ODLUKA O UTVRĐIVANJU CRKVE SVETOG PREOBRAŽENJA U SELU ŽABARE ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 29/2010)

1. Crkva Svetog Preobraženja u selu Žabare sa pokretnim stvarima u njoj koje su od posebnog kulturnog i istorijskog značaja utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Crkva Svetog Preobraženja u selu Žabare sa pokretnim stvarima u njoj koje su od posebnog kulturnog i istorijskog značaja (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalazi se na teritoriji opštine Topola, u selu Žabare, na katastarskoj parceli broj 2567/3, KO Žabare, u privatnoj svojini.

Spomenik kulture, sagrađen sredinom 19. veka, visine 36 m svrstava se u najveće sakralne građevine šumadijske eparhije. Pretpostavlja se da je na jugoistoku crkvene porte ispod nadgrobne ploče sa inicijalima M. G. sahranjen njen ktitor. Istorijski podaci ukazuju na to da je u prvoj polovini 19. veka knez Miloš boravio često u tim krajevima i da je crkva najverovatnije izgrađena sa njegovim blagoslovom. Knez Miloš je tokom 1835. i 1836. godine pomogao i gradnju škole i konaka čije se zgrade nalaze u porti. Crkvu je osveštao 1862. godine mitropolit Mihailo, za vreme vladavine Mihajla Obrenovića.

Spomenik kulture je građevina trikonhalne osnove, a iznad oltarskog prostora nalazilo se kube do 1909. godine, kada je porušeno u zemljotresu. Zapadno pročelje ukrašava barokni zvonik. Donji deo crkve je zidan od kamena, a gornji od opeke. Skromnu fasadnu plastiku čini niz slepih arkadica, izvedenih u malteru i smeštenih iznad šest lučno zasvođenih otvora, kao i potkrovni venac sa severne i južne strane crkve. Portali sa severne, južne i zapadne strane uokvireni su crvenim peščarom, dok je na unutrašnjoj strani nadvratnika uklesano više posveta na staroslovenskom jeziku.

Drveni ikonostas izrezbaren je u neoklasicističkom stilu sa nizom stilizovanih biljnih prepleta i osam belih korintskih stubova. Na njemu se nalazi devetnaest ikona koje je oslikao čuveni srpski slikar Stevan Todorović sa učenicima. Ikonopis je izveden u ulju uz uticaje nazarenske slikarske škole.

U svom arhitektonskostilskom obeležju spomenik kulture sadrži sve elemente karakteristične za kraj vladavine barokno-klasicističkog stila i početak nove epohe romantičarskog istoricizma, koji se pri gradnji crkava oslanjao na primere iz naše nacionalne prošlosti.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarsku parcelu broj 2567/3, KO Žabare, u privatnoj svojini.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje autentičnog izgleda spoljašnje arhitekture i enterijera, horizontalnog i vertikalnog gabarita, konstruktivnih elemenata arhitekture, originalnih materijala i funkcionalnih karakteristika;

2) praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i instalacija.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) zabrana izgradnje objekata koji svojom arhitekturom, gabaritom ili visinom ugrožavaju spomenik kulture;

2) komunalno i hortikulturno opremanje, uređenje i održavanje porte;

3) postavljanje odgovarajuće rasvete i njeno redovno održavanje.

6. Spisak pokretnih dobara od posebnog kulturnog i istorijskog značaja koja se nalaze u crkvi Svetog Preobraženja u selu Žabare čini sastavni deo ove odluke i čuva se u crkvi Svetog Preobraženja u selu Žabare.

7. Ovu odluku objaviti u "Službenom glasniku Republike Srbije".