ODLUKA O UTVRĐIVANJU ENERGETSKOG BILANSA REPUBLIKE SRBIJE ZA 2011. GODINU ("Sl. glasnik RS", br. 102/2010)

1. Utvrđuje se Energetski bilans Republike Srbije za 2011. godinu, koji je odštampan uz ovu odluku i čini njen sastavni deo.

2. Ovu odluku objaviti u "Službenom glasniku Republike Srbije".

 

ENERGETSKI BILANS
REPUBLIKE SRBIJE ZA 2011. GODINU

 

1. UVOD

Energetski bilans predstavlja dokument kojim se utvrđuju godišnji iznosi energije i energenata potrebni za uredno i sigurno snabdevanje korisnika energije (neposrednih potrošača) za period od tri godine: 2009, 2010. i 2011. godinu. Ovaj dokument je izrađen na osnovu podataka o proizvodnji, preradi i snabdevanju energijom i energentima u skladu sa metodologijom Međunarodne Agencije za energiju i Eurostata.

Sve veličine iskazane su u fizičkim jedinicama i to čvrsta goriva u hiljadama t, tečna goriva u milionima t, gasovita goriva u milionima m3 (svedeni metar kubni gasa)1, električna energija u GWh, toplotna energija u TJ i u milionima tona ekvivalentne nafte (Mtoe). Jedna tona ekvivalentne nafte iznosi 41,868 GJ ili 11,630 MWh električne energije ili dve tone kamenog uglja odnosno 5,586 t sirovog lignita.

U Tabeli 1: prikazani su faktori za konverziju jedinica energije u međunarodnoj statistici.

Svi tokovi energije posmatraju se u okviru tri sistema energije:

- sistem primarne energije u okviru koje se daje struktura ukupno raspoložive primarne energije za potrošnju. To je domaća proizvodnja na bazi korišćenja sopstvenih resursa primarne energije (ugalj, nafta, prirodni gas, hidropotencijal, obnovljivi izvori energije) i neto uvoza2 primarne energije, uključujući i neto uvoz električne energije. Prikaz korišćenja obnovljivih izvora energije (OIE) obuhvata statistiku iskorišćenosti hidropotencijala, proizvodnju i korišćenje energije vetra, geotermalne i solarne energije i proizvodnju biodizela i čvrste biomase, odnosno ogrevnog drveta. Obaveze koje Republika Srbija ima po Ugovoru o Energetskoj zajednici nameću da se što pre sprovede potpuno evidentiranje korišćenja svih oblika obnovljivih izvora energije;

- sistem transformacija primarne energije u okviru kojeg se prikazuju energenti potrebni za procese transformacije primarne energije, te proizvodnja energije (uključujući sopstvenu potrošnju, gubitke u transformaciji, prenosu i distribuciji energije do krajnjih potrošača). Strukturu ovog nivoa čine termoelektrane, hidroelektrane, termoelektrane - toplane, toplane, industrijske energane, rafinerije nafte, prerada uglja, i visoke peći;

- sistem finalne energije objedinjuje potrošnju energije za neenergetske svrhe (neenergetska potrošnja) i potrošnju finalne energije u energetske svrhe. Potrošnja finalne energije u energetske svrhe iskazuje se na dva načina. Prvi način obuhvata strukturu sektora potrošnje, a to su industrija, saobraćaj i ostalo (domaćinstva, javne i komercijalne delatnosti i poljoprivreda). Drugi način obuhvata strukturu energenata: čvrsta goriva, tečna goriva, gasovita goriva, električna energija, toplotna energija, OIE. Budući da nema dovoljno pouzdanih podataka o strukturi potrošnje finalne energije u energetske svrhe, ova struktura je u najvećoj meri procenjena.

Za izradu Energetskog bilansa Republike Srbije za 2011. godinu korišćeni su podaci Pokrajinskog sekretarijata za energetiku i mineralne sirovine Autonomne pokrajine Vojvodine, podaci Republičkog zavoda za statistiku, Agencije za energetiku, Uprave carina, JP "Elektroprivreda Srbije" (JP EPS), JP "Elektromreža Srbije", JP "Srbijagas", JP "Transnafta", "NIS" a.d, JP PEU "Resavica", Poslovnog Udruženja toplana Srbije i toplana u okviru sistema daljinskog grejanja, proizvođača visokopećnog gasa.

Na osnovu dobijenih podataka i njihove obrade, ustanovljeni su pojedinačni, odnosno sektorski bilansi nafte i naftnih derivata, prirodnog gasa, uglja, električne, toplotne energije i bilans OIE, te su isti objedinjeni u Tabeli 3: Zbirni energetski bilans Republike Srbije.

Prikazani podaci odnose se na teritoriju Republike Srbije bez podataka sa teritorije Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija, osim u delu proizvodnje električne energije koja se prikazuje zasebno.

