|
PRAVILNIK O PROGRAMU ZA OSTVARIVANJE EKSKURZIJE U PRVOM I DRUGOM CIKLUSU OSNOVNOG OBRAZOVANJA I VASPITANJA ("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 7/2010) |
Ovim pravilnikom utvrđuje se program za ostvarivanje ekskurzije u prvom i drugom ciklusu osnovnog obrazovanja i vaspitanja.
Program za ostvarivanje ekskurzije u prvom i drugom ciklusu osnovnog obrazovanja i vaspitanja odštampan je uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Ovaj pravilnik primenjuje se počev od školske 2010/2011. godine.
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o izmeni Pravilnika o nastavnom planu i programu osnovnog obrazovanja i vaspitanja ("Prosvetni glasnik RS", broj 1/09) i Pravilnik o izmenama i dopunama Pravilnika o nastavnom planu za drugi ciklus osnovnog obrazovanja i vaspitanja i nastavnom programu za peti razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja ("Prosvetni glasnik RS", broj 2/2010).
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".
PROGRAM ZA OSTVARIVANJE EKSKURZIJA U PRVOM I DRUGOM CIKLUSU OSNOVNOG OBRAZOVANJA I VASPITANJA
Cilj ekskurzije, kao oblika obrazovno-vaspitnog rada, jeste da doprinese ostvarivanju ciljeva i zadataka obrazovanja i vaspitanja, ciljeva i zadataka nastavnih predmeta, kao i neposredno upoznavanje s pojavama i odnosima u prirodnoj i društvenoj sredini, s kulturnim, istorijskim i duhovnim nasleđem i privrednim dostignućima.
Zadaci ekskurzije su:
- produbljivanje, proširivanje i obogaćivanje znanja i iskustava učenika,
- povezivanje i primenjivanje znanja i umenja,
- razvijanje ljubavi prema otadžbini, njenoj istoriji, kulturi i prirodnim lepotama, negovanje pozitivnog odnosa prema svim njenim građanima i njihovim nacionalnim, kulturnim, etičkim i estetskim vrednostima,
- negovanje solidarnosti, humanizma, drugarstva i osećaja zajedništva,
- uspostavljanje neposrednijih odnosa između nastavnika i učenika i učenika međusobno,
- proučavanje objekata i fenomena u prirodi,
- uočavanje uzročno-posledičnih odnosa u konkretnim prirodnim i društvenim uslovima,
- upoznavanje s načinom života i rada ljudi pojedinih krajeva,
- razvoj i praktikovanje zdravih stilova života,
- razvijanje svesti o značaju održivog razvoja i izgrađivanje ekoloških navika i navika zaštite životinja,
- razvijanje sposobnosti pronalaženja, analiziranja i saopštavanja informacija iz različitih izvora,
- osnaživanje učenika u profesionalnom razvoju,
- podsticanje samostalnosti učenika i odgovornosti za sopstveno ponašanje,
- razvijanje sposobnosti orijentacije u prostoru.
Prvi ciklus osnovnog obrazovanja i vaspitanja
U skladu s nastavnim programom, na ekskurzijama se mogu realizovati sledeći programski sadržaji:
Uočavanje oblika reljefa i površinskih voda u okolini i prirodno-geografskih odlika Srbije.
Posmatranje karakterističnih biljaka i životinja (obilazak staništa biljaka i životinja u okolini i Srbiji).
Posete zaštićenim prirodnim područjima (nacionalni parkovi, rezervati, spomenici prirode...).
Upoznavanje s prošlošću i kulturnom baštinom zavičaja i otadžbine (obilazak muzeja, kulturno-istorijskih spomenika, etno-sela, spomen-kuća znamenitih ljudi - naučnika, književnika, umetnika, vojskovođa, državnika...).
Razvijanje sposobnosti orijentacije u prostoru i vremenu.
Obilazak raznih tipova poljoprivrednih površina i stočarskih farmi (upoznavanje s proizvodnjom zdrave hrane).
