NAREDBAO OBAVEZNOM ATESTIRANJU SKLOPKI ZA NAPRAVE("Sl. list SFRJ", br. 43/88) |
1. Obaveznom atestiranju podležu sklopke za naprave nazivnog naizmeničnog napona od 50 do 600 V i nazivne struje do 63 A, koje se upotrebljavaju u napravama, uređajima i aparatima za domaćinstvo i sličnu upotrebu (u daljem tekstu: proizvodi), na koje se odnose:
a) jugoslovenski standard JUS N.E3.210 - Sklopke za naprave. Tehnički uslovi i ispitivanja;
b) jugoslovenski standardi kojima se utvrđuju dopunski tehnički uslovi po vrstama proizvoda, i to:
1) JUS N.E3.211 - Sklopke za naprave. Sklopke za savitljive vodove. Dopunski tehnički uslovi;
2) JUS N.E3.212 - Sklopke za naprave. Sklopke sa mikro-razmakom. Dopunski tehnički uslovi;
3) JUS N.E3.213 - Sklopke za naprave. Sklopke za napon 600 V. Dopunski tehnički uslovi.
Obaveznom atestiranju podležu i rastavne sklopke kojima se upravlja rukom i koje su deo termostata ili regulatora kao i sklopni delovi programatora i drugih specijalnih sklopki na koje se mogu primeniti odredbe navedenih jugoslovenskih standarda.
Obaveznom atestiranju ne podleže specijalna sklopka koja je namenjena isključivo za određeni tip proizvoda i koja se ne može stavljati u promet kao poseban rezervni deo.
Pod sličnom upotrebom, u smislu ove naredbe, podrazumeva se upotreba proizvoda koji nisu isključivo namenjeni upotrebi u domaćinstvu, ali mogu biti izvor opasnosti za korisnike, na primer u obrazovnim ustanovama, zdravstvu, trgovini i sl.
2. Postupak atestiranja proizvoda iz tačke 1. ove naredbe sprovodi se na isti način za domaće proizvode i proizvode iz uvoza, i sadrži:
a) atestiranje tipa proizvoda;
b) kontrolu saobraznosti proizvoda atestiranom tipu, koja se sprovodi jedanput u dve godine.
Pod tipom proizvoda, u smislu ove naredbe, podrazumeva se proizvod određenog proizvođača sa istim tehničko-konstrukcijskim karakteristikama i za istu namenu.
3. Karakteristike kvaliteta proizvoda iz tačke 1. ove naredbe utvrđene su u jugoslovenskim standardima iz te tačke i ovom naredbom.
4. Ispitivanju proizvoda u postupku atestiranja podležu sledeće karakteristike kvaliteta proizvoda iz tačke 3. ove naredbe i to:
a) za ispitivanje tipa:
1) nazivne vrednosti struje i napona;
2) natpisi i oznake;
3) zaštita od električnog udara;
4) zaštitno uzemljenje;
5) priključne stezaljke;
6) izrada;
7) mehanizam;
8) otpornost prema vlazi;
9) otpornost izolacije i dielektrička čvrstoća;
10) povišena temperatura;
11) moć prekidanja;
12) normalni rad;
13) mehanička čvrstoća;
14) vijci, delovi koji provode struju i spojevi;
15) strune staze, vazdušni razmaci i odstojanja;
16) otpornost prema toploti, vatri i stvaranju provodnih staza;
17) otpornost prema rđanju;
b) za kontrolu saobraznosti proizvoda atestiranom tipu:
1) nazivne vrednosti struja i napona;
2) natpisi i oznake;
3) zaštita od električnog udara;
4) zaštitno uzemljenje;
5) otpornost izolacije i dielektrička čvrstoća;
6) moć prekidanja;
7) normalni rad;
8) otpornost prema toploti, vatri i stvaranju provodnih staza.
5. Karakteristike kvaliteta proizvoda iz tačke 3. ove naredbe ispituju se i to:
a) u postupku atestiranja tipa proizvoda - na način i metodama utvrđenim ovom naredbom i jugoslovenskim standardima iz tačke 1. ove naredbe;
b) u postupku kontrole saobraznosti proizvoda atestiranom tipu, ispitivanje sadrži samo provere i poređenja neophodne za davanje ocene o saobraznosti atestiranom tipu proizvoda, kao što su vizuelne i ručne provre ili poređenja, utvrđivanje vrednosti električnih i drugih bitnih veličina direktnim merenjem i sl.;
c) ispitno strujno kolo za proveru moći prekidanja i normalnog rada mora da ispuni sledeće uslove:
1) da se sastoji od izvora napajanja, ispitivane sklopke i strujnog kola opterećenja.
