ODLUKAO UPRAVLJANJU RIZICIMA BANKE("Sl. glasnik RS", br. 129/2007 i 63/2008) |
1. Ovom odlukom određuju se bliži uslovi i način identifikacije, merenja i procene rizika kojima je banka izložena u svom poslovanju, osim rizika likvidnosti i rizika usklađenosti poslovanja, kao i upravljanje rizicima, uključujući i način izračunavanja pojedinačnih pokazatelja poslovanja banke u vezi sa upravljanjem rizicima i ograničenja koja se odnose na rizike.
2. Banka je u svom poslovanju izložena naročito sledećim rizicima:
1) kreditnom riziku,
2) kamatnom riziku,
3) deviznom riziku i ostalim tržišnim rizicima,
4) rizicima izloženosti banke,
5) rizicima ulaganja banke,
6) rizicima koji se odnose na zemlju porekla lica prema kome je banka izložena,
7) operativnom riziku.
3. U vezi s rizicima kojima je izložena u svom poslovanju, banka uspostavlja sistem upravljanja rizicima, koji je deo jedinstvenog sistema upravljanja rizicima banke, odnosno dužna je da:
1) utvrdi ciljeve i principe za upravljanje rizicima;
2) utvrdi odgovarajuća pravila (procedure) za upravljanje rizicima;
3) organizuje upravljanje rizicima na način koji odgovara obimu, vrsti i složenosti poslova koje obavlja;
4) uspostavi informacioni sistem koji podržava upravljanje rizicima;
5) utvrdi procedure za rizike (identifikovanje, merenje, odnosno procena, ublažavanje i praćenje rizika);
6) uspostavi odgovarajući sistem unutrašnjih kontrola za upravljanje rizicima;
7) uspostavi proces interne procene adekvatnosti kapitala banke.
4. Utvrđivanje ciljeva i principa za upravljanje rizicima naročito obuhvata:
- specifične definicije rizika koje banka koristi;
- dugoročne ciljeve u vezi s prihvatljivim rizičnim profilom i izloženošću banke rizicima;
- pristupe u upravljanju pojedinačnim rizicima banke;
- vrste limita rizika koje će banka koristiti;
- principe za organizovanje upravljanja rizicima banke;
- principe procesa interne procene adekvatnosti kapitala banke.
5. Utvrđivanje odgovarajućih pravila (procedura) za upravljanje rizicima naročito obuhvata:
- organizaciju upravljanja rizicima banke, uključujući i opis te organizacije;
- procenu rizičnog profila banke i metodologije za identifikovanje i merenje, odnosno procenu rizika;
- funkcionisanje sistema unutrašnjih kontrola banke;
- sprovođenje procesa interne procene adekvatnosti kapitala banke.
6. Organizovanje upravljanja rizicima na način koji odgovara obimu, vrsti i složenosti poslova koje banka obavlja obuhvata:
- stvaranje takve organizacione strukture banke koja omogućava ostvarivanje utvrđenih ciljeva i principa za upravljanje rizicima;
- utvrđivanje odgovornosti lica uključenih u sistem upravljanja rizicima banke;
- precizno utvrđivanje delokruga organa i organizacionih jedinica banke - na način kojim se sprečava sukob interesa;
- obezbeđenje razmene informacija u sistemu upravljanja rizicima banke;
- obaveštavanje svih lica uključenih u sistem upravljanja rizicima banke o ciljevima i principima za upravljanje rizicima.
7. Uspostavljanje informacionog sistema koji podržava upravljanje rizicima obuhvata uspostavljanje takvog sistema koji će obezbediti podatke za blagovremeno i kontinuirano upravljanje rizicima kojima je banka izložena u svom poslovanju, usklađenost s limitima opreznog bankarskog poslovanja koji su utvrđeni Zakonom o bankama i propisima Narodne banke Srbije, kao i usklađenost s pravilima i procedurama banke.
Informacioni sistem banke treba da odgovara obimu, vrsti i složenosti poslova koje banka obavlja i da omogući:
- prikupljanje informacija o postojanju rizika, merenje pojedinačnih rizika i grupa rizika, kao i poređenje dostignutog nivoa rizika s postavljenim limitima, i to na različitim nivoima agregiranja, pri čemu se pod različitim nivoima agregiranja podrazumevaju podaci grupisani po izabranim kriterijumima (pojedinačni rizici, geografske oblasti, valute, organizacione jedinice banke, portfolija banke, vrste transakcija, ugovorne strane i sl.);
- tačnu procenu pojedinačnih pozicija;
- pristup informacijama za lica odgovorna za upravljanje rizicima.