Tabela 1: Faktori za konverziju jedinica energije u međunarodnoj statistici

 

U: Iz:	TJ	Gcal	Mtoe	MBtu	GWh
Teradžul (TJ)	1	238,8	2,388 x 10-5	947,8	0,2778
Gigakalorija (Gcal)	4,1868 x 10-3	1	10-7	3,968	1,163 x 10-3
Mtoe	4,1868 x 104	107	1	3,968 x 107	11630
Miliona Btu3 (MBtu)	1,0551 x 10-3	0,252	2,52 x 10-8	1	2,931 x 10-4
Gigavat sati (GWh)	3,6	860	8,6 x 10-5	3412	1

_______________
1 Svođenje je urađeno iz razloga što prirodni gas iz domaće proizvodnje nije istog energetskog kvaliteta, odnosno odstupa od standardnog kvaliteta prirodnog gasa koji se plasira u potrošnji. To je jedan od razloga zašto dolazi do razlike u podacima u programu poslovanja javnih preduzeća i energetskom bilansu.
2 Neto uvoz predstavlja razliku između uvoza i izvoza energenata.
3 Miliona tona britanske toplotne jedinice.

2. ENERGETSKI BILANSI PO VRSTAMA ENERGENATA

2.1. Nafta

Bilans nafte obuhvata proizvodnju, uvoz i izvoz sirove nafte, preradu sirove nafte u rafinerijama kao i proizvodnju, uvoz, izvoz i potrošnju derivata nafte.

Proizvodnja sirove nafte se odnosi na proizvodnju u zemlji i proizvodnju u Angoli, ali se bilansira samo domaća proizvodnja. Snabdevanje sirovom naftom za preradu u rafinerijama obezbediće se iz domaće proizvodnje (46%) i iz uvoza (54% od ukupnih potreba). Domaća proizvodnja sirove nafte planirana za 2011. godinu iznosi 1,028 miliona t, što je za 19% više od procenjene proizvodnje u 2010. godini, koja iznosi 0,866 miliona t.

Uvoz sirove nafte u 2011. godini planiran je u količinama od 1,200 miliona t, što je za 40% manje od procenjenog uvoza u 2010. godini koji iznosi 1,999 miliona t.

Prerada sirove nafte odvija se na dva lokaliteta, Novi Sad i Pančevo. Za preradu se koristi raspoloživa sirova nafta obezbeđena iz domaće proizvodnje, uvoza i zaliha, kao i komponente za preradu (poluproizvodi). Prerada sirove nafte i poluproizvoda planirana je u količini od 2,252 miliona t, što je za 21% manje od procenjene prerade u 2010. godini koja je iznosila 2,858 miliona t.

Struktura planirane prerade nafte u 2011. godini je sledeća:

- prerada domaće sirove nafte 1,025 miliona tona;

- prerada uvozne nafte 1,199 miliona tona;

- prerada poluproizvoda 0,029 miliona tona.

Proizvodnja derivata nafte (bez sopstvene potrošnje i gubitaka u preradi) u 2011. godini planirana je u količinama od 2,009 miliona t, što je za 21% manje u odnosu na procenjenu proizvodnju u 2010. godini koja je iznosila 2,539 miliona t.

Imajući u vidu smanjenu domaću proizvodnju naftnih derivata kao i ukupne potrebe za naftnim derivatima, planirano je znatno povećanje uvoza derivata nafte tako da je neto uvoz derivata nafte u 2011. godini u količinama od 1,537 miliona t za 63% više od procenjenog neto uvoza u 2010. godini koji iznosi 0,936 miliona t. To znači da će se od ukupne potrebne količine naftnih derivata oko 41% obezbediti iz neto uvoza, a preostala količina iz domaće proizvodnje.

Potrošnja derivata nafte za potrebe proizvodnje toplotne i električne energije u 2011. godini planirana je u iznosu od 0,517 miliona t, ili za 10% više u odnosu na količinu u 2010. godini od 0,470 miliona t.

Finalna potrošnja derivata nafte u 2011. godini planirana je u količinama od 3,053 miliona t, što je na istom nivou u odnosu na procenjenu potrošnju u 2010. godini koja iznosi 3,056 miliona t.

U strukturi finalne potrošnje naftnih derivata razlikujemo:

- finalnu potrošnju u neenergetske svrhe koja je u 2011. godini planirana u iznosu od 0,464 miliona t, odnosno za 5% manje od neenergetske potrošnje u 2010. godini u iznosu od 0,487 miliona t.;

- finalnu potrošnju u energetske svrhe po sektorima potrošnje, a to su industrija, saobraćaj i ostalo (domaćinstva, javne i komercijalne delatnosti, poljoprivreda). Planirana potrošnja za 2011. godinu u iznosu od 2,589 miliona t je gotovo na istom nivou kao i potrošnja u 2010. godini od 2,568 miliona t. U strukturi finalne potrošnje naftnih derivata za 2011. godinu, industrija učestvuje sa 9%, saobraćaj sa 84%, a ostali sektori sa 7%.

