STRATEGIJA KONTROLE STRELJAČKOG I LAKOG ORUŽJA U REPUBLICI SRBIJI ZA PERIOD 2010-2015. GODINE ("Sl. glasnik RS", br. 36/2010)

 

1. UVOD

Republika Srbija prihvata potrebu da se na svim nivoima definišu aspekti kontrole streljačkog i lakog oružja (SALW), njegovih delova i pripadajuće municije koji se tiču nelegalnog posedovanja, proizvodnje, skladištenja i prometa, u cilju sprečavanja pristupa oružju kriminalnim grupama i teroristima. Ova rešenost potvrđena je potpisivanjem Programa akcije Ujedinjenih nacija za sprečavanje, borbu protiv i za iskorenjivanje nelegalne trgovine streljačkim i lakim oružjem u svim aspektima (UN PoA), 1 Dokumenta Organizacije za bezbednost i saradnju u Evropi (OEBS) o streljačkom i lakom oružju, 2 Dokumenta OEBS o zalihama konvencionalne municije 3 i Protokola Ujedinjenih nacija o vatrenom oružju. Ona je, takođe, izražena u Zaključku Vlade od 17. avgusta 2009. godine.

Streljačkim i lakim oružjem smatra se svako ručno prenosivo smrtonosno oružje koje izbacuje, lansira, dizajnirano je da izbacuje ili lansira, ili se može prepraviti da izbacuje ili lansira projektile, pod pritiskom eksploziva, osim starog oružja. U širem smislu, streljačko oružje je namenjeno za ličnu upotrebu i obuhvata, između ostalog, pištolje, revolvere, puške, automate i lake mitraljeze. Lako oružje predstavlja ono koje, po pravilu, koriste timovi od 2-3 osobe, a obuhvata, između ostalog, teške mitraljeze, ručne raketne bacače, protiv-avionske sisteme i minobacače kalibra do 100 mm. 4

Nelegalna proizvodnja, posedovanje, promet i spoljna trgovina streljačkim i lakim oružjem i s tim povezane pojave (organizovani kriminal, nasilje praćeno upotrebom oružja i terorizam) podstrekavaju sukobe i nasilje i doprinose nesigurnosti građana. Uticaj nekontrolisanog širenja i posedovanja oružja i dalje predstavlja opasnost po održivi društveni i ekonomski razvoj. Nelegalno posedovanje oružja dovodi do neprekidne zloupotrebe, kao što su kriminalne aktivnosti, nedozvoljena upotreba vatrenog oružja i ubistva počinjena oružjem.

U pripremi ove strategije uzeti su u obzir navedeni program akcije Ujedinjenih nacija (u daljem tekstu: UN) i ključni nalazi istraživanja o pomenutoj oblasti, koje je urađeno 2004. godine od strane United Nations Development Program (UNDP).

Strategija kontrole streljačkog i lakog oružja u Republici Srbiji je dokument kojim Vlada utvrđuje stanje u oblasti kontrole streljačkog i lakog oružja i mere za razvoj u toj oblasti, odnosno određuje okvire za izradu akcionog plana, definiše uloge i nadležnosti državnih organa, identifikuje ciljeve i utvrđuje osnovne pravce delovanja.

Strategija kontrole streljačkog i lakog oružja predstavlja okvir za angažovanje institucija i pojedinaca, kako u vladinom tako i u nevladinom sektoru, za implementaciju aktivnosti sprečavanja i borbe protiv nelegalne proizvodnje, posedovanja i trgovine streljačkog i lakog oružja u svim aspektima.

Strategija se odnosi na period od 2010. do 2015. godine.

_______________
1Program akcije UN za sprečavanje, borbu protiv i za iskorenjivanje nelegalne trgovine streljačkim i lakim oružjem u svim aspektima, jul 2001.
2Dokument Organizacije za bezbednost i saradnju u Evropi (OEBS) o streljačkom i lakom oružju, novembar 2000 godine.
3Dokument OEBS o zalihama konvencionalne municije, decembar 2003.
4Međunarodni instrument koji omogućuje državama da identifikuju i prate SALW na pravovremen i pouzdan način (International tracing instrument-ITI, decembar 2005).

