NAREDBA
O OBAVEZNOM ATESTIRANJU VIJAKA, NAVRTKI I PODLOŠKI ZA SPOJEVE NOSEĆIH ČELIČNIH KONSTRUKCIJA

("Sl. list SFRJ", br. 61/85)

1. Obaveznom atestiranju podleže:

a) vijci:

1) sa šestostranom širokom glavom, za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade B (jugoslovenski standard JUS M.B1.066);

2) sa šestostranom širokom glavom, za tačno naleganje za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade B (jugoslovenski standard JUS M.B1.067);

3) sa šestostranom glavom, za čelične konstrukcije (jugoslovenski standard JUS M.B1.068);

b) navrtke:

1) šestostrane, široke, za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade B (jugoslovenski standard JUS M.B1.629);

2) šestostrane, srednje klase izrade (jugoslovenski standard JUS M.B1.601);

v) podloške:

1) sa zakošenjem za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade A (jugoslovenski standard JUS M.B2.030);

2) kose, za I-nosače nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade C (jugoslovenski standard JUS M.B2.063);

3) kose za U-nosače nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade C (jugoslovenski standard JUS M.B2.064);

4) za vijke za čelične konstrukcije (jugoslovenski standard JUS M.B2.015).

2. Postupak atestiranja vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe sprovodi se, za svaku seriju proizvoda, na taj način što se atestira tip vijaka, navrtki i podloški na uzorcima koji se uzimaju iz proizvodnje, uz kontrolu saobraznosti proizvoda atestiranom tipu koja se vrši na uzorcima uzetim kod proizvođača ili neke druge organizacije - korisnika (kupca) proizvoda iz tačke 1. ove naredbe.

Pod tipom vijaka, navrtki i podloški, u smislu ove naredbe, podrazumevaju se vijci, navrtke i podloške istog nazivnog prečnika.

Pod serijom proizvoda, u smislu ove naredbe, podrazumevaju se vijci, navrtke i podloške iz tačke 1. ove naredbe koji su izrađeni od istog prvo korišćenog materijala (polazni materijal) i po istom tehnološkom postupku.

3. Ispitivanju za obavezno atestiranje podleže sledeće karakteristike kvaliteta vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe:

a) vijci:

1) oblik i dimenzije;

2) mehaničke osobine:

- tvrdoća;

- granica razvlačenja;

- zatezna čvrstoća;

- izduženje;

- kontrakcija;

- zarezna žilavost (ako su u pitanju vijci izrađeni prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.068, zarezna žilavost se ispituje samo za klase čvrstoće 5.6, 8.8, 9.8, 10.9 i 12.9);

- otpornost glave vijka prema savijanju (ispituju se samo vijci izrađeni prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.068 klase čvrstoće 4.6, 4.8, 5.8 i 6.8);

3) hemijski sastav materijala (ispituje se materijal vijaka izrađenih prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.066 i JUS M.B1.067 i materijal vijaka klase čvrstoće 8.8, 9.8, 10.9 i 12.9 izrađeni prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.068);

4) dubina razugljeničenja u navojima vijka (ako su u pitanju vijci izrađeni prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.068, dubina razugljeničenja u navojima vijka ispituje se samo za klase čvrstoće 8.8, 9.8, 10.9 i 12.9);

5) stanje površine stabla vijka u području navoja (ako su u pitanju vijci izrađeni prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.068, stanje površine stabla vijka u području navoja ispituje se samo za klase čvrstoće 8.8, 9.8, 10.9 i 12.9);

b) navrtke:

1) oblik i dimenzije;

2) mehaničke osobine:

- tvrdoća;

- čvrstoća navoja;

- poprečna žilavost;

3) hemijski sastav materijala (ispituju se samo navrtke izrađene prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.629);

v) podloške:

1) oblik i dimenzije;

2) mehaničke osobine: tvrdoća;

3) hemijski sastav materijala (ispituju se samo podloške izrađene prema jugoslovenskom standardu JUS M.B2.030, jugoslovenskom standardu JUS M.B2.063 i jugoslovenskom standardu JUS M.B2.064);

g) komplet vijak + navrtka + dve podloške (vijak izrađen prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.066 ili jugoslovenskom standardu JUS M.B1.067, navrtka izrađena prema jugoslovenskom standardu JUS M.B1.629, podloške izrađene prema jugoslovenskom standardu JUS M.B2.030, jugoslovenskom standardu JUS M.B2.063 ili jugoslovenskom standardu JUS M.B2.064):

1) vrednost koeficijenta "k" i momenta uvrtanja Mu za ostvarivanje propisane sile pritezanja Fp.