2.2. Prirodni gas

Bilans prirodnog gasa obuhvata proizvodnju prirodnog gasa, uvoz i potrošnju. Potrebne količine prirodnog gasa u 2011. godini obezbediće se 20% iz domaće proizvodnje i 80% iz uvoza. Od ukupno obezbeđenih količina gasa jedan deo gasa biće utrošen i za utiskivanje u podzemno skladište gasa Banatski Dvor.

Proizvodnja prirodnog gasa obuhvata proizvodnju iz naftno-gasnih i gasnih ležišta na prostoru Republike Srbije. Ukupna proizvodnja u 2011. godini planirana je u količini od 472,0 miliona m3, što je za 25% više u odnosu na procenjenu proizvodnju u 2010. godini koja iznosi 379,0 miliona m3.

Uvozom prirodnog gasa iz Rusije obezbediće se preostale potrebne količine u 2011. godini u iznosu od 2253,0 miliona m3, što je za 11% više od procenjenog uvoza u 2010. godini koji iznosi 2035,5 miliona m3.

Ukupne količine prirodnog gasa u 2011. godini raspoložive za potrošnju planirane su u iznosu od 2357,1 milion m3, što je gotovo na istom nivou kao i u 2010. godini za koju je procenjena potrošnja u iznosu 2323,7 miliona m3.

Od ove količine za proizvodnju električne i toplotne energije potrošiće se 36% prirodnog gasa ili 839,6 miliona m3, što je za 6% više od procenjene potrošnje u 2010. godini koja iznosi 705,2 miliona m3.

Neenergetska potrošnja u iznosu od 129,9 miliona m3 je za 7% manja od procenjene potrošnje u 2010. godini koja iznosi 139,7 miliona m3.

Planirane količine za finalnu potrošnju u energetske svrhe su takođe za 7% manje od procenjene potrošnje u 2010. godini i iznose 1322,4 miliona m3. U finalnoj potrošnji prirodnog gasa industrija učestvuje sa 70% (925,3 miliona m3), saobraćaj 0,4% (5,7 miliona m3 od čega je potrošnja u cevovodnom saobraćaju 2,1 milion m3) i ostali sektori sa 29,6% (391,3 miliona m3).

Od ukupne količine prirodnog gasa raspoloživog za potrošnju, distributerima gasa će biti isporučeno 426,80 miliona m3 što je za 11% više u odnosu na procenjene isporuke u 2010. godini koje iznose 373,969 miliona m3.

2.3. Ugalj

Bilans uglja obuhvata proizvodnju, preradu, uvoz, izvoz i potrošnju uglja, kao i proizvodnju i potrošnju visokopećnog gasa. Potrebne količine uglja za uredno snabdevanje kupaca u 2011. godini obezbediće se 88% iz domaće proizvodnje, i 12% iz uvoza.

Proizvodnja uglja obuhvata proizvodnju kamenog uglja, mrkog uglja i lignita i to u sledećim rudnicima:

- Rudnici sa podzemnom eksploatacijom uglja (JP PEU "Resavica") u kojima se proizvodi kameni, mrki ugalj i lignit;

- Rudnici sa površinskom eksploatacijom uglja (površinski kopovi Kolubara i Kostolac) u kojima se proizvodi lignit;

- Rudnik sa podvodnom eksploatacijom uglja (Kovin) u kome se proizvodi lignit.

Planirana proizvodnja uglja iz rudnika sa podzemnom eksploatacijom je za 25% veća od proizvodnje u 2010. godini (561,0 hiljada t) i iznosi 700,0 hiljada t.

Proizvodnja uglja iz površinske eksploatacije je planirana u količinama od 37059,0 hiljada t što je nešto manja količina u odnosu na 2010. godinu (37700,0 hiljada t).

Proizvodnja rudnika sa podvodnom eksploatacijom uglja raste za 11% u odnosu na 2010. godinu (225,0 hiljada t) tako da će planirana proizvodnja u 2011. godini iznositi 250,0 hiljada t.

U strukturi domaćih ugljeva lignit učestvuje sa 98%, a 2% se odnosi na kameni i mrki ugalj.

Neto uvoz uglja obuhvata uvoz deficitarnih količina uglja i to na prvom mestu uvoz koksa za potrebe metalurškog kompleksa i uvoz visokokaloričnog kamenog uglja za potrebe industrije, a zatim i uvoz mrkog uglja za široku potrošnju. U okviru neto uvoza uglja obuhvaćen je i izvoz minimalnih količina mrkog uglja, lignita, sušenog lignita i koksa. Neto uvoz uglja u 2011. godini raste i planiran je u količini od 0,910 Mtoe, što je za 29% više od procenjenog neto uvoza u 2010. godini koji iznosi 0,704 Mtoe.

