UPUTSTVO ZA SPROVOĐENJE ODLUKE O NAČINU UPRAVLJANJA TOKOVIMA GOTOVINE SNABDEVANJEM BANAKA NOVČANICAMA I KOVANIM NOVCEM ("Sl. glasnik RS", br. 116/2008)

1. Ovim uputstvom uređuje se način na koji banke postupaju s novčanicama i kovanim novcem (u daljem tekstu: gotov novac) u vezi s preradom gotovog novca i zamenom gotovog novca koji nije podoban za opticaj, kao i način otkrivanja kod banaka falsifikata gotovog novca.

2. Banka je dužna da prerađuje gotov novac, odnosno da odvaja novac koji nije podoban za opticaj i vanopticajni novac, kao i da utvrđuje autentičnost gotovog novca.

3. Banka je dužna da, vodeći računa o tome da lice novčanice bude okrenuto prema gore, novčanice razvrstava i pakuje po kategorijama i apoenima - u pakete od po 100 komada novčanica na koje se stavlja karika za pakovanje novčanica, u svežnjeve od po 1.000 komada (10 paketa), odnosno u amanete koji ne mogu da sadrže više od 20.000 komada (20 svežnjeva) novčanica iste kategorije i apoena.

4. Karika za pakovanje novčanica mora da sadrži poslovno ime banke koja je izvršila pakovanje, apoen, broj komada i iznos novčanica, potpise brojača i datum pakovanja.

Deset paketa novčanica iste kategorije i apoena formira se u svežanj i vezuje mašinom za vezivanje (unakrsno trakom za vezivanje novca) ili vakuumiranjem. Na poslednjem paketu svežnja obavezno se upisuje datum vezivanja ili vakuumiranja i stavljaju potpisi kontrolnog brojača i lica koje je izvršilo vezivanje ili vakuumiranje.

Amanet mora biti spakovan na takav način da su vrednosti potpuno bezbedne. Na amanetu se upisuju poslovno ime banke, iznosi i apoenska struktura novčanica, kategorija novčanica, kao i datum pakovanja, i stavljaju potpisi lica koja su izvršila pakovanje.

5. Uplate gotovog novca vrše se u filijalama Narodne banke Srbije (u daljem tekstu: filijale), s tim da se po apoenima minimalno uplaćuje: za apoene od 10, 20, 50, 100, 200, 500 i 1000 dinara - 1 svežanj (1.000 komada), a za apoen od 5000 dinara - 1 paket (100 komada).

U slučaju uplata manjih od minimuma iz stava 1. ove tačke, Narodna banka Srbije naplaćuje naknadu u skladu sa odlukom kojom se utvrđuje jedinstvena tarifa po kojoj Narodna banka Srbije naplaćuje naknadu za izvršene usluge, osim u slučaju predaje novčanica nepodobnih za opticaj iz tačke 7, alineja treća, ovog uputstva, kada se naknada ne naplaćuje.

6. Kovani novac istog apoena mora biti zapakovan na bezbedan način, i to 1.000 komada apoena od 50 para i od 1 dinara, a 500 komada apoena od 2, 5, 10 i 20 dinara. Na pakovanju kovanog novca upisuju se naziv banke, kategorija, apoen i iznos kovanog novca, kao i datum pakovanja, i stavljaju potpisi lica koja su izvršila pakovanje.

7. Novčanicom nepodobnom za opticaj, u smislu ovog uputstva, smatra se novčanica:

- koja je iscepana na dva dela ili na više delova;

- koja je cela ali je ispisana ili iscrtana, polivena mastilom, bojom slabog intenziteta ili masnoćom, ili izbledela usled pranja ili iz drugih razloga, s tim da je to oštećenje veće od 5 % cele novčanice;

- koja je umrljana jakom bojom (ALERT COLOUR) kojom se vrši hemijska zaštita novčanica u transportu, odnosno kojom se novčanice boje u slučaju nasilnog otvaranja pakovanja gotovog novca - bez obzira na površinu umrljanosti;

- koja je cela ali je zacepljena, s tim da je to zacepljenje veće od 10 mm;

- kojoj nedostaje deo veći od 6 mm (po dužini) ili 5 mm (po širini);

- koja je zalepljena lepljivom trakom i pri tom lepljiva traka prelazi veličinu od 10 x 10 mm;

- čiji su uglovi savijeni a jedna od dužina savijenog ugla veća je od 10 mm;

- koja je nagorela, nagrižena, progorela, oštećena truljenjem ili dejstvom hemikalija ili na drugi način;

- koja na sebi ima rupe čiji prečnik prelazi 3 mm;

- čija je dužina ili širina različita od standardne dužine ili širine originalnih novčanica;

- koja je zgužvana s višestrukim nepravilnim naborima;

- koja je izrađena sa izvesnom greškom i kao takva puštena u opticaj (makulatura).

