ODLUKA O IZRADI STRATEŠKE PROCENE UTICAJA PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMENE NACIONALNOG PARKA ĐERDAP NA ŽIVOTNU SREDINU ("Sl. glasnik RS", br. 15/2008)

1. Pristupa se izradi strateške procene uticaja Prostornog plana područja posebne namene Nacionalnog parka Đerdap na životnu sredinu (u daljem tekstu: strateška procena).

2. Razlog izrade strateške procene je procenjivanje uticaja Prostornog plana na životnu sredinu i integrisanje zahteva vezanih za zaštitu životne sredine i održivi razvoj u postupak pripreme Prostornog plana, posebno u pogledu zaštite prirodnih i kulturnih dobara, vazduha, voda, zemljišta, biljnog i životinjskog sveta, staništa i biodiverziteta i unapređenja kvaliteta života na planskom području.

3. Strateška procena će se raditi za područje Prostornog plana koje obuhvata delove teritorija opština Golubac, Majdanpek, Kladovo, Kučevo i Negotin.

4. Izrada strateške procene biće zasnovana na sektorskoj, studijskoj, prostorno planskoj i urbanističkoj dokumentaciji, relevantnoj regulativi, kao i na rezultatima dosadašnjih istraživanja u oblasti planiranja, zaštite životne sredine i drugim oblastima. Način izrade strateške procene i sadržaj izveštaja o strateškoj proceni dati su u Programu za izradu strateške procene.

5. Nosilac izrade strateške procene je Republička agencija za prostorno planiranje.

Koordinacija izrade strateške procene i profil radnog tima određeni su u Programu za izradu strateške procene.

6. Ministarstva, posebne organizacije, javna preduzeća i ustanove nadležne za poslove zaštite životne sredine, zaštite prirode, zaštite spomenika kulture, poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, turizma, energetike, saobraćaja i telekomunikacija i drugi zainteresovani organi i organizacije, dostaviće u roku od trideset dana od dana stupanja na snagu ove odluke sve raspoložive podatke, uslove i dokumentaciju iz delokruga svog rada nosiocu izrade strateške procene.

7. Rok za izradu strateške procene i razmatranje izveštaja o strateškoj proceni je 12 meseci od dana stupanja na snagu ove odluke.

8. Sredstva za izradu strateške procene obezbediće Republička agencija za prostorno planiranje.

9. Predlog izveštaja o strateškoj proceni biće izložen na javni uvid u trajanju od 30 dana u zgradama skupština opština Golubac, Majdanpek, Kladovo, Kučevo i Negotin.

10. Program za izradu strateške procene odštampan je uz ovu odluku i čini njen sastavni deo.

11. Ovu odluku objaviti u "Službenom glasniku Republike Srbije".

 

PROGRAM
ZA IZRADU STRATEŠKE PROCENE UTICAJA PROSTORNOG PLANA POSEBNE NAMENE NACIONALNOG PARKA ĐERDAP NA ŽIVOTNU SREDINU

 

1. UVODNE NAPOMENE

Strateška procena uticaja na životnu sredinu je proces kojim se obezbeđuje integracija zaštite životne sredine i održivog razvoja u postupak pripreme i donošenja planova i programa, uključujući i prostorne planove.

Odluka o izradi strateške procene uticaja Prostornog plana područja posebne namene Nacionalnog parka Đerdap na životnu sredinu (u daljem tekstu: Odluka) pripremljena je u skladu sa Zakonom o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu ("Službeni glasnik RS", broj 135/2004) i Uputstvom za odlučivanje o izradi strateške procene uticaja na životnu sredinu: Uputstvo), pripremljenim u Ministarstvu za nauku i zaštitu životne sredine - Upravi za zaštitu životne sredine 2007. godine.

Program izrade strateške procene uticaja Prostornog plana područja posebne namene Nacionalnog parka Đerdap na životnu sredinu (u daljem tekstu: Program) pripremljen je u Republičkoj agenciji za prostorno planiranje. Svrha Programa je da, u skladu sa zakonom propisanim elementima, obezbedi informacije za donošenje Odluke, kao i da definiše način izrade strateške procene, elemente za izradu izveštaja o strateškoj proceni i način učešća nadležnih organa, zainteresovanih organizacija i javnosti u razmatranju izveštaja. Program je urađen istovremeno sa pripremom Programa izrade Prostornog plana područja posebne namene Nacionalnog parka Đerdap (u daljem tekstu: Program izrade Prostornog plana) što je omogućilo integrisanje sadržaja i principa izrade strateške procene u poglavlja koji se odnose na zaštitu životne sredine ali i u druga poglavlja ovog programa.

Pravni osnov za izradu strateške procene uticaja Prostornog plana područja posebne namene Nacionalnog parka Đerdap na životnu sredinu (u daljem tekstu: strateška procena) nalazi se u:

1. odredbama člana 35. Zakona o zaštiti životne sredine ("Službeni glasnik RS", broj 135/2004), kojima je određeno da se "Strateška procena uticaja na životnu sredinu radi za planove, programe i osnove u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja ili korišćenja zemljišta, energetike, industrije, saobraćaja, upravljanja otpadom, upravljanja vodama i drugih oblasti i sastavni je deo plana, odnosno programa ili osnove";

2. odredbama člana 5. stav 1. Zakona o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu (u daljem tekstu: Zakon), kojima je propisan predmet strateške procene i utvrđena obaveza izrade strateške procene za prostorne planove;

3. odredbama člana 9. st. 1. i 5. Zakona kojima je utvrđeno da odluku o izradi strateške procene donosi organ nadležan za pripremu plana i programa, po prethodno pribavljenom mišljenju organa nadležnog za poslove zaštite životne sredine i drugih zainteresovanih organa i organizacija, kao i da Odluka čini sastavni deo odluke o pripremi plana i programa i objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbije";

4. odredbama člana 9. stav 2. Zakona bliže je propisan sadržaj i način donošenja odluke o izradi strateške procene uticaja na životnu sredinu.

