo za uređivanje građevinskog zemljišta obuhvaćenog programom iz člana 48. stav 1. ovog zakona.
Novčanom kaznom do 100.000 dinara kazniće se za privredni prestup organizacija udruženog rada ili drugo pravno lice:
1) ako kao nosilac prava korišćenja na izgrađenom gradskom građevinskom zemljištu prenosi to pravo suprotno odredbi člana 17. stav 3. ovog zakona;
2) ako kao nosilac prava korišćenja na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu prenese to pravo ili iskorišćava takvo zemljište suprotno odredbi člana 19. ovog zakona.
Za radnje iz prethodnog stava kazniće se novčanom kaznom od 5.000 dinara i odgovorno lice u organizaciji udruženog rada ili drugom pravnom licu.
Novčanom kaznom do 30.000 dinara kazniće se za prekršaj organizacija udruženog rada ili drugo pravno lice:
1) ako kao nosilac prava korišćenja na izgrađenom građevinskom zemljištu u društvenoj svojini koje se nalazi u granicama određenog građevinskog područja prenosi to pravo suprotno odredbi člana 17. stav 3. u vezi sa članom 33. stav 1. ovog zakona,
2) ako kao nosilac prava korišćenja na neizgrađenom građevinskom zemljištu u društvenoj svojini koje se nalazi u granicama određenog građevinskog područja prenosi to pravo ili iskorišćava takvo zemljište suprotno odredbi člana 19. u vezi sa članom 33. stav 1. ovog zakona,
3) ako kao nosilac prava korišćenja na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu izdaje u zakup to zemljište suprotno odredbi člana 20. stav 3. ovog zakona, i
4) ako samovlasno zauzme gradsko građevinsko zemljište odnosno neovlašćeno promeni njegovu namenu (član 22. stav 1).
Za radnje iz prethodnog stava kazniće se novčanom kaznom do 3.000 dinara i odgovorno lice u organizaciji udruženog rada ili drugom pravnom licu.
Novčanom kaznom do 10.000 dinara kazniće se za prekršaj građanin:
1) za radnje iz člana 60. stav 1. tačka 1. i člana 61. stav 1. tač. 3. i 4. ovog zakona,
2) ako kao raniji sopstvenik neizgrađenog gradskog građevinskog zemljišta kome to zemljište nije uzeto iz poseda menja oblik i svojstvo zemljišne parcele suprotno odredbi člana 23. stav 1. ovog zakona.
3) ako kao raniji sopstvenik neizgrađenog gradskog građevinskog zemljišta prenese posed tog zemljišta odnosno preče pravo gradnje suprotno odredbama člana 25. ovog zakona,
4) ako po ostvarenju prečeg prava gradnje odnosno po dobijanju građevinskog zemljišta na korišćenje radi izgradnje otuđi nedovršenu ili dovršenu zgradu suprotno odredbama člana 29. stav 1. i člana 44. stav 2,
5) ako kao sopstvenik izgrađenog odnosno neizgrađenog građevinskog zemljišta unutar građevinskog područja postupi suprotno odredbama člana 34. ovog zakona, i
6) ako kao sopstvenik neizgrađenog građevinskog zemljišta unutar određenog građevinskog područja deobom odnosno prenosom prava svojine na tom zemljištu obrazuje građevinske parcele suprotno odredbi člana 36. ovog zakona.
Ako se odlukom skupštine opštine osnuje interesna zajednica tom odlukom odrediće se i rok za njeno konstituisanje.
Kada se osnuje interesna zajednica organizacije koje vrše poslove uređivanja i iskorišćavanja građevinskog zemljišta, dužne su da te poslove obavljaju, uz naknadu do konstituisanja interesne zajednice.
Propisi skupština opština doneseni na osnovu Zakona o uređivanju i davanju na korišćenje građevinskog zemljišta, kao i drugi propisi skupština opština koji se odnose na upravljanje, uređivanje i iskorišćavanje građevinskog zemljišta usaglasiće se sa odredbama ovog zakona u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Građevinsko zemljište u gradovima i naseljima gradskog karaktera koje je postalo društvena svojina pre stupanja na snagu ovog zakona smatra se gradskim građevinskim zemljištem u smislu odredaba ovog zakona.
Odredbe čl. 23. do 26. ovog zakona primenjuju se i na ranije sopstvenike građevinskog zemljišta koje je postalo društvena svojina do dana stupanja na snagu ovog zakona, ako pravo korišćenja i preče pravo gradnje na tom zemljištu nisu izgubili, odnosno ako preče pravo gradnje nisu ostvarili na osnovu propisa koji su se primenjivali pre stupanja na snagu ovog zakona.
Stupanjem na snagu ovog zakona prestaju da važe:
1) odredbe člana 1. stav 1. tačka 18. Zakona o primeni odredaba saveznih zakona u oblasti društveno-političkog sistema i drugim oblastima za koje je u čl. 16. i 17. Ustavnog zakona za sprovođenje ustavnih amandmana XX do XLI određeno da prestaju da važe najdocnije 31. decembra 1971. godine ("Službeni glasnik SRS" br. 51/71, 52/73 i 52/74);
2) Zakon o uređivanju i davanju na korišćenje građevinskog zemljišta ("Službeni glasnik SRS" br. 32/68 i 51/71);
3) odredbe člana 19. Zakona o prometu nepokretnosti ("Službeni glasnik SRS" broj 15/74).
Postupci započeti kod organa uprave, odnosno kod suda po propisima iz prethodnog stava nastaviće se i završiti po tim propisima.
Odredbe čl. 3. do 8. ovog zakona primenjuju se jedinstveno na celoj teritoriji Republike u smislu člana 300. stav 1. tačka 2. Ustava Socijalističke Republike Srbije.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".