2. OCENA STANJA

Po završetku sukoba na prostorima bivše Jugoslavije pokrenuto je više akcija prikupljanja oružja. Međutim, njegova rasprostranjenost i širenje među stanovništvom regiona i dalje predstavlja ozbiljan problem jer su oružje, municija i eksplozivi još uvek lako dostupni.

Usled redukcije brojne veličine oružanih snaga pojavile su se velike količine naoružanja i municije koje predstavljaju višak. Republika Srbija, kao i ostale suverene države, zadržava pravo da deo nastalih viškova ponudi tržištu, a dobijena sredstva iskoristi za potrebe sistema odbrane.

Prema zvaničnim podacima, u Republici Srbiji na kraju 2008. godine bilo je registrovano 1.172.468 komada oružja u legalnom posedu građana. U periodu od 2005. do 2009. godine u Republici Srbiji izvršeno je 6.191 krivično delo uz upotrebu vatrenog oružja. U istom periodu, od građana je oduzeto 6.284 komada vatrenog oružja u ilegalnom posedu, a uništeno je 50.541 komada oružja koji su bili u posedu države, od čega su 8.018 prenosivi protivavionski sistemi (MANPAD).

Nekontrolisano širenje i nelegalna trgovina streljačkim i lakim oružjem može predstavljati ozbiljan problem, kao potencijalni katalizator nesigurnosti i uticaja na bezbednost, u Republici Srbiji.

Zabrinjavajuća je količina vatrenog oružja u posedu građana, što je posledica posleratne nestabilnosti i povećane stope kriminala, u kombinaciji sa tradicionalnom kulturom posedovanja oružja i velikom raspoloživošću oružja.

Uprkos ranijim pozitivnim merama prikupljanja i registracije nelegalnog oružja koje su sproveli nadležni organi 1999, 2003. i 2007. godine, postojanje velike količine nelegalnog oružja i dalje može imati značajan uticaj na razvoj negativnih posledica.

Stoga, Vlada nastavlja da preduzima aktivnosti na nacionalnom nivou koje, u saradnji sa međunarodnim akterima i saglasno globalnim opredeljenjima, treba da doprinesu adekvatnom rešavanju problema koji nastaju nekontrolisanim korišćenjem streljačkog i lakog oružja.

3. NORMATIVNI OKVIR

U suzbijanju i iskorenjivanju ilegalne trgovine streljačkim i lakim oružjem Republika Srbija polazi od sledećih međunarodnih dokumenata o kontroli streljačkog i lakog oružja:

1) Protokol UN protiv ilegalne proizvodnje i trafikinga vatrenim oružjem, njegovim delovima i municijom (jun 2001. godine, stupio na snagu jula 2005);

2) Akcioni program UN za sprečavanje, suzbijanje i iskorenjivanje ilegalne trgovine SALW-om u svim aspektima (jul 2001. godine);

3) Međunarodni instrument koji omogućuje državama da identifikuju i prate SALW na pravovremen i pouzdan način (decembar 2005);

4) Dokument OEBS o streljačkom i lakom oružju (novembar 2000. godine);

5) Kodeks ponašanja Evropske unije (EU) pri izvozu oružja (jun 1998. godine). 5

Pored međunarodnih dokumenata, status streljačkog i lakog oružja u Republici Srbiji, uređen je sledećim zakonima:

1) Zakon o oružju i municiji ("Službeni glasnik RS", br. 9/92, 53/93, 67/93, 48/94, 44/98, 39/03, 85/05 i 101/05);

2) Zakon o proizvodnji i prometu naoružanja i vojne opreme ("Službeni list SRJ", broj 41/96, "Službeni list SCG", broj 7/05 i "Službeni glasnik RS", broj 85/05);

3) Zakon o ispitivanju ručnog vatrenog oružja, naprava i municije ("Službeni list SCG", broj 31/04);

4) Zakon o spoljnoj trgovini naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene ("Službeni list SCG", br. 7/05 i 8/05).

