UREDBAO NACIONALNOM PROGRAMU ZA PREVENCIJU KOLOREKTALNOG KARCINOMA("Sl. glasnik RS", br. 20/2009) |
Ovom uredbom utvrđuje se Nacionalni program za prevenciju kolorektalnog karcinoma i uređuje se sprovođenje zdravstvene zaštite kojom se obuhvataju aktivnosti na prevenciji kolorektalnog karcinoma.
Aktivnosti na prevenciji kolorektalnog karcinoma sprovode se po Nacionalnom programu iz člana 1. ove uredbe koji sadrži utvrđeni cilj, aktivnosti i očekivani rezultat.
Nacionalni program iz člana 1. ove uredbe odštampan je uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.
Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
NACIONALNI PROGRAM ZA PREVENCIJU KOLOREKTALNOG KARCINOMA
Nacionalni program za prevenciju kolorektalnog karcinoma (u daljem tekstu: Program) zasnovan je na dokazima i preporukama dobre kliničke prakse međunarodnih udruženja i radnih grupa za prevenciju, rano otkrivanje i lečenje raka debelog creva. On predstavlja kontinuitet konsenzus konferencije "Dijagnostika i lečenje karcinoma debelog creva", nekadašnjeg društva Koloproktologa Jugoslavije, održanog u Beogradu, decembra meseca 2003. godine, kojom je utrt put ka osmišljenoj strategiji otkrivanja raka debelog creva kod osoba bez simptoma, registraciji svih osoba sa povećanim rizikom i sekundarnoj prevenciji u ovim grupama bolesnika.
Program je u skladu sa Strategijom razvoja zdravstva i odrednicama deklaracije: Evropa protiv kolorektalnog karcinoma (Evropa protiv kolorektalnog kancera). Program je u skladu sa Rezolucijom o prevenciji i kontroli karcinoma (VHA, 58.22, "Prevencija i kontrola kancera" koju je usvojila Svetska zdravstvena organizacija na zasedanju u Ženevi 2005. godine i Veća Evropske unije (2003/878/EZ) od 2. decembra 2003. godine.
Program značajno doprinosi poboljšanju zdravlja stanovništva, jer se preventivnim merama mogu otkriti zloćudni tumori debelog creva u ranim stadijumima kada su izgledi za izlečenje veliki. Programom će biti obuhvaćena ciljna grupa stanovništva, a građani će imati podjednaku mogućnost učestvovanja.
Preporuke dobre kliničke prakse za skrining odnose se na populaciju bez simptoma sa prosečnim rizikom od obolevanja.
Kod osoba sa povećanim rizikom potrebno je pridržavati se posebnih pravila, odnosno preglede treba započeti u ranijem životnom dobu i sprovoditi ih u prethodno utvrđenim intervalima.
Smatra se da u razvijenim zemljama tokom života od raka debelog creva oboli približno 4.6% muškaraca i 3.2% žena. Upotreba testa na prisustvo okultne krvi u stolici kao inicijalnog testa u ranom otkrivanju raka debelog creva dovela je do pada relativne stope smrtnosti između 18% i 33%.
Aktivni program ranog otkrivanja raka debelog creva je svrsishodan zbog toga što se rak debelog creva najčešće javlja iz dobroćudnih izraštaja sluznice-adenoma tokom procesa kancerogeneze koji traje u proseku ne manje od deset godina. Taj dugotrajan proces omogućava pravovremeno otkrivanje i uklanjanje ovih promena. Otkrivanje bolesti u prekanceroznom stadijumu - stadijumu dobroćudnog polipa ili u stadijumu lokalizovane bolesti omogućava potpuno izlečenje u više od 85% (76%-90%) obolelih.
2. Analiza postojeće situacije u pogledu kolorektalnog karcinoma u Republici Srbiji
U odnosu na pripadnike drugih evropskih naroda, građani Republike Srbije nalaze se u srednjem riziku obolevanja i umiranja od malignih oboljenja sa izuzećem raka pluća i raka grlića materice, gde je naša zemlja prema registrovanim stopama incidencije među vodećima u Evropi.
