PROGRAM KONTROLE KVALITETA VAZDUHA U BEOGRADU U 2010. I 2011. GODINI ("Sl. list grada Beograda", br. 6/2010)

Ovim programom uspostavlja se Lokalna mreža mernih stanica i mernih mesta za praćenje kvaliteta vazduha u Beogradu u 2010. i 2011. godini, određuje broj i raspored mernih stanica i mernih mesta, kao i obim, vrsta i učestalost merenja.

Praćenje kvaliteta vazduha ostvaruje se kontrolom nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja i od pokretnih izvora zagađivanja i praćenjem uticaja zagađenog vazduha na zdravlje ljudi i životnu sredinu.

Kontrola nivoa zagađujućih materija u vazduhu vrši se fiksnim merenjem nivoa zagađujućih materija u Lokalnoj mreži mernih stanica i mernih mesta na lokacijama za:

1) kontinualna fiksna merenja i

2) povremena fiksna merenja.

Na osnovu podataka o nivou zagađujućih materija u vazduhu vrši se ocenjivanje kvaliteta vazduha.

Ocenjivanje kvaliteta vazduha vrši se obavezno u pogledu koncentracije sumpordioksida, azot-dioksida i azot-monoksida, čađi, suspendovanih čestica (PM10), olova, benzena i ugljenmonoksida, prizemnog ozona, arsena, kadmijuma, nikla i benzo(a)pirena, kao i za druge zagađujuće materije koje su kao takve utvrđene relevantnim nacionalnim i međunarodnim propisima.

Ovaj program ne odnosi se na indikativna merenja koja se obavljaju na osnovu posebnih odluka, odnosno akata Sekretarijata za zaštitu životne sredine Gradske uprave grada Beograda u skladu sa zakonom.

I SISTEM MONITORINGA KVALITETA VAZDUHA

Upravljanje kvalitetom vazduha u Beogradu obezbeđuje se jedinstvenim funkcionalnim sistemom praćenja i kontrole stepena zagađenja vazduha i održavanja baze podataka o kvalitetu vazduha u okviru Državne mreže mernih stanica i mernih mesta i Lokalne mreže mernih stanica i mernih mesta za fiksna merenja.

1. Državna mreža mernih stanica i mernih mesta

Državna mreža mernih stanica i mernih mesta za kontinualna fiksna merenja uspostavlja se programom kontrole kvaliteta vazduha koji donosi Vlada Republike Srbije.

U okviru Državne mreže mernih stanica i mernih mesta vrše se i kontinualna fiksna merenja na teritoriji Beograda na lokacijama koja su od interesa za sistem monitoringa kvaliteta vazduha na teritoriji Republike Srbije.

2. Lokalna mreža mernih stanica i mernih mesta

Lokalna mreža mernih stanica i mernih mesta za praćenje kvaliteta vazduha u Beogradu uspostavlja se ovim programom, a čine je dopunske merne stanice i merna mesta za:

2.1. kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha u naseljenim područjima (tabela 1);

2.2. kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha u industrijskim područjima (tabela 2);

2.3. fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od pokretnih izvora zagađivanja vazduha (tabela 3);

2.4. povremena fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha (tabela 4);

2.5. povremena fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od goriva iz pokretnih izvora zagađivanja vazduha (tabela 5).

2.1. Kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha vrše se na mreži mernih stanica i mernih mesta u naseljenim područjima iz tabele 1.

Merenja obuhvataju: čađ, SO2, NO2, CO, TM, TSP, BTX, PM10 i O3.

Učestalost merenja: 24-časovna merenja tokom cele godine.