Pored navedenih pravnih osnova, izrada strateške procene uticaja Prostornog plana područja posebne namene Nacionalnog parka Đerdap (u daljem tekstu: Prostorni plan) na životnu sredinu neophodna je i radi dobijanja stručnih odgovora i argumenata za brojna pitanja koja su postavljena od strane lokalne samouprave, nevladinih organizacija i grupa građana i lokalnog stanovništva. Ova pitanja se ne odnose samo na probleme zaštite životne sredine već na ukupnu problematiku održivog društveno-ekonomskog razvoja područja.

2. RAZLOZI ZA IZRADU STRATEŠKE PROCENE - ODLUČIVANJE O IZRADI

Odlučivanje o izradi strateške procene izvršeno je prema Uputstvu, tako što je blok dijagram toka odlučivanja transformiran na način prikazan u sledećoj tabeli.

Tabela 1. Tok odlučivanja o izradi strateške procene

Kriterijum	Odgovor
Da li je jedina namena Prostornog plana odbrana zemlje ili ublažavanje i otklanjanje posledica elementarnih nepogoda (civilne interventne namene) ILI je to finansijski i budžetski plan (član 2)?	ne
Da Prostorni plan priprema i/ili usvaja organ na republičkom, pokrajinskom ili lokalnom nivou, ILI priprema nadležni organ za usvajanje u Narodnoj skupštini ili Vladi RS, odnosno skupštini ili izvršnom organu AP, odnosno jedinici lokalne samouprave, ILI se PP zahteva na osnovu regulatornih ili administrativnih odredbi? (član 3. stav 1)	da
Da li se Prostornim planom uspostavlja okvir za odobravanje budućih razvojnih projekata? (član 5. stav 1)	da
Da li je Prostorni plan u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja ili korišćenja zemljišta, poljoprivrede, šumarstva, ribarstva, lovstva, energetike, industrije, saobraćaja, upravljanja otpadom, telekomunikacija, turizma, očuvanja prirodnih staništa i divljih biljaka i životinja? (član 5. stav 1)	da
Da li Prostorni plan određuje korišćenje manjih površina na lokalnom nivou, ILI se radi o manjoj izmeni plana koja ne zahteva propisani postupak usvajanja? (član 5. stav 2)	ne

Na osnovu rezultata popunjavanja tabele 1. a prema blok dijagramu za odlučivanje o izradi strateške procene, utvrđeno je da je potrebna izrada strateške procene za Prostorni plan, posebno imajući u vidu da se Prostorni plan radi za zaštićeno područje Nacionalnog parka sa raznovrsnim razvojnim aktivnostima i potencijalima i potrebom za usklađivanjem zaštite i razvoja planskog područja.

3. PRIKAZ PITANJA I PROBLEMA VEZANIH ZA ŽIVOTNU SREDINU U PROSTORNOM PLANU KOJI ĆE BITI RAZMATRANI U OKVIRU STRATEŠKE PROCENE - SADRŽAJ STRATEŠKE PROCENE

Sadržaj strateške procene je određen prema Uputstvu, odnosno saglasno odredbama člana 6. Zakona, kojima su definisani kriterijumi za utvrđivanje mogućih značajnih uticaja na životnu sredinu sadržani su u Prilogu I, zasnovani na karakteristikama Prostornog plana i karakteristikama mogućih uticaja.

Radi određivanja sadržaja strateške procene u sledećem podpoglavlju je dat kratak prikaz Prostornog plana.

3.1. Prostorni plan - područje i ciljevi

Prostorni plan se radi za područje Nacionalnog parka Đerdap koje se nalazi u severoistočnoj Srbiji, duž međunarodne granice koja se Dunavom prostire ka Rumuniji. Plansko područje obuhvata delove teritorija opština Golubac, Majdanpek, Kladovo, Kučevo i Negotin. Vremenski horizont Prostornog plana iznosi 15 godina, do 2025. godine.

Nacionalni park Đerdap je proglašen 1974. godine, na osnovu geomorfoloških, hidroloških, prirodnih specifičnosti i kulturno-istorijskih i etnoloških fenomena. Područje Nacionalnog parka je na listi karpatskih područja (Okvirna konvencija o zaštiti i održivom razvoju Karpata), kao i na preliminarnoj listi Svetske prirodne i kulturne baštine UNESKO-a i programa "Čovek i biosfera" (MAB). Važna odlika planskog područja je reka Dunav, sa energetskim, saobraćajnim, turističkim, rekreativnim, i drugim potencijalima. Pored toga, područje karakteriše šumovitost, bogatstvo biljnog i životinjskog sveta, kulturno-istorijskih dobara i tradicionalna poljoprivredna proizvodnja.1 Plansko područje obuhvata površinu od 154.238 ha dok se Nacionalni park prostire na 63.608 ha, sa tri zaštitne zone, kako je prikazano u tabeli 2.
___________
1Nacionalni park Đerdap, http://www.npdjerdap.co.yu/, Društvo ekologa Srbije - Nacionalni park Đerdap
http://www.des.org.yu/archive/zastita/NP-Djerdap.htm

