PRAVILNIKO TEHNIČKIM NORMATIVIMA ZA CEVNE VODOVE ZA ACETILEN("Sl. list SFRJ", br. 6/92) |
Ovim pravilnikom propisuju se tehnički normativi za cevne vodove za acetilen (u daljem tekstu: cevni vodovi) kojima se acetilen razvodi od uređaja za snabdevanje do mesta korišćenja, završno sa priključnim mestom za acetilen.
Navedeni termini u smislu ovog pravilnika, imaju sledeća značenja:
1) magistralni cevni vod je cevni vod koji služi za razvod acetilena od mesta ili uređaja za snabdevanje acetilenom do razvodnog cevnog voda,
2) razvodni cevni vod (razvodna mreža) jeste cevni vod kojim se acetilen iz magistralnog cevnog voda razvodi do ogranka cevnog voda, odnosno do mesta korišćenja acetilena,
3) ogranak cevnog voda je cevni vod kojim se acetilen dovodi iz razvodnog cevnog voda do priključnog mesta. Ogranak cevnog voda je i cev kroz koju se odvodnjava ili ispušta kondenzat iz cevnog voda,
4) privremeni cevni vod je cevni vod koji se postavlja radi odgovarajućih radova,
5) savitljivi cevni vod je elastični cevni vod kojim se uspostavlja niz uzastopnih rastavljivih veza između priključaka na mestu oduzimanja acetilena, pri čemu je omogućena međusobna promena položaja priključaka za vreme postojanja veze ili neposredno pre nove veze,
6) cevni vodovi za izduvavanje služe za bezbedno ispuštanje u atmosferu acetilena (pri delovanju ventila sigurnosti ili pražnjenju cevnog voda). U cevne vodove za izduvavanje spadaju i cevni vodovi za odzračivanje cevnog voda,
7) priključno mesto za acetilen je mesto na kome se oduzima acetilen a sačinjavaju ga manometar, zaporni organ, sigurnosni uređaj protiv povratka plamena, priključak za potrošač i, po potrebi, regulacioni ventil,
8) najmanji radni pritisak je najmanji pritisak acetilena u cevnom vodu pri normalnom odvijanju tehnološkog procesa,
9) najveći radni pritisak je najveći pritisak acetilena u cevnom vodu pri normalnom odvijanju tehnološkog procesa,
10) ispitni hidraulički pritisak je pritisak na kome se cevni vod ispituje tečnošću,
11) ispitni pneumatski pritisak je pritisak na kome se cevni vod ispituje gasom pod pritiskom,
12) suv acetilen je gas čija je tačka rose ispod -30° C, pri pritisku od 1013 mbar,
13) pružni pojas je prostor između železničkog koloseka, kao i prostor pored krajnjih koloseka, na odstojanju od 8 m, a ako železnička pruga prolazi kroz naseljeno mesto - na odstojanju od 6 m od ose krajnjeg koloseka,
14) putni pojas je zemljišni pojas sa obe strane puta, izvan naselja širine najmanje 1 m, računajući od linije koju čine krajnje tačke poprečnih profila puta, kao i vazdušni prostor iznad kolovoza u visini od 7 m.
Cevne vodove čine uređaji koji su u direktnom kontaktu sa acetilenom, a to su cevi, manometri, ventili, kompenzatori, regulatori pritiska, filtri, zaustavljači plamena, odvajači kondenzata i slično.
Prema radnom pritisku cevni vodovi dele se na:
1) cevne vodove niskog pritiska - za radni pritisak do 0,2 bar,
2) cevne vodove srednjeg pritiska - za radni pritisak iznad 0,2 do 1,5 bar,
3) cevne vodove visokog pritiska - za radni pritisak iznad 1,5 do 25 bar.
Za cevne vodove koriste se samo cevi od materijala za koje postoji dokaz o kvalitetu.
Uslovi korišćenja pojedinih materijala za cevne vodove dati su u tabeli 1.
Tabela 1
MATERIJAL |
USLOVI KORIŠĆENJA |
1 |
2 |
Čelik ugljenični i legirani |
Koristi se prema čl. 8. i 9. ovog pravilnika |
Bakar i legure bakra u kojima je sadržaj Cu veći od 70% |
Ne koristi se |
Srebro |
Ne koristi se |
Legure srebra |
Pogodne za lemljenje. Sadržaj srebra ne sme da pređe 43%, sadržaj bakra do 21%, a razmak između delova koji se leme do 0,3 mm |
Aluminijum i njegove legure, legure cinka, magnezijum i njegove legure |
Ne koriste se za delove koji dolaze u dodir sa vlažnim acetilenom pomešanim sa krečom i amonijakom |
Cink |
Pogodan kao antikorozivna prevlaka |
Staklo |
Koristi se za kontrolna stakla, U-cevi, manometre i slične delove. Mora biti zaštićeno od spoljnih udara ili projektovano da izdrži probni pritisak ili sistem mora biti projektovan tako da lom ne izaziva opasnost |
Sivi liv i temperirani liv |
Koristi se samo kvaliteta min S1 20 prema jugoslovenskom standardu JUS C J2 020 samo za armaturu i to za cevne vodove niskog pritiska, a za cevne vodove srednjeg pritiska - ako je probni pritisak min 11 puta veći od radnog |
Pri postavljanju cevnih vodova ne smeju se izvoditi oštra skretanja struje acetilena. Ako se to mora izvesti za niski i srednji radni pritisak acetilena, mogu se koristiti gotovi fazonski komadi (kolena) koji imaju ravnomernu debljinu zida, a ako se u tu svrhu koristi sam cevni vod, radijus savijanja ne sme biti manji od 5 d pri čemu je d spoljašnji prečnik cevi.