2.1. Epidemiologija kolorektalnog karcinoma u Republici Srbiji
U Republici Srbiji, maligni tumori debelog creva predstavljaju drugu najčešću lokalizaciju malignih tumora od koje svake godine približno oboli 3800 i umre 2300 osoba oba pola. U 2006. godini u strukturi umiranja od svih malignih tumora, karcinom kolona i rektuma sa učešćem od 11,9% činio je drugi najčešći uzrok smrti, odmah posle raka pluća kod muškaraca i raka dojke kod žena.
2.2. Faktori rizika za nastanak kolorektalnog karcinoma
Rizik od nastanka raka debelog creva značajno raste nakon 40 godine života, a 91% svih karcinoma otkrije se u osoba starijih od 50 godina. Svaka osoba starija od 50 godina nosi 4,8% rizika da će do 74 godine života imati rak debelog creva, odnosno 2,3% rizika da će umreti zbog raka debelog creva. Simptomi koji upućuju na rak debelog creva su okultno ili manifestno krvarenje, izmene u crevnom pražnjenju, bolovi u trbuhu i malokrvnost. Jedna četvrtina (25%) obolelih ima porodičnu anamnezu raka debelog creva, od kojih 15% kod rođaka prvog reda.
Nepravilna ishrana (hrana bogata životinjskim mastima i proteinima, a oskudna vlaknima), gojaznost, pušenje, pozitivna porodična anamneza, postojanje crevnih polipa (rizik se povećava posle pedesete godine starosti), nedostatak fizičke aktivnosti, predstavljaju faktore rizika za nastanak kolorektalnog karcinoma.
Ciljevi Programa su smanjenje morbiditeta i mortaliteta stanovništva od raka debelog creva. Strategija poboljšanja ranog otkrivanja raka debelog creva podrazumeva bolju obaveštenost stanovništva o značaju ranog otkrivanja raka debelog creva i bolje obrazovanje zdravstvenih radnika o samom programu.
4. Metodi ranog otkrivanja raka debelog creva
Za rano otkrivanje raka debelog creva može se koristiti nekoliko metoda pojedinačno ili najčešće u kombinaciji. Najčešće korišćeni su testovi prisustva okultne (golim okom nevidljive) krvi u stolici, fleksibilna rektosigmoidoskopija ili kolonoskopija. Drugi dijagnostički postupci kao što su određivanje specifičnih DNK mutacija u stolici i virtuelna kolonoskopija su u fazi ispitivanja efikasnosti i pouzdanosti.
4.1. Test na okultno krvarenje u stolici
Rano otkrivanje raka debelog creva testiranjem prisustva okultne krvi u stolici u asimptomatskoj populaciji prosečnog rizika, pokazao se kao prikladan metod zbog jednostavnosti primene i niske cene koštanja. U velikim populacionim i kontrolisanim studijama - nivo dokaza B) pozitivan test imalo je između 1% i 5% ispitanika (u pilot programu na teritoriji sedam mesnih zajednica opštine Voždovac 3,6% ispitanika). Pozitivan test je indikacija za dalje gastroenterološko ispitivanje, odnosno kolonoskopiju. Senzitivnost testa iznosi oko 50% a specifičnost 98% (Guaiac impregnirani slajd test ima senzitivnost 30-50% te treba testirati po dva uzorka iz tri uzastopne stolice nakon prethodne "bele dijete" i bez prethodne rehidratacije uzoraka dok imunohemijski test ima senzitivnost od 90% te je dovoljan jedan uzorak i nisu potrebne restrikcije u ishrani). Prediktivna vrednost pozitivnog testa u otkrivanju raka debelog creva je 5%-10%, a za adenome 20%-30%.