Tabela 2. Režimi zaštite na području Prostornog plana sa namenama površina

Režimi zaštite		Površina pod zaštitom (u ha)		Pretežna namena površina
I stepen zaštite		2.664,26		Zaštićena prirodna i nepokretna kulturna dobra
II stepen zaštite		15.262,17 (15.700)		Zaštićena prirodna dobra, prostori oko kulturnih dobara, zaštitne i park šume, lovno-uzgojni rezervati
III stepen zaštite		45.682,02		Površine za aktivnosti (poljoprivredne, šumske, turističke, energetske, vodne, infrastrukturne) i građevinska područja
Zona zaštite		90.629.43		Šumsko i poljoprivredno zemljište
Ukupno područje Prostornog plana		154.237,88

Izvor: Program izrade Prostornog plana

Opšti cilj Prostornog plana je stvaranje uslova za održivi razvoj prirodnih dobara i kulturno-istorijske baštine, u funkciji razvoja (turizma, poljoprivrede, energetike, usluga i drugih kompatibilnih aktivnosti) i revitalizacije stanovništva uz ekonomsku opravdanost i socijalnu prihvatljivost.

Posebni ciljevi Prostornog plana definisani Programom izrade su:

1. oživljavanje, unapređivanje i dalji razvoj naselja i njihovo uključivanje u aktivnosti komplementarne zaštite;

2. utvrđivanje namene površina i koncepta organizacije sadržaja suprastrukture i infrastrukture i uslova i režima izgradnje, uređenja i korišćenja područja Nacionalnog parka za razvoj aktivnosti komplementarnih zaštiti;

3. integralno korišćenje, uređenje i zaštita vodnih resursa;

4. ekonomska valorizacija osnovnih turističkih motiva - prirodnih i kulturnih dobara i pružanja turističkih usluga; plansko i kontrolisano korišćenje ovog "osetljivog" područja, posebno u pogledu seče šuma, smeštaja raznovrsnog otpada, prekomerne upotrebe hemijskih sredstava i dr.;

5. uspostavljanje sistema monitoringa, sa ciljem praćenja aktivnosti koje bi mogle da ugroze zaštićena prirodna i kulturno-istorijska dobra i režime korišćenja zemljišta i izgradnje na području Prostornog plana i blagovremenog preduzimanja mera u cilju prevencije aktivnosti koje bi mogle da ugroze osnovni potencijal područja.

Definisani preliminarni ciljevi Prostornog plana pokazuju sa jedne strane visok stepen integracije zahteva za zaštitom životne sredine, odnosno visok stepen kompatibilnosti sa pitanjima i problemima značajnim za Prostorni plan u pogledu zaštite životne sredine ali i potrebu za razvojem planskog područja.

3.2. Sadržaj strateške procene

Sadržaj strateške procene je određen na osnovu karakteristika Prostornog plana prema Programu izrade Prostornog plana, odnosno stanja životne sredine na planskom području i karakteristika uticaja. U skladu sa Uputstvom, sadržaj strateške procene je prikazan u sledećoj tabeli.