Ukupne raspoložive količine uglja iz domaće proizvodnje uglja i neto uvoza u 2011. godini planirane su u iznosu od 8,147 Mtoe. U strukturi potrošnje ove količine uglja u 2011. godini potrošnja za transformacije obuhvata sledeće:

- potrošnju za proizvodnju električne i toplotne energije u iznosu 6,922 Mtoe, a to je za 1% više od 6,854 Mtoe kolika je potrošnja u 2010. godini;

- potrošnja za preradu uglja u sušari i visokim pećima, odnosno potrošnja lignita za proizvodnju sušenog "kolubarskog" lignita, kao i količine koksa za visoke peći i proizvodnju i potrošnju visokopećnog gasa. Planirana potrošnja za preradu u 2011. godini u iznosu od 0,789 Mtoe je za 9% veća od količine koja je utrošena u 2010. godini. Proizvodnja sušenog lignita u 2011. godini iznosiće 507,00 hiljada t, odnosno za 2% će biti manja od proizvodnje u 2010. godini.

Finalna potrošnja uglja (uključujući sušeni lignit i visokopećni gas) u 2011. godini biće na istom nivou kao i u 2010. i iznosiće 0,885 Mtoe. Ove količine obuhvataju potrošnju za neenergetske svrhe (0,019 Mtoe) i finalnu potrošnju u energetske svrhe (0,866 Mtoe). U strukturi finalne potrošnje za energetske svrhe industrija učestvuje sa 51%, a ostali sektori sa 49% (u okviru kojih dominira potrošnja domaćinstava sa 30%).

2.4. Električna energija

Bilansirana električna energija obuhvata:

- proizvodnju električne energije u termoelektranama, termoelektranama - toplanama, hidroelektranama, industrijskim energanama, vetroelektranama i solarnim fotonaponskim elektranama;

- uvoz i izvoz električne energije;

- gubitke u prenosu i distribuciji;

- potrošnju energetskog sektora u okviru kojeg je i potrošnja za pumpne akumulacije;

- finalnu potrošnju po sektorima potrošnje.

Bruto proizvodnja električne energije u 2011. godini planira se u iznosu od 37145 GWh, što je za 2% manje u odnosu na procenjenu proizvodnju u 2010. godini koja iznosi 38064 GWh. Struktura planirane proizvodnje električne energije je sledeća:

- termoelektrane će proizvesti 26186 GWh ili 70%;

- termoelektrane-toplane 202 GWh ili manje od 1%;

- hidroelektrane 10571 GWh ili 28%, od kojih male hidroelektrane u vlasništvu JP EPS-a 47 GWh, i male hidroelektrane koje isporučuju električnu energiju JP EPS-u 13 GWh. U strukturi proizvodnje električne energije iz hidroelektrana, protočne učestvuju sa 90%, akumulacijske sa 7%, reverzibilne sa manje od 3% i male hidroelektrane sa manje od 1%;

- industrijske energane 160 GWh ili manje od 1%;

- vetroelektrane 15 GWh;

- solarne fotonaponske elektrane 10,5 GWh.

Uvoz (sa tranzitom) električne energije u 2011. godini iznosiće 6337 GWh što je za 2% više u odnosu na procenjeni uvoz u 2010. godini koji iznosi 6240 GWh. Od ove količine uvoza količine električne energije koje će se uvesti za potrebe podmirenja potrošnje električne energije iznose 1519 GWh i obezbediće se po osnovu dugoročnih i godišnjih ugovora iz sledećih izvora:

- 877 GWh iz angažovanja HE Piva po osnovu dugoročnog ugovora sa Elektroprivredom Crne Gore o poslovno tehničkoj saradnji;

- 45 GWh od elektroprivrede Republike Srpske po osnovu dugoročnog ugovora o poslovno tehničkoj saradnji;

- 597 GWh uvozom električne energije od drugih elektroenergetskih sistema ili partnera.

Pomenuti uvoz je za 29% manji od procenjenog uvoza od 1878 GWh u 2010. godini.

Izvoz (sa tranzitom) električne energije u 2011. godini iznosiće 6277 GWh što je za 6% manje u odnosu na procenjeni izvoz u 2010. godini koji iznosi 6705 GWh. U ukupnoj količini izvoza, planirane količine električne energije raspoložive za izvoz drugim kompanijama van Republike Srbije iznose 1220 GWh, što je za 49% manje u odnosu na količinu od 2374 GWh u 2010. godini.

Potrošnja električne energije u energetskom sektoru u 2011. godini iznosiće 3590 GWh, što je 6% manje od 3815 GWh koliko je procenjena potrošnja u 2010. godini. U okviru ove potrošnje sopstvena potrošnja JP EPS-a iznosiće 1970 GWh, potrošnja za pumpne akumulacije 503 GWh, a potrebe termoelektrana i hidroelektrana u funkciji proizvodnje 446 GWh.