Na cevnim vodovima za visoki radni pritisak koriste se samo radijusi savijanja veći od 5 d.
Cevni vodovi niskog i srednjeg radnog pritiska moraju imati unutrašnji prečnik veći od 20 mm.
U cevnim vodovima srednjeg radnog pritiska, radni pritisak ne sme biti veći od vrednosti datih u tabeli 2.
Tabela 2
Nazivni otvor cevi DN (mm) cevnog voda |
50 |
60 |
70 |
80 |
90 |
100 |
100 |
150 |
150 |
Najveći radni pritisak (bar) |
1,5 |
1,1 |
0,9 |
0,8 |
0,7 |
0,6 |
|
0,3 |
0,2 |
Cevni vodovi iz tabele 2 izrađuju se od čeličnih cevi utvrđenih jugoslovenskim standardom JUS C B5 221 kvaliteta najmanje Č 1212.
Za cevne vodove niskog radnog pritiska koriste se cevi prečnika većeg od 150 mm izrađene prema jugoslovenskim standardima JUS C B5 221 i JUS C B5 240 kvaliteta najmanje Č 1212, Č 0361 ili Č 0371.
Cevni vodovi visokog radnog pritiska mogu imati unutrašnji prečnik do 20 mm, a ako je dužina cevnog voda do 5 m, njegov prečnik iznosi do 25 mm.
Debljina zida cevi iznosi najmanje s = 0,16 d kod primene materijala Č 1212 prema jugoslovenskom standardu JUS C B5 221 gde je d unutrašnji prečnik cevi.
Kod zatvarača cevi (ventila, slavina ili slepih zatvarača) kraj cevi mora biti pojačan na dužini koja je najmanje 2,5 puta unutrašnji prečnik.
Pojačanjem iz stava 3. ovog člana mora se dobiti debljina zida cevi od min 0,35 d.
Izuzetno od stava 3. ovog člana, cevni vod se ne mora pojačavati ako je od materijala kvaliteta Č 1212 prema jugoslovenskom standardu JUS C B5 221 i čitavom svojom dužinom zadovoljava obrazac s = 0,3 d.
Za savitljive cevne vodove (creva) koriste se samo materijali koji sa acetilenom ne prave zapaljivu smešu.
Delovi cevnih vodova moraju imati čistu unutrašnju površinu bez rđe, peska i slično.
Sve zavarivačke radove na cevnim vodovima izvode samo zavarivači sa proverenom stručnom osposobljenošću.
Izvođenje i ispitivanje zavarenih spojeva čeličnih cevnih vodova vrši se prema jugoslovenskim standardima za klase kvaliteta i ispitivanje zavarenih spojeva.
Cevni vodovi moraju biti zaštićeni od atmosferskog pražnjenja i statičkog elektriciteta prema Pravilniku o tehničkim normativima za elektrotehničke instalacije.
Cevni vodovi se ne koriste za uzemljenje električnih instalacija.
III POSTAVLJANJE CEVNIH VODOVA
Cevni vodovi niskog i srednjeg radnog pritiska mogu se postavljati podzemno i nadzemno. Cevni vodovi visokog radnog pritiska postavljaju se samo nadzemno.
Cevni vodovi se ne postavljaju u vozna okna liftova, ventilacione i dimovodne kanale, prostorije za boravak ljudi (kancelarije, sanitarni čvor) i ispod građevinskih objekata i temelja mašina.
Pri izboru podzemne trase cevnih vodova mora se uzeti u obzir sastav zemljišta, uticaj podzemnih voda, raspored i smeštaj drugih instalacija (električni vodovi, vodovod, kanalizacija, zapaljivi gasovi i tečnosti i sl.), kao i svi drugi objekti i instalacije koji mogu uticati na siguran rad cevnih vodova.
Cevni vodovi moraju biti postavljeni tako da ne ometaju saobraćaj, da nisu izloženi zagrevanju, mehaničkom oštećenju ili dejstvu opasnih, nagrizajućih, lako zapaljivih i sličnih materijala.
Cevni vodovi, podzemni i nadzemni polažu se, po pravilu, pod padom od najmanje 2‰ u smeru strujanja acetilena. Na najvišim tačkama cevnih vodova postavljaju se navojni čepovi ili ventili za ispust vazduha pri ispitivanju pritiska cevnog voda tečnošću pod pritiskom.
Na najnižim tačkama cevnih vodova postavljaju se navojni čepovi ili ventili za ispust vode pri ispitivanju cevnog voda tečnošću (vodom) pod pritiskom.
Ako se cevnim vodovima razvodi vlažan acetilen, na najnižem mestu cevnog voda postavlja se sakupljač kondenzata.
Ako se cevnim vodovima razvodi suvi acetilen, ne postavljaju se odvajači kondenzata, ali se cevni vodovi polažu sa padom od najmanje 2‰.