8. Stepen oštećenja novčanice zbog koga je novčanica nepodobna za opticaj utvrđuje se upotrebom šablona za merenje (u daljem tekstu: mera) izrađenog od providnog materijala (mera odgovara površini ispravne novčanice). Mera je podeljena na 100 jednakih pravougaonika, a jedan pravougaonik odgovara jednom procentu (1%) površine cele novčanice.

Pri utvrđivanju stepena oštećenja novčanice merom uzimaju se u obzir svi potpuno ili delimično oštećeni, odnosno neispunjeni pravougaonici.

Narodna banka Srbije - Sektor za poslove trezora (u daljem tekstu: Sektor) obezbeđuje bankama potrebne količine mera.

9. Novčanica nepodobna za opticaj uplaćuje se samo ako površina dela novčanice podnetog radi uplate ili više delova koji nesumnjivo potiču od iste novčanice iznosi najmanje 55% površine novčanice.

10. Prijem od banaka novčanica nepodobnih za opticaj, koje su umrljane jakom bojom (ALERT COLOUR) kojom se vrši hemijska zaštita novčanica u transportu, odnosno kojom se novčanice boje u slučaju nasilnog otvaranja pakovanja gotovog novca vrši se pod uslovom da lice u banci koje je ovlašćeno da predaje, odnosno preuzima gotov novac (u daljem tekstu: ovlašćeno lice banke) preda licu u filijali koje je ovlašćeno da preuzima, odnosno predaje gotov novac (u daljem tekstu: ovlašćeno lice filijale) izjavu (Prilog 1), u dva primerka, da je do bojenja novčanice pomenutom bojom došlo pri rukovanju lica zaposlenih u banci novčanicama, koja sadrži sledeće elemente: poslovno ime i sedište banke, broj izjave, mesto i datum podnošenja izjave, oznaku i šifru valute, apoen, broj komada, serijski broj novčanice, iznos, kratak opis kako je došlo do aktiviranja zaštitne boje (naziv organizacionog dela banke, ime, prezime i jedinstveni matični broj građana lica koje je rukovalo gotovim novcem u trenutku kada je došlo do bojenja novčanice), potpis zakonskog predstavnika i zastupnika banke, odnosno lica koje je za to ovlašćeno (u daljem tekstu: odgovorno lice u banci) i pečat banke, ime i prezime i potpis ovlašćenog lica banke i pečat, uz fotokopiju lične karte ili pasoša (u daljem tekstu: lična isprava) lica koje je rukovalo gotovim novcem u trenutku kada je došlo do bojenja novčanice.

Novčanice iz stava 1. ove tačke koje banka prima od svojih klijenata uz podnošenje lične isprave podnosioca novčanice i popunjavanje izjave o poreklu takvih novčanica - banke predaju, zajedno sa izjavom podnosioca novčanice (klijenta banke) (Prilog 1), koja sadrži sledeće elemente: poslovno ime i sedište banke, broj izjave, oznaku i šifru valute, serijski broj novčanice, apoen, broj komada i iznos, ukupan iznos, kratak opis okolnosti pod kojima je došlo do bojenja novčanice ili okolnosti pod kojima je ta novčanica primljena od nekog lica (uz navođenje mesta i vremena bojenja ili prijema novčanice), mesto i vreme predaje novčanice banci, kontakt telefon, adresu, ime, prezime, jedinstveni matični broj građana i potpis podnosioca novčanice, ime, prezime i potpis lica banke koje je ovlašćeno za prijem tih novčanica, ime i prezime odgovornog lica u banci i pečat banke, kao i ime i prezime i potpis ovlašćenog lica banke i pečat, mesto i datum predaje novčanica filijali, uz fotokopiju lične isprave podnosioca novčanice.