Tabela 3. Određivanje sadržaja strateške procene

Karakteristike životne sredine i mogući uticaji PP na:		Opis		Karakteristike mogućih uticaja		Značaj mogućih uticaja
1. Vazduh
1.1. Kakav je kvalitet vazduha na području PP?		očuvan u velikoj meri, sve vrednosti ispod GVI (jun 2006); veće zagađivanje na pojedinim lokacijama (Majdanpek, Tekija)		pozitivni i negativni uticaji koji će u velikoj meri i dugotrajno uticati na kvalitet vazduha a čije karakteristike u velikoj meri zavise od primenjenih mera zaštite; mogućnost pojave kumulativnih, sinergijskih i prekograničnih uticaja		značajni uticaji, posebno obzirom da se radi o zaštićenom području izuzetnih prirodnih i kulturnih vrednosti čiji sastavni deo čini kvalitetan vazduh; uticaji PP na kvalitet vazduha značajni i u pogledu razvijanja turizma i organske poljoprivrede
1.2. Da li PP može prouzrokovati promenu kvaliteta vazduha?		da - predviđenim saobraćajnim povezivanjem, revitalizacijom privrede i naselja, upravljanjem otpadom, pošumljavanjem, korišćenjem obnovljivih izvora energije itd.
2. Vode
2.1. Kakav je kvalitet površinskih voda na području PP?		kvalitet Dunava, Porečke i reke Mlave nije u propisanoj klasi, dok kvalitet reke Pek jeste; pojedini tokovi nisu uređeni		pozitivni i negativni uticaji dugoročnog karaktera na površinske, podzemne vode i izvorišta; uticaji na zaštićeno i osetljivo područje sa retkim biljnim i životinjskim vrstama; mogućnost pojave kumulativnih, sinergijskih i prekograničnih uticaja		značajni uticaji, posebno uzimajući u obzir osetljivost i režime zaštite planskog područja
2.2. Da li PP može prouzrokovati promenu kvaliteta površinskih voda?		da - predviđena je zaštita voda, odvođenje i tretman otpadnih voda itd, ali i razvoj rekreacije i turizma na vodi, intenziviranje plovidbe i druge aktivnosti
2.3. Kakav je kvalitet podzemnih voda na području PP?		kvalitet i kvantitet podzemnih voda dobri ali je potrebna primena mera zaštite
2.4. Da li PP može prouzrokovati promenu kvaliteta podzemnih voda?		da - unapređenjem kvaliteta
2.5. Kakav je kvalitet izvorišta vodosnabdevanja i vode za piće?		pojedina lokalna izvorišta ugrožena divljim deponijama, ispuštanjem neprečišćenih komunalnih otpadnih voda i drugim izvorima zagađivanja
2.6. Da li PP može dovesti do promena u kvalitetu izvorišta vodosnabdevanja i vode za piće?		da - uvođenjem odvođenja i tretmana otpadnih voda, upravljanjem otpadom, ograničenim korišćenjem agrohemijskih sredstava itd.
2.7. Da li PP može prouzrokovati promene u režimu tokova ili poplave?		da - unapređenjem sistema zaštite od poplava i uređenjem tokova
3. Zemljište
3.1. Da li je zemljište izloženo degradaciji i/ili zagađenju?		da - nelegalna gradnja, erozija, neuređene deponije, opasnost od prekomernog korišćenja agrohemijskih sredstava, itd.		pozitivni i negativni uticaji, dugotrajnog karaktera, posebno zbog predviđenog razvoja i povećanog pritiska na zemljište osetljivog područja; mogućnost pojave kumulativnih uticaja korišćenjem agrohemijskih sredstava; mogućnost pojave kumulativnih, sinergijskih i prekograničnih uticaja		značajni uticaji na zemljište, posebno uzimajući u obzir osetljivost i režime zaštite planskog područja i neophodnost da se zemljište zaštiti od neracionalnog korišćenja i drugih vrsta pritisaka
3.2. Da li PP može prouzrokovati degradaciju i/ili zagađenje zemljišta?		verovatno - razvoj područja, posebno privredni i turistički dovešće do većeg pritiska na zemljište koji se PP mora ublažiti; uređenjem tokova i sprečavanjem bespravne gradnje, smanjenjem rizika i drugim merama PP može se smanjiti degradacija i zagađenje
3.3. Da li PP može prouzrokovati promenu namene zemljišta (neracionalno korišćenje)?		verovatno - razvoj područja, posebno privredni i turistički dovešće do većeg pritiska na zemljište
4. Klimu
4.1. Da li PP može prouzrokovati emisiju gasova staklene bašte?		verovatno - razvoj privrede, posebno turizma i saobraćaja, dovešće do emitovanja gasova staklene bašte		pozitivni i negativni uticaji koji zavise od previđenog razvoja pa mogu biti i dugotrajni ali i povremeni i ograničeni na pojedine oblasti u okviru planskog područja		uticaji se ne smatraju značajnim, jer se ne očekuje emisija gasova staklene bašte u meri u kojoj bi doprinela promeni klime
4.2. Da li PP može prouzrokovati promenu klime?		ne - obzirom na postojeći kvalitet vazduha, malo je verovatno da će emisije gasova staklene bašte biti u meri koja može da ima značajne posledice po promenu klime
5. Biljni i životinjski svet
5.1. Da li na području PP postoje zaštićene, retke ili ugrožene biljne ili životinjske vrste, staništa, ekosistemi?		da - više od 1100 biljnih i veliki broj životinjskih vrsta, reliktne i endemične vrste		mogući su pozitivni i negativni, prostorno ograničeni, dugoročni ali i povremeni uticaji; rizik od požara		značajni uticaji, posebno uzimajući u obzir bogatstvo planskog područja biljnim i životinjskim vrstama i predviđeni razvoj
5.2. Da li PP može prouzrokovati promene biljnog i životinjskog sveta, staništa ili ekosistema, zaštićenih, retkih ili ugroženih?		da - predviđen razvoj turizma, saobraćaja, poljoprivrede i drugih aktivnosti, ali i primena mera zaštite biljnih i životinjskih vrsta
6. Staništa i biodiverzitet
6.1. Da li na području PP postoje zaštićena, retka ili ugrožena staništa i biodiverzitet?		da - sastavni deo Nacionalnog parka su i staništa biljnih i životinjskih vrsta		mogući su pozitivni i negativni, prostorno ograničeni dugoročni, ali i povremeni uticaji; rizik od požara		značajni uticaji, posebno uzimajući u obzir bogatstvo i vrednost planskog područja u pogledu biljnih i životinjskih vrsta i staništa i predviđeni razvoj
6.2. Da li PP može prouzrokovati promene staništa ili biodiverziteta, posebno zaštićenih, retkih ili ugroženih?		da - predviđen razvoj turizma, saobraćaja, poljoprivrede i drugih aktivnosti ali i primena mera zaštite
7. Zaštićena prirodna dobra
7.1. Da li na području PP postoje zaštićena prirodna dobra?		zastupljene praktično sve kategorije zaštićenih prirodnih dobara: Nacionalni park, parkovi prirode, strogi rezervati prirode, speleološki, geomorfološki i botanički spomenici prirode		mogući su pozitivni i negativni uticaji na zaštićena i osetljiva prirodna dobra		značajni uticaji, posebno obzirom na vrednost prirodnih dobara i status i režime zaštite
7.1. Da li PP može prouzrokovati promene u kvalitetu ili površini zaštićenih prirodnih dobara?		verovatno - pripremom mera zaštite moguće negativne promene se mogu izbeći
7.2. Da li PP može prouzrokovati promene u režimu zaštite ili načinu korišćenja zaštićenih prirodnih dobara?		verovatno - pripremom mera zaštite moguće negativne promene se mogu izbeći
8. Stanovništvo i zdravlje
8.1. Da li PP može prouzrokovati promene u broju stanovnika?		verovatno - razvoj naselja, privrede i drugih aktivnosti na planskom području ima za cilj povećanje broja stanovnika; predviđen je porast broja turista		očekivani pozitivni uticaji u pogledu povećanja broja stalnih ali i povremenih stanovnika (turisti) dugoročnog karaktera; pojava rizika po zdravlje od industrijskih, saobraćajnih i drugih udesa		značajni uticaji, posebno uzimajući u obzir da se radi o depopulacionom području
8.2. Da li PP može prouzrokovati promene u zdravlju stanovništva?		da - iako nema podataka o ugroženosti zdravlja stanovništva planskog područja, predviđeni privredni razvoj i razvoj saobraćaja mogu biti uzroci ugrožavanja zdravlja usled povećanih rizika itd.
9. Gradove i druga naselja
9.1. Da li PP može prouzrokovati promene gradova ili drugih naselja?		da - predviđena je revitalizacija naselja, razvoj javnih službi, turističkih, industrijskih zona itd.		pozitivni uticaji dugoročnog karaktera		značajni uticaji, posebno uzimajući u obzir postojeću mrežu naselja, razvijenost javnih službi itd.
9.2. Da li PP može dovesti do demografskih, promena u načinu ili kvalitetu života ili drugih promena?		da - očekuju se pozitivne promene u smislu unapređenja kvaliteta života
9.3. Da li PP može prouzrokovati promene pristupačnosti javnih površina?		da - očekuje se obezbeđenje veće pristupačnosti postojećim i planiranim turističkim sadržajima
10. Kulturno-istorijsku baštinu
10.1. Da li PP može dovesti do promene u kvalitetu ili površini zaštićenih kulturnih dobara?		verovatno - predviđanjem mera zaštite moguće negativne promene se mogu izbeći; uključivanjem kulturnih dobara u turističku ponudu ostvariće se adekvatnije korišćenje i revitalizacija		mogući su pozitivni i negativni uticaji na zaštićena kulturna dobra		značajni uticaji, posebno obzirom na vrednost kulturnih dobara ali i potrebu uključivanja u savremeni život
10.2. Da li PP može dovesti do promene režima zaštite zaštićenih kulturnih dobara?		verovatno - istraživanjima je moguće identifikovanje i proglašenje novih kulturnih dobara
11. Infrastrukturne, industrijske i druge objekte
11.1. Da li PP može dovesti do promene infrastrukture, industrijskih, energetskih i drugih objekata?		da - predviđenim unapređenjem saobraćajne, vodne, energetske infrastrukture, razvojem turističkih, industrijskih i drugih objekata		rizici od pojave saobraćajnih, industrijskih i drugih udesa, posebno u oblastima uz rečne tokove i infrastrukturne pravce		značajan uticaj, uzimajući u obzir predviđeni razvoj planskog područja
12. Druge stvorene vrednosti
11.1. Da li PP može prouzrokovati promene u stvaranju otpada i/ili upravljanju otpadom?		da - može se očekivati porast proizvodnje otpada razvojem turizma, industrije i drugih privrednih delatnosti, ali i unapređenje upravljanja otpadom		pozitivni i negativni uticaji, trajnog i povremenog karaktera, osetljivost planskog područja i režimi zaštite		značajan uticaj, posebno uzimajući u obzir postojeće probleme vezane za komunalni otpad ali i osetljivost i značaj planskog područja
11.2. Da li PP može prouzrokovati povećanje saobraćaja?		da - planiran je intenzivniji kopneni i rečni saobraćaj
11.3. Da li PP može prouzrokovati promene u nivou buke, vibracije, termičko zagađenje, jonizujuće i/ili nejonizujuće zračenje?		da - usled predviđenih turističkih sadržaja, intenziviranja kopnenog i rečnog saobraćaja, industrije itd.