Zavisno od načina vođenja cevnog voda sakupljač kondenzata može biti u šahtu, na otvorenom prostoru i u objektu.
Sakupljač kondenzata mora biti smešten na pristupačnom mestu tako da njegovo pražnjenje ne ugrožava bezbednost okoline.
Šaht za sakupljač kondenzata mora biti sa provetravanjem zaštićen od uticaja podzemnih voda i udaljen od izvora otvorenog plamena najmanje 6 m.
Kondenzat se može sakupljati i pomoću sifona. Sifon se postavlja tako da uređaj za ispuštanje bude dostupan. Sifon se zatrpava prvo peskom, a zatim zemljom, kao i cevni vod.
Kraj odvodne cevi obezbeđuje se ventilom i zaštitnim poklopcem.
Nadzemni cevni vodovi se postavljaju na otvorenom i u zatvorenom prostoru.
Nadzemni cevni vodovi se postavljaju na čeličnim konstrukcijama (stubovima, zidovima, cevnim mostovima) pomoću konzola, oslonaca, obujmica, zatega, užadi i slično.
Ako se nadzemni cevni vodovi vode iznad saobraćajnica ili električnih vodova, visina, odnosno udaljenost cevnog voda ne sme biti manja od:
1) 6 m iznad neelektrifikovane železničke pruge (mereno iznad gornje ivice šina),
2) 8 m od električnog voda sa pojačanom mehaničkom i električnom izolacijom. Udaljenost električnog voda meri se od cevnog voda ili njegove noseće metalne konstrukcije.
Ugao ukrštanja nadzemnog cevnog voda i električnog voda ne sme biti manji od 30°.
Na mestu ukrštanja električnog voda i nadzemnog cevnog voda, cevni vod mora biti uzemljen na odgovarajući način.
Ako se nadzemni cevni vodovi postavljaju paralelno sa električnim vodom, njegova udaljenost ne sme biti manja od visine stuba uvećane za 3 m, izuzev ako je izolacija električnog voda mehanički i električno pojačana,
3) 4,5 m iznad puta za motorna vozila,
4) 2,5 m iznad pešačkih staza.
Na ostalim mestima visina nadzemnih cevnih vodova iznad zemlje zavisi od uslova održavanja i bezbednog rada cevnog voda.
Na cevnom vodu iznad saobraćajnih puteva ne izvode se demontažni spojevi.
Nadzemni cevni vodovi u objektima ne smeju se polagati neposredno u beton i zid.
Rastojanje nadzemnog cevnog voda od zidova i konstrukcija mora biti toliko da omogući laku montažu, izolaciju, bojenje i održavanje, a najmanje 0,1 m od površine cevi (uključujući izolaciju ako se cevni vod izoluje).
Ako se nadzemni cevni vod vodi paralelno ili ukršta sa cevnim vodovima drugih gasova i tečnosti rastojanje između najbližih izvodnica cevi mora da iznosi najmanje 0,2 m, a od neizolovanih cevnih vodova vrele vode ili pare 0,4 m.
Pri postavljanju nadzemnog cevnog voda u vertikalnoj ravni u odnosu na cevne vodove drugih gasova, cevni vodovi za lakše gasove postavljaju se iznad a za teže gasove ispod cevnog voda za acetilen.
Nadzemni cevni vod ne sme biti ispod cevnog voda za agresivne gasove i tečnosti.
Minimalna rastojanja nadzemnih cevnih vodova od objekata data su u tabeli 3.
Tabela 3
Objekat |
Rastojanje nadzemnih cevnih vodova od objekata u m |
1 |
2 |
Objekti u kojima se prerađuju ili drže zapaljive tečnosti, zapaljivi gasovi ili eksplozivne materije |
3 |
Železničke pruge (od bliže šine) |
3 |
Stubovi duž pruge |
3 |
Putevi (ivica puta) |
1 |
Usis ventilacionih sistema, klima-uređaja i slično |
5 |
Izolovani električni vodovi |
0,3 |
Neizolovani električni vodovi |
1,25 |
Transformatorska stanica |
5 |
Podzemni cevni vodovi niskog i srednjeg pritiska postavljaju se u rovove ili kanale.
Ako se podzemni cevni vodovi polažu u rovove, zatrpavaju se peskom i zemljom.
Podzemni cevni vodovi se, po pravilu, polažu u kanale i zatrpavaju peskom.
Dubina ukopavanja cevnog voda merena do gornje ivice cevnog voda iznosi najmanje 800 mm.
Ako se na podzemni cevni vod postavlja armatura, ona se postavlja u šaht. Šaht podzemnog cevnog voda za postavljanje armature mora biti prirodno provetravan, obezbeđen od podzemnih voda i udaljen od izvora otvorenog plamena 6 m.
Cevi podzemnog cevnog voda ne smeju se spajati rastavljivim vezama.
Kod podzemnih cevnih vodova mora se položiti oznaka (od plastične folije ili slično) na 0,20 m iznad cevnog voda po celoj dužini trase.
Trasa podzemnog cevnog voda vidljivo se obeležava posebnim oznakama, sa natpisom "Podzemni vod za acetilen". Oznake se postavljaju vertikalno tako da budu u osi cevnog voda.
Na pravom delu podzemnog cevnog voda oznake iz stava 2. ovog člana postavljaju se na rastojanju najviše 100 m. Na mestima skretanja (na uglovima) trase podzemnog cevnog voda postavljaju se dve table - svaka u osi odgovarajućeg kraka ugla trase.