8. Utvrđivanje procedura za rizike obuhvata utvrđivanje procedura za identifikovanje rizika, za merenje, odnosno procenu rizika, za ublažavanje rizika i za praćenje rizika.
Procedurama za identifikovanje rizika omogućava se blagovremeno i sveobuhvatno identifikovanje rizika kojima je banka izložena, kao i analiza uzroka koji dovode do nastanka rizika.
Procedurama za merenje, odnosno procenu rizika omogućava se stvaranje kvantitativnih i/ili kvalitativnih procena merljivih i nemerljivih rizika koje je banka identifikovala.
Procedurama za ublažavanje rizika utvrđuju se mere i pravila za primenu tih mera koji se odnose na preuzimanje, smanjenje, diversifikaciju, prenos i izbegavanje rizika koje je banka identifikovala i izmerila, odnosno procenila.
Procedurama za praćenje rizika utvrđuju se pravila u vezi sa odgovornošću, učestalošću i metodama praćenja rizika kojima je banka izložena - na način kojim se omogućava postizanje prihvatljivog rizičnog profila banke.
9. Uspostavljanje odgovarajućeg sistema unutrašnjih kontrola banke za upravljanje rizicima obezbeđuje prikupljanje relevantnih i tačnih podataka u vezi sa upravljanjem rizicima i stvaranje baze tih podataka, kao i blagovremeno i efikasno praćenje svih aktivnosti koje se odnose na upravljanje rizicima i kontrolu usklađenosti ovog sistema s pravilima i procedurama banke.
Sistem unutrašnjih kontrola banke obuhvata:
- odgovarajuće kontrolne aktivnosti koje sprovode izvršni odbor banke, lica odgovorna za upravljanje rizicima i zaposleni u banci;
- redovnu procenu adekvatnosti, pouzdanosti i efikasnosti ovog sistema u upravljanju rizicima, koju vrši unutrašnja revizija.
Sistemom unutrašnjih kontrola iz ove tačke obezbeđuje se blagovremeno informisanje organizacionih jedinica banke i lica odgovornih za upravljanje rizicima o nedostacima koji se uoče, primena mera kojima će se ti nedostaci otkloniti, kao i eventualne izmene sistema upravljanja rizicima kada za to postoji potreba.
10. Uspostavljanje procesa interne procene adekvatnosti kapitala banke podrazumeva uspostavljanje takvog procesa koji se zasniva na utvrđenim ciljevima i principima upravljanja rizicima, kao i na identifikovanju, merenju, odnosno proceni i praćenju rizika kojima je banka izložena u svom poslovanju, a radi procene kapitala potrebnog za pokriće rizika.
Proces iz stava 1. ove tačke mora biti u skladu sa obimom, vrstom i složenošću poslova koje banka obavlja.
11. Kreditni rizik je rizik od nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke usled neizvršavanja obaveza dužnika prema banci.
Kreditni rizik banke uslovljen je kreditnom sposobnošću dužnika, njegovom urednošću u izvršavanju obaveza prema banci, kao i kvalitetom instrumenata obezbeđivanja potraživanja banke, a identifikuje se, meri, procenjuje i prati u skladu sa odlukama kojima se uređuju klasifikacija bilansne aktive i vanbilansnih stavki banke, odnosno adekvatnost njenog kapitala.
Da bi umanjila kreditni rizik i mogućnost nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke zbog neizvršavanja obaveza dužnika prema banci - banka može dospelo potraživanje da ustupi pravnom licu u Republici Srbiji koje se pretežno bavi finansijskom delatnošću u toj republici, pod uslovom da je pokušala da ga naplati od dužnika, pri čemu banka i ovo pravno lice ne mogu biti povezana lica u smislu zakona kojim se uređuju banke, niti banka može to potraživanje istovremeno ustupiti većem broju pravnih lica.
12. Kamatni rizik je rizik od nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke usled promena kamatnih stopa, a banka je izložena ovom riziku po osnovu stavki koje se vode u bankarskoj knjizi.
Banka je dužna da posebno analizira izloženost po osnovu:
1) rizika neusklađenosti dospeća (za stavke s fiksnom kamatnom stopom) i ponovnog određivanja cena (za stavke s promenljivom kamatnom stopom) za pojedinačne stavke aktive i pasive, kao i za vanbilansne stavke banke (repricing risk);
2) baznog rizika (basis risk) (rizika tzv. imperfektne korelacije u kretanju stopa primanja i plaćanja na različite kamatno osetljive stavke sa inače sličnim karakteristikama što se tiče dospeća, odnosno ponovnog određivanja cena);
3) rizika opcija ugrađenih u kamatno osetljive stavke aktive i pasive, kao i u vanbilansne stavke banke (optionality).
