ODLUKA O UTVRĐIVANJU KUĆE IZDAVAČA I KNJIŽARA GECE KONA U BEOGRADU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 9/2009)

1. Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalazi se na teritoriji opštine Stari grad, u Beogradu, ulica Knez Mihailova broj 12, u državnoj svojini, na katastarskoj parceli broj 2264, KO Stari grad.

Spomenik kulture nalazi se u okviru Područja Knez Mihailove ulice koje je, odlukom Skupštine SR Srbije broj 29 od 29. marta 1979. godine, utvrđeno za prostornu kulturno-istorijsku celinu od izuzetnog značaja ("Službeni glasnik SRS", br. 14/79 i 30/89).

Spomenik kulture sagrađen je 1928. godine za braću Petra i Milovana Matića, prema projektu arhitekte Radoslava Todorovića. Godine 1932. od prvobitnih vlasnika kuću je otkupio Geca Kon i u njoj otvorio knjižaru pod nazivom "Izdavačka knjižarnica Gece Kona", koja je postala jedna od najbolje snabdevenih trgovina te vrste na Balkanu. Zgrada je prvobitno podignuta kao trospratna, a dogradnjom četvrtog sprata tridesetih godina prošlog veka visinski je usklađena sa susednim objektom na parceli u Čika Ljubinoj ulici broj 1. Fasada zgrade oblikovana je u akademskom stilu sa elementima romantizma na balkonima. Sve do 1990. godine, kada je rekonstruisana, sadašnja knjižara izdavačkog preduzeća "Prosveta" koja nosi ime "Geca Kon", čuvala je svoj prvobitni izgled.

Geca Kon (1873-1941) otvorio je prvu knjižaru u Beogradu 1901. godine. Paralelno sa njenim otvaranjem započeo je i izdavačku delatnost, u okviru koje je najpre publikovao dela iz oblasti prava, društvenih nauka i književnosti, kao i univerzitetske i školske udžbenike. Bio je pokretač nekoliko edicija, od kojih su među najznačajnijim: dečije edicije "Zlatna knjiga" i "Plava ptica", biblioteka stranih knjiga "Plejada" i filozofska biblioteka "Karijatide". Štampao je dela naših najpoznatijih književnika i naučnika: dela Jovana Jovanovića Zmaja, Branislava Nušića, Jovana Skerlića, Tihomira Đorđevića, sabrana dela Slobodana Jovanovića, "Istoriju Srba" Konstantina Jiričeka, "Karakterologiju Jugoslovena" Vladimira Dvornikovića, "Balkansko poluostrvo" Jovana Cvijića i enciklopedijsko izdanje "Srpski narod u devetnaestom veku". U periodu između dva svetska rata objavio je preko pet hiljada različitih naslova i time postao najveći izdavač u Kraljevini Jugoslaviji. Njegova knjižara postala je stecište i mesto okupljanja istaknutih književnika i intelektualaca toga doba. Tokom četrdeset godina njegovog predanog rada, sve do tragične smrti 1941. godine, unapredio je srpsku knjižarsku i izdavačku delatnost u skladu sa savremenim evropskim tendencijama.

Spomenik kulture, kao mesto koje se vezuje za ličnost i delovanje Gece Kona, jednog od najznačajnijih kulturnih i prosvetnih poslenika i mesto okupljanja vodećih intelektualaca toga vremena, predstavlja važno svedočanstvo uspona kulturnog i društvenog života Beograda između dva svetska rata.

3. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje autentične namene lokala u prizemlju u funkciji knjižarske delatnosti;

2) očuvanje enterijera u meri u kojoj je to moguće, vraćanjem autentičnih elemenata koji nedostaju;

3) funkcionalnu dispoziciju prostora knjižare rešavati u funkciji izložbenog i prodajnog prostora. U prostoru knjižare obezbediti i memorijalno mesto sa akcentom na ličnost i delo Gece Kona;

4) očuvanje izgleda, horizontalne i vertikalne regulacije objekta;

5) ažurno praćenje stanja objekta;

6) zabrana postavljanja klima uređaja na uličnu fasadu;

7) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;

8) instaliranje gromobranskih uređaja i uređaja za zaštitu od požara.

4. Ovu odluku objaviti u "Službenom glasniku Republike Srbije".