Tabela 1:

Mreža mernih stanica i mernih mesta za kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha u naseljenim područjima

 

Red. broj	Merne stanice Lokacije za automatski monitoring	Zagađujuće materije
		Čađ	SO2	NO2	CO	TM	TSP	BTX	PM10	O3
1.*	Bulevar despota Stefana 54a	X	X	X	X	XO		X	X
2.*	Trg Dimitrija Tucovića "Slavija"		X	X	X	XO		X	X
3.*	Novi Beograd (FOM) - Omladinskih brigada		X	X		XO			X	X
4.	Zemun - Jerneja Kopitara bb		X	X					X
5.	Obrenovac - OŠ "Jefimija"		X	X					X
6.	Lazarevac - Slobodana Kozareva 1 (SC)		X	X		XO		X	X	X
	Merna mesta
7.	Svetog Save 39					XO
8.	Bojanska 16	X	X	X		XO			X
9.	Kraljice Jelene 22	X	X	X		XO	XO		X
10.*	Krnjača - Grge Andrijanovića 8	X	X	X		XO			X
11.	Krnjača - Braće Marić	X	X			XO
12.	Rospi ćuprija	X	X	X		XO
13.*	Čarlija Čaplina 1	X	X	X
14.	Zemun - Trg JNA 7	X	X	X		XO			X
15.	Obrenovac - Dom zdravlja	X	X	X		XO			X

 

Legenda:
*	Državna mreža
SO2	sumpor-dioksid
NO2	azot-dioksid
CO	ugljen-monoksid
PM10	suspendovane čestice do 10 mikrona
TM	taložne materije, suva i vlažna depozicija
TSP	ukupne suspendovane materije preko 20 mikrona
BTX	benzen, ksilen i toluen
O3	prizemni ozon
Y	policiklični aromatični ugljovodonici
O	teški metali:
	• u TM: olovo (Pb), kadmijum (Cd), cink (Zn)
	• u TSP: Pb, Cd, mangan (Mn), nikl (Ni), arsen (As)
X	detekcija i kvantifikacija

U Lokalnu mrežu mernih stanica i mernih mesta za kontinualna fiksna merenja iz tačke 2.1. ovog programa, uključeno je pet lokacija iz Državne mreže koje su od značaja za jedinstven sistem praćenja i ocenjivanja kvaliteta vazduha u Beogradu.

2.2. Kontinualna fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha vrše se na mreži mernih mesta u industrijskim područjima iz Tabele 2.

Merenja obuhvataju: azotdioksid, fenolne materije, ukupne ugljovodonike, taložne materije, suspendovane čestice (PM10), amonijak, policiklični aromatični ugljovodonici, hlor, benzen, teške metale, mangan, fenol, dimetilamin.

Učestalost merenja: 24-časovna merenja četiri puta mesečno tokom cele godine.

Tabela 2:

Mreža mernih mesta za fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha u industrijskim područjima

 

Red. broj	Merno mesto	Zagađujuće materije
1.	Vreoci	azot-dioksid, fenolne materije, ukupni ugljovodonici, taložne materije sa analizom na sadržaj teških metala (olovo, kadmijum, nikl, hrom, mangan, arsen), suspendovane čestice sa analizom na sadržaj teških metala (olovo, kadmijum, cink, nikl, hrom, mangan)
2.	Rospi ćuprija	suspendovane čestice, amonijak, policiklični aromatični ugljovodonici (PAU), hlor, benzen, teški metali (olovo, kadmijum, cink, nikl, hrom, mangan, arsen)
3.	Krnjača - Braće Marić	suspendovane čestice sa analizom teških metala (olovo, kadmijum, nikl, hrom, mangan, arsen)
4.	Rakovica - industrijski kompleks	suspendovane čestice, taložne materije, analiza teških metala u čvrstim frakcijama (živa, olovo, cink, arsen, nikl, kadmijum, hrom), mangan, fenol, dimetilamin

2.3. Fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od pokretnih izvora zagađivanja vazduha vrše se na mreži mernih mesta iz tabele 3.

Merenja obuhvataju: CO, NOX, Pb, VOC, SO2, BTX.

Učestalost merenja: na svim mernim mestima vrše se merenja u jednočasovnom uzorku i to: četiri puta mesečno na mernim mestima navedenim pod 1, 2, 3. i 7. a dva puta mesečno na ostalim mernim mestima u tabeli 3.