Izvor: Republički hidrometeorološki zavod, www.hidmet.sr.gov.yu, Republički zavod za statistiku, webrzs.statserb.sr.gov.yu

Karakteristike uticaja određene su prema Uputstvu, kako je prikazano u tabeli 4.

Tabela 4. Karakteristike uticaja

1. Verovatnoća, intenzitet, složenost, reverzibilnost:

- Da li postoji visok stepen verovatnoće nastanka uticaja?

- Da li će uticaj biti intenzivan?

- Da li će uticaj biti složen?

- Da li će uticaj biti ireverzibilan?

- Da li će biti teško izbeći, umanjiti, popraviti ili kompenzovati uticaj?

2. Vremenska dimenzija (trajanje, učestalost):

- Da li će uticaj dugo trajati?

- Da li će uticaj biti trajan ili privremen?

- Da li će uticaj biti neprekidan ili povremen?

- Da li će uticaj biti učestao ili redak?

3. Prostorna dimenzija:

- Kakav će biti uticaj obzirom na lokaciju PP?

- Da li će se uticaj prostirati na velikom području?

- Da li će uticaj obuhvatiti veliki broj stanovnika?

- Da li može doći do uticaja van granica regiona ili zemlje (prekogranični uticaj)?

4. Kumulativna i sinergijska priroda uticaja:

- Da li uticaj može biti kumulativan?

- Da li uticaj može biti sinergijski?

5. Rizici po ljudsko zdravlje i životnu sredinu:

- Da li će se javiti rizici po ljudsko zdravlje (industrijski udesi itd)?

- Da li će se javiti rizici po životnu sredinu (industrijski udesi itd)?

- Da li može doći do velikih promena ljudskog zdravlja i životne sredine?

6. Delovanje na zaštićena područja:

- Da li će doći do uticaja na prirodne vrednosti?

