Slika 1
Slika 2
NAREDBAO OBAVEZNOM ATESTIRANJU KOTRLJAJNIH LEŽAJA("Sl. list SFRJ", br. 62/83 i 85/87 i "Sl. list SRJ", br. 12/93 i 68/93) |
1. Obaveznom atestiranju podleže svi kotrljajni ležaji.
2. Postupak atestiranja kotrljajnih ležaja sprovodi se na sledeći način:
1) za proizvode iz domaće proizvodnje atestira se tip kotrljajnih ležaja, uz kontrolu saobraznosti kotrljajnih ležaja iz proizvodnje atestiranom tipu;
2) za proizvode iz uvoza atestira se tip kotrljajnih ležaja iz svake partije isporuke.
Izuzetno od odredbe stava 1. ove tačke, postupak atestiranja ne sprovodi se za kotrljajne ležaje koji se pojedinačno uvoze ili proizvode u Saveznoj Republici Jugoslaviji za hitnu ugradnju.
Pod pojedinačnim uvozom ili proizvodnjom, u smislu ove naredbe, podrazumeva se uvoz ili proizvodnja kompleta kotrljajnih ležaja potrebnih za jednu hitnu ugradnju, odnosno zamenu istrošenih ili havarisanih kotrljajnih ležaja.
Pod tipom kotrljajnih ležaja, u smislu ove naredbe, podrazumeva se kotrljajni ležaj istih slovnih i brojčanih oznaka kojima se definiše tip kotrljajnog ležaja.
3. Ispitivanju za obavezno atestiranje podleže sledeće karakteristike kvaliteta kotrljajnih ležaja:
1) mere i odstupanja;
2) tvrdoća materijala od koga su izrađeni elementi kotrljajnog ležaja;
3) vibracije ili šum kod prstenih koničnovaljčanih i jednorednih kugličnih ležaja;
4) zaostali magnetizam;
5) količina masti u zatvorenim kotrljajnim ležajevima.
4. Vrednosti karakteristika kvaliteta kotrljajnih ležaja koje podleže ispitivanju za obavezno atestiranje utvrđene su, i to:
a) za mere i odstupanja:
1) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.751 - Kotrljajni ležaji. Tolerancije radijalnih ležaja (izuzev koničnovaljčanih ležaja);
2) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.752 - Kotrljajni ležaji. Tolerancije koničnih provrta radijalnih ležaja;
3) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.753 - Kotrljajni ležaji. Tolerancije kolutnih kugličnih ležaja;
4) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.755 - Kotrljajni ležaji. Radijalni zazor krutih prstenih kugličnih ležaja;
5) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.756 - Kotrljajni ležaji. Tolerancije klase 0 za prstene koničnovljčane ležaje sa cilindričnim provrtom;
6) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.757 - Kotrljajni ležaji. Tolerancije klasa 6 i 5 za prstene koničnovaljčane ležaje sa cilindričnim provrtom;
7) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.758 - Kotrljajni ležaji. Tolerancije klasa 6, 5 i 4 za prstene ležaje sa cilindričnim provrtom, osim za koničnovaljčane ležaje;
8) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.761 - Kotrljajni ležaji. Radijalni zazor prstenih kugličnih podešljivih ležaja;
9) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.762 - Kotrljajni ležaji. Radijalni zazor prstenih cilindričnovaljčanih ležaja;
10) jugoslovenskim standardom JUS M.C3.763 - Kotrljajni ležaji. Radijalni zazor bačvastih dvorednih ležaja;
b) za tvrdoću materijala elemenata kotrljajnog ležaja (pri temperaturi koja nije viša od 120°C) - u tabeli br. 1.
Tabela br. 1
Naziv elemenata ležaja |
Tvrdoća HRc |
Spoljni prsten |
58 do 65 |
Unutrašnji prsten |
58 do 65 |
Nasloni kolut |
58 do 65 |
Kotrljajno telo |
60 do 66 |
v) za vibracije ili šum za prstene koničnovaljčane ležaje - u Prilogu I, a za jednoredne kuglične ležaje - u Prilogu II. Ovi prilozi odštampani su uz ovu naredbu i čine njen sastavni deo;
g) za zaostali magnetizam (u zavisnosti od prečnika omotača kotrljajnog ležaja) - u tabeli br. 2.