_______________
5Zaključkom Vlade od 20. novembra 2008. godine prihvaćena su načela iz Kodeksa ponašanja EU pri izvozu naoružanja (EU Code of Conduct on Arms Exports).

4. OSNOVNI ZADACI I OPŠTI CILJ

Osnovni zadaci kontrole streljačkog i lakog oružja koju sprovodi Republika Srbija podrazumevaju:

1) stalnu nacionalnu kontrolu aktivnosti u pogledu proizvodnje, posedovanja, nošenja, unutrašnjeg i spoljnotrgovinskog prometa (uključujući i posredovanje u prometu) streljačkog i lakog oružja;

2) podnošenje izveštaja u skladu sa Programom akcije UN za SALW, Dokumentu OEBS o SALW, Protokolu UN o vatrenom oružju i ostalim međunarodnim sporazumima i konvencijama;

3) kontrolu aktivnosti po pitanjima vezanim za upravljanje zalihama streljačkog i lakog oružja u posedu države i uklanjanje njegovih viškova.

Opšti cilj Strategije kontrole streljačkog i lakog oružja jeste uspostavljanje jedinstvenog nacionalnog sistema efikasne kontrole[6] streljačkog i lakog oružja u Republici Srbiji kojim će se smanjiti količina oružja u ilegalnom posedu, broj zloupotreba oružja u legalnom posedu i povećati opšta bezbednost građana i društva u celini.

5. SPECIFIČNI CILJEVI

Strategija kontrole streljačkog i lakog oružja Republike Srbije ima sledeće specifične ciljeve:

Specifični ciljevi
Cilj 1	Stvaranje uslova za efikasnu primenu nacionalnog zakonodavstva vezano za proizvodnju, promet, obeležavanje i žigosanje, kontrolu izvoza i uvoza, ispunjenosti uslova za posedovanje i procedure registracije oružja.
Cilj 2	Informisanje javnosti o negativnim posledicama zloupotrebe i edukacija građana i pravnih lica o rizicima od oružja, kao i o pravnoj regulativi posedovanja i unutrašnjeg i spoljnotrgovinskog prometa oružja.
Cilj 3	Stvaranje uslova za bezbedno skladištenje streljačkog i lakog oružja.
Cilj 4	Planiranje i sprovođenje dugoročnih i redovnih akcija kontrole streljačkog i lakog oružja u cilju njegovog prikupljanja (legalizacija i predaja) ili oduzimanja i uništavanja.
Cilj 5	Identifikacija viška zaliha streljačkog i lakog oružja u posedu države i stvaranje materijalnih i finansijskih uslova za njegovo bezbedno uklanjanje.
Cilj 6	Jačanje saradnje na nacionalnom i internacionalnom nivou, u skladu sa postojećim međunarodnim dokumentima.
Cilj 7	Angažovanje civilnog društva u podršci Strategiji kontrole streljačkog i lakog oružja.
Cilj 8	Obezbeđenje poštovanja i primene prihvaćenih, odnosno potvrđenih međunarodnih dokumenata u vezi sa streljačkim i lakim naoružanjem i usklađivanje domaćih propisa sa međunarodnim dokumentima i propisima UN, OEBS i EU.

 

6. OČEKIVANI ISHOD

Efikasno sprovođenje Strategije kontrole streljačkog i lakog oružja u Republici Srbiji stvoriće pogodno okruženje za brži razvoj i pokazaće doslednu opredeljenost Republike Srbije za borbu protiv svih oblika kriminala i terorizma.

7. INSTITUCIONALNI OKVIR ZA SPROVOĐENJE STRATEGIJE

7.1. Organi nadležni za sprovođenje Strategije

Strategiju kontrole streljačkog i lakog oružja (u daljem tekstu: Strategija) sprovode ministarstva i drugi državni organi, u okviru svojih nadležnosti. Neke od aktivnosti u nadležnosti su samo jednog ministarstva, dok je za druge potrebna saradnja više državnih organa. U tim slučajevima, ministarstva u čijoj su pretežnoj nadležnosti moraju preuzeti vođenje aktivnosti, a na nivou Saveta za streljačko i lako oružje obezbeđuje se saradnja i koordinisano delovanje sa drugim ministarstvima.