Tabela 3:

Mreža mernih mesta za fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od pokretnih izvora zagađivanja vazduha

 

Red. broj	Naziv mernog mesta Lokacija - raskrsnica ulica	Zagađujuće materije
		CO	NOx	Pb	VOC	SO2	BTX
1.	"London" - Kralja Milana i Kneza Miloša	X	X	X	X	X	X
2.	"Tunel" - Dečanska i Nušićeva	X	X	X	X	X	X
3.	"Skupština" - Bulevar kralja Aleksandra i Kneza Miloša	X	X	X	X	X	X
4.	"Slavija" - Trg Dimitrija Tucovića	X	X	X	X	X
5.	"Vukov spomenik" - Bulevar kralja Aleksandra i Ruzveltova	X	X	X	X	X
6.	"Gradska bolnica" - Dimitrija Tucovića i Batutova	X	X	X	X	X
7.	"Cvijićeva" - Bulevar despota Stefana i Cvijićeva	X	X	X	X	X	X
8.	"Karaburma" - Marijane Gregoran i Vojvode Micka	X	X	X	X	X
9.	"Železnička stanica" - Savski trg	X	X	X	X	X
10.	"Zeleni venac" - Brankova, Jug Bogdanova i Kraljice Natalije	X	X	X	X	X
11.	"Autokomanda" - Bulevar oslobođenja i Franša d'Eperea	X	X	X	X	X
12.	"Banovo brdo" - Požeška i Kirovljeva	X	X	X	X	X
13.	"Novi Beograd" - Otona Župančića i Pariske komune	X	X	X	X	X
14.	"Zemun" - Glavna ulica i Zmaj Jovina	X	X	X	X	X

 

Legenda:
VOC	Lako isparljiva organska jedinjenja
Pb	olovo
BTX	benzen, ksilen i toluen
SO2	sumpor-dioksid
NO2	azot-dioksid
CO	ugljen-monoksid
X	detekcija i kvantifikacija

2.4. Povremena fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha vrše se na mreži mernih mesta iz tabele 4.

Merenja obuhvataju: čađ, SO2, NO2, TM, TSP, PM10.

Učestalost merenja: na svim mernim mestima vrše se merenja u 24-časovnom uzorku, najmanje u trajanju od šest meseci.

Tabela 4:

Mreža mernih mesta za povremena fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od stacionarnih izvora zagađivanja vazduha

 

Red. broj	Merno mesto	Zagađujuće materije
		Čađ	SO2	NO2	TM	TSP	PM10
1.	Miloša Pocerca 6	X		X	X
2.	Goce Delčeva 30	X	X	X	X
3.	Obilićev venac 2	X		X	X
4.	Dr Subotića 5	X	X	X
5.	Požeška 72	X		X	X
6.	Bulevar kneza Aleksandra Karađorđevića 64	X		X	X
7.	Ustanička 127	X	X		X
8.	Olge Jovanović 11	X	X		X
9.	BAS, Železnička 4	X		X			XO
10.	Obrenovac - MZ Grabovac	X	X		X		XO
11.	Lazarevac - OŠ "Dule Karaklajić"				XO

2.5. Povremena fiksna merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od pokretnih izvora zagađivanja vazduha vrše se na mreži mernih mesta iz Tabele 5.

Merenja obuhvataju: CO, NOX, Pb, VOC, SO2.

Učestalost merenja: na svim mernim mestima vrše se merenja u jednočasovnom uzorku, najmanje u trajanju od šest meseci.

Tabela 5:

Mreža mernih mesta za povremena merenja nivoa zagađujućih materija poreklom od pokretnih izvora zagađivanja vazduha

 

Red. broj	Naziv mernog mesta Lokacija - raskrsnica ulica	Zagađujuće materije
		CO	NOx	Pb	VOC	SO2
1.	"Mostar"	X	X	X	X	X
2.	"Pančevački most"	X	X	X	X	X

 

3. Praćenje uticaja zagađenog vazduha na zdravlje ljudi

Uticaj zagađenog vazduha na zdravlje ljudi prati se u okviru nacionalnog programa Republike Srbije na teritoriji četiri opštine u Beogradu i to: Novi Beograd, Stari grad, Rakovica i Palilula. Zdravstveni indikatori koji su odabrani kao značajni u sagledavanju uticaja različitog stepena zagađenosti vazduha su Pharyngitis acuta et tonsillitis acuta, Infectiones tractus respiratori superioris multiplices acutae loci non specificatis, Bronchitis acuta et bronchiolitis acuta, zapaljenje dušnica, emfizem i druge opstruktivne bolesti pluća i Asthma bronchiale. Starosne grupe kod kojih se prati stopa oboljevanja, kao i incidenca i prevalenca su od 0 do 14 godina i odrasla populacija od 20 do 64 godine, izuzimajući profesionalno izložena lica.