Udruženje gastroenterologa Srbije, Udruženje za gastroenterološku endoskopiju Srbije i Udruženje koloproktologa Srbije, vodeći se preporukama Evropskog i Svetskog endoskopskog udruženja za rano otkrivanje raka debelog creva, preporučuju kao početni metod testiranje stolice na prisustvo okultne krvi kod osoba sa prosečnim rizikom starijih od 50 godina. Početni test služi za izdvajanje osoba koje imaju najveću mogućnost da imaju neoplastičnu bolest od onih osoba koje imaju najmanju. Testiranje postojanja okultnog krvarenja u stolici sprovodi se svake godine. Kod osoba kod kojih je test na prisustvo okultnog krvarenja pozitivan treba uraditi kolonoskopiju sa ciljem utvrđivanja uzroka okultnog krvarenja. Kod osoba koje imaju povišen rizik od nastanka raka debelog creva (zapaljenske bolesti creva, genetsko opterećenje, porodična ili lična anamneza postojanja adenoma i kolorektalnog karcinoma) program ranog otkrivanja raka debelog creva treba započeti ranije. Osobe koje su testirane na prisustvo okultne krvi u stolici treba upozoriti da negativan test ne znači u potpunosti i sigurnost da osoba nema polip ili rak debelog creva.
Kolonoskopski pregled, kao početan metod znatno je skuplji, ali istovremeno veoma osetljiv u otkrivanju i najmanjih lezija. Pored osetljivosti, endoskopske metode imaju i tu prednost da se uočene promene mogu ukloniti tokom samog pregleda i na taj način uštedeti i vreme i novac, a sam postupak postaje i metod lečenja. Kolonoskopski se, ukoliko je priprema adekvatna i endoskopista obučen da učini totalnu kolonoskopiju, u 90%-95% otkriva rak debelog creva.
Osobe sa pozitivnim testom na okultnu krv u stolici treba uputiti na kolonoskopski pregled uz eventualnu endoskopsku terapiju (npr. polipektomiju).
Osobama sa visokim rizikom za nastanak raka debelog creva predlaže se kolonoskopija u ranijem životnom dobu i praćenje u intervalu preporučenom za to oboljenje bez prethodnog testiranja prisustva okultne krvi u stolici.
Osobe koje izraze želju da budu pregledane endoskopski u okviru skrininga, treba uputiti u ustanovu sekundarnog nivoa radi obavljanja kolonoskopskog pregleda jednom u deset godina ili bar fleksibilne rektosigmoidoskopije jednom u pet godina.
5. Mere primarne prevencije (organizovanje programa ranog otkrivanja raka debelog creva)
Pre početka i sve vreme tokom trajanja Programa neophodan je javno-zdravstveni pristup kroz širenje informacije putem medijske kampanje o značaju prevencije i ranog otkrivanja raka debelog creva i merama koje program obuhvata.
U te aktivnosti spadaju identifikacija populacije, mobilizacija i motivacija, pozivanje i testiranje osoba starosne dobi između 50-70 godina starosti. U sprovođenju ovih aktivnosti planirano je učešće primarne zdravstvene zaštite, potom zavoda za zdravstvenu zaštitu, udruženja i savetovališta za preventivnu delatnost. Preduslov za jedinstveno funkcionisanje svih ovih subjekata uključenih u kampanju je jedinstven sadržaj, proizvodnja, produkcija i distribucija jednoobraznog promotivnog materijala. Glavni oslonac u mobilizaciji stanovništva, informisanju o preporukama za skrining, testiranje i analiza rezultata testova u pilot projektu nosiće lekari opšte prakse. Njihov zadatak je da informišu osobe koje pripadaju preporučenoj starosnoj grupi za skrining o kolorektalnom karcinomu, samom programu i načinu testiranja, kao i da obezbede pristanak osoba za učestvovanje u programu. Potrebno je, po potrebi, edukovati medicinsko osoblje u primarnoj zdravstvenoj zaštiti i osoblje patronažne službe da osobe starije od 50 godina podstiču na testiranje na prisustvo okultne krvi u stolici i osobe sa pozitivnim testom na dalje ispitivanje, odnosno kolonoskopiju.