4. Vrednost karakteristika kvaliteta vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe, koje podleže ispitivanju za obavezno atestiranje, utvrđene su:

a) za oblik i dimenzije:

1) jugoslovenskim standardom JUS M.A1.120 - Tolerancije dužinskih mera. Brojčane vrednosti osnovnih tolerancija po ISO - sistemu za nazivne mere do 500 mm;

2) jugoslovenskim standardom JUS M.A1.152 - Tolerancije dužinskih mera. Nazivna odstupanja za osovine u tolerancijskom polju h za nazivne mere do 500 mm;

3) jugoslovenskim standardom JUS M.A1.153 - Tolerancije dužinskih mera. Nazivna odstupanja za osovine u tolerancijskim poljima j, js za nazivne mere do 500 mm;

4) jugoslovenskim standardom JUS M.A1.410 - Tolerancije u mašinogradnji. Tolerancije slobodnih mera. Dozvoljena odstupanja mera ostvarenih skidanjem strugotine;

5) jugoslovenskim standardom JUS M.B0.010 - Metrički navoj s trouglastim ISO - profilom. Osnovni profil i nazivne mere profila;

6) jugoslovenskim standardom JUS M.B0.012 - Metrički navoj s trouglastim ISO - profilom. Navoj s krupnim korakom. Nazivne mere;

7) jugoslovenskim standardom JUS M.B0.045 - Metrički navoj s trouglastim ISO - profilom. Navoj za vijke i navrtke. Granične mere;

8) jugoslovenskim standardom JUS M.B0.221 - Tolerancija metričkog navoja s trouglastim ISO - profilom. Osnov sistema tolerancija;

9) jugoslovenskim standardom JUS M.B0.240 - Tolerancije navoja s trouglastim ISO - profilom. Granične vrednosti odstupanja za spoljne navoje sa obezbeđenim zazorom;

10) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.005 - Metrički spoljni navoj sa trouglastim ISO - profilom. Izlazi i žljebovi;

11) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.006 - Metrički unutarnji navoj sa trouglastim ISO - profilom. Izlazi i žljebovi;

12) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.012 - Završeci vijaka sa metričkim navojem, sa trouglastim ISO - profilom;

13) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.029 - Vijci i navrtke. Tolerancije mera, oblika i položaja;

14) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.066 - Vijci sa šestostranom širokom glavom, za tačno naleganje za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade B;

15) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.067 - Vijci sa šestostranom širokom glavom, za tačno naleganje za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade B;

16) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.068 - Vijci sa šestostranom glavom za čelične konstrukcije;

17) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.601 - Šestostrane navrtke srednje klase izrade;

18) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.629 - Šestostrane široke navrtke za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade B;

19) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.015 - Podloške za vijke za čelične konstrukcije;

20) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.030 - Podloške sa zakošenjem za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade A;

21) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.063 - Kose podloške za I-nosače nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade C;

22) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.064 - Kose podloške za U-nosače nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade C;

b) za mehaničke osobine;

1) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.023 - Vijci sa utvrđenim osobinama. Tehnički uslovi;

2) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.028 - Navrtke sa propisanim osobinama. Tehnički usovi za izradu i isporuku;

3) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.030 - Podloške sa zakošenjem za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade A;

4) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.063 - Kose podloške za I-nosače nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade C;

5) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.064 - Kose podloške za U-nosače nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade C;

v) za hemijski sastav materijala:

1) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.023 - Vijci sa utvrđenim osobinama. Tehnički uslovi;

2) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.028 - Navrtke sa propisanim osobinama. Tehnički uslovi za izradu i isporuku;

3) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.030 - Podloške sa zakošenjem za spojeve nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade A;

4) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.063 - Kose podloške za I-nosače nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade C;

5) jugoslovenskim standardom JUS M.B2.064 - Kose podloške za U-nosače nosećih čeličnih konstrukcija, klase izrade C;

g) za dubinu razugljeničenja u navojima vijka:

1) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.023 - Vijci sa utvrđenim osobinama. Tehnički uslovi;

d) za stanje površine stabla vijka u području navoja:

1) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.023 - Vijci sa utvrđenim osobinama. Tehnički uslovi;

đ) za poprečnu žilavost navrtki: nisu dopuštene prskotine;

e) za vrednost koeficijenta "k" i momenta uvrtanja Mu za ostvarivanje propisane sile pritezanja Fp.