Izveštaj o ispitivanju mora da sadrži električnu šemu ispitnog strujnog kola;
2) da se, zavisno od broja polova ispitivane sklopke, primeni odgovarajući izvor napajanja, i to: za jednopolnu i dvopolnu sklopku jednofazni, za tropolnu trofazni, a za četvoropolnu sklopku trofazni izvor sa neutralnim provodnikom;
3) da izvor napajanja bude takav da prirodna struja kratkog spoja na stazaljkama ispitivane sklopke iznosi desetostruku ispitnu struju sklopke;
4) da se spajanje izvora napajanja i strujnog kola opterećenja izvrši na odgovarajuće stezaljke sklopke;
5) da se strujno kolo opterećenja sastoji od serijske veze otpornika i kalema. Paralelna veza pojedinih kalema dozvoljena je samo kada ove induktivnosti praktično imaju istu vremensku konstantu;
6) da vrednosti struja i faktora snage ispitnog strujnog kola imaju vrednosti koje su određene za pojedine vrste sklopki i za određenu vrstu ispitivanja prema jugoslovenskom standardu JUS N.E3.210 - Sklopke za naprave. Tehnički uslovi i ispitivanja;
7) da se prilikom ispitivanja moći prekidanja podesi faktor prelaznog povratnog napona (g) i frekvencija (slobodnih) oscilacija (f) strujnog kola opterećenja.
Faktor prelaznog povratnog napona g je odnos najveće temene vrednosti u1 prelaznog povratnog napona i trenutne vrednosti u2 komponente povratnog napona pogonske frekvencije u trenutku prolaza struje kroz nulu, koji iznosi: g = 1,1, ± 0,05.
Frekvencija oscilacija prelaznog povratnog napona iznosi:
f = 2000 • Ic0,2 • Uе - 0,8,
gde je:
f = frekvencija oscilacija, u kHz, ± 10%;
Ic = struja prekidanja, u A;
Uе = nazivni radni napon ispitivane sklopke, u V (prema JUS N.K5.010 - Niskonaponski aparati za upravljanje. Kontaktori. Opšti tehnički uslovi i ispitivanja);
8) da se frekvencija oscilacija f i faktor prelaznog povratnog napona g podese i mere prema jugoslovenskom standardu JUS N.K5.020 - Niskonaponski aparati za upravljanje. Kontaktori. Ispitna konvencionalna strujna kola za proveru nazivne moći uključenja i prekidanja;
9) da se merenje ispitnih struja i napona pri ispitivanju moći prekidanja mora vršiti pomoću oscilografa a određivanje frekvencije oscilacija i faktora prelaznog povratnog napona - osciloskopom.
6. Ispitivanju proizvoda u postupku atestiranja iz tačke 2. ove naredbe pristupa se:
a) po prijemu zahteva za atestiranje proizvoda radi pribavljanja atesta ili kontrole saobraznosti proizvoda atestiranom tipu, koji proizvođač, uvoznik ili zastupnik podnosi organizaciji ovlašćenoj za atestiranje proizvoda iz tačke 1. ove naredbe, zajedno sa potrebnim prilozima.
Zahtev za atestiranje proizvoda podnosi se na utvrđenom obrascu i sadrži:
1) svrhu podnošenja zahteva;
2) podatke o podnosiocu zahteva i o proizvođaču;
3) podatke o proizvodu i o količini proizvoda;
4) podatke o mestu proizvodnje i o mestu uzimanja uzorka;
5) električne i druge šeme;
6) crteže sklopova, preseka i dr.;
7) specifikaciju sastavnih delova i materijala;
8) dokaze ili izjave o saobraznosti sastavnih delova i materijala jugoslovenskim standardima i drugim propisima;
9) tehničko uputstvo, deklaraciju i oznake potrebne u prometu;
10) podatke o ranije pribavljenom atestu ili sličnu stranu ispravu;
11) potpis odgovornog lica i pečat podnosioca zahteva;
b) pošto organizacija udruženog rada ovlašćena za atestiranje potvrdi, na utvrđenom obrascu zapisnika o uzimanju uzorka, da je uzorak koji je uzela na licu mesta ili prispeli uzorak pogodan za zahtevanu svrhu ispitivanja.