Gubici prenosa u 2011. godini su planirani u iznosu od 1155 GWh, što je za 2% više od procenjenih gubitaka u 2010. godini koji iznose 1131 GWh. Gubici distribucije u 2011. godini su planirani u iznosu od 4494 GWh, što je za 8% manje od procenjenih gubitaka u 2010. godini koji iznose 4871 GWh.

Planirane količine iz proizvodnje i uvoza po osnovu dugoročnih ugovora i ostalih potraživanja u potpunosti će zadovoljiti potrebe potrošača za električnom energijom u Republici Srbiji.

Finalna potrošnja električne energije4 u 2011. godini planirana je u iznosu od 27965 GWh, što je za 2% više od procenjene finalne potrošnje u 2010. godini koja iznosi 27783 GWh. U strukturi potrošnje industrija učestvuje sa 25%, saobraćaj sa manje od 2%, i ostale delatnosti sa 73%.

_______________
4 Finalna potrošnja električne energije predstavlja bruto proizvodnju uvećanu za uvoz (sa tranzitom) i umanjenu za: izvoz (sa tranzitom), potrošnju električne energije u energetskom sektoru i gubitke u prenosu i distribuciji.

Autonomna pokrajina Kosovo i Metohija

Proizvodnja električne energije u 2011. godini u elektranama AP Kosovo i Metohija planirana je u iznosu od 6107 GWh, što je za 6% više u odnosu na procenjenu proizvodnju u 2010. godini koja iznosi 5786 GWh. Podaci o proizvodnji i potrošnji električne energije na teritoriji AP Kosovo i Metohija nisu obuhvaćeni energetskim bilansom.

2.5. Toplotna energija

Bilans toplotne energije obuhvata potrošnju energenata, proizvodnju toplotne energije u termoelektranama, termoelektranama - toplanama, toplanama i industrijskim energanama, gubitke u distribuciji, kao i finalnu potrošnju po sektorima potrošnje.

Struktura potrošnje goriva za potrebe proizvodnje toplotne energije u 2011. godini je sledeća: prirodni gas učestvuje sa 49%, tečna goriva sa 38% i čvrsta goriva sa 13%.

Planirana je proizvodnja toplotne energije u 2011. godini od 37514 TJ a to je za 2% više u odnosu na 2010. godinu za koju je procenjena proizvodnja u iznosu od 36958 TJ.

Gubici u distribuciji iznose 3208 TJ u 2011. godini i veći su za 2% od gubitaka u 2010. godini.

Finalna potrošnja toplotne energije u 2011. godinu planirana je u iznosu od 33671 TJ, što je za 2% više od potrošnje u 2010. godini koja iznosi 33171 TJ. U strukturi potrošnje industrija učestvuje sa 37% i domaćinstva i ostali sektori sa 63%.

2.6. Obnovljivi izvori energije

Bilansiranje energije iz obnovljivih izvora energije obuhvata proizvodnju i potrošnju električne energije iz velikih i malih vodenih tokova, geotermalne energije, solarne energije, biodizela, i čvrste biomase (ogrevno drvo).

Proizvodnja električne energije iz velikih i malih vodenih tokova obuhvaćena je u sklopu poglavlja o ukupnoj proizvodnji električne energije u Republici Srbiji. U 2011. godini planirano je korišćenje hidropotencijala velikih vodenih tokova u količini od 0,861 Mtoe, što je za 8% manje od procenjenog u 2010. godini koji iznosi 0,932 Mtoe. Ukupan potencijal velikih vodenih tokova iznosi 1,3 Mtoe godišnje, od čega je iskorišćeno nešto više od 66%. Potencijal malih vodenih tokova na kojima su utvrđene mogućnosti izgradnje malih hidroelektrana (do 10 MW) procenjen je u iznosu od 0,155 Mtoe. Proizvodnja električne energije malih hidroelektrana u okviru sistema JP EPS-a kao i malih hidroelektrana koje isporučuju električnu energiju JP EPS-u, u 2011. godini planirana je u iznosu od 60 GWh ili 0,005 Mtoe, što je za 5% manje od procenjene proizvodnje u 2010. godini.

Proizvodnja tečnih biogoriva obuhvata proizvodnju biodizela. Proizvodnja biodizela (BD-100) u 2011. godini planirana je u količini od 0,010 Mtoe, što je za 434% više od procenjene proizvodnje u 2010. godini. Struktura potrošnje biodizela po sektorima potrošnje je sledeća: 41% biodizela se troši u saobraćaju i 59% u poljoprivredi.