Banka je dužna da za svoje potrebe sačinjava izveštaje o izloženosti rizicima iz stava 2. ove tačke.
Banka može za svoje potrebe analizirati i rizik koji nastaje kada promene krive prinosa imaju negativan uticaj na finansijski rezultat i ekonomsku vrednost kapitala banke - rizik krive prinosa (yield curve risk) i o tome sačinjavati izveštaj.
Kod utvrđivanja izloženosti kamatnom riziku, banka je dužna da proceni negativne efekte promene kamatne stope na finansijski rezultat banke (bilans uspeha), kao i na ekonomsku vrednost njenog kapitala.
Procena kamatnog rizika banke uključuje procenu njenih gubitaka u redovnim, odnosno vanrednim tržišnim uslovima, pri čemu kod utvrđivanja limita gubitaka banka uzima u obzir nivo svog kapitala i prihoda.
Limiti gubitaka banke zasnivaju se na proceni nivoa rizika i najvećeg dozvoljenog gubitka u određenom periodu, a banka je dužna da utvrđene limite gubitaka redovno prilagođava.
Banke koje su izložene značajnom kamatnom riziku u različitim valutama dužne su da taj rizik procenjuju posebno za svaku valutu.
Dinamika praćenja kamatnog rizika banke treba da bude u skladu sa izloženošću banke tom riziku, kao i u skladu s veličinom banke i aktivnostima koje utiču na promenu njene izloženosti ovom riziku.
13. Tržišni rizici su rizici od nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke usled promena vrednosti portfolija finansijskih instrumenata, a uključuju devizni rizik i ostale tržišne rizike.
Procena tržišnih rizika banke uključuje procenu njenih gubitaka u redovnim, odnosno vanrednim tržišnim uslovima, pri čemu kod utvrđivanja limita gubitaka banka uzima u obzir nivo svog kapitala i prihoda.
Limiti gubitaka banke zasnivaju se na proceni nivoa rizika i najvećeg dozvoljenog gubitka u određenom periodu, a banka je dužna da utvrđene limite gubitaka redovno prilagođava. Prekoračenje limita gubitaka banke mora prethodno odobriti nadležni organ banke.
Banka prati tržišne rizike tako što dnevno prati stavke iz knjige trgovanja, korišćenje i prekoračenje utvrđenih limita, kao i rezultate aktivnosti trgovanja. Izveštaji o praćenju stavki iz knjige trgovanja sadrže pregled tekućih i kumulativnih rezultata na mesečnom i godišnjem nivou.
Banka je dužna da za svoje potrebe sačinjava izveštaje o praćenju stavki iz knjige trgovanja i o utvrđenim limitima, koji sadrže pregled otvorenih pozicija po vrstama transakcija ili po rizicima, odnosno po organizacionim jedinicama, kao i pregled za njih vezanih limita i stepena njihovog korišćenja. Banka je dužna da organizuje dnevno praćenje prekoračenih limita i da o svakom prekoračenju limita bez odlaganja obaveštava izvršni odbor banke.
14. Devizni rizik je rizik od nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke usled promene deviznog kursa, a banka mu je izložena po osnovu stavki koje se vode u bankarskoj knjizi i u knjizi trgovanja. Pokazatelj deviznog rizika je odnos između ukupne neto otvorene devizne pozicije (uključujući i apsolutnu vrednost neto otvorene pozicije u zlatu) i kapitala banke, koji se obračunavaju u skladu sa odlukom kojom se uređuje adekvatnost kapitala banke.
Banka je dužna da odnos između aktive i pasive održava tako da njena ukupna neto otvorena devizna pozicija (uključujući i apsolutnu vrednost neto otvorene pozicije u zlatu) na kraju svakog radnog dana ne bude veća od 20% njenog kapitala.
Banka čiji je pokazatelj deviznog rizika u toku dva uzastopna radna dana veći od procenta iz stava 2. ove tačke dužna je da o tome obavesti Narodnu banku Srbije narednog radnog dana.
Izveštaje o pokazatelju deviznog rizika banka dostavlja Narodnoj banci Srbije na način, u formi i rokovima propisanim uputstvom o izveštajima banaka.
15. Ostali tržišni rizici obuhvataju cenovni rizik po osnovu dužničkih hartija od vrednosti, cenovni rizik po osnovu vlasničkih hartija od vrednosti, rizik izmirenja/isporuke i rizik druge ugovorne strane - u skladu sa odlukom kojom se uređuje adekvatnost kapitala banke.