Relativna standardna devijacija koeficijenta "k" mora biti manja od 12% u odnosu na prosečnu vrednost ksr; relativna standardna devijacija postignutih sila pritezanja kod uvrtanja navrtke sa srednjim momentom uvrtanja Mu mora biti manja od 12% u odnosu na silu pritezanja utvrđenu u jugoslovenskom standardu JUS U.E7.140 - Spojevi sa vijcima visoke klase čvrstoće kod nosećih čeličnih konstrukcija. Tehnički uslovi.

5. Karakteristike kvaliteta vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe ispituju se na način utvrđen:

a) za oblik i dimenzije:

1) jugoslovenskim standardom JUS M.A1.240 - Tolerancije i naleganja. Definicije i primeri merenja;

b) za mehaničke osobine:

1) jugoslovenskim standardom JUS C.A4.001 - Mehanička ispitivanja metala. Statička ispitivanja. Zatezanje i pritiskivanje. Definicije;

2) jugoslovenskim standardom JUS C.A4.002 - Mehanička ispitivanja metala. Ispitivanje zatezanjem;

3) jugoslovenskim standardom JUS C.A4.003 - Ispitivanje tvrdoće čelika po Brinelu;

4) jugoslovenskim standardom JUS C.A4.004 - Mehanička ispitivanja metala. Ispitivanje žilavosti po Šarpiju;

5) jugoslovenskim standardom JUS C.A4.030 - Ispitivanje tvrdoće čelika po Vikersu;

6) jugoslovenskim standardom JUS C.A4.031 - Ispitivanje tvrdoće metala po Rokvelu A, B, C, F, G, N i T;

7) jugoslovenskim standardom JUS C.A4.032 - Ispitivanje tvrdoće po Brinelu (HB). Izračunate vrednosti;

8) jugoslovenskim standardom JUS C.A4.033 - Ispitivanje tvrdoće po Vikersu (HV). Izračunate vrednosti;

9) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.023 - Vijci sa utvrđenim osobinama. Tehnički uslovi;

10) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.028 - Navrtke sa propisanim osobinama. Tehnički uslovi za izradu i isporuku;

v) za hemijski sastav materijala:

1) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.040 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Opšte odredbe;

2) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.041 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Uzimanje i priprema uzoraka;

3) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.050 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Gasno volumetrijsko određivanje ukupnog ugljenika;

4) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.051 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Gasno volumetrijsko određivanje grafitnog ugljenika;

5) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.052 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Gravimetrijsko određivanje silicijuma;

6) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.053 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Gravimetrijsko određivanje silicijuma u čelicima sa sadržajem volframa;

7) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.054 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Volumetrijsko određivanje mangana po Volhardt-u, odnosno Volhardt-Wolff-u;

8) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.055 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Fotometrijsko određivanje mangana;

9) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.056 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Fotometrijsko određivanje fosfora;

10) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.057 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Fotometrijsko određivanje fosfora u visokolegiranim čelicima;

11) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.058 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Volumetrijsko određivanje fosfora;

12) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.059 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Volumetrijsko određivanje sumpora;

13) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.061 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Potenciometrijsko određivanje hroma i vanadijuma;

14) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.062 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Fotometrijsko određivanje hroma;

15) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.063 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Fotometrijsko određivanje nikla;

16) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.064 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Volumetrijsko određivanje nikla;

17) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.068 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Potenciometrijsko određivanje vanadijuma;

18) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.069 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Fotometrijsko određivanje molibdena;

19) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.070 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Gravimetrijsko određivanje molibdena;

20) jugoslovenskim standardom JUS C.A1.072 - Metode ispitivanja hemijskog sastava gvožđa i čelika. Fotometrijsko određivanje vanadijuma;

g) za dubinu razugljeničenja u navojima vijka:

1) jugoslovenskim standardom JUS M.B1.023 - Vijci sa utvrđenim osobinama. Tehnički uslovi;

d) za stanje površine stabla vijka u području navoja: postupkom penetracije ili pomoću magnetnog praha, i to:

- za stanje površine stabla vijka u području navoja postupkom penetracije na način utvrđen:

1) jugoslovenskim standardom JUS C.A7.080 - Ispitivanje bez razaranja. Ispitivanje penetrantima. Opšti principi;

2) jugoslovenskim standardom JUS C.A7.081 - Ispitivanje bez razaranja. Ispitivanje penetrantima. Sredstva kontrole;