Pri preuzimanju novčanica iz stava 1. ove tačke, ovlašćeno lice filijale podatke s novčanica upoređuje s podacima o novčanicama upisanim u izjavi, i na primercima izjave potpisom i pečatom potvrđuje da su ti podaci identični. Ako ovlašćeno lice filijale utvrdi da ovi podaci nisu identični, neće primiti novčanice.

Sektor obaveštava Ministarstvo unutrašnjih poslova (u daljem tekstu: MUP) o pojavi novčanica obojenih zaštitnom bojom i uz obaveštenje prilaže izjave iz st. 1. i 2. ove tačke, kao i fotokopiju lične isprave lica u banci koje je rukovalo gotovim novcem u trenutku kada je došlo do bojenja novčanice, odnosno podnosioca novčanica. Obojene novčanice čuvaju se do dobijanja pismenog obaveštenja MUP-a da te novčanice nisu predmet daljih aktivnosti MUP-a - u kom se slučaju može isplatiti opticajni novac.

Posle dobijanja pismenog obaveštenja MUP-a iz stava 4. ove tačke, Narodna banka Srbije odobrava žiro račun banke i pismeno je obaveštava o ovome, nakon čega banka isplaćuje gotov novac podnosiocu novčanice (klijentu).

11. Narodna banka Srbije zadužiće žiro račun banke kada u njenoj uplati utvrdi postojanje sledećih novčanica:

1) novčanice čija površina dela podnetog radi zamene za ispravnu novčanicu ili više delova koji nesumnjivo potiču od iste novčanice iznosi manje od 55% površine novčanice;

2) novčanica kojoj nedostaju dva dela okruglog oblika čiji prečnici iznose po 20 mm a odstojanje pravolinijski vodoravno levo i desno od središta novčanice po 25 mm bez obzira na veličinu ostalih delova koji nedostaju novčanici, kao i novčanica kojoj nedostaje tri dela okruglog oblika čiji prečnici iznose po 8 mm a čiji se centri nalaze na pravoj sa odstojanjem od 40 mm bez obzira na veličinu ostalih delova koji nedostaju novčanici;

3) novčanica koja je umrljana jakom bojom (ALERT COLOUR) kojom se vrši hemijska zaštita novčanica u transportu, odnosno kojom se novčanice boje u slučaju nasilnog otvaranja pakovanja gotovog novca.

12. Novčanica nepodobna za opticaj koja je nagorela, nagrižena, progorela, oštećena truljenjem ili dejstvom hemikalija, čija površina podnetog dela ili više delova koji nesumnjivo potiču od iste novčanice iznosi manje od 55% površine ispravne novčanice - prima se od fizičkih lica i banaka.

Novčanica iz stava 1. ove tačke prima se od fizičkog lica uz zahtev za zamenu novčanice nepodobne za opticaj, u dva primerka, koji sadrži sledeće elemente: serijski broj novčanice odnosno apoen, broj komada i iznos, ukupan iznos, kratak opis okolnosti pod kojima je došlo do oštećenja novčanice, mesto i datum predaje novčanice banci, odnosno filijali, kontakt telefon, adresu, ime, prezime i jedinstveni matični broj građana lica koje novčanicu podnosi na zamenu.

Kad novčanice iz stava 1. ove tačke predaje banka, zahtev, pored podataka iz tog stava, mora sadržati i poslovno ime i sedište banke, broj zahteva, ime i prezime odgovornog lica u banci i pečat banke, ime, prezime i potpis lica u banci koje je ovlašćeno za prijem tih novčanica, mesto i datum predaje novčanica filijali, kao i ime, prezime i potpis ovlašćenog lica banke i pečat banke.

Pri preuzimanju novčanica iz stava 1. ove tačke, ovlašćeno lice filijale podatke s novčanica upoređuje s podacima o novčanicama upisanim u zahtevu i na primercima zahteva potpisom i pečatom potvrđuje da su ti podaci identični. Ako ovlašćeno lice filijale utvrdi da ovi podaci nisu identični, neće primiti novčanice.