16. Rizici izloženosti banke obuhvataju rizike izloženosti banke prema jednom licu ili prema grupi povezanih lica i rizike izloženosti banke prema licu povezanom s bankom.
17. Ukupna izloženost banke prema jednom licu ili prema grupi povezanih lica predstavlja zbir svih bilansnih potraživanja i vanbilansnih stavki koji se odnose na to lice ili grupu povezanih lica, osim:
- sredstava po viđenju i sredstava oročenih do sedam dana na računima kod banaka koje su, prema poslednjem rangiranju koje su izvršili Standard&Poor’s ili Fitch–IBCA, rangirane s najmanje BBB ili koje je izvršio Moody’s - s najmanje Baa3, umanjenih za deo koji služi za obezbeđenje izmirenja preuzetih obaveza;
- potraživanja od Narodne banke Srbije ili Republike Srbije i potraživanja obezbeđenih njihovim bezuslovnim garancijama plativim na prvi poziv;
- potraživanja od vlada i centralnih banaka zemalja članica Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj i potraživanja obezbeđenih njihovim bezuslovnim garancijama plativim na prvi poziv;
- potraživanja obezbeđenih hartijama od vrednosti Narodne banke Srbije ili Republike Srbije;
- pokrivenih akreditiva za koje je pokriće obezbeđeno na posebnom računu kratkoročnih depozita na ime pokrića po akreditivima - do visine pokrivenosti;
- potraživanja obezbeđenih gotovinskim depozitom kod banke, u visini depozita, pod uslovom da je ugovoreno da depozit služi kao obezbeđenje za ta potraživanja, da rok dospeća depozita odgovara roku dospeća potraživanja i da jedino banka može raspolagati tim depozitom - u visini dospelog nenaplaćenog potraživanja;
- potraživanja obezbeđenih bezuslovnim garancijama plativim na prvi poziv banaka koje su, prema poslednjem rangiranju koje su izvršili Standard&Poor’s ili Fitch–IBCA, rangirane s najmanje BBB ili koje je izvršio Moody’s - s najmanje Baa3, ali ne i bezuslovnim garancijama koje je izdala banka koja je većinski akcionar banke, odnosno banka iz iste bankarske grupe, izuzev ako postoji prethodna pismena saglasnost Narodne banke Srbije koju ona daje ako banka dostavi spisak važećih garancija i odluku kojom se upravni odbor banke obavezuje da će banka aktivirati pomenute garancije i ako iznos važećih garancija ne prelazi četvorostruki iznos kapitala banke u momentu izdavanja garancija;
- odbitnih stavki od kapitala banke iz tačke 3. stav 2, odredbe pod 1, 2 i 3, Odluke o adekvatnosti kapitala banke ("Službeni glasnik RS", broj 129/2007).
Pod zbirom svih bilansnih potraživanja i vanbilansnih stavki iz stava 1. ove tačke podrazumeva se zbir neto knjigovodstvenih vrednosti bilansnih potraživanja, knjigovodstvenih vrednosti vanbilansnih stavki umanjenih za rezervisanja za gubitke po vanbilansnoj aktivi i pomnoženih faktorima kreditne konverzije, kao i iznosa ukupnih troškova zamene derivata kojima se ne trguje na berzanskom tržištu.
Ukupni troškovi zamene derivata iz stava 2. ove tačke predstavljaju originalnu izloženost ovog derivata, odnosno zbir tekuće i potencijalne kreditne izloženosti tog derivata, zavisno od metoda koji banka primenjuje za izračunavanje iznosa derivata kojima se ne trguje na berzanskom tržištu a koji se uključuje u aktivu ponderisanu kreditnim rizikom, u skladu sa odlukom kojom se uređuje adekvatnost kapitala banke.
Izloženost banke prema jednom licu ili prema grupi povezanih lica ne sme preći 25% kapitala banke.
18. Velika izloženost banke prema jednom licu ili prema grupi povezanih lica predstavlja izloženost koja iznosi najmanje 10% kapitala banke.
Zbir svih velikih izloženosti banke ne može biti veći od 400% kapitala banke.
Zbir svih velikih izloženosti banke, u smislu ove odluke, uključuje i izloženost banke prema licima povezanim s bankom.
19. Izloženost banke prema licu povezanom s bankom predstavlja izloženost koja iznosi najviše 5% kapitala banke, s tim da se licem povezanim s bankom u smislu ovog ograničenja ne smatra članica bankarske grupe koja se u konsolidovane finansijske izveštaje uključuje primenom metoda pune konsolidacije.