Tabela br. 2
D |
|
Zaostali magnetizam |
> |
≤ |
max |
|
300 |
2 |
300 |
|
5 |
d) za količinu masti, koja je izražena kao procent slobodne zapremine zatvorenog kortljanog ležaja:
1) normalna količina masti 25% do 35%;
2) količina masti 10% do 15% oznaka A (dodaje se oznaci masti);
3) količina masti 45% do 60% oznaka B (dodaje se oznaci masti);
4) količina masti 70% do 100% oznaka C (dodaje se oznaci masti).
5. Pre ispitivanja propisanih karakteristika kvaliteta iz tačke 3. ove naredbe kotrljajni ležaji moraju se pripremiti za merenje prema jugoslovenskom standardu JUS M.C3.800 - Tolerancije kotrljajnih ležaja. Postupak merenja.
Karakteristike kvaliteta kotrljajnih ležaja iz tačke 1. ove naredbe ispituju se na sledeći način:
1) mere i odstupanja - prema jugoslovenskom standardu JUS M.C3.800 - Tolerancije kotrljajnih ležaja. Postupak merenja;
2) tvrdoća materijala elemenata kotrljajnog ležaja - prema jugoslovenskom standardu JUS C.A4.031 - Ispitivanje tvrdoće metala prema Rokvelu;
3) vibracije ili šum - ispitivanje vibracija ili šuma (vibracije - kretanja u ležaju koja nastaju zbog geometrijskih nepravilnosti elemenata kotrljajnog ležaja pri obrtanju elemenata kotrljajnog ležaja; šum - zvuk koji nastaje obrtanjem kotrljajnog ležaja) vrši se na uređaju za merenje vibracija ili šuma. To ispitivanje obuhvata merenje brzine radijalnih oscilacija spoljnog prstena pri obrtanju unutrašnjeg (broj obrta unutrašnjeg prstena n = 1800 °/min).
Ispitivanje se vrši u tri frekventna opsega:
- nižem |
50 do 300 Hz |
- srednjem |
301 do 1800 Hz |
- višem |
1801 do 10.000 Hz |
Na slici 1. prikazan je način merenja vibracija ili šuma kod prstenih koničnovaljčanih ležaja, a na slici 2 - kod jednorednih kugličnih ležaja;
|
|
Slika 1 |
Slika 2 |
4) zaostali magnetizam - na način prikazan na slici 3;
Slika 3
5) količina masti - merenjem težine kotrljajnog ležaja pre i posle ispiranja ležaja;
6. Uzorke za ispitivanje radi obaveznog atestiranja kotrljajnih ležaja uzima organizacija ovlašćena za atestiranje.
Za atestiranje proizvoda iz uvoza uvoznik je dužan da omogući ovlašćenoj organizaciji nesmetano uzimanje uzoraka.
Veličina uzorka za ispitivanje u odnosu na veličinu proizvodne serije/partije isporuke utvrđena je u tabeli br. 3.
Tabela br. 3
Veličina serije/ |
Veličina uzorka |
1 do 10 |
1 |
11 do 100 |
10 |
≥ 101 |
15 |
O uzimanju uzoraka sastavlja se zapisnik, koji sadrži: firmu, odnosno naziv proizvođača, odnosno uvoznika, naziv proizvoda, broj uzoraka, oznake na uzorcima, mesto i datum uzimanja uzoraka, kao i izjavu da li podaci o kotrljajnim ležajima odgovaraju podacima iz fakture inostranog dobavljača ako se radi o proizvodima koji se uvoze. Zapisnik potpisuju predstavnici proizvođača, odnosno uvoznika i organizacije ovlašćene za atestiranje.
Organizacija ovlašćena za atestiranje dužna je, posle izvršenog ispitivanja, da vrati uzorke (oštećene i neoštećene) proizvođaču, odnosno uvozniku.
7. Izveštaj o ispitivanju za obavezno atestiranje kotrljajnih ležaja sadrži rezultate ispitivanja karakteristika kvaliteta iz tačke 3. ove naredbe.
Za kotrljajne ležaje koji se uvoze, uz zahtev za atestiranje, kao podaci o isporuci navode se: naziv, vrsta, tip i poreklo proizvoda, naziv proizvođača, isporučioca, odnosno uvoznika, broj i datum fakture inostranog dobavljača sa uvoznom carinskom deklaracijom, mesto i datum prispeća i količina proizvoda.
Uz zahtev za atestiranje iz stava 2. ove tačke prilaže se i faktura inostranog dobavljača.