- Da li će doći do uticaja na područja ili predele sa priznatim nacionalnim ili međunarodnim statusom zaštite?

- Da li će doći do uticaja na zaštićena kulturna dobra?

- Da li će postojati rizik od uticaja na zaštićene lokacije, područja, karakteristike?

7. Delovanje na ugrožena područja:

- Da li će doći do uticaja u gusto naseljenom području?

- Da li će doći do uticaja u području sa prekoračenim standardima kvaliteta ili graničnim vrednostima?

- Da li će doći do uticaja u području sa intenzivnim korišćenjem zemljišta?

- Da li će doći do uticaja u području sa postojećim rizicima?

- Da li će doći do uticaja u području sa smanjenim kapacitetom životne sredine?

- Da li će doći do uticaja u području posebno osetljive oblasti?

- Da li će doći do uticaja u području ekosistema?

- Da li će doći do uticaja u području zaštićenih ili retkih vrsta flore i faune?

Na osnovu rezultata prikazanih u tabeli 3. definisan je sadržaj strateške procene, odnosno pitanja koja treba razmatrati u toku izrade strateške procene, obzirom na sadašnje stanje kvaliteta životne sredine ali i na moguće buduće probleme usled predviđenog razvoja planskog područja, i to:

1. zaštita prirodnih i kulturnih vrednosti, u skladu sa zonama zaštite Nacionalnog parka;

2. očuvanje kvaliteta i zaštita vazduha, zemljišta, voda (posebno izvorišta vodosnabdevanja) i upotreba voda za hidroenergetske svrhe;

3. adekvatan tretman otpada i otpadnih voda;

4. poboljšanje kvaliteta života stanovništva, uz stvaranje uslova za obavljanje delatnosti u skladu sa zonama zaštite Nacionalnog parka;

5. formiranje sistema monitoringa za praćenje promena životne sredine i zaštićenih vrednosti na planskom području.

Osnovni principi strateške procene, pripremljeni u skladu sa definisanim sadržajem, koristiće se u daljem postupku strateške procene:

- u oblasti zaštite vazduha: ograničavanje uticaja iz postojećih izvora zagađivanja, sprečavanje i smanjenje pojave novih uticaja od planiranih delatnosti i namena itd.;

- u oblasti zaštite voda: zaštita izvorišta i površinskih voda, izgradnja infrastrukture za odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda, racionalna potrošnja vode itd.;

- u oblasti zaštite zemljišta: racionalno korišćenje zemljišta, sprečavanje seče šuma, sanacija i rekultivacija degradiranih površina, ograničavanje prekomerne primene agrohemijskih mera itd.;

- u oblasti upravljanja otpadom: povećanje broja stanovnika obuhvaćenih sakupljanjem komunalnog otpada, adekvatan tretman i deponovanje otpada, saniranje postojećih divljih deponija, definisanje pravila i principa tretmana i odlaganja industrijskog i poljoprivrednog otpada, podsticanje reciklaže komunalnog otpada;

- u oblasti zaštite od elementarnih nepogoda i udesa: primena mera za smanjenje rizika od udesa pri transportu, skladištenju i rukovanju opasnim materijama, primena mera zaštite i postupaka u slučaju havarijskog izlivanja opasnih materija, poplava i požara, itd.;

- u oblasti zaštite i unapređenja prirodnih i kulturnih dobara: zaštita i unapređenje u skladu sa zonama zaštite, usklađivanje funkcije razvoja i zaštite;

- u oblasti zaštite biljnih i životinjskih vrsta, staništa i ekosistema: zaštita, očuvanje i unapređenje, usklađeno sa razvojem područja;

- u oblasti energetike: zaštita postojećih objekata u eksploataciji, zaštita lokacija planiranih energetskih objekata i podsticanje njihovog razvoja;

- razvoj sistema monitoringa životne sredine.

Na osnovu navedenog sadržaja i definisanih principa strateške procene, biće u daljim fazama izrade strateške procene definisani opšti i posebni ciljevi strateške procene i izabrani odgovarajući indikatori, na osnovu kojih će se vršiti procena uticaja i priprema mera za smanjenje negativnih odnosno uvećanje pozitivnih uticaja Prostornog plana na životnu sredinu.

4. RAZLOZI ZA IZOSTAVLJANJE POJEDINIH PITANJA IZ IZRADE STRATEŠKE PROCENE

Na osnovu rezultata prethodnih poglavlja, pitanje zaštite od negativnih uticaja gasova staklene bašte i promene klime neće biti posebno razmatrano u toku izrade strateške procene (obrazložene tačka 4. tabela 3).

5. ELEMENTI IZVEŠTAJA O STRATEŠKOJ PROCENI

Izveštaj o strateškoj proceni je dokument kojim se prikazuje postupak strateške procene, rezultati do kojih se došlo i način integrisanja u postupak pripreme Prostornog plana. Sadržaj izveštaja, u skladu sa čl. 12-17. Zakona, čine sledeći elementi:

1. Polazne osnove strateške procene

Obuhvat, predmet i ciljevi Prostornog plana - u ovom poglavlju se daje kratak prikaz ciljeva, vremenskog i prostornog horizonta Prostornog plana i osnovne koncepcije i/ili planska rešenja.

Odnos Prostornog plana prema dokumentima navedenim u poglavlju 7.3, tačka 2. Programa i prema drugim dokumentima - u ovom poglavlju se prikazuju zahtevi navedenih dokumenata u pogledu zaštite životne sredine relevantni za Prostorni plan i način integrisanja ovih zahteva u proces izrade strateške procene.