Na obračun ukupne izloženosti banke prema licu povezanom s bankom primenjuju se odredbe tačke 17. ove odluke.
Ukupna izloženost banke prema licima povezanim s bankom ne sme preći 20% kapitala banke.
20. Rizici ulaganja banke obuhvataju rizike njenih ulaganja u druga pravna lica i u osnovna sredstva.
Ulaganje banke u jedno lice koje nije lice u finansijskom sektoru ne sme preći 10% njenog kapitala, pri čemu se pod ovim ulaganjem podrazumeva ulaganje kojim banka stiče udeo ili akcije lica koje nije lice u finansijskom sektoru.
Ukupna ulaganja banke u lica koja nisu lica u finansijskom sektoru i u osnovna sredstva banke ne smeju preći 60% kapitala banke, s tim što se ovo ograničenje ne odnosi na sticanje akcija radi njihove dalje prodaje u roku od šest meseci od dana sticanja tih akcija.
21. Rizici koji se odnose na zemlju porekla lica prema kome je banka izložena (u daljem tekstu: rizik zemlje) jesu rizici negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke zbog nemogućnosti banke da naplati potraživanja od ovog lica iz razloga koji su posledica političkih, ekonomskih ili socijalnih prilika u zemlji porekla tog lica.
Rizik zemlje obuhvata:
- političko-ekonomski rizik, pod kojim se podrazumeva verovatnoća ostvarivanja gubitka zbog nemogućnosti naplate potraživanja banke usled ograničenja utvrđenih aktima državnih i drugih organa zemlje porekla dužnika, kao i opštih i sistemskih prilika u toj zemlji;
- rizik transfera, pod kojim se podrazumeva verovatnoća ostvarenja gubitka zbog nemogućnosti naplate potraživanja iskazanih u valuti koja nije zvanična valuta zemlje porekla dužnika, i to usled ograničenja plaćanja obaveza prema poveriocima iz drugih zemalja u određenoj valuti koja su utvrđena aktima državnih i drugih organa zemlje dužnika.
Banka limite izloženosti riziku zemlje utvrđuje pojedinačno po zemlji porekla dužnika, a u slučaju utvrđene koncentracije izloženosti po pojedinim geografskim regionima - utvrđuje ih i na regionalnoj osnovi.
22. Operativni rizik je rizik od nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke usled propusta u radu zaposlenih, neadekvatnih procedura i procesa u banci, neadekvatnog upravljanja informacionim i drugim sistemima u banci, kao i usled nastupanja nepredvidivih spoljnih događaja.
Banka je dužna da identifikuje, procenjuje i prati operativni rizik u svim materijalno značajnim proizvodima, aktivnostima, procesima i sistemima i obavezna je da, pre uvođenja novih proizvoda, aktivnosti, procesa ili sistema, primeni adekvatne procedure za procenu operativnog rizika koji može nastati njihovim uvođenjem.
23. Banka je dužna da identifikuje događaje koji predstavljaju izvore operativnog rizika i da ih klasifikuje u kategorije prema obrascu (Prilog 1) koji je sastavni deo ove odluke, pri čemu se izvorima operativnog rizika smatraju sledeće kategorije događaja:
1) interne prevare;
2) eksterne prevare;
3) propusti u odnosima sa zaposlenima i u sistemu bezbednosti na radu;
4) problemi u odnosima s klijentima, u plasmanima proizvoda i u poslovnoj praksi banke;
5) štete na fizičkoj imovini banke;
6) prekidi u poslovanju i greške u sistemima banke;
7) izvršenje transakcija, isporuka i upravljanje procesima u banci.
24. Banka je dužna da, u skladu sa svojom organizacijom i delatnošću, kategorije događaja iz tačke 23. ove odluke prati po sledećim poslovima, odnosno linijama poslovanja:
1) finansiranje privrede,
2) trgovina i prodaja,
3) poslovi sa stanovništvom,
4) komercijalno bankarstvo,
5) plaćanja i obračun,
6) agencijske usluge,
7) usluge upravljanja imovinom,
8) brokerske usluge stanovništvu.
Linije poslovanja iz stava 1. ove tačke banka razvrstava prema obrascu (Prilog 2) koji je sastavni deo ove odluke, pri čemu je dužna da se pridržava sledećih principa:
- sve aktivnosti banke moraju biti razvrstane u neku od linija poslovanja iz tog stava;
- bilo koja bankarska/nebankarska aktivnost koja ne može sa sigurnošću biti razvrstana u neku od linija poslovanja iz tog stava a predstavlja dopunsku aktivnost glavnoj aktivnosti klasifikovanoj u neku od ovih linija poslovanja - banka je dužna da razvrsta u liniju poslovanja u koju je klasifikovana glavna aktivnost;
- za klasifikovanje novih aktivnosti i proizvoda u linije poslovanja iz tog stava banka mora imati izrađene procedure.