3) jugoslovenskim standardom JUS C.A7.082 - Ispitivanje bez razaranja. Metoda za indirektno određivanje intenziteta zračenja crne svetlosti;

4) jugoslovenskim standardom JUS C.A7.083 - Ispitivanje bez razaranja. Ispitivanje zavarenih spojeva tečnim penetrantima. Posebna uputstva;

- za stanje površine stabla vijka u području navoja pomoću magnetnog praha na sledeći način:

1) priprema vijaka za ispitivanje:

Površina vijaka mora da bude čista i suva. Dozvoljen je tanak, dobro osušen sloj uljane boje koji služi kao kontrast crnom ili obojenom magnetnom prahu. Ako je površina mnogo hrapava, kao posledica izrade navoja, površina navoja mora se očistiti finim sredstvima za poliranje;

2) magnetizacija vijaka:

Za vreme ispitivanja vijci se magnetizuju uzdužno u električnom kalemu ili stavljanjem u dodir sa krajevima magnetnog jarma. Za magnetizaciju se može koristiti jednosmerna ili naizmenična struja.

Jačina magnetnog polja mora da bude dovoljna za indikaciju traženih grešaka. Dovoljna jačina magnetnog polja postiže se na taj način što se prvo ustanovi maksimalna dozvoljena jačina polja, tj. ona jačina polja pri kojoj dolazi do znatnog sakupljanja magnetnog praha na rubovima navoja, a zatim se ona umanji za 25%.

Ako se magnetizacija vrši u kalemu, za vijke čiji je odnos L/D≥4 treba koristiti

35000

 •

(A x n),

2+L/D

gde je:

L - dužina vijka, u mm;

D - nazivni prečnik vijka, u mm;

A x n - proizvod jačine električne struje, u amperima i broja navoja kalema.

Za L/D<4 treba, posebnim indikatorima sa ugrađenim diskontinuitetom feromagnetnog materijala, postići dovoljnu jačinu magnetnog polja. Na isti način postiže se dovoljna jačina magnetnog polja koje se indukuje magnetnim jarmom;

3) nanošenje magnetnog praha:

Magnetni prah se može nanositi po suvom ili mokrom postupku. Magnetni prah mora biti odgovarajućeg kvaliteta, npr. sa fluoroscentnim pigmentom, koji se ispituje u izvoru crne svetlosti, prema jugoslovenskom standardu JUS C.A7.082;

4) ocena rezultata ispitivanja:

Linijske indikacije, kod kojih se magnetni prah sakuplja u oštro oblikovanom ravnom ili cikcakastom vidu, interpretiraju se kao planarne greške: pukotine ili lamelarnosti. Takve greške nisu dozvoljene;

đ) za poprečnu žilavost navrtke:

Poprečna žilavost navrtke ispituje se na posebnom konusu (slika 1). Konus se potiskuje kroz navrtku, sa koje se pre ispitivanja skida navoj na otvor nazivnog prečnika

 

(

+0,1

).

-0

Brzina potiskivanja konusa kroz navrtku iznosi oko 2 mm/s.

Pre potiskivanja kroz navrtku konus se dobro podmaže molibden-sulfidnom mašću (MoS2);

Slika 1.

e) za vrednost koeficijenta "k" i momenta uvrtanja Mu za ostvarivanje propisane sile pritezanja Fp:

Postupkom za određivanje vrednosti koeficijenta "k" i momenta uvrtanja Mu za ostvarivanje propisane sile pritezanja Fp utvrđuju se način i uslovi ispitivanja odnosa između momenta uvrtanja i postignute sile pritezanja za ispitnu grupu vijaka, kao i za statističku prognozu disperzije pojedinačno postignutih sila pritezanja od propisane vrednosti, kako bi svi vijci ispitne grupe bili pritegnuti momentom uvrtanja Mu.

Ispitnu grupu čine kompleti vijaka, navrtki i podloški (komplet: vijak + navrtka + 2 podloške) istog tipa (isti nazivni prečnici) i iste proizvodne serije (isti polazni materijal i isti tehnološki postupak izrade). Broj uzoraka u ispitnoj grupi utvrđen je u jugoslovenskom standardu JUS M.B1.030 - Vijci, navrtke i slični elementi za spajanje. Statistička kontrola kvaliteta - tabela 2 (ispitivanje bez razaranja), i ne može biti manji od 10.