Poziv za testiranje šalje se na kućnu adresu osobama starosnog doba između 50 i 70 godina na osnovu ažuriranog popisa stanovništva iz 2002. godine, biračkog spiska, odnosno podataka iz zdravstvenih kartona izabranih lekara i matične evidencije osiguranika Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje. Uz pozivno pismo šalje se brošura koja objašnjava sadržaj i cilj programa i način sprovođenja, zatim anketa kojom se utvrđuje eventualna pripadnost osobe nekoj od rizičnih grupa i utvrđuju mogući faktori rizika za nastanak oboljenja. Poziv treba da sadrži uputstvo za izvođenje testa i tri testa na prisustvo okultne krvi u stolici. Sve vreme trajanja Programa, osoblje preventivnog centra, timovi izabranog lekara i osoblje patronažnih službi, u toku svojih svakodnevnih aktivnosti, motiviše i "podseća" osobe koje pripadaju ciljnoj grupi o značaju i potrebi učestvovanja u programu. Poziv za učestvovanje u Programu ponavlja se nakon četiri nedelje posle slanja pozivnog pisma i to lično, donošenjem poziva na kućnu adresu, ukoliko poziv nije uručen telefonskim putem. Na taj način se obezbeđuje pozivanje u "tri vremena" čime se povećava učešće u Programu i njegova efikasnost.
U vezi sa sprovođenjem Programa u kancelarijama preventivnih centara domova zdravlja i zavodima za zdravstvenu zaštitu biće otvorena telefonska linija za dodatne informacije, dvanaest sati dnevno. Za potrebe programa biće otvoren i portal Ministarstva zdravlja sa dostupnim svim informacijama u vezi sa Programom.
Na osnovu ugovora sa Republičkim zavodom za zdravstveno osiguranje u Programu učestvuju lekari specijalisti opšte medicine (izabrani lekari), medicinske i patronažne sestre i tehničari, biohemijski tehničari, osoblje zavoda za zdravstvenu zaštitu, specijalisti gastroenterolozi obučeni za kolonoskopsku proceduru, zatim hirurzi.
Osobe koje se žele testirati, sprovode testiranje kod kuće i test kartone dostavljaju radi očitavanja u roku od jednog do dva dana u priloženoj koverti preventivnim centrima domova zdravlja. Osoblje preventivnog centra dogovara kolonoskopski pregled u ime pacijenta u referentnom sekundarnom, odnosno tercijarnom centru za gradove: Beograd, Novi Sad, Niš i Kragujevac i obaveštenje sa uputstvom za pripremu za kolonoskopski pregled šalje na kućnu adresu i izabranom lekaru opšte prakse.
Podaci iz ankete i rezultati dijagnostičkih pregleda prikupljaju se i analiziraju u zavodima za javno zdravlje, a nadzor nad sprovođenjem Programa sprovodi Institut za javno zdravlje Srbije "Dr Milan Jovanović Batut" i Republička stručna komisija za prevenciju i rano otkrivanje raka debelog creva, u ime Ministarstva zdravlja, na osnovu izveštaja zavoda. Konačan izveštaj dostavlja se Ministarstvu zdravlja.
U Programu se koristi informacioni sistem koji je prethodno testiran u pilot projektu na teritoriji opštine Voždovac.
Izvršioci programa su:
- domovi zdravlja (izabrani lekari i lekari preventivnog centra);
- zavodi za javno zdravlje;
- gastroenterolozi endoskopisti;
- hirurzi.
Institut za javno zdravlje Srbije "dr Milan Jovanović Batut" zajedno sa institutima i zavodima za javno zdravlje kontinuirano organizuje i koordinira aktivnosti u vezi sa sprovođenjem Programa, kao i praćenje i stalnu procenu izvršenja započetih aktivnosti.
Sve osobe dobijaju uz poziv na kućnu adresu i upitnik koji se sem na osnovne demografske podatke odnosi i na procenu prisutnosti simptoma bolesti (izmena crevnog pražnjenja, vidljiva krv u stolici itd.) zatim pripadnosti nekoj od rizičnih grupa (porodično opterećenje, hronične zapaljenske bolesti creva, lična i porodična anamneza prethodno uklonjenih polipa ili operacija drugih tumora), higijensko-dijetetskim navikama.
Osobe koje pripadaju ciljnoj populaciji pored ankete na kućnu adresu dobijaju i tri primerka testa za otkrivanje prisustva okultne krvi u stolici sa uputstvom o načinu testiranja koje zajedno sa anketom vraćaju na adresu preventivnog centra doma zdravlja.