Zapisnik o uzimanju uzorka sadrži:
1) svrhu uzimanja uzorka;
2) firmu, odnosno naziv i sedište organizacije koja uzima uzorak i organizacije koja je podnela zahtev za atestiranje;
3) podatke o proizvodu, uzorku i mestu uzimanja uzorka;
4) podatke o načinu uzimanja uzorka (preuzimanje dostavljenog uzorka ili uzimanje uzorka od proizvođača, uvoznika ili zastupnika);
5) ocenu pogodnosti uzorka za ispitivanje (u pogledu oštećenja, potrebnog broja jedinica proizvoda itd.);
6) podatke o količini proizvoda na koju se uzorak za ispitivanje odnosi (proizvodna ili uvozna partija, redovna proizvodnja itd.);
7) datum, potpis i pečat podnosioca zahteva za atestiranje i organizacije ovlašćene za atestiranje proizvoda iz tačke 1. ove naredbe.
7. Veličina uzorka za ispitivanje i drugi zahtevi u vezi sa uzimanjem uzorka radi sprovođenja postupka navedenog u tački 2. ove naredbe utvrđeni su u jugoslovenskim standardima navedenim u tački 1. ove naredbe, ako ovom naredbom nije drukčije propisano.
Veličina uzorka za ispitivanje, po pravilu, sadrži najmanje jednu jedinicu proizvoda određenog tipa. Za familiju proizvoda istog tipa ispituju se najmanje dve različite jedinice proizvoda, a potreban obim ispitivanja, izbor i potreban broj jedinica proizvoda određuje organizacija ovlašćena za atestiranje proizvoda iz tačke 1. ove naredbe.
Uzorak za ispitivanje tipa proizvoda, po pravilu, dostavlja podnosilac zahteva organizaciji udruženog rada ovlašćenoj za atestiranje, a uzimanje uzorka radi kontrole saobraznosti atestiranom tipu kod podnosioca zahteva omogućava i obezbeđuje proizvođač, uvoznik, odnosno zastupnik strane firme.
Organizacija udruženog rada ovlašćena za atestiranje vraća ispitani uzorak podnosiocu zahteva za atestiranje, uz odgovarajuće mere obezbeđenja uzorka (plomba, oznake itd.).
8. Izveštaj o ispitivanju proizvoda iz tačke 1. ove naredbe izdaje organizacija udruženog rada ovlašćena za atestiranje, neposredno po okončanju ispitivanja, na utvrđenom obrascu, koji sadrži:
1) svrhu ispitivanja;
2) podatke o ovlašćenju i firmu, odnosno naziv i sedište organizacije ovlašćene za atestiranje;
3) podatke o podnosiocu zahteva i proizvođaču;
4) podatke o proizvodu i količini proizvoda na koju se odnosi izveštaj o ispitivanju;
5) broj i datum izveštaja o ispitivanju;
6) podatke o uzorku, mestu i načinu uzimanja uzorka;
7) podatke o jugoslovenskim standardima i propisima po kojima je izvršeno ispitivanje;
8) podatke o vrstama ispitivanja, propisanim i ispitivanjem utvrđenim vrednostima, natpisima i oznakama;
9) ocenu rezultata ispitivanja;
10) potpis ovlašćenog radnika i lica koje rukovodi ispitivanjem;
11) pečat organizacije ovlašćene za atestiranje.
9. Atest izdaje organizacija ovlašćena za atestiranje proizvoda iz tačke 1. ove naredbe, na utvrđenom obrascu, za svaki tip ili familiju proizvoda istog tipa.
Atest za proizvode iz tačke 1. ove naredbe važi deset godina.
Izmene konstrukcije i/ili materijala, mesta proizvodnje i sličnog što može uticati na kvalitet atestiranog proizvoda, moraju se prijaviti organizaciji ovlašćenoj za atestiranje koja je izdala atest, radi ponovnog atestiranja proizvoda.
Atest i izveštaj o ispitivanju, kao njegov sastavni deo, čuvaju se još tri godine od dana kad su prestali da važe.
10. Izgled i način nanošenja atestnog znaka za proizvode iz tačke 1. ove naredbe utvrđeni su Naredbom o izgledu i upotrebi atestnog znaka ("Službeni list SFRJ", br. 4/79 i 31/81), s tim što se utvrđuje i sledeće:
a) visina (V) atestnog znaka, koja može biti od 3 do 25 mm;
b) dopunska slovna oznake NE, koja označava grupu i podgrupu jugoslovenskog standarda kome pripada proizvod;
v) dopunska brojčana dvocifrena oznaka za identifikaciju organizacije koja je izdala atest;
g) da se označavanje atestnim znakom vrši na samom proizvodu.
Za proizvode izuzetno malih dimenzija, atestni znak bez dopunskih oznaka nalazi se na proizvodu, a sa dopunskim oznakama - i na pakovanju ili etiketi;
d) da je slovno-brojčana oznaka paralelna sa spoljnom stranom atestnog znaka. Dužina oznake jednaka je dužini spoljne strane atestnog znaka, a visina oznake jednaka je jednoj petini dužine oznake.