Kontrola streljačkog i lakog oružja sprovodi se putem:

1) efikasne primene nacionalnog zakonodavstva vezano za proizvodnju, promet, obeležavanje i žigosanje, izvoz i uvoz, ispunjenosti uslova za posedovanje i procedure registracije oružja u cilju smanjenja kriminaliteta (Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo odbrane, Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja, Ministarstvo spoljnih poslova, Ministarstvo finansija, Ministarstvo pravde, Ministarstvo zdravlja);

2) informisanja javnosti o negativnim posledicama zloupotrebe i edukacija građana i pravnih lica o rizicima od oružja, kao i o pravnoj regulativi vezano za posedovanje i unutrašnji i spoljnotrgovinski promet oružja (Ministarstvo omladine i sporta, Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo prosvete Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja);

3) stvaranja uslova za bezbedno skladištenje streljačkog i lakog oružja (Ministarstvo odbrane, Ministarstvo unutrašnjih poslova);

4) planiranja i sprovođenja dugoročnih i redovnih intervencija kontrole streljačkog i lakog oružja u cilju njegovog prikupljanja (legalizacija i predaja) ili oduzimanja i uništavanja (Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo odbrane, Ministarstvo finansija - Uprava carina i BIA);

5) identifikacije viška zaliha streljačkog i lakog oružja u posedu države i stvaranje materijalnih i finansijskih uslova za njegovo bezbedno uklanjanje (Ministarstvo odbrane, Ministarstvo unutrašnjih poslova);

6) jačanja saradnje na nacionalnom i internacionalnom nivou, u skladu sa postojećim međunarodnim dokumentima (Ministarstvo odbrane, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo spoljnih poslova, Ministarstvo finansija, Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja);

7) angažovanja civilnog društva u podršci Strategiji (Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja, Ministarstvo prosvete, Ministarstvo omladine i sporta, Ministarstvo zdravlja);

8) primene prihvaćenih međunarodnih sporazuma i dokumenata o streljačkom i lakom oružju čija je potpisnica Republika Srbija i usklađivanje domaćih propisa sa njima u oblastima koje su u funkciji sprovođenja Strategije (Ministarstvo spoljnih poslova, Ministarstvo odbrane, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja, Ministarstvo pravde).

U ove aktivnosti mogu se, na poziv Saveta za streljačko i lako oružje, uključiti i drugi državni organi, međunarodne organizacije i udruženja.

Savet za streljačko i lako oružje može predlagati formiranje stručnih timova za sprovođenje konkretnih aktivnosti.

Konkretne aktivnosti koje će ministarstva, odnosno drugi državni organi sprovoditi, odrediće se Akcionim planom.

7.2. Savet za streljačko i lako oružje u Republici Srbiji

Savet za streljačko i lako oružje je povremeno radno telo koje obrazuje Vlada, od predstavnika nadležnih državnih organa koji poseduju stručna znanja iz oblasti od značaja za sprovođenje Strategije, nadležno za predlaganje mera koje se odnose na sprovođenje i koordinaciju Strategije i Akcionog plana. savet za streljačko i lako oružje ima ovlašćenje da inicira prilagođavanje, promenu ili dopunu Strategije i Akcionog plana. Posredstvom ovog saveta, ostvaruje se komunikacija i saradnja državnih organa u ispunjavanju zajedničkih ciljeva.

Sastav Saveta za streljačko i lako oružje čine:

1) predsedavajući (Nacionalni koordinator za streljačko i lako oružje);

2) predstavnik Ministarstva odbrane;

3) predstavnik Ministarstva unutrašnjih poslova;

4) predstavnik Ministarstva spoljnih poslova;

5) predstavnik Ministarstva ekonomije i regionalnog razvoja;

6) predstavnik Ministarstva pravde;

7) predstavnik Ministarstva finansija;

8) predstavnik Ministarstva prosvete;

9) predstavnik Ministarstva omladine i sporta;

10) predstavnik Ministarstva zdravlja;

11) predstavnik Bezbednosno-informativne agencije.