Podzemni cevni vod se može postaviti u pod zatvorenog prostora, ako se postavlja u nezatrpan kanal sa demontažnim poklopcem i obezbeđenom ventilacijom. Kanal ne sme da bude duži od cevnog voda koji se u njega postavlja.
Na prolazu podzemnog cevnog voda ispod vodenih tokova, kanala i saobraćajnica oznake za obeležavanje trase podzemnog cevnog voda postavljaju se sa obe strane vodenog toka, kanala ili saobraćajnice.
Oznaka na prolazu podzemnog cevnog voda ispod železničke pruge postavlja se najbliže 10 m od ose krajnjeg koloseka.
Oznaka na prolazu podzemnog cevnog voda ispod kanala postavlja se najbliže 10 m od ose nasipa kanala, a na prolazu podzemnog cevnog voda ispod puta, oznaka se ne postavlja u putnom pojasu.
Minimalna rastojanja podzemnih cevnih vodova od objekata navedena su u tabeli 4.
Tabela 4
Objekti |
Rastojanje podzemnog cevnog voda od objekta u m |
1 |
2 |
Od zidova zgrada sa podrumima, kanala, bunara i prolaznih i neprolaznih podzemnih prostora |
1,0 |
Od zidova zgrada bez podruma |
0,5 |
Od izolovanih električnih vodova |
0,3 |
Od železničkih koloseka (bliže šine) i tramvajskih šina |
3 |
Od vodovodnih, parovodnih i kanalizacionih cevovoda i cevovoda za odvodnjavanje |
0,2 |
Od cevnih vodova za agresivne fluide |
0,8 |
* Rastojanja data u tabeli 4 predstavljaju rastojanja između zamišljenih vertikalnih ravni (koje tangiraju spoljnu površinu navedenog objekta bliže šine) i najbliže površine cevnog voda. |
|
Ako se podzemni cevni vodovi ukrštaju sa drugim podzemnim instalacijama, najmanje rastojanje cevnog voda od drugih podzemnih instalacija (vodovodi, parovodi, izolovani električni kablovi i slično), mereno u svim pravcima, mora iznositi najmanje 0,5 m.
Kod podzemnih cevnih vodova najmanje rastojanje između najbližih izvodnica cevnih vodova iznosi:
1) od cevnih vodova zapaljivih i gorivih gasova i tečnosti - min. 0,25 m,
2) od cevnih vodova nezapaljivih gasova i tečnosti min. 0,1 m.
Pod zemni cevni vodovi se postavljaju u istoj horizontalnoj ravni. Podzemni cevni vodovi ne mogu se postavljati u isti rov sa cevnim vodovima agresivnih tečnosti i gasova.
Podzemni cevni vod postavlja se u prohodne kanale:
1) ako je visina kanala veća od 1,5 m,
2) ako se kanal trajno provetrava,
3) ako je cevni vod zaštićen od uticaja vode i drugih agresivnih materija,
4) ako je cevni vod postavljen tako da je lako pristupačan.
Iznad kanala podzemnog cevnog voda postavljaju se odgovarajući demontažni poklopci koji moraju biti zaptiveni.
Podzemni cevni vod može biti postavljen u prohodni kanal prema članu 30. ovog pravilnika sa cevnim vodovima drugih gasova i tečnosti (osim hlora, kiseonika i agresivnih gasova i tečnosti) pri čemu rastojanje između spoljnih površina cevnih vodova iznosi minimalno 0,1 m.
Pri postavljanju cevnog voda u prohodnom kanalu u vertikalnoj ravni u odnosu na cevne vodove drugih gasova, primenjuju se odredbe člana 22. ovog pravilnika.
Prohodni kanal u kome je cevni vod mora biti razdvojen od kanala sa hlorom, kiseonikom, agresivnim gasovima i tečnostima, elektrovodovima, parom, kao i sa cevnim vodovima čija temperatura prelazi 100° C.
U neprohodne kanale postavljaju se cevni vodovi ako je:
1) cevni vod spojen zavarivanjem,
2) cevni vod bez armature,
3) kanal izveden tako da nije povezan sa drugim kanalima,
4) kanal napunjen peskom po polaganju cevnog voda.
Ako cevni vod prolazi kroz zidove, tavanice i druge građevinske konstrukcije, on se postavlja u zaštitnu cev.
U zaštitnoj cevi ne smeju postojati demontažni spojevi i armatura. Prostor između cevnog voda i zaštitne cevi ispunjava se negorivim materijalom.
Dužina zaštitne cevi mora biti veća za po 30 mm sa obe strane od debljine prepreke kroz koju cev prolazi.
Prečnik zaštitne cevi mora biti veći od spoljnjeg prečnika cevnog voda, ali za najmanje 20 mm, i zavisi od prečnika, dužine i dozvoljenog ugiba osiguravanog dela cevnog voda.
Ako cevni vod prolazi ispod saobraćajnica bušenjem rova (puteva, železničke pruge, kanala, parovoda i sl.), upotrebljava se zaštitna cev odgovarajućeg prečnika i čvrstoće, zavisno od spoljnjeg prečnika, dužine i ugiba osiguravanog dela cevnog voda.