Osobama koje imaju pozitivan test zakazuje se kolonoskopski pregled, obaveštavaju se pismenim putem o terminu pregleda, uputstvu za pripremu i, ukoliko je moguće, o imenu doktora koji će obaviti pregled. "Plava" kopija obaveštenja dostavlja se i izabranom lekaru opšte prakse.
Kolonoskopija treba da bude potpuna (preko 90% pregledanih), do cekuma, a prema potrebi treba uraditi i ileoskopiju. Svaku patološku promenu treba evidentirati na posebnom standardnom obrascu koji se sačinjava u četiri primerka, polipe po mogućstvu treba ukloniti u celosti prilikom prvog pregleda i poslati ih na histopatološku analizu. Objašnjenje patološkog nalaza, učinjenu intervenciju i uputstvo o daljim postupcima i intervalu praćenja dužan je da dâ specijalista gastroenterolog endoskopista koji obavlja pregled.
Bolesnici sa otkrivenim rakom debelog creva dopunski se dijagnostički obrađuju (ultrazvučni pregled abdomena, pregledni snimak srca i pluća, CT abdomena) i upućuju na dalju terapiju (hiruršku ili po odluci konzilijuma).
6. Praćenje i vrednovanje (evaluacija) Programa (pokazatelji za praćenje i evaluaciju Programa)
Na nivou Republike Srbije, praćenje i vrednovanje Programa vrši Institut za javno zdravlje Srbije "Dr Milan Jovanović Batut" na osnovu izveštaja zavoda za javno zdravlje i redovno podnosi izveštaj Ministarstvu zdravlja.
Za kratkoročnu procenu uspešnosti sprovođenja Programa vrednovaće se: odaziv, vreme proteklo od pozivanja pacijenta na pregled, obaveštavanja o pozitivnom nalazu do pregleda (kolonoskopije), kakav je odnos osoba koje su bile "pozitivne" na testu prema daljem ispitivanju i koji je stepen korišćenja angažovanih resursa (kolonoskopije, analgosedacije, endoskopskih intervencija - uspešnost izvedenog pregleda, praćenje patoloških nalaza i lečenje).
Dugoročno, procena sprovođenja Programa odnosi se na procenu smanjenja stope obolevanja (morbiditeta i incidence) i smrtnosti (mortaliteta).
Indikatori za praćenje Programa jesu: niža stopa populacije obolele od raka debelog creva, broj izveštaja o obavljenim preventivnim pregledima planiranim skriningom, broj edukovanih zdravstvenih radnika, broj zdravstvenih ustanova koje su opremljene za sprovođenje sistematskih pregleda, odštampani promotivni materijal i broj poslatih individualnih poziva na skrining.
6.1. Očekivani broj pozitivnih, dalji postupci, cena i isplativnost programa
Prema proceni Republičkog zavoda za statistiku (30. juna 2006. godine), u Republici Srbiji, bez podataka za teritoriju AP Kosovo i Metohija, od ukupnog broja stanovnika, 1.903.721 je starosne dobi između 50 i 69 godina koji su planirani da budu pozvani na testiranje. Na osnovu podataka iz literature i rezultata pilot istraživanja, u Republici Srbiji očekuje se 3% - 4% (3.6% u pilot programu) pozitivnih nalaza na okultno krvarenje u stolici kod ispitanika.
Sredstva za sprovođenje ovog programa obezbediće se iz budžeta Republike Srbije u zavisnosti od dinamike potrošnje sredstava u prethodnoj godini i planiranih aktivnosti za narednu godinu. Sredstva za zdravstvene usluge i izvršioce zdravstvenih usluga obezbediće se iz fonda Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje.
Za finansiranje Programa mogu se koristiti i drugi izvori finansiranja, u skladu sa zakonom.