Proizvodnju geotermalne energije prati Republički zavod za statistiku u okviru svojih statističkih istraživanja. Planirana proizvodnja u 2011. godini je na nivou procenjene u 2010. godini i iznosi 0,005 Mtoe. Količina proizvedene geotermalne energije koristi se isključivo za grejanje. Ovim podatkom nije obuhvaćeno i korišćenje geotermalne energije kroz upotrebu toplotnih pumpi.

U 2011. godini planirana je proizvodnja solarne energije u iznosu od 10,5 GWh kao i korišćenje energije vetra u iznosu od 15 GWh, a za proizvodnju električne energije.

Proizvodnju i potrošnju čvrste biomase koja obuhvata samo proizvodnju i potrošnju ogrevnog drveta u energetske svrhe (za potrebe grejanja) prati Republički zavod za statistiku u okviru svojih statističkih istraživanja. Planirana proizvodnja ogrevnog drveta u 2011. godini je na istom nivou kao i 2010. godini i iznosi 0,276 Mtoe. Potrošnja čvrste biomase odvija se dominantno u okviru široke potrošnje i to u sektoru domaćinstva i delimično javnim i komercijalnim delatnostima za potrebe zagrevanja prostorija. Upotreba ogrevnog drveta za potrebe zagrevanja karakteristika je ruralnih krajeva i obodnih delova prigradskih naselja. Po pravilu ruralni krajevi gravitiraju područjima sa visokom produkcijom drvne mase ili je pak udaljeno od ostalih izvora snabdevanja i domaćinstva su sa niskom kupovnom moći, tako da je ogrevno drvo cenovno najprihvatljivije i nema alternativu. Upotreba ogrevnog drveta u obodnim delovima prigradskih naselja zadržaće se i u narednim godinama. Ovo iz razloga niske kupovne moći stanovništva sa jedne strane i visoke cene konvencionalnih goriva (ložulje, tečni gas, ugalj), spore izgradnje distributivne gasne mreže i skupe ugradnje gasne instalacije sa druge strane, koja je po pravilu bez olakšica i povoljnih kreditnih uslova.

3. UKUPNE POTREBE ZA ENERGIJOM

Ukupne potrebe za energijom Republike Srbije (bez podataka o potrebi za energijom na teritoriji Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija) na godišnjem nivou prikazuju se u okviru zbirnog energetskog bilansa prikazanog u tabeli 3, a na osnovu prethodno definisanih pojedinačnih bilansa za naftu i derivate nafte, prirodni gas, ugalj, električnu i toplotnu energiju i energiju iz obnovljivih izvora energije. Posebno u okviru zbirnog energetskog bilansa je utvrđena:

- ukupna domaća proizvodnja primarne energije;

- uvoz i izvoz energije i energenata;

- ukupno raspoloživa primarna energija za potrošnju;

- energenti za energetske transformacije;

- potrošnja energetskog sektora;

- gubici u prenosu i distribuciji;

- neenergetska potrošnja;

- finalna potrošnja energenata po sektorima potrošnje i po energentima.

Domaća proizvodnja primarne energije obuhvata eksploataciju/korišćenje domaćih resursa uglja, sirove nafte, prirodnog gasa i obnovljivih izvora energije (hidropotencijal, energija vetra, geotermalna energija, solarna energija, biodizel i ogrevno drvo) na godišnjem nivou. Planirana proizvodnja primarne energije u 2011. godini iznosi 9,838 Mtoe i gotovo je na istom nivou kao i u 2010. godini za koju je procenjena proizvodnja u iznosu od 9,744 Mtoe. U strukturi proizvodnje primarne energije ugalj učestvuje sa 73,6%, nafta sa 10,8%, prirodni gas sa 3,8%, hidropotencijal 8,8%, ogrevno drvo sa 2,8%, dok biodizel, geotermalna i solarna energija zajedno sa manje od 1%.

Planirani neto uvoz primarne energije u 2011. godini je u količini od 5,536 Mtoe, što je za 4% više od procenjenog neto uvoza u 2010. godini koji iznosi 5,309 Mtoe. Najveće učešće u neto uvozu od 51%, ima sirova nafta i derivati nafte, zatim prirodni gas 32% i visokokalorični ugljevi (koks i kameni ugalj) 16%.

Ukupna količine primarne energije potrebne za potrošnju u 2011. godini iznosi 15,092 Mtoe što je za 1% više od procenjene ukupne količine primarne energije za potrošnju u 2010. godini koja iznosi 14,966 Mtoe. Potrebna količina primarne energije obezbediće se 63% iz domaće proizvodnje i 37% iz neto uvoza. Ovako isplanirane količine primarne energije imaju trend povećanja uvozne zavisnosti za 3% u odnosu na procenjenu uvoznu zavisnost u 2010. godini.