Ako cevni vod prolazi ispod saobraćajnica unutar fabričkog kruga, dužina zaštitne cevi mora biti veća za po 1 m od ivice kraja saobraćajnice.
Dužina zaštitne cevi ispod javnih puteva mora biti veća od širine kolovoza za po 1 m sa obe strane, računajući od spoljne ivice putnog pojasa, a ispod železničke pruge za po 5 m i sa jedne i sa druge strane, računajući od ose krajnjeg koloseka, odnosno za po 1 m računajući od nožice napisa.
Na jednom ili oba kraja zaštitne cevi ugrađuje se kontrolna cev radi odzračivanja, odnosno kontrolisanja eventualnog propuštanja acetilena u međuprostor zaštitne cevi i cevnog voda.
Ako je dužina zaštitne cevi veća od 10 m, postavljaju se kontrolne cevi na oba kraja.
Krajevi zaštitne cevi moraju biti zaptiveni.
Kontrolna cev iz stava 1. ovog člana postavlja se na visini od 2 m iznad površine tla, sa otvorom okrenutim nadole.
Kontrolne cevi moraju izlaziti izvan putnog pojasa na odstojanju najmanje 5 m od ivice krajnje kolovozne trake, odnosno izvan pružnog pojasa - na odstojanju najmanje 10 m od ose krajnjeg koloseka.
Ako se cevni vod postavlja ispod saobraćajnice (puta, železničke pruge i slično) prokopavanjem te saobraćajnice on se polaže bez zaštitne cevi sa dvostrukom antikorozivnom izolacijom koja se mora izvesti i na dužini od 10 m od spoljne ivice putnog pojasa, sa obe strane, a ispod elektrifikovanih železničkih pruga 50 m desno i levo od granice pružnog pojasa.
Cevni vod se postavlja u posteljicu od sitnog peska debljine najmanje 150 mm ispod i iznad cevi.
Debljina zida cevnog voda proračunava se na dejstvo spoljašnjih sila koje se mogu pojaviti.
Cevni vod postavlja se tako da se omogući dilatacija bez štetnih posledica.
Dilatacija cevi ne sme prouzrokovati kidanje ili oštećenja elemenata koji nose cevni vod, niti oštećenja građevinskih elemenata zgrade.
5. Prolaz ispod vodenih tokova
Cevni vod se ne postavlja na mesta gde dolazi do erozije obala ni na dna korita reka, u useke gde tok stvara bujice niti na druga mesta gde bi mogla biti ugrožena sigurnost cevnog voda.
Prolazi ispod vodenih tokova koji su širi od 20 m moraju imati sa obe strane zapornu armaturu.
U cevne vodove ugrađuju se zaustavljači plamena koji se određuju na osnovu kapaciteta, pritiska i uslova korišćenja cevnog voda. Zaustavljači plamena se, po pravilu postavljaju na svaki vod koji ulazi u drugi objekat, kod svake redukcije pritiska i kod svakog priključnog mesta.
Zaustavljač plamena može biti izveden kao mokri (vodeni osigurač) ili kao suvi (zaustavljač plamena) prema jugoslovenskom standardu JUS K M6 022.
Nadzemni cevni vodovi zaštićuju se antikorozivnim premazima.
Antikorozivna zaštita podzemnih cevnih vodova sastoji se iz pasivne zaštite (izolacija) i aktivne zaštite (katodna zaštita).
Pasivna zaštita (izolacija) podzemnog cevnog voda sastoji se od premaza i hidroizolacije.
Pasivna zaštita (izolacija) mora da ispunjava sledeće uslove:
1) da ne upija vodu i da onemogućava prolaz vlage do cevnog voda,
2) da je hemijski i fizički stabilna u toku eksploatacionog perioda cevnog voda,
3) da je termički stabilna u području radnih temperatura cevnog voda,
4) da pod uticajem katodne zaštite ne gubi svoja svojstva.
Aktivna zaštita (katodna) podzemnog cevnog voda koristi se kad postoji opasnost od elektrohemijske korozije cevnih vodova.
Nadzemni cevni vodovi i cevni vodovi koji se postavljaju u kanal bez nasipanja - moraju se spolja obeležiti premazom žute boje sa prstenovima bele boje.
Ako je cevni vod izolovan, obeležavanje iz stava 1. ovog člana vrši se preko izolacije.
Delovi cevnog voda (ventili, manometri, regulatori, filteri, merači protoka, zaustavljači plamena i dr.) moraju u pogledu materijala i konstrukcije odgovarati uslovima rada u acetilenu.
Delovi cevnog voda moraju biti čisti i obezbeđeni od mehaničkih oštećenja, pri čemu moraju biti omogućeni lak pristup i rukovanje.
Za zaptivanje spojeva na cevnim vodovima koriste se organski i neorganski materijali (teflon, aluminijum, zaptivke na bazi azbesta, guma, plastične mase i slično). Kučina se ne upotrebljava.
Ventili na cevnom vodu izvode se kao zaporni organi (ventili, slavina, leptirasti ventil i slično) ili kao nepovratni, sigurnosni, odzračni, drenažni i regulacioni ventili.
Ventili se ne ugrađuju pod zemlju, ali se mogu postavljati u šahtove.
Ako u razvodne cevne vodove moraju biti ugrađeni zaporni organi u blizini odvajanja razvodnog voda, oni se postavljaju na pristupačno mesto i vidno su označeni.