8. Za kotrljajne ležaje za koje se ispitivanjem utvrdi da ispunjavaju propisane uslove, organizacija ovlašćena za atestiranje izdaje atest, uz koji prilaže izveštaj o ispitivanju. Po jedan primerak atesta i izveštaja o ispitivanju dostavlja se podnosiocu zahteva za atestiranje u Saveznom zavodu za standardizaciju, a treći primerak zadržava organizacija koja je izdala atest.
Rok važenja atesta za proizvode iz domaće proizvodnje je pet godina ako se kontrolnim ispitivanjem utvrdi da su ti proizvodi saobrazni atestiranom tipu.
9. Kotrljajne ležaje za koje je izdat atest, proizvođač, odnosno uvoznik označava atestnim znakom.
Označavanje se vrši na pakovanju kotrljajnih ležaja na način utvrđen Naredbom o izgledu i upotrebi atestnog znaka ("Službeni list SFRJ", br. 4/79 i 31/81). Ispod atestnog znaka upisuju se slovne i brojčane oznake. Slovne oznake se odnose na grupu i podgrupu jugoslovenskih standarda kojima pripadaju kotrljajni ležaji (MC), a brojčane oznake predstavljaju šifru organizacije ovlašćene za atestiranje.
10. Kontrola saobraznosti kotrljajnih ležaja iz domaće proizvodnje vrši se svake godine.
Za kontrolu saobraznosti ispituju se sledeće karakteristike kvaliteta:
1) mere i odstupanja;
2) tvrdoća materijala od koga su izrađeni elementi kotrljajnog ležaja;
3) vibracije ili šum kod prstenih koničnovaljčanih i jednorednih kugličnih ležaja;
4) zaostali magnetizam.
Vrednosti karakteristika iz stava 2. ove tačke, metode ispitivanja i postupak uzimanja uzoraka utvrđeni su u tač. 4. do 6. ove naredbe.
Kotrljajni ležaji saobrazni su atestiranom tipu ako rezultati ispitivanja odgovaraju vrednostima navedenim u tački 4. ove naredbe.
11. Za atestiranje kotrljajnih ležaja može se ovlastiti organizacija udruženog rada koja u pogledu opremljenosti i stručnih kvalifikacija kadrova ispunjava sledeće uslove:
a) da raspolaže sledećom opremom, i to:
1) merilom za ispitivanje mera i odstupanja prema jugoslovenskom standardu JUS M.C3.800 - Tolerancije kotrljajnih ležaja. Postupak merenja;
2) uređajem za ispitivanje tvrdoće elemenata kotrljajnih ležaja prema jugoslovenskom standardu JUS C.A4.031 - Ispitivanje tvrdoće materijala po Rokvelu:
3) uređajem za merenje nivoa vibracije ili šuma, sa tačnošću merenja 0,005 mm/s,
4) uređajem za merenje zaostalog magnetizma u kotrljajnom ležaju, sa tačnošću merenja 0,2 A/cm;
5) vagom za određivanje količine masti kod zatvorenih kotrljajnih ležaja, sa tačnošću merenja 0,001 g;
b) da ima radnike za poslove atestiranja, sa sledećim stručnim kvalifikacijama, i to:
1) visoka stručna sprema tehničke struke, sa najmanje tri godine radnog iskustva na poslovima ispitivanja kotrljajnih ležaja - ako je u pitanju radnik koji rukovodi ispitivanjem kotrljajnih ležaja;
2) srednja stručna sprema tehničke struke, sa najmanje tri godine radnog iskustva na poslovima ispitivanja kotrljajnih ležaja - ako su u pitanju radnici koji neposredno vrše ispitivanja.
12. Organizacija udruženog rada ovlašćena za atestiranje dužna je da izvrši atestiranje ili kontrolu saobraznosti proizvoda atestiranom tipu u roku od 30 dana od dana uzimanja uzoraka.
13. Danom stupanja na snagu ove naredbe prestaje da važi Naredba o atestiranju kotrljajućih ležaja ("Službeni list SFRJ", br. 24/69).
14. Ova naredba stupa na snagu po isteku jedne godine od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalna odredba Naredbe o izmenama
Naredbe o obaveznom atestiranju kotrljajnih ležaja
("Sl. list SFRJ", br. 85/87)
6. Ova naredba stupa na snagu petnaestog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SFRJ".
Samostalna odredba Naredbe o izmeni i dopuni
Naredbe o obaveznom atestiranju kotrljajnih ležaja
("Sl. list SRJ", br. 12/93)
2. Ova naredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".