Izveštaj o praćenju uticaja zagađenog vazduha na zdravlje ljudi sastavni je deo godišnjeg izveštaja o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha.

4. Obrada i analiza podataka i izveštavanje o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha

4.1. Obezbeđivanje kvaliteta podataka

Sva merenja, obradu podataka, proveru validnosti rezultata dobijenih merenjem i/ili uzimanjem uzoraka i interpretaciju rezultata vrše ovlašćena pravna lica - stručne organizacije koje su akreditovane kao laboratorije za ispitivanje, odnosno koje ispunjavaju propisane uslove i koje poseduju dozvolu nadležnog ministarstva da vrše monitoring vazduha.

Stručne organizacije koje vrše monitoring vazduha staraju se o primeni adekvatnih metoda ispitivanja, održavanju mernih mesta, mernih instrumenata sa pratećom opremom, opreme za prijem i prenos podataka radi obezbeđenja zahteva u pogledu kvaliteta podataka koji se koriste za ocenjivanje kvaliteta vazduha.

4.2. Redovno izveštavanje

Izveštaje o izvršenim merenjima, odnosno o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha u okviru Lokalne mreže mernih stanica i mernih mesta, stručne organizacije dostavljaju Gradskoj upravi grada Beograda - Sekretarijatu za zaštitu životne sredine, po pravilu, jedanput mesečno za prethodni mesec u roku od 10 dana od isteka prethodnog meseca i godišnje u roku od 30 dana od isteka kalendarske godine.

Sekretarijat za zaštitu životne sredine je dužan da izveštaje dostavlja Agenciji za zaštitu životne sredine Republike Srbije, kao i da o kvalitetu vazduha redovno obaveštava javnost putem elektronskih i štampanih medija, odnosno putem interneta, u skladu sa zakonom.

4.3. Izveštavanje i mere u slučaju prekoračenja koncentracija

U slučaju prekoračenja koncentracija opasnih po zdravlje ljudi javnost se obaveštava o lokaciji ili području prekoračenja, vrsti koncentracije koja je prekoračena, vremenu početka i trajanju prekoračenja, najvišoj jednočasovnoj koncentraciji, odnosno najvišoj osmočasovnoj srednjoj koncentraciji u slučaju prizemnog ozona, geografskom području na kome se očekuje prekoračenje koncentracije, prognozama za naredni period sa očekivanim promenama zagađenja sa procenom promene, podacima za posebno osetljive grupe stanovništva, mogućim efektima po zdravlje i preporučenom ponašanju (podaci o posebno osetljivim grupama, opis mogućih simptoma, preduzimanje preporučenih mera, nove informacije o toku događaja) i podacima o preventivnim merama za smanjenje zagađenja.

U slučaju procenjenog nastavka prekoračenja koncentracija nadležni organ će preduzeti praktične mere i može, po potrebi, doneti kratkoročni akcioni plan koji sadrži mere smanjenja rizika ili trajanja takvog prekoračenja radi zaštite zdravlja ljudi i/ili životne sredine.

Kratkoročnim akcionim planom, u zavisnosti od svakog pojedinačnog slučaja, mogu se preduzeti delotvorne mere za kontrolu aktivnosti koje doprinose nastanku opasnosti od prekoračenja koncentracija opasnih po zdravlje ljudi i, po potrebi, privremeno zaustaviti te aktivnosti.

Kratkoročnim akcionim planom mogu se predvideti mere u vezi sa saobraćajem motornih vozila, radom industrijskih postrojenja, upotrebom proizvoda koji sadrže zagađujuće materije i grejanjem domaćinstava, kao i specifične aktivnosti namenjene zaštiti osetljivih grupa stanovništva, naročito dece.

5. Na ovaj program pribavljena je saglasnost Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja Republike Srbije, broj 353-01-58/2010-03 od 15. januara 2010. godine.

6. Ovaj program objaviti u "Službenom listu grada Beograda".