Na ulazu u objekte u kojima se koristi acetilen mora se na cevnom vodu ispred objekta postaviti zaporni organ.
Posle svake redukcije pritiska na cevnom vodu ugrađuje se ventil sigurnosti odgovarajućeg kapaciteta i pritiska otvaranja.
Ako je ventil sigurnosti postavljen u zgradama (objektima), on mora da ima izduvnu cev za odvod acetilena van radnog prostora na 1 m iznad krova ili bočno na zid sa minimalnom visinom 4,5 m od zemlje.
Izduvna cev ne sme imati uređaj za zatvaranje i mora biti što kraća i po mogućnosti prava, postavljena na oslonce ili zavešena da ne bi opterećivala ventil sigurnosti.
Ispust izduvne cevi mora biti takav da acetilen koji izlazi ne može doći u dodir sa zapaljivim i eksplozivnim materijalima.
Ventil sigurnosti se otvara i vrši rasterećenje kad se prekorači najveći dozvoljeni radni pritisak. Pri potpuno otvorenom ventilu sigurnosti prekoračenje najvećeg dozvoljenog radnog pritiska ne sme biti veće od 10%.
U cevnom vodu filteri se postavljaju ispred uređaja (regulacioni ventil, merač protoka i slično), pri čemu uložak za filtraciju mora biti od nerđajućeg čelika.
Za merenje i kontrolu pritiska acetilena u cevnim vodovima upotrebljavaju se samo manometri namenjeni za tu svrhu.
Maksimalni radni pritisak u cevnom vodu mora biti na skali manometra obeležen crvenom crtom. Na manometru mora stajati natpis: "ZA ACETILEN".
Za cevne vodove upotrebljavaju se manometri koji imaju najmanje klasu tačnosti prema tabeli 5.
Tabela 5
Najveći
radni natpritisak, |
|||
Klasa tačnosti |
do 0,2 |
Iznad 0,2 |
Iznad 1,5 |
Radnog manometra, u % |
2,5 |
2,5 |
1,6 |
Kontrolnog manometra, u % |
1,6 |
1,6 |
1 |
Gornja granica merenja pritiska na skali manometra ugrađenog na cevnom vodu mora biti, u bar, najmanje:
p = 1,3 xp radni + 2
Cevni vod podleže:
1) ispitivanju pri prvom puštanju u rad,
2) redovnom periodičnom ispitivanju,
3) vanrednom ispitivanju.
1. Ispitivanje pri prvom puštanju u rad
Pri prvom puštanju u rad cevni vod podleže:
1) ispitivanju pritiskom,
2) ispitivanju nepropusnosti,
3) ispitivanju funkcionalnosti.
Po izvršenom ispitivanju iz stava 1. ovog člana sastavlja se izveštaj o ispitivanju.
a) Ispitivanje pritiskom
Za ispitivanje cevnog voda pritiskom upotrebljava se tečnost ili gas pod pritiskom (po pravilu voda ili inertni gas), prema jugoslovenskim standardima JUS M E2 200 i JUS M E2 201, tač. 5.1, 5.2 i 5.3.
Ispitni pritisak pri ispitivanju tečnošću pod pritiskom dat je u tabeli 6.
Tabela 6
Radni pritisak acetilena |
Ispitni pritisak |
do 0,2 |
najmanje 2,5 |
iznad 0,2 do 1,5 |
najmanje 24 |
iznad 1,5 do 25 |
p radni X 11 + 10 |
Vreme ispitivanja pritiskom je 5 min, a potom se cevni vod rasterećuje do visine radnog pritiska i obavlja pregled. Za vreme ovog ispitivanja ne sme da dođe do opadanja pritiska, curenja ili znojenja cevnog voda.
Savitljivi cevni vodovi niskog i srednjeg radnog pritiska moraju biti otporni na acetilen i aceton i ispitani prema jugoslovenskom standardu JUS G C6 020.
Savitljivi cevni vodovi čiji je unutrašnji prečnik veći od 13 mm moraju ispuniti zahteve ispitivanja prema jugoslovenskom standardu JUS G C6 020.
Savitljivi cevni vodovi visokog radnog pritiska moraju biti otporni na acetilen i aceton, sa pritiskom rasprskavanja najmanje 600 bar za unutrašnji prečnik do 6 mm, a 900 bar za unutrašnji prečnik od 6 do 12 mm.
Ako se koriste savitljivi cevni vodovi unutrašnjeg prečnika preko 12 mm, mora se dokazati da vod može da izdrži razlaganje acetilena detonacijom.
Ispitivanje cevnog voda pritiskom vrši se:
1) posle vizuelnog pregleda kompletno montiranog cevnog voda,
2) kod cevnog voda položenog u rov pre njegovog zatrpavanja,
3) pre antikorozivne zaštite i toplotne izolacije cevnog voda.
Ako se za ispitivanje pritiskom cevnog voda koristi gas, da bi se sprečila eventualna pojava krtog loma, pri ispitivanju se:
1) mora izvršiti 100% kontrola sučeonih zavarenih spojeva, i to radiografski ili drugom odgovarajućom metodom bez razaranja,
2) mora proveriti da ekspanzija gasa iz izvora sa višim pritiskom ne ohladi materijal cevnog voda ispod temperature koja za najmanje 20 °C mora biti viša od temperature pojave krtog loma,
3) moraju preduzeti sve potrebne mere tehničke zaštite.