Ukupna primarna energija raspoloživa za potrošnju koristi se za:

- transformacije u termoelektranama, hidroelektranama, termoelektranama - toplanama, toplanama, industrijskim energanama, rafinerijama nafte, preradi uglja, visokim pećima;

- potrošnju energetskog sektora (sopstvena potrošnja);

- gubitke u prenosu i distribuciji energije i energenata;

- finalnu potrošnju energije u neenergetske svrhe (potrošnja energenata kao sirovine);

- potrošnju finalne energije (potrošnja krajnjih korisnika) u energetske svrhe.

Kao ulazni energenti sistema transformacija najzastupljeniji je ugalj sa 64%, potom sirova nafta i poluproizvodi sa 18%, hidropotencijal sa 7%, prirodni gas sa 6%, derivati nafte 4% i ostalo sa 1%.

U strukturi transformisanih oblika energije proizvedeni derivati nafte učestvuju sa 33% (2,3 Mtoe), električna energija sa 46% (3,151 Mtoe), toplotna energija sa 13% (0,896 Mtoe), visokopećni gas sa 4% (0,309 Mtoe) i sušeni lignit sa 3% (0,213 Mtoe).

Potrošnja finalne energije u neenergetske svrhe u 2011. godini od 0,598 Mtoe je za 6% manja od potrošnje u 2010. godini.

Potrošnja finalne energije u energetske svrhe predstavlja sumu primarne energije koja se ne koristi u transformacijama (koristi se direktno u sektorima potrošnje) i energije koja se dobija u procesima transformacija, umanjenu za potrošnju energetskog sektora, gubitke u prenosu i distribuciji energije i energenata i neenergetsku potrošnju.

Potrošnja finalne energije u 2011. godini planirana je u količini od 8,139 Mtoe, što je na gotovo istom nivou kao i u 2010. godini koja iznosi 8,142 Mtoe. U strukturi potrošnje finalne energije saobraćaj učestvuju sa 30%, industrija sa 29%, dok ostali sektori zajedno (domaćinstva, poljoprivreda i javne i komercijalne delatnosti) učestvuju sa 41%.

Porast potrošnje u 2011. godini planiran je u sektoru saobraćaja i to za 4% u odnosu na potrošnju iz 2010. godine, dok u sektoru industrija potrošnja pada za 3%, a u ostalim sektorima planiran je pad potrošnje od 4%.

U strukturi potrošnje finalne energije po energentima u 2011. godini tečna goriva učestvuju sa 33%, električna energija sa 30%, čvrsta goriva sa 11%, gasovita goriva sa 13% i toplotna energija sa 10% i geotermalna, solarna energija i ogrevno drvo zajedno sa 3%. Planirana potrošnja čvrstih, tečnih goriva i električne energije je za 1% veća od potrošnje u 2010. godini, potrošnja toplotne energije je za 2% veća od potrošnje u 2010. godini dok će potrošnja gasovitih goriva biti smanjena za 7% u odnosu na 2010. godinu.

4. ZAKLJUČAK

Na osnovu utvrđenih energetskih tokova za 2010. godinu kao i planiranih vrednosti u 2011. godini uočava se da su potrošnja primarne i finalne energije gotovo na istom nivou. Međutim, imajući u vidu energetsku krizu i otežano snabdevanje prirodnim gasom u 2009. godini, kao i pad privrednih aktivnosti naročito u sektoru industrije, potrošnja primarne i finalne energije, kao i uvozna zavisnost, rastu u odnosu na pomenutu godinu i to:

- potrošnja primarne energije raste za 4% u 2010. godini u odnosu na 2009. godinu, a 1% u 2011. godini;

- potrošnja finalne energije u 2010. godini je za 7% veća od potrošnje u 2009. godini, dok u 2011. godini je na istom nivou kao i u 2010.

U okviru sistema primarne energije za 2010. i 2011. godinu uočava se sledeće:

- domaća proizvodnja sirove nafte ima značajan trend rasta i to za 29% u 2010. godini u odnosu na 2009. godinu odnosno za 19% u 2011. godini u odnosu na 2010. godinu;

- domaća proizvodnja prirodnog gasa takođe značajno raste i to za 44% u 2010. godini u odnosu na 2009. godinu, odnosno za 25% u 2011. godini u odnosu na 2010. godinu;

- dolazi do pada korišćenja hidropotencijala u 2011. godini i to za 8% u odnosu na 2010. godinu;

- uvoz uglja raste za 19% u 2010. u odnosu na 2009. godinu, odnosno za 28% u 2011. godini u odnosu na 2010. godinu. Ovakav rast uvoza posledica je rasta industrijskih aktivnosti i tražnje za kvalitetnijim ugljevima u odnosu na 2009. godinu kada je zbog energetske i ekonomske krize došlo do pada potrošnje energije za potrebe industrije;

- uvoz sirove nafte ima trend pada, a u 2011. godini će biti manji za 40% u odnosu na 2010. godinu zbog planiranog manjeg obima rafinerijske prerade. Stoga će se potrebne količine naftnih derivata obezbediti iz uvoza koji će u 2011. godini biti veći za 27% u odnosu na 2010. godinu;

- uvoz prirodnog gasa takođe raste u odnosu na 2009. godinu i to u 2010. godini za 29% odnosno u 2011. godini za 11%.