8. Dobit koja se ostvaruje smanjivanjem rizika za nastanak malignih bolesti i strategije u prevenciji za četiri osnovna faktora rizika
Faktori u primarnoj prevenciji |
Dobit koja se ostvaruje smanjivanjem rizika za nastanak malignih bolesti |
|
Pušenje |
Epidemiološke
studije dosledno potvrđuju povezanost navike pušenja
sa rakom pluća, grla, usne duplje, jednjaka, bešike,
bubrega, pankreasa i grlića materice. |
|
Navike u ishrani/Gojaznost Gojaznost, definisana kao indeks telesne mase (BMI) veći od 25 kg/m2, povezana je sa oko 10% svih slučajeva raka |
Nezdrave navike u ishrani povećavaju rizik nastanka više različitih tipova raka: debelog creva, jednjaka, dojke, materice i bubrega. Najjači nivo dokaza je utvrđen za rak debelog creva. Gojaznost kao poseban faktor, takođe povećava rizik nastajanja raka jednjaka, debelog creva, materice, dojke i bubrega. Određena vrsta hrane i načini pripremanja povećavaju rizik nastajanja raka. To su na primer: riba usoljena na kineski način, aflatoksin (aflatoxin - gljivična kontaminacija koja se ponekad može naći na zrnastoj hrani, npr. kikirikiju), konzervisano meso, so i usoljena hrana, kao i veoma vreli napici i hrana. Visoka zastupljenost paradajza i njegovih proizvoda u svakodnevnoj ishrani obezbeđuje prisustvo likopena u organizmu, koji smanjuje rizik od nastanka nekoliko tipova malignih bolesti. Najčešće se to protektivno (zaštitno) delovanje likopena povezuje sa prevencijom raka prostate, dojke, pluća i organa za varenje. Još uvek nema dovoljno dokaza koji potvrđuju protektivnu ulogu zelenog čaja, ali je upravo u toku nekoliko istraživanja po ovom pitanju. Upotreba gotovih preparata beta karotena i vitamina E, nije povezana sa smanjenjem incidence i smrtnosti od raka u opštoj populaciji. |
|
Fizička neaktivnost |
Teško je proceniti izolovani doprinos fizičke aktivnosti u prevenciji raka, najviše zbog činjenice da je korist od vežbanja povezana sa istovremenim smanjenjem telesne težine. Fizička aktivnost se najčešće povezuje sa prevencijom raka debelog creva, dojke i prostate. |
|
Zloupotreba alkohola |
Zloupotreba alkohola se dovodi u vezu sa nekoliko tipova malignih bolesti. Svakodnevno ispijanje dva standardna pića povećava rizik za nastanak raka jetre, usne duplje, ždrela, jednjaka (naročito kod ljudi koji su istovremeno i strastveni pušači) i grkljana. To je faktor rizika za rak dojke kod žena i rak debelog creva, posebno kod muškaraca. Rizik se povećava kako raste količina unetog alkohola. |
9. Preporuke za osobe sa prosečnim rizikom (osobe bez simptoma starosti 50 i više godina)
Preporučene aktivnosti |
Nivo dokaza |
Stepen preporuke |
Neophodna je stratifikacija rizika na osnovu porodične i lične anamneze |
||
Svim osobama starijim od 50 godina koje ne pripadaju niti jednoj rizičnoj grupi neophodno je ponuditi učešće u programu ranog otkrivanja karcinoma debelog creva |
A |
I |
Optimalan metod za skrining je testiranje na prisustvo okultne krvi u stolici* |
B |
IIa |
Osobe koje nemaju porodičnu anamnezu obolelih od kolorektalnog karcinoma treba testirati jednom godišnje na prisustvo okultne krvi u stolici |
B |
IIa |
Osobe sa pozitivnim testom uputiti u ustanovu sekundarnog tipa radi obavljanja potpunog kolonoskopskog pregleda. |
||
Osobe koje izraze želju da budu pregledane endoskopski u okviru skrininga treba uputiti u ustanovu sekundarnog nivoa radi obavljanja najmanje fleksibilne rektosigmoidoskopije jednom u pet godina. |
||
Irigografija sa dvojnim kontrastom nije metod izbora u skriningu. |
||
* |
Guaiac impregnirani slajd test ima senzitivnost 30-50% te treba testirati po dva uzorka iz tri uzastopne stolice nakon prethodne "bele dijete" i bez prethodne rehidratacije uzoraka. |