Ispitni pritisak cevnog voda pri ispitivanju gasom pod pritiskom (pneumatskih proba) iznosi 1,1 x max. radni pritisak, pri čemu ispitni pritisak mora biti veći od maksimalnog radnog pritiska za 1 bar.
Pri ispitivanju cevnog voda pritiskom moraju biti uklonjeni merni, sigurnosni, regulacioni i drugi uređaji koji nisu predviđeni da izdrže pritisak ispitivanja.
Ispusni vodovi, drenažni vodovi iza zapornog organa i vodovi iza ventila sigurnosti ne ispituju se pod pritiskom.
Za ispitivanje tečnošću pod pritiskom koristi se čista i nezamašćena voda.
Temperatura vode za ispitivanje ne sme biti viša od 50 °C niti niža od 5 °C. Ako je pri ispitivanjima temperatura okoline niža od +5 °C, vodi se dodaje odgovarajuće sredstvo protiv smrzavanja.
Pri određivanju ispitne temperature vode proverava se da li je temperatura pojave krtog loma niža od temperature vode kojom se vrši ispitivanje.
Povećanje pritiska u cevnom vodu meri se pomoću dva manometra, od kojih je jedan radni, a drugi kontrolni.
Kontrolni i radni manometar odgovaraju klasi tačnosti prema članu 51. ovog pravilnika.
Pri ispitivanju tečnošću pod pritiskom iz cevnog voda mora biti potpuno odstranjen vazduh. Za vreme punjenja sistema vodom, ventili za odzračivanje na najvišim tačkama cevnog voda moraju biti otvoreni.
Pri ispitivanju tečnošću pod pritiskom pritisak u cevnom vodu se postepeno povećava i kada se postigne 60% od ispitnog pritiska dalje povećanje pritiska se prekida i cevni vod se pregleda.
Po izvršenom pregledu iz stava 2. ovog člana pritisak se povećava sve do ispitnog pritiska na kome se održava za vreme do 5 min.
Posle ispitivanja vodom pod pritiskom cevni vod se produvava i suši suvim vazduhom ili inertnim gasom. Brzina gasa pri produvavanju mora da bude takva da se postigne odstranjivanje nečistoća (rđe, opiljaka, vlage i sl.) iz cevnog voda.
Za ispitivanje gasom pod pritiskom koristi se inertan gas.
Oprema koja se ne ispituje (ventil sigurnosti i sl.) mora biti skinuta ili blokirana pre ispitivanja iz stava 1. ovog člana.
Nije dozvoljeno pritezanje prirubničkih spojeva i izvođenje bilo kakvih radova dok je cevni vod pod pritiskom.
Pri ispitivanju cevnog voda gasom pod pritiskom pritisak se postepeno povećava.
Kad se postigne ispitni pritisak, on se na toj vrednosti zadržava do 30 min. Mesta curenja gasa otkrivaju se premazivanjem zavarenih spojeva prirubnica i drugih spojnih mesta odgovarajućim rastvorom sapunice, sprejom i sl.
Ako se pri ispitivanju pritiskom ustanove mesta curenja, ona se obeležavaju. Posle ispitivanja pritiskom pritisak se smanjuje sve do atmosferskog i tada se vrši popravka mesta sa greškama.
Posle otklanjanja grešaka ispitivanje pritiskom se ponavlja.
Posle ispitivanja pritiskom skidaju se blokade na cevnom vodu.
b) Ispitivanje nepropusnosti
Ispitivanje nepropusnosti cevnog voda vrši se gasom pod pritiskom.
Visina ispitnog pritiska na nepropusnost jednaka je visini maksimalnog radnog pritiska.
Radni pritisak acetilena |
Ispitni pritisak na
nepropusnost |
do 0,2 |
0,2 |
iznad 0,2 do 1,5 |
1,5 |
iznad 1,5 do 25 |
max radni pritisak |
Nepropusnost cevnog voda kontroliše se padom pritiska u cevnom vodu.
Pri ispitivanju nepropusnosti dozvoljene su promene pritiska u cevnom vodu prouzrokovane promenama temperature ispitnog medijuma u toku 24 h.
Mesto curenja gasa pri ispitivanju nepropusnosti određuje se na način propisan u članu 63. ovog pravilnika.
Ako se cevni vod posle ispitivanja nepropusnosti produvava acetilenom, odvod acetilena pri produvavanju mora se izvesti u atmosferu.
Izvod iz stava 1. ovog člana nalazi se najmanje 2,5 m iznad zemlje i na bezbednom rastojanju od otvorenog plamena i zapaljivog materijala.
v) Ispitivanje funkcionalnosti
Ispitivanju funkcionalnosti podvrgava se oprema cevnog voda tako da je ceo sistem u radnom stanju (na radnom pritisku i protoku) i pri tom se proverava ostvarivanje projektovanih parametara.
Funkcionalnost se ispituje acetilenom.
Pre upotrebe cevni vod se mora osušiti od zaostale vode, očistiti od mehaničke nečistoće i produvati inertnim gasom tako da se u unutrašnjosti cevovoda postigne manje od 3% kiseonika ili manje od 15% vazduha.