Obilazak privrednih društava i javnih preduzeća (prerada prirodnih sirovina, upoznavanje s različitim delatnostima ljudi, zaštita životne sredine...).
Drugi ciklus osnovnog obrazovanja i vaspitanja
U skladu s nastavnim programom, na ekskurzijama se mogu realizovati sledeći programski sadržaji:
Posete koje omogućavaju upoznavanje sa prirodnim lepotama, prirodno-geografskim i društveno-geografskim odlikama Srbije (planine, reke, jezera, banje, biljni i životinjski svet, zaštićeni prirodni objekti i nacionalni parkovi, stanovništvo, narodi i etničke zajednice u Srbiji...).
Obilazak praistorijskih, antičkih, srednjovekovnih, novovekovnih i lokaliteta savremenog doba (Lepenski vir, Vinča, Sirmijum, Viminacijum - vojni logor, Gamzigrad - carska palata, Medijana, Studenica, Đurđevi Stupovi, Žiča, Mileševa, Sopoćani, Gradac, Gračanica, Visoki Dečani, Ravanica, Lazarica, Ljubostinja, Manasija, Kalenić, Sremski Karlovci, Krušedol, Novo Hopovo, Vrdnik, Smederevska tvrđava, Golubac, Niška tvrđava, Petrovaradinska tvrđava, Orašac, Topola, Ćele-kula, Takovo, Tršić, Brankovina, Vraćevšnica, Tekeriš, Struganik, Šumarice...).
Obilazak Beograda, prestonice Srbije (Dom Narodne skupštine, Narodno pozorište, Narodni muzej, Beogradska tvrđava, Opservatorija, Vojni muzej, Muzej Srpske pravoslavne crkve, Muzej Prvog srpskog ustanka - Konak kneza Miloša, Konak kneginje Ljubice, Narodna biblioteka, kraljevski dvorovi na Dedinju, Muzej grada, Avala, Jajinci, Etnografski muzej, Pedagoški muzej, Muzej Vuka i Dositeja, Saborna crkva, hram Svetog Save na Vračaru, Prirodnjački muzej, Botanička bašta "Jevremovac", zoološki vrt, Muzej jugoslovenske kinoteke, Muzej Nikole Tesle, Muzej savremene umetnosti...).
Obilazak ustanova kulture u Srbiji (Galerija Matice srpske u Novom Sadu, Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu, Knjaževsko-srpski teatar u Kragujevcu, zavičajni i lokalni muzeji, spomen-kuće...).
Obilazak privrednih društava i javnih preduzeća (preduzeća u oblastima prehrambene, hemijske, mašinske i elektroindustrije, industrije građevinskog materijala, energetike...).
UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE EKSKURZIJA
Mnoga znanja, umenja i stavove učenici najcelishodnije stiču i razvijaju kroz aktivnosti koje se odvijaju van učionice. Ekskurzije su zato važan oblik rada sa učenicima koji pruža velike mogućnosti za ostvarivanje brojnih zadataka obrazovanja i vaspitanja. Navedene zadatke ekskurzije, koji su brojni i raznovrsni, treba posmatrati kroz činjenicu da se ekskurzije realizuju tokom celokupnog osnovnog obrazovanja i vaspitanja i da postoji kumulitivni efekat tog oblika rada, koji najčešće nije moguće odmah u celosti sagledati. Puni smisao i opravdanost postojanja ekskurzije je upravo u njenoj transfernoj vrednosti na dalji razvoj učenikove ličnosti.
U izboru programskih sadržaja i maršruta ekskurzija, kao i njihovog trajanja, potrebno je uzeti u obzir zahteve nastavnih programa svih predmeta koje učenici izučavaju u toj školskoj godini, ciljeve i zadatke ekskurzije, uzrast učenika i njihove psihofizičke sposobnosti.