|
Imunohemijski test ima senzitivnost od 90% te je dovoljan jedan uzorak i nisu potrebne restrikcije u ishrani. |
10. Ciljevi programa ranog otkrivanja raka debelog creva
Ciljna grupa |
Ciljevi programa |
Specifični ciljevi |
||
Muškarci i žene u starosnoj dobi 50-70 godina sa prosečnim rizikom za nastanak raka debelog creva jednom godišnje |
Smanjiti smrtnost od raka debelog creva za najmanje 10% nakon pet godina sprovođenja programa |
Ustanoviti incidencu i prevalencu raka debelog creva u zdravoj (asimptomatskoj) populaciji starijoj od 50 godina kao i uticaj određenih faktora rizika za nastanak, lokalizaciju, stepen proširenosti i operabilnost tumora |
||
|
Obuhvatiti najmanje 50% pozvanih na testiranje |
Omogućiti da se u što više sekundarnih centara može uraditi pregled debelog creva standardizovanom endoskopskom procedurom i pregledom kompletnog debelog creva u ne manje od 90% obavljenih pregleda |
||
|
Obuhvatiti programom 75% osoba iz rizičnih grupa tokom deset godina sprovođenja programa |
Standardizovati hirurško, medikamentozno i radiološko lečenje osoba sa rakom debelog creva |
11. Aktivnosti za sprovođenje Programa
Aktivnosti |
Rok |
|
Motivacija i mobilizacija stanovništva |
Prva polovina 2009. |
|
Učesnici u sprovođenju programa |
Institut za javno zdravlje "dr Milan Jovanović Batut" |
|
Finansijska sredstva |
Zavise od broja osoba koji će se odazvati pozivu za testiranje |
|
Izvori finansiranja |
Budžet Republike Srbije |
|
Pokazatelji realizacije programa |
Broj testiranih |
|
Pokazatelji uspešnosti |
Broj otkrivenih karcinoma debelog creva u lokalizovanom stadijumu (kratkoročno) |
12. Dinamika sprovođenja aktivnosti
Aktivnosti |
Rok |
|
Štampa i distribucija informativne brošure o raku debelog creva i značaju ranog otkrivanja |
4/4 2008-1/4 2009. |
|
Medijska kampanja o prevenciji i ranom otkrivanju raka debelog creva |
Početak 2009. i dalje kontinuirano |
|
Izrada i štampa uputstava za testiranje na okultno krvarenje i pripremu za kolonoskopiju |
4/4 2008-1/4 2009. |
|
Nabavka testova na okultno krvarenje |
Početak 2009. i dalje kontinuirano |
|
Izrada i slanje poziva za testiranje na okultno krvarenje na kućnu adresu |
3/4-4/4 2009. i dalje kontinuirano |
|
Otvaranje telefonske linije za informacije koje se odnose na program u preventivnim centrima i zavodima za zdravstvenu zaštitu |
3/4-4/4 2009. i dalje kontinuirano |
|
Očitavanje testova u preventivnih centrima DZ |
4/4 2009. i dalje kontinuirano |
|
Zakazivanje kolonoskopskog pregleda za pozitivne bolesnike i njihovo obaveštavanje o terminu pregleda |
4/4 2009. i dalje kontinuirano |
|
Nabavka neophodne opreme za izvođenje kolonoskopije i intervencija (polipektomija) |
2/4 2009. |
|
Analiza ankete |
4/4 2009. i dalje kontinuirano |
|
Nabavka računarske opreme i instalacija informacionog sistema (testiranog u prethodnom pilot projektu) |
2/4-3/4 2009. |
|
Edukacija osoblja primarne zdravstvene zaštite |
2009. i dalje |
|
Edukacija gastroenterologa endoskopista |
||
Izrada plana osiguranja kontrole kvaliteta |
||
Formiranje centara za dijagnostiku i lečenje raka debelog creva |
||
Učesnici u sprovođenju programa |
Ministarstvo zdravlja/Republička
stručna komisija za prevenciju kolorektalnog karcinoma
Institut za javno zdravlje "Dr Milan Jovanović-Batut" |
|
Finansijska sredstva |
/ |
|
Izvori finansiranja |
Budžet Republike Srbije |
|
Pokazatelji realizacije programa |
Broj štampanih i distribuiranih brošura |
|
Pokazatelji uspešnosti |
Broj obuhvaćenih osoba u programu (minimum 50%) |
|