Kao posmatrači, u pružanju tehničkih saveta i pomoći, na poziv Saveta za streljačko i lako oružje mogu učestvovati predstavnici iz:

- Tehničkog opitnog centra;

- Zavoda za ispitivanje i žigosanje oružja;

- UNDP;

- udruženja koja se bave pitanjima streljačkog i lakog oružja.

Zadaci Saveta za streljačko i lako oružje su:

1) da, u roku od šest meseci od osnivanja, razvije i inicira donošenje Akcionog plana kontrole streljačkog i lakog oružja za Republiku Srbiju;

2) da prati i procenjuje uticaj problematike streljačkog i lakog oružja na društvo i javnu bezbednost;

3) da inicira obezbeđenje neophodnih resursa za efikasno i brzo izvođenje Akcionog plana vezanog za streljačko i lako oružje iz republičkog budžeta i da, po potrebi, zatraži da se obezbede dodatna sredstva od međunarodne zajednice;

4) da pravovremeno distribuira informacije vezane za sprovođenje Akcionog plana;

5) da izvrši ocenu određenih intervencija ili programa koji predstavljaju vid podrške Akcionom planu;

6) da razmatra međusobnu saradnju nadležnih ministarstava pri izradi informacija i izveštaja u skladu sa međunarodnim obavezama Republike Srbije;

7) da podnosi periodične izveštaje Vladi o napretku koji je postignut u ostvarivanju ciljeva Strategije i Akcionog plana;

8) da inicira usaglašavanje zakonodavnih i normativnih pitanja sa međunarodnim propisima i standardima koji su od značaja za Republiku Srbiju;

9) da ostvari komunikaciju sa stručnim organizacijama u cilju efikasnije implementacije Strategije;

10) da razmatra međusobnu saradnju svih učesnika u implementaciji Strategije;

11) da inicira i doprinese stvaranju jedinstvene nacionalne baze podataka streljačkog i lakog oružja za potrebe praćenja (tracing).

7.3. Nacionalni koordinator za streljačko i lako oružje

Nacionalnog koordinatora za streljačko i lako oružje imenuje Vlada. Nacionalni koordinator za streljačko i lako oružje ima sledeće zadatke:

1) uspostavljanje početnog kontakta za sva pitanja vezana za streljačko i lako oružje u Republici Srbiji;

2) informisanje svih relevantnih aktera po pitanju streljačkog i lakog oružja i napretka sprovođenja Strategije i Akcionog plana;

3) predsedavanje radom Saveta za streljačko i lako oružje;

4) ostvarivanje komunikacije sa međunarodnim organizacijama i organizacijama civilnog društva koje podržavaju sprovođenje Strategije i Saveta za streljačko i lako oružje;

5) sastavljanje i usklađivanje raznih komponenti izveštaja za Savet za streljačko i lako oružje.

8. OBEZBEĐENJE SREDSTAVA

Sredstva neophodna za sprovođenje aktivnosti planiranih ovom strategijom, koje će se izvršavati u narednom periodu, biće obuhvaćena finansijskim planovima nosilaca aktivnosti i obezbeđivaće se u budžetu Republike Srbije u skladu sa bilansnim mogućnostima, uz mogućnost da se po potrebi dodatna sredstva obezbede i iz donacija, projekata, pomoći, kao i iz drugih izvora, u skladu sa zakonom i Programom akcije UN za streljačko i lako oružje.

9. ZAVRŠNA ODREDBA

Ovu strategiju objaviti u "Službenom glasniku Republike Srbije".

_______________
6Pod kontrolom se podrazumeva: proizvodnja, promet, posedovanje, prikupljanje, skladištenje, upravljanje viškovima SALW i uništavanje.