U stručnoj pripremi učestvuju svi nastavnici vodeći računa da se kroz ekskurziju što više povežu obrazovno-vaspitni zahtevi različitih nastavnih predmeta. U stručnim i pedagoško-metodičkim pripremama, imajući u vidu cilj i zadatke svake ekskurzije, nastavnici treba pažljivo da se upoznaju sa maršrutom i mogućnostima koje ona pruža, kako za sticanje novih, tako i za produbljivanje i sistematizaciju već usvojenih znanja.
Nastavničko veće može da odredi jednog nastavnika za stručnog vođu puta, koji će na sebe preuzeti obavezu stručne pripreme ekskurzije. On će, konsultujući predmetne nastavnike i dostupnu literaturu (priručnike, monografije mesta, prospekte, turističke vodiče, putopise...), sačiniti operativni plan rada za svaki dan na ekskurziji, sa precizno određenim objektima i mestima koji će biti posećeni i aktivnostima koje treba realizovati. Operativni plan ekskurzije biće saopšten učenicima, a predmetni nastavnici mogu da formiraju učeničke grupe koje će dobiti zaduženje da, na os`novu preporučene literature, sastave kratke referate koji će biti pročitani prilikom posete određenim objektima ili tokom putovanja kroz pojedine krajeve.
Pomoć u pripremi ekskurzije mogu pružiti i roditelji koji poseduju znanja i iskustva relevantna za njenu organizaciju i realizaciju.
Na ekskurziji treba voditi računa o fizičkom i psihičkom kapacitetu učenika određenog uzrasta, posebno o pravilnoj raspodeli aktivnosti i perioda odmaranja. Zbog obilja utisaka i specifičnih okolnosti u kojima se odvija ekskurzija teško je duži vremenski period održavati pažnju učenika. Treba izbegavati opširna predavanja, objašnjenja sa velikim brojem podataka i aktivnosti koje su dugotrajne i zamarajuće. Deo vremena može se posvetiti organizovanju takmičenja u raznim disciplinama: fudbalu, košarci, odbojci, trčanju, skakanju, pevanju, recitovanju, kvizovima i sl.
Pre razgledanja nekog objekta bilo bi korisno održati kratak sastanak sa tamošnjim stručnjacima (kustosima, vodičima, inženjerima...), upoznati ih s ciljem posete i zamoliti ih da njihovo izlaganje bude prilagođeno učenicima. Ako izlaganje stručnog vodiča prevazilazi mogućnosti učenika da ga razumeju, nastavnik treba da interveniše i pruži pojašnjenja koja odgovaraju predznanju učenika, njihovom uzrastu i interesovanjima. Podrazumeva se da sva izlaganja na ekskurziji kojima se objašnjavaju različite pojave u prirodi i društvu moraju biti na potrebnom naučno-stručnom nivou.
Posete privrednim preduzećima treba iskoristiti za potpunije informisanje učenika o pojedinim zanimanjima kako bi se po završetku osnovnog obrazovanja i vaspitanja lakše opredelili za određeni poziv.
Realizacija postavljenog cilja ekskurzije u velikoj meri zavisi od sposobnosti nastavnika da sa učenicima uspešno radi i van učionice. Njegova uloga je sada složenija i zahtevnija, jer osim što organizuje i realizuje predviđene aktivnosti, brine i o bezbednosti učenika koji su tokom ekskurzije odvojeni od svojih porodica. U svom radu nastavnik treba da uvažava uzrasne karakteristike učenika, razlike u njihovim potrebama i mogućnostima, da podstiče saradnju i timski rad, samostalnost i ličnu odgovornost.
Po povratku sa ekskurzije, stečena znanja i iskustva treba što više integrisati u nastavni proces. Poželjno je sa učenicima razmeniti utiske, izvršiti sistematizaciju i obradu podataka dobijenih tokom ekskurzije, a od prikupljenog materijala (crteži i fotografije muzejskih eksponata, biljnog i životinjskog sveta, kulturno-istorijskih spomenika, ustanova kulture, prirodnih lepota...) prirediti izložbu, kao prigodan način da se realizovana ekskurzija predstavi na nivou škole.