Posle izvršene ekspertize u Narodnoj banci Srbije na osnovu koje se sa sigurnošću utvrdi da je novčanica iz ovog člana autentična i da delovi koji joj nedostaju neće moći biti zamenjeni, odnosno da se neće podneti na zamenu - Narodna banka Srbije odobrava žiro račun banke, nakon čega banka gotov novac isplaćuje podnosiocu novčanice, odnosno filijala gotov novac isplaćuje fizičkom licu.

13. Kovanim novcem nepodobnim za opticaj, u smislu ovog uputstva, smatra se kovani novac koji je postao neupotrebljiv za dalji opticaj usled dejstva neke mehaničke sile koja je izazvala njegovu deformaciju ili narušila njegov reljef, ali samo ako su u pitanju celi i nesumnjivo autentični primerci tog novca, kao i kovani novac koji je izrađen sa izvesnom greškom i kao takav pušten u opticaj (makulatura).

Kovani novac nepodoban za opticaj banke mogu uplatiti u filijalama.

14. Gotov novac nepodoban za opticaj i vanopticajni gotov novac, koji su prerađeni na način utvrđen ovim uputstvom, banke ne mogu isplaćivati svojim klijentima.

15. Ako se u stanju gotovog novca u banci uoči primerak gotovog novca za koji se sumnja da je falsifikovan, takav primerak se izuzima i šalje Sektoru, radi ekspertize. Ako se ekspertizom utvrdi da je reč o falsifikovanom gotovom novcu, banka s takvim primercima gotovog novca postupa na način utvrđen za postupanje s manjkovima gotovog novca, a ako se utvrdi da je u pitanju originalni novac - banka iznos gotovog novca koji je poslat na ekspertizu vraća u stanje gotovog novca.

16. Narodna banka Srbije o svakom novom tipu falsifikata gotovog novca cirkularnim pismom obaveštava banke, navodeći sve karakteristike tog falsifikata.

17. Ako se naknadno, na osnovu primljene deklarisane vrednosti, a pri preradi gotovog novca, utvrde razlike (manjak/višak), odnosno uoči primerak gotovog novca za koji se sumnja da je falsifikovan, postupa se na sledeći način:

- za iznos utvrđenog manjka/viška zadužuje se, odnosno odobrava žiro račun banke;

- primerak gotovog novca za koji se sumnja da je falsifikovan izuzima se i šalje Sektoru, radi ekspertize.

Ako se ekspertizom ustanovi da je gotov novac iz stava 1, alineja druga, ove tačke falsifikovan - iznos tog gotovog novca smatra se manjkom i za taj iznos zadužuje se žiro račun banke.

18. Imaoci računa kod Narodne banke Srbije dužni su da s gotovim novcem postupaju na način koji je ovim uputstvom propisan za banke.

19. Danom stupanja na snagu ovog uputstva prestaje da važi Uputstvo za sprovođenje Odluke o načinu upravljanja tokovima gotovine snabdevanjem banaka novčanicama i kovanim novcem ("Službeni glasnik RS", br. 25/2006, 39/2007 i 129/2007).

20. Ovo uputstvo objavljuje se u "Službenom glasniku RS" i stupa na snagu 1. januara 2009. godine.

 

Prilog 1

 

Poslovno ime i sedište banke
Broj izjave		Mesto i datum

 

IZJAVA
O POREKLU NOVČANICA OBOJENIH ZAŠTITNOM BOJOM (ALERT COLOUR)

 

1. Opis porekla:

2. Osnovni podaci o obojenim novčanicama:

Oznaka i šifra valute	Apoen	Broj komada	Iznos	Serijski broj novčanice

*3. Podaci o podnosiocu novčanica:

Mesto i vreme predaje novčanica banci:

 

Ime, prezime i JMBG
Adresa:
i-mejl:
Kontakt-telefon:			(potpis podnosioca novčanica)

 

*4. Predmetne novčanice u ime			Primio:
		(naziv i sedište banke - organizacionog dela koji je primio novčanice)

 

(potpis ovlašćenog lica banke)

5. Potpis odgovornog lica u banci

M.P.

Mesto i datum predaje novčanica filijali: _____________________________________

6. Ovlašćeno lice banke ____________________________			Ovlašćeno lice filijale
(M.P.)			(M.P.)

*Ne popunjava se u slučaju da banka predaje novčanice koje su obojene kad su njima rukovala lica zaposlena u banci.

• Prilozi:

o Fotokopija lične karte

o Fotokopija pasoša