Posle izvršenog ispitivanja cevni vod se ispira acetilenom sve dok se ne dostigne sadržaj od 99,5% acetilena u cevnom vodu.
Do prvog puštanja u rad cevni vod mora biti zatvoren i održavan pod pritiskom inertnog gasa od 0,2 do 0,5 bar.
Na način utvrđen u stavu 1. ovog člana mora da bude osiguran i cevni vod koji je privremeno isključen iz pogona.
Ako se cevni vod ne osigura na način iz stava 1. ovog člana, mora se ispitivati kao cevni vod koji se prvi put pušta u rad.
Posle ispitivanja pri prvom puštanju u rad iz člana 53. ovog pravilnika i ako su rezultati ispitivanja zadovoljavajući, cevni vodovi se izoluju, boje i zatrpavaju u rov ili kanal.
2. Redovno periodično ispitivanje
Redovno periodično ispitivanje cevnog voda obuhvata:
1) ispitivanje pritiskom,
2) ispitivanje nepropusnosti,
3) ispitivanje funkcionalnosti,
4) ispitivanje ventila sigurnosti,
5) pregled.
Ispitivanje cevnog voda pritiskom i ispitivanje nepropusnosti na način propisan odredbama ovog pravilnika vrši se svake šeste godine, jedanput.
Ispitivanje funkcionalnosti cevnog voda na način propisan u članu 68. ovog pravilnika vrši se radnim medijumom svake godine, jedanput.
Ispitivanje ventila sigurnosti vrši se svake godine, jedanput i obuhvata:
1) vizuelni pregled,
2) proveru pritiska otvaranja.
Ispitivanje ventila sigurnosti može se vršiti na probnom stolu van cevnog voda, pri čemu se vrši ispitivanje i kontrola ventila, sa proverom pritiska otvaranja.
Provera pritiska otvaranja vrši se na pritisku prema jugoslovenskom standardu JUS M E0 060.
Pregled cevnog voda vrši se svakih šest meseci i pri tom se kontrolišu:
1) opšte stanje cevnog voda pod pritiskom,
2) opšte stanje prostora u kome se nalazi cevni vod,
3) spoljašnja korozija ili oštećenje nadzemnih cevnih vodova,
4) curenje gasa na prirubničkim spojevima, ventilima,
5) stanje sigurnosne opreme i priključnog mesta,
6) stanice i uređaji za katodnu zaštitu,
7) stanje trase kod podzemnog cevnog voda (erozija, zemljišta, kopanje zemljišta i drugi radovi u blizini trase i sl.),
8) knjiga cevnog voda.
Vanredno ispitivanje cevnog voda vrši se, po potrebi, van roka određenog za redovno periodično ispitivanje.
Vanredno ispitivanje cevnog voda vrši se na način i po postupku propisanim odredbama ovog pravilnika za redovno periodično ispitivanje u sledećim slučajevima:
1) ako je cevni vod bio van pogona neprekidno više od jedne godine,
2) ako postoji sumnja da je cevni vod oštećen u toj meri da postoji opasnost za ljude i imovinu,
3) ako usled bilo koje neispravnosti na cevnom vodu dođe u pitanje njegova funkcionalnost i sigurnost u radu.
Cevni vod mora biti snabdeven knjigom cevnog voda, u koju se unose svi rezultati ispitivanja, pregleda i zapažanja.
VI PRIKLJUČNO MESTO ZA ACETILEN
Ogranak cevnog voda za odvođenje acetilena iz razvodnog cevnog voda do priključnog mesta za acetilen izvodi se, po pravilu, sa gornje strane cevnog voda.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, ako je to zbog raspoloživog prostora ili drugih uslova pogodnije, ogranak cevnog voda može se izvesti i sa donje strane cevnog voda, pri čemu se mora voditi računa o odvodnjavanju.
Priključno mesto za acetilen ima jedan ili više priključaka za potrošače.
Priključno mesto za acetilen može biti:
a) stalno
- nadzemno,
- podzemno,
b) pokretno.
Oprema nadzemnog priključnog mesta za acetilen postavlja se na zid, stub ili posebnu konstrukciju na način kojim se obezbeđuje provetravanje, stabilnost, sigurnost i pristupačnost bez obzira na to da li je instalacija u radu ili ne.
Mesto postavljanja nadzemnog priključnog mesta za acetilen bira se zavisno od mesta i položaja potrošača, tehnoloških zahteva i drugih činilaca koji mogu uticati na izbor mesta.
Oprema pokretnog priključnog mesta za acetilen postavlja se na konstrukciju posebno određena za tu namenu.
Podzemno priključno mesto za acetilen postavlja se u šaht sa poklopcem.
Šaht iz stava 1. ovog člana mora biti izveden tako da se onemogući prodor spoljnih i podzemnih voda i da ima neprekidnu prirodnu ventilaciju.
Krajevi cevnog voda koji se ne koriste zatvaraju se kapama, čepovima sa navojem ili slepim prirubnicama.
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaju da važe odredbe čl. 31. do 42. i čl. 51. do 54. Pravilnika o zaštiti na radu i o tehničkim merama za razvijače acetilena i acetilenske stanice ("Službeni list SFRJ", br. 6/67 i 27/69).
Ovaj pravilnik stupa na snagu po isteku tri meseca od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".