1) Ispitivanje:

Vijak se ugradi u paket čija debljina zavisi od dužine vijka (slika 2). Kod uvrtanja navrtke glava vijka i podloška ispod navrtke moraju se učvrstiti tako da se spreči svako okretanje. Uređajem za ostvarivanje momenta navrtka se okreće brzinom do 0,25 s-1.

Za vreme uvrtanja navrtke meri se primenjeni momenat i postignuta sila pritezanja. Rezultat ispitivanja je dijagram M-F ili dijagrami M-t i F-t, ili tabela vrednosti M i F u određenim vremenskim intervalima.

2) Obrada rezultata ispitivanja:

Iz dijagrama M-F, M-t i F-t ili iz tabele vrednosti M i F za ispitnu grupu vijaka istog tipa dobijaju se momenti uvrtanja Mu,i, pri kojima se u pojedinim vijcima postiže propisana sila pritezanja Fp, koja je utvrđena u jugoslovenskom standardu JUS U.E7.140 (Spojevi sa visokovrednim vijcima kod nosećih čeličnih konstrukcija. Tehnički uslovi).

Vrednosti koeficijenta "k" i momenta uvrtanja Mu određuju se pomoću sledećih obrazaca:

ki=

Mu,i

;

d • Fp

 

 

n

Mu,i

;

 

ksr =

Σ

d • Fp

i = 1

;
 

n

  

 

 

n

1

   ;

Σ

Mu,i

  

Mu =

i = 1

 

n

 (

1

)2
 

Σ

Mu,i
 

i = 1

 

gde su:

ksr

koeficijent trenja (trenje u navojima i na dodirnoj površini navrtka - podloška) - prosečna vrednost;

ki

koeficijent trenja - pojedinačna vrednost;

Fp

propisana sila pritezanja u kN;

Mu,i

moment uvrtanja, pri kome se u pojedinim vijcima postiže propisana sila pritezanja Fp u Nm;

Mu

srednji moment uvrtanja, u Nm;

d

nazivni prečnik vijka, u mm;

n

broj vijaka u ispitnoj grupi.

Iz dijagrama M-F, M-t, i F-t ili iz tabele vrednosti M i F dobijaju se sile Fp, i, koje se postižu u pojedinim vijcima uvrtanjem navrtke sa Mu. Na osnovu vrednosti Fp, i, određuje se standardna devijacija SF i ekstremne sile pritezanja, koje se na osnovu rezultata ispitivanja i njihove statističke analize mogu očekivati u vijcima, prema sledećim obrascima:

  √

n

    

SF=

Σ

    

i = 1

(Fp - Fp, i)2

;
   

n - 1

 

SF

•100≤12%;

  

Fp

 

Fp, min = F - SF;

Fp, max = Fp + SF;

gde su:

Fp, i

sila u pojedinačnom vijku pri uvrtanju navrtka sa Mu u kN;

SF

standardna devijacija sile pritezanja, u kN;

SF

•100

relativna standardna devijacija sile pritezanja, u %;

Fp

Fp, min

najmanja očekivana sila pritezanja, u kN;

Fp, max

najveća očekivana sila pritezanja, u kN.

Standardna devijacija koeficijenta "k" utvrđuje se na sledeći način:

 
√

n

    


Sk=

Σ

    

i = 1

(ksr - ki)2

 
   

n - 1

 

Sk

•100≤12%;

ksr

gde su:

sk

standardna devijacija koeficijenta "k";

sk

•100

relativna standardna devijacija koeficijenta "k".

ksr

Slika 2.

6. Uzroke za ispitivanje radi obaveznog atestiranja vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe uzima organizacija ovlašćena za atestiranje.

Veličina uzorka za ispitivanje u odnosu na veličinu proizvodne serije utvrđena je u jugoslovenskom standardu JUS M.B1.030 - Vijci, navrtke i slični elementi za spajanje. Statistička kontrola kvaliteta.

O uzimanju uzoraka sastavlja se zapisnik, koji sadrži firmu, odnosno naziv proizvođača, naziv proizvoda, broj uzoraka, oznake na uzorcima i mesto i datum uzimanja uzoraka. Zapisnik potpisuju predstavnici proizvođača i organizacije ovlašćene za atestiranje.

Organizacija ovlašćena za atestiranje dužna je da posle obavljenog ispitivanja vrati uzorke proizvođaču, ako to zahteva proizvođač.

7. Izveštaj o ispitivanju za obavezno atestiranje vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe sadrži podatke o vrednostima karakteristika kvaliteta utvrđenim u tački 4. ove naredbe.