11. Za atestiranje proizvoda iz tačke 1. ove naredbe može se ovlastiti organizacija udruženog rada koja u pogledu opremljenosti i stručnih kvalifikacija radnika i njihovog radnog iskustva na odgovarajućim poslovima ispunjava sledeće uslove:
a) da raspolaže sledećom opremom:
1) merilima električnog napona, struje i snage klase tačnosti 1, kao i merilom faktora snage klase tačnosti 2,5, odgovarajućih mernih opsega;
2) magaommetrom, odnosno merilom otpornosti izolacije klase tačnosti 5;
3) ommetrima, odnosno mostovima za merenje otpornosti (Vitstonov most, Tomsonov most itd.) klase tačnosti 1;
4) uređajem za ispitivanje dielektričke čvrstoće, mernog opsega do 5.000 V, čija izlazna struja nije manja od 200 mA pri kratko spojenim izlaznim stezaljkama;
5) instrumentima za merenje i registraciju temperature čiji je merni opseg do 200 °C, klase tačnosti 1;
6) trofaznim izvorom stabilnog sinusoidnog napona do 660 V, 50 Hz, čija je struja kratkog spoja 10 puta veća od nazivne struje sklopke, a pad napona ne iznosi više od 5% ispitnog napona sklopke;
7) jednofaznim izvorom stabilnog sinusoidnog napona do 660 V, 50 Hz, čija je struja kratkog spoja 10 puta veća od nazivne struje sklopke, a pad napona ne iznosi više od 5% ispitnog napona sklopke;
8) regulacionim transformatorima (tri monofazna ili jedan trofazni), 220 V/0-250 V, 50 Hz, za struju od 16 A;
9) osciloskopom sa memorijom;
10) oscilografom sa najmanje šest kanala;
11) probnim prstom, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.020;
12) uređajem za proveru zaštite od kosog prskanja vodom, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.033;
13) uređajem za proveru zaštite od prskajuće vode, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.031;
14) uređajem za proveru zaštite od kapljica vode, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.034;
15) bubnjem za proveru mehaničke otpornosti pri padanju, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.042;
16) ispitnim čekićem, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.044;
17) lopticom sa tegovima za proveru otpornosti prema toploti, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.050;
18) probnim vretenom za proveru otpornosti izolacionog materijala prema toploti i vatri, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.051;
19) uređajem za ispitivanje otpornosti čvrstog izolacionog materijala prema stvaranju površinskih i provodnih staza, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.010;
20) napravom za proveravanje rasterećenja spoja, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.040;
21) napravom za ispitivanje moći prekidanja, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.210;
22) udarnim klatnom, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.041;
23) komorom sa vlagom, prema jugoslovenskom standardu JUS N.A5.032;
24) komorom za zagrevanje, mernog opsega do 150 °C ± 5 °C, prema jugoslovenskom standardu JUS N.E3.210;
25) momentnim ključevima i odvijačima od 0,1 do 3 N.m;
26) tri odvojena promenljiva induktivna opterećenja za područje faktora snage od 0,3 do 0,8, sa promenljivim otpornicima i odgovarajućom pomoćnom opremom;
27) visokofrekventnim generatorom napona, čija frekvencija iznosi najmanje 4 kHz a temena vrednost napona odgovara upotrebljenoj brzoj diodi;
28) uređajima i napravama za ispitivanje utvrđenim u jugoslovenskim standardima iz tačke 1. ove naredbe;
b) da ima radnike odgovarajućih stručnih kvalifikacija i sa potrebnim radnim iskustvom, i to:
- za poslove rukovođenja ispitivanjima - diplomiranog inženjera elektrotehničke ili mašinske struke ili diplomiranog fizičara, sa pet godina radnog iskustva na poslovima ispitivanja elektrotehničkih proizvoda;
- za poslove ispitivanja, i to:
1) diplomiranog inženjera elektrotehnike energetskog smera, sa tri godine radnog iskustva na poslovima ispitivanja proizvoda iz tačke 1. ove naredbe;
2) diplomiranog inženjera tehničke struke ili diplomiranog fizičara, sa tri godine radnog iskustva na poslovima ispitivanja elektrotehničkih proizvoda.
12. Organizacija ovlašćena za atestiranje dužna je da u roku od šest meseci sprovede postupak atestiranja tipa proizvoda, a u roku od tri meseca - postupak kontrole saobraznosti proizvoda atestiranom tipu.
13. Danom stupanja na snagu ove naredbe prestaje da važi Naredba o obaveznom atestiranju sklopki za naprave ("Službeni list SFRJ", br. 19/86).
14. Ova naredba stupa na snagu po isteku šest meseci od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".