Upravni odbor banke vrši nadzor nad razvrstavanjem poslovnih aktivnosti banke.
Proces razvrstavanja poslovnih aktivnosti banke predmet je unutrašnje revizije banke.
25. Banka je dužna da formira bazu podataka o događajima nastalim po osnovu operativnog rizika koji su doveli do gubitka koji u bruto iznosu prelazi (ili se procenjuje da prelazi) 10.000 dinara, kao i o događajima nastalim po osnovu ovog rizika koji su mogli (a nisu) dovesti do gubitka koji u bruto iznosu prelazi (ili se procenjuje da prelazi) 10.000 dinara.
Bazu podataka iz stava 1. ove tačke, banka formira po kategorijama događaja iz tačke 23. ove odluke, po linijama poslovanja iz tačke 24. stav 1. te odluke, kao i po tipu gubitka (gubitak i izbegnuti gubitak) i po uzrocima nastanka operativnog rizika (ljudski faktor, procesi, sistemi i spoljni faktor).
26. Banka je dužna da obavesti Narodnu banku Srbije - Sektor za kontrolu poslovanja banaka (u daljem tekstu: Sektor) o gubicima nastalim kao posledica operativnog rizika, kao i onima koji su mogli (a nisu) nastati na taj način a koji prelaze (ili se procenjuje da prelaze) 1% kapitala banke, kao i o merama koje preduzima radi adekvatnog upravljanja povećanim operativnim rizikom - najkasnije u roku od pet radnih dana od dana nastanka gubitka.
Banka je dužna da dostavi Sektoru tromesečne izveštaje o događajima iz tačke 25. stav 1. ove odluke na propisanom obrascu - Obrazac OR - Izveštaj o događajima nastalim po osnovu operativnog rizika banke (Prilog 3), koji je sastavni deo te odluke, i to u roku od 20 dana od isteka tromesečja. Ako se ovaj izveštaj dostavlja elektronski, njegov format mora odgovarati formatu propisanom uputstvom kojim se uređuje elektronsko dostavljanje podataka Narodnoj banci Srbije.
27. Za potrebe upravljanja operativnim rizikom, banka je dužna da usvoji plan za obezbeđenje kontinuiteta poslovanja i plan poslovanja u slučaju nastanka nepredviđenih događaja, s čijom sadržinom moraju biti upoznata lica zadužena za njihovo sprovođenje.
Plan za obezbeđenje kontinuiteta poslovanja je dokument koji se sastoji od procedura za obezbeđivanje nesmetanog i kontinuiranog funkcionisanja svih značajnih procesa i sistema u banci. Sastavni deo ovog plana je plan poslovanja u slučaju nastanka nepredviđenih događaja kojim se utvrđuju tehničke i organizacione mere za ponovno uspostavljanje poslovanja banke u što kraćem roku, odnosno za ublažavanje posledica prekida u poslovanju banke.
Planovi iz ove tačke moraju da sadrže opise načina za obavljanje svih vidova komunikacija koji će se koristiti u vanrednim situacijama i banka je dužna da ih periodično testira radi procene njihove efikasnosti i adekvatnosti, kao i da ih periodično ažurira.
28. Upravni odbor banke dužan je da po potrebi, a najmanje jednom godišnje, razmotri utvrđene procedure za identifikovanje, merenje, odnosno procenu, ublažavanje i praćenje rizika, kao i za upravljanje svakim pojedinačnim rizikom kome je banka izložena.
Izvršni odbor banke je dužan da najmanje jednom u toku poslovnog tromesečja analizira efikasnost u primeni procedura iz stava 1. ove tačke i da o tome pismeno obavesti upravni odbor banke.
Odbor za praćenje poslovanja banke (odbor za reviziju) dužan je da najmanje jednom mesečno pismeno obavesti upravni odbor banke o svojim aktivnostima i o utvrđenim nepravilnostima, kao i da predloži način na koji će se te nepravilnosti otkloniti, odnosno način na koji će se unaprediti procedure iz stava 1. ove tačke i sprovođenje sistema unutrašnjih kontrola banke.
Odbor za upravljanje aktivom i pasivom banke prati, a najmanje jednom u toku meseca analizira, izloženost banke rizicima koji proizlaze iz strukture njenih bilansnih obaveza i potraživanja, kao i vanbilansnih stavki, i predlaže mere za upravljanje ovim rizicima, a obavlja i druge poslove utvrđene aktima banke.