8. Za vijke, navrtke i podloške iz tačke 1. ove naredbe, za koje se ispitivanjem utvrdi da ispunjavaju propisane uslove, organizacija ovlašćena za atestiranje izdaje atest, uz koji prilaže izveštaj o ispitivanju.

Atest i izveštaj o ispitivanju izdaju se u tri primerka, od kojih se jedan dostavlja podnosiocu zahteva za atestiranje, drugi - Saveznom zavodu za standardizaciju, a treći zadržava organizacija ovlašćena za atestiranje.

Rok važenja atesta za vijke, navrtke i podloške iz tačke 1. ove naredbe je pet godina ako se kontrolom saobraznosti utvrdi da su proizvodi saobrazni atestiranom tipu.

9. Vijke, navrtke i podloške iz tačke 1. ove naredbe, za koje je izdat atest, proizvođač označava atestnim znakom.

Označavanje se vrši na pakovanju vijaka, navrtki i podloški na način utvrđen Naredbom o izgledu i upotrebi atestnog znaka ("Službeni list SFRJ", br. 4/79 i 31/81).

Ispod atestnog znaka upisuju se dve slovne i dve brojčane oznake. Slovne oznake se odnose na grupu i podgrupu jugoslovenskih standarda kojima pripadaju vijci, navrtke i podloške (MB), a brojčane oznake predstavljaju šifru organizacije ovlašćene za atestiranje.

10. Kontrola saobraznosti vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe sprovodi se na taj način što se ispituje vrednost koeficijenta "k" i momenta uvrtanja Mu za ostvarivanje propisane sile prednaprezanja Fp, ako je od dana atestiranja ili dana prethodne kontrole saobraznosti proizvoda do dana njihove upotrebe proteklo više od šest meseci.

Vrednosti koeficijenta "k" iz stava 1. ove tačke, metode ispitivanja i postupak uzimanja uzoraka utvrđeni su u tač. 4. do 6. ove naredbe.

Vijci, navrtke i podloške iz tačke 1. ove naredbe saobrazni su atestiranom tipu proizvoda, ako rezultati ispitivanja odgovaraju vrednostima navedenim u tački 4. ove naredbe.

11. Za atestiranje vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe može se ovlastiti organizacija udruženog rada koja u pogledu opremljenosti i stručnih kvalifikacija kadrova ispunjava sledeće uslove:

a) da raspolaže sledećom opremom, i to:

1) merilima za ispitivanje oblika i dimenzija:

- pomoćnim merilom, sa tačnošću merenja 0,1 mm;

- mikrometrom, sa tačnošću merenja 0,01 mm;

- mikrometrom sa iglama, sa tačnošću merenja 0,01 mm;

- navojnim prstenom;

- navojnim čepom;

- mikroskopom sa mikrometrom;

2) uređajima za ispitivanje mehaničkih osobina:

- mašinom za ispitivanje metala zatezanjem;

- aparatom za ispitivanje tvrdoće po Brinelu;

- aparatom za ispitivanje tvrdoće po Vikersu;

- aparatom za ispitivanje tvrdoće po Rokvelu;

- aparatom za ispitivanje udarom (mašina sa klatnom);

- mašinom za ispitivanje metala zatezanjem i pritiskivanjem sa dodatnom opremom za ispitivanje poprečne žilavosti i čvrstoće navoja;

3) opremom za ispitivanje hemijskog sastava materijala;

4) mikroskopom za utvrđivanje dubine razugljeničenja u navojima vijaka;

5) opremom za ispitivanje stanja površine stabla vijka u području navoja;

6) uređajem za postupno, jednomerno uvrtanje navrtke na vijak sa tačnošću merenja sile pritezanja i momenta uvrtanja ±1%;

b) da ima radnike za poslove atestiranja, sa sledećim stručnim kvalifikacijama:

1) visoka stručna sprema tehničke struke, sa najmanje tri godine radnog iskustva na poslovima ispitivanja vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe - ako je u pitanju radnik koji rukovodi ispitivanjem;

2) odgovarajuća stručna sprema tehničke struke, sa najmanje tri godine radnog iskustva na poslovima ispitivanja vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe - ako su u pitanju radnici koji neposredno izvode ispitivanja.

12. Organizacija ovlašćena za atestiranje vijaka, navrtki i podloški iz tačke 1. ove naredbe dužna je da izvrši atestiranje u roku od 15 dana od dana uzimanja uzoraka za atestiranje.

13. Ova naredba stupa na snagu po isteku šest meseci od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".