- iako uvoz primarnih energenata raste, projektovana uvozna zavisnost u 2011. godini od 36,68% je ispod nivoa iz 2008. godine od 40,22%.

Radi realizacije ovog energetskog bilansa i povećanja sigurnosti snabdevanja energijom i energentima neophodno je ispuniti uslove predviđene Uredbom o utvrđivanju Programa ostvarivanja Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine za period od 2007. do 2012. godine ("Službeni glasnik RS", br. 17/06, 73/07, 99/09 i 27/10), a posebno:

- obezbediti izvršenje svih planiranih remonta;

- obezbediti potreban nivo finansijskih sredstava za potrebe izgradnje podzemnih skladišta gasa;

- sprovesti mere u smanjenju distributivnih gubitaka, podjednako i u distribuciji električne i toplotne energije i distribuciji gasa;

- kroz različite modalitete podsticaja obezbediti potrebna sredstva i dodatna ulaganja u modernizaciju i podizanje proizvodnje u rudnicima uglja sa podzemnom eksploatacijom;

- formirati tržište obnovljivih izvora energije;

- intenzivirati mere i aktivnosti u oblasti energetske efikasnosti i povećanja korišćenja obnovljivih izvora energije.

U cilju podsticanja korišćenja biomase za proizvodnju energije, Vlada Republike Srbije je usvojila Akcioni plan za biomasu ("Službeni glasnik RS", broj 56/10) kojim je definisana strategija za korišćenje biomase kao obnovljivog izvora energije imajući u vidu potencijale, nacionalne strategije, zakonske propise i evropske direktive. Akcioni plan za biomasu za Republiku Srbiju je izrađen u skladu sa obavezama iz Ugovora o energetskoj zajednici i u duhu nove Direktive EU o obnovljivoj energiji (Direktiva 2009/28/EC), kao i u skladu sa preporukom EU (COM/2005/628) iz 2005. godine o izradi akcionih planova za biomasu u cilju povećanja njenog korišćenja u zemljama članicama EU.

U Tabeli 2. prikazani su osnovni energetski indikatori.

Tabela 2: Osnovni energetski indikatori

 

REPUBLIKA SRBIJA	2009.	2010.	2011.
EFIKASNOST TRANSFORMACIJA (FE/PE)	0,53	0,54	0,54
Potrošnja PE po stanovniku (kg en/capita)	1973	2048	2066
Potrošnja el. energije po stanovniku (kWh/capita)	3662	3802	3827
Učešće domaćinstava u potrošnji el. energije	54	53	53
Učešće OIE u potrošnji FE u%	15	15	14

 

Tabela 3: Zbirni Energetski bilans Republike Srbije

 

REPUBLIKA SRBIJA (bez podataka za KiM)	fizičke jedinice	REALIZACIJA U 2009.		PROCENA 2010.		PLAN ZA 2011.		2010/2009	2011/20110
		fizičke jedinice	Mil ten	fizičke jedinice	Mil ten	fizičke jedinice	Mil ten	%	%
PROIZVODNJA PRIMARNE ENERGIJE		-	9.400	-	9.744	-	9.833	104	101
Ugalj	1000 t	-	7.330	-	7.327	-	7.236	100	99
Nafta*	1000 t	681	0.695	875	0.894	1040	1.062	129	119
Gas	Mil m3	263	0.209	379	0.302	472	0.376	144	125
Hidropotencijal**	GWh	10241	0.881	10906	0.938	10068	0.866	106	92
Energija vetra	GWh	0	0.000	0	0.000	15	0.001	-	-
Geotermalna energija	TJ	206	0.005	206	0.005	206	0.005	100	100
Solarna energija	GWh	0	0.000	0	0.000	11	0.001	-	-
Biodizel	1000 t	3.729	0.004	2.306	0.002	10.000	0.010	58	434
Ogrevno drvo	1000 t	752.432	0.276	752.432	0.276	752.432	0.276	100	100
ZALIHE	-	-	0.174	-	-0.086	-	-0.267	-50	309
UVOZ	-	-	5.822	-	6.292	-	6229	108	99
Ugalj	1000 t	-	0.619	-	0.738	-	0.945	119	128
Nafta	1000 t	3400	3.496	3299	3.396	2850	2.944	97	87
Sirova nafta	1000 t	2263	2.311	1999	2.041	1200	1.225	88	60
Naftni derivati	1000 t	1137	1.185	1300	1.354	1650	1.719	114	127
Gas	Mil m3	1584	1.261	2036	1.621	2253	1.794	129	111
Električna energija	GWh	5184	0.446	6240	0.537	6337	0.545	120	102
Ogrevno drvo	1000 t