29. Za sprovođenje ove odluke Narodna banka Srbije donosi uputstvo.
30. Planove iz tačke 27. ove odluke banka je dužna da usvoji do 30. juna 2009. godine.
31. Danom stupanja na snagu ove odluke prestaje da važi Odluka o upravljanju rizicima ("Službeni glasnik RS", br. 57/2006 i 86/2007).
32. Ova odluka objavljuje se u "Službenom glasniku RS" i stupa na snagu 1. jula 2008. godine.
KLASIFIKACIJA KATEGORIJA DOGAĐAJA
Vrste događaja |
Definicija |
Kategorije vrsta događaja |
Primeri aktivnosti |
Interne prevare |
Gubici nastali usled postupanja lica zaposlenog u banci s namerom prevare, otuđenja imovine banke, kršenja propisa ili poslovne politike banke, izuzimajući sve vrste situacija koje se smatraju diskriminacijom |
Neovlašćene aktivnosti |
- neprijavljene transakcije (namerno) |
|
|
Krađa i prevara |
- prevara/kreditna prevara |
Eksterne prevare |
Gubici nastali usled postupanja trećih lica s namerom prevare, zloupotrebe ili kršenja propisa |
Krađa i prevara |
- krađe i pljačke |
Sistem bezbednosti |
- aktivnosti lica koje neovlašćeno pristupa kompjuterskom sistemu (hakera) |
||
Propusti u odnosima sa zaposlenima i u sistemu bezbednosti na radu
|
Gubici nastali usled postupanja koje nije u skladu sa zakonima ili ugovorima iz oblasti rada, zapošljavanja, zdravstvene i socijalne zaštite ili bezbednosti na radu
|
Odnosi sa zaposlenima |
- zarade i naknade, beneficije, pitanja vezana za prekid radnog odnosa |
Bezbednost na radu |
- fizičke povrede zaposlenih |
||
Diskriminacija na radnom mestu |
- sve vrste diskriminacije na radnom mestu |
||
Problemi u odnosima s klijentima, u plasmanima proizvoda i u poslovnoj praksi |
Gubici nastali usled nenamernog ili nepažljivog neispunjenja profesionalnih obaveza prema klijentima, ili usled prirode ili konstrukcije proizvoda |
Prikladnost, transparentnost i poverljivost |
- nepoštovanje pravilnika o ponašanju |
Neodgovarajuća poslovna ili tržišna praksa |
- kršenje antimonopolskih propisa |
||
Greške u proizvodima |
- greške u proizvodima |
||
Selekcija, sponzorstvo i izloženost |
- loša selekcija klijenata (suprotno pravilima) |
||
Savetodavne aktivnosti |
- sporovi oko izvršenja savetodavnih aktivnosti |
||
Štete na fizičkoj imovini banke |
Gubici nastali po osnovu gubitka ili oštećenja fizičke imovine usled prirodnih katastrofa ili drugih događaja |
Prirodne katastrofe i drugi događaji |
- gubici usled prirodnih katastrofa, terorizma i vandalizma |
Prekidi u poslovanju i greške u sistemima banke |
Gubici nastali usled prekida u poslovanju ili sistemskih grešaka |
Sistemi |
- hardver |
Izvršenje transakcija, isporuka i upravljanje procesima u banci
|
Gubici zbog nenamernih grešaka povezanih s procesima i/ili podrškom upravljanju, kao i usled odnosa s poslovnim partnerima (klijentima i dobavljačima)
|
Evidentiranje i izvršavanje transakcija |
- loša komunikacija |
Praćenje i izveštavanje |
- propusti u obaveznom izveštavanju |
||
Prijem klijenta i adekvatnost dokumentacije |
- nepotpisan i neispravno popunjen dokument |
||
Klijenti i upravljanje računima klijenata |
- neovlašćen pristup računima klijenata |
||
Poslovni partneri |
- loš rad poslovnih partnera |
||
Prodavci i dobavljači |
- sporovi |
RAZVRSTAVANJE LINIJA POSLOVANJA
Nivo 1 |
Nivo 2 |
Grupe aktivnosti |
Finansiranje privrede |
Finansiranje privrede |
Spajanje i pripajanje, pokroviteljstvo emisije hartija od vrednosti, privatizacija, sekjuritizacija, istraživanje, upravljanje portfolijom dužničkih hartija od vrednosti (državne hartije i hartije s visokim prinosom), upravljanje portfolijom vlasničkih hartija od vrednosti, sindicirani zajmovi, inicijalna javna ponuda, sekundarna ponuda hartija |