2. Opšti i posebni ciljevi strateške procene i izbor indikatora

Opšti ciljevi strateške procene - pripremaju se na osnovu zahteva iz drugih dokumenata, pitanja i problema životne sredine relevantnih za Prostorni plan i principa strateške procene definisanih ovim programom, kao i stanja životne sredine na području za koje se radi Prostorni plan.

Posebni ciljevi - predstavljaju razradu opštih ciljeva sa kojima moraju biti povezani.

Indikatori - odgovarajući indikatori se biraju za svaki poseban cilj strateške procene.

3. Procena mogućih uticaja na životnu sredinu

3.1. Detaljna analiza stanja životne sredine na području Prostornog plana, prema ciljevima strateške procene i elementima životne sredine iz Priloga I Zakona, a posebno: zaštićena prirodna dobra; zaštićena kulturna dobra; vazduh; vode; zemljište; biljne i životinjske vrste, staništa i biodiverzitet; stanovništvo i zdravlje; infrastrukturni, energetski, privredni, turistički i drugi objekti, itd. U ovom poglavlju se prikazuju samo podaci relevantni za stratešku procenu, u skladu sa ciljevima strateške procene.

3.2. Varijante razvoja planskog područja:

- scenario nultog razvoja (ako se Prostorni plan ne sprovede);

- varijante razvoja i zaštite planskog područja povoljne sa aspekta zaštite životne sredine;

- najpovoljnije varijantno rešenje sa aspekta zaštite životne sredine.

3.3. Procena uticaja varijantnih rešenja na životnu sredinu, opis mera za sprečavanje i ograničavanje negativnih i uvećanje pozitivnih uticaja na životnu sredinu, poređenje varijantnih rešenja i prikaz razloga za izbor najpovoljnijeg - za svaku pripremljenu varijantu se vrši procena uticaja na ciljeve strateške procene, prema pripremljenim indikatorima, a na osnovu poređenja se bira najpovoljnije varijantno rešenje.

3.4. Procena uticaja planskih rešenja na životnu sredinu, opis mera za sprečavanje i ograničavanje negativnih i uvećanje pozitivnih uticaja na životnu sredinu - za svako plansko rešenje se vrši procena uticaja na ciljeve strateške procene, prema izabranim indikatorima, a mere za negativne uticaje se pripremaju na osnovu principa sprečavanje-smanjenje-ublažavanje-kompenzacija.

3.5. Način na koji su pri proceni uzeti u obzir elementi životne sredine i karakteristike uticaja - ovaj zahtev Zakona može biti integrisan u poglavlje 3.4.

4. Smernice za izradu strateških procena na nižim hijerarhijskim nivoima i procena uticaja projekata na životnu sredinu.

5. Program praćenja stanja životne sredine u toku sprovođenja Prostornog plana.

6. Prikaz korišćene metodologije - posebno u pogledu načina procenjivanja uticaja, odnosno određivanja značaja uticaja.

7. Prikaz načina odlučivanja, opis razloga odlučujućih za izbor Prostornog plana sa aspekta razmatranih varijantnih rešenja i prikaz načina na koji su pitanja životne sredine uključena u Prostorni plan - ovo poglavlje naročito sadrži prikaz uloge strateške procene u pripremi Prostornog plana i opis načina na koji su rezultati strateške procene uzeti u obzir u koncipiranju planskih rešenja.

8. Učešće zainteresovanih strana u postupku izrade i razmatranja izveštaja o strateškoj proceni.

9. Izvod iz strateške procene (zaključak - netehnički rezime).

6. NAČIN UČEŠĆA ZAINTERESOVANIH ORGANA I ORGANIZACIJA I JAVNOSTI U IZRADI STRATEŠKE PROCENE

Na osnovu odredaba člana 11. Zakona o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu, organ nadležan za pripremu plana i programa u pripremi odluke o izradi strateške procene dužan je da, od organa nadležnog za poslove zaštite životne sredine i zainteresovanih organa i organizacija, zatraži mišljenje. U tom smislu, potrebno je zatražiti mišljenje o ovom programu od sledećih organa i organizacija:

1. Ministarstvo zaštite životne sredine;

2. Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja;

3. Ministarstvo rudarstva i energetike;

4. Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

5. Ministarstvo kulture;

6. Republički zavod za zaštitu spomenika kulture;

7. Zavod za zaštitu prirode Srbije;

8. drugih nadležnih organa (Ministarstvo finansija, Republički sekretarijat za zakonodavstvo i dr.).

Prema članu 19. Zakona o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu, potrebno je obezbediti učešće javnosti u razmatranju izveštaja o strateškoj proceni, u okviru izlaganja Prostornog plana na javni uvid i održavanja javne rasprave. Zbog značaja mogućih negativnih i pozitivnih uticaja predloženog Prostornog plana na životnu sredinu, zdravlje ljudi, socijalni i ekonomski status lokalne zajednice naročito je važno adekvatno i "transparentno" uključivanje zainteresovanih strana (nadležnih državnih organa, lokalne uprave, nevladinih organizacija i stanovništva) u proces donošenja odluka po pitanjima zaštite životne sredine. Učešće nadležnih organa i organizacija obezbeđuje se pismenim putem i putem prezentacija i konsultacija u svim fazama izrade i razmatranja strateške procene. Učešće zainteresovane javnosti i nevladinih organizacija obezbeđuje se u okviru izlaganja Prostornog plana na javni uvid, uz odgovarajuće prezentacije.