Finansiranje države i javnog sektora |
||
Investiciono bankarstvo |
||
Konsultantske usluge |
||
Trgovina i prodaja |
Prodaja |
Dužničke hartije od vrednosti, vlasničke hartije od vrednosti, strane valute, roba, kreditiranje, fondovi, trgovina hartijama od vrednosti za sopstveni račun, repo poslovi i ugovori o pozajmljivanju hartija od vrednosti, brokerski poslovi, brokerski poslovi u primarnoj emisiji |
Uloga market-mejkera (market-marker) |
||
Zauzimanje pozicija za svoj račun |
||
Trezor |
||
Poslovi sa stanovništvom |
Poslovi sa stanovništvom |
Kreditiranje stanovništva i prikupljanje depozita, pružanje bankarskih usluga, depo poslovi, nekretnine |
Individualno (privatno) bankarstvo |
Privatno kreditiranje i prikupljanje depozita, pružanje bankarskih usluga, depo poslovi i nekretnine, saveti za investiranje |
|
Kartičarstvo |
Poslovne i individualne kartice |
|
Komercijalno bankarstvo |
Komercijalno bankarstvo |
Finansiranje projekata, nekretnine, finansiranje izvoza, finansiranje trgovine, faktoring poslovi, lizing, kreditiranje, garancije, menice izdate privredi |
Plaćanja i obračun |
Spoljni klijenti |
Plaćanje i naplata, transfer novca, kliring, obračun |
Agencijske usluge |
Kastodi usluge |
Eskrou (escrow) računi, depozitne potvrde, pozajmljivanje hartija od vrednosti klijentima, korporativne usluge |
Korporativna agentura |
Agenti za emisiju i agenti za naplatu |
|
Korporacijski fond |
|
|
Usluge upravljanja imovinom |
Diskreciono upravljanje fondovima |
Formiranje pulova, segregiranje, fondovi za građane, institucionalni fondovi, otvoreni fondovi, zatvoreni fondovi, fondovi privatnih akcija |
Nediskreciono upravljanje fondovima |
Formiranje pulova, segregiranje, fondovi za građane, institucionalni fondovi, otvoreni fondovi, zatvoreni fondovi |
|
Brokerske usluge stanovništvu |
Pružanje brokerskih usluga stanovništvu |
Izvršenje i druge usluge |
|
|
(poslovno ime i sedište banke) |
|
OBRAZAC OR - IZVEŠTAJ O DOGAĐAJIMA NASTALIM PO OSNOVU OPERATIVNOG RIZIKA BANKE*
A. Događaji evidentirani u tromesečju
Redni |
Datum |
Datum |
Datum |
Datum |
Opis |
Organ. |
Status |
Uzrok |
Linija |
Vrsta |
Predložene |
Bruto |
Od toga naplaćeno |
Neto |
Tip |
|
Od |
Na drugi |
|||||||||||||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8*** |
9**** |
10 |
11 |
12 |
13** |
14** |
15** |
16** |
17***** |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B. Svi događaji - kumulativni podaci
Redni |
Datum |
Datum |
Datum |
Datum |
Opis |
Organ. |
Status |
Uzrok |
Linija |
Vrsta |
Predložene |
Bruto |
Od toga naplaćeno |
Neto |
Tip |
|
Od |
Na drugi |
|||||||||||||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8*** |
9**** |
10 |
11 |
12 |
13** |
14** |
15** |
16** |
17***** |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
* Minimalni limit za evidentiranje operativnih rizika iznosi 10.000 dinara u bruto iznosu. U delu A. evidentiraju se samo podaci o događajima nastalim u tromesečju na koje se izveštaj odnosi i koji prelaze limit, a u delu B svi događaji koji na kraju tromesečja na koji se izveštaj odnosi prelaze limit, nezavisno od toga kada su nastali.
** Događaji koji su prouzrokovali gubitak koji nije moguće kvantifikovati, kao i događaji koji su mogli prouzrokovati gubitak (a nisu) a koji nije moguće kvantifikovati, evidentiraju se u bazi tako da se u kolonama 13, 14, 15 i 16 upisuje crtica (-).
*** Alternativno: otvoren, istražuje se, zatvoren.
**** Alternativno: ljudski faktor, procesi, sistemi, spoljni faktor.
***** Alternativno: gubitak i izbegnuti gubitak.
U ______________, _____200___. godine |
|
Izveštaj sačinio/sačinila |
__________________ |
|
|
(telefon za kontakte) |
|
(potpis) |