7. NAČIN IZRADE STRATEŠKE PROCENE

7.1. Rokovi izrade strateške procene

U sledećoj tabeli su dati rokovi za izradu strateške procene sa zadacima stručnog tima u izradi strateške procene, po fazama pripreme Prostornog plana i u skladu sa rokovima za izradu Prostornog plana predviđenim Programom njegove izrade.

Tabela 5. Rokovi za izradu strateške procene sa fazama izrade2

Prostorni plan (PP)		Strateška procena		Rok
Strategija PP		Polazne osnove za izradu strateške procene, ciljevi i indikatori (čl. 13. i 14. Zakona)
Izrada Strategije razvoja planskog područja		- definisanje opštih i posebnih ciljeva strateške procene i izbor indikatora - priprema varijantnih rešenja povoljnih sa stanovišta zaštite životne sredine - procena uticaja varijantnih rešenja na životnu sredinu		4 meseca
Stručna kontrola Strategije		Mišljenje nadležnih ministarstava		15 dana
Izrada finalne verzije Strategije		Predlog najpovoljnijeg varijantnog rešenja		30 dana
Predlog PP		Izrada strateške procene (čl. 15-17. Zakona)
Izrada radne verzije predloga PP		- procenjivanje uticaja planskih rešenja na ciljeve strateške procene - priprema mera za smanjenje i sprečavanje negativnih i uvećanje pozitivnih uticaja na životnu sredinu - priprema programa praćenja stanja životne sredine za stratešku procenu - određivanje veza sa procenama na nižim hijerarhijskim nivoima - priprema prikaza načina odlučivanja, opisa razloga odlučujućih za izbor PP sa aspekta razmatranih varijantnih rešenja i prikaza načina na koji su pitanja životne sredine uključena u PP - priprema izveštaja o strateškoj proceni		3 meseca
Stručna kontrola radne verzije predloga PP		Mišljenje nadležnih organa i organizacija na radnu verziju izveštaja o strateškoj proceni		15 dana
Izrada finalne verzije predloga PP		Finalna verzija izveštaja o strateškoj proceni		30 dana
Javni uvid		Javni uvid		30 dana
Finalna redakcija PP		Finalna redakcija izveštaja o strateškoj proceni		15 dana
Donošenje PP		Ocena izveštaja i saglasnost na izveštaj		15 dana
Ukupno				12 meseci

____________

2

Faze izrade definisane su prema Zakonu i evropskoj praksi, posebno: Office of the Deputy Prime Minister: The Strategic Environmental Assessment Directive: Guidance for Planning Authorities, Practical guidance on applying European Directive 2001/42/EC "on the assessment of the effects of certain plans and programmes on the environment" to land use and spatial plans in England, 2003 www.unece.org/env/eia/documents/england_odpm_plan_025198.pdf

7.2. Osnove izrade strateške procene

Izrada strateške procene zasnivaće se na sledećim principima, izvedenim iz Zakona i relevantnih evropskih dokumenata i metodologije:

1. integrisanje postupka izrade strateške procene u postupak pripreme Prostornog plana, u svemu prema tabeli 5. ovog programa;

2. izrada strateške procene u skladu sa sledećim dokumentima:

- Prostorni plan Republike Srbije ("Službeni glasnik RS", broj 13/1996);

- Vodoprivredna osnova Republike Srbije ("Službeni glasnik RS", broj 11/02);

- Vodoprivredne dozvole HE Đerdap I i HE Đerdap II;

- Strategija razvoja turizma u Republici Srbiji (2006);

- Strategija regionalnog razvoja RS 2007-2012;

- Nacionalni program zaštite životne sredine RS (2007);

- Nacionalna strategija upravljanja otpadom (2003);

- Strategija privrednog razvoja Srbije do 2010. (2003);

- Strategija razvoja poljoprivrede Srbije (2005);

- Strategija razvoja šumarstva (2006);

- Strategija smanjenja siromaštva (2004);

- Šumsko privredne, lovno privredne osnove i druge osnove;

- drugi relevantni lokalni, regionalni, nacionalni, evropski i međunarodni dokumenti iz oblasti zaštite životne sredine, zaštite kulturnih i prirodnih dobara, biljnih i životinjskih vrsta, staništa i biodiverziteta, održivog turizma, tretmana otpadnih materija, upravljanja šumama, upravljanja vodama, saobraćaja, rudarstva i drugih relevantnih oblasti;

3. Izbor odgovarajućih metoda za izradu strateške procene - poređenje sa strateškim procenama rađenim za istu ili sličnu vrstu prostornog plana, stručna mišljenja, matrice uticaja, SWOT analiza, multikriterijumska analiza, priprema scenarija, analiza kompatibilnosti, modelovanje, kartiranje, analiza rizika itd.

7.3. Koordinacija izrade strateške procene i stručni tim

Radi koordiniranja aktivnosti između stručnog tima zaduženog za pripremu Prostornog plana i stručnog tima zaduženog za izradu strateške procene, biće imenovan jedan predstavnik Agencije za prostorno planiranje, koji će se baviti i obezbeđenjem adekvatnog integrisanja strateške procene u postupak pripreme Prostornog plana i integrisanja rezultata strateške procene u Prostorni plan, po fazama izrade.

Stručni tim biće sastavljen od stručnjaka odgovarajućeg profila, i to: prostornih planera, arhitekata, biologa, inženjera građevine, šumarstva, pejzažnih arhitekata, inženjera tehnologije, agronomije, pravnika, ekonomista, sociologa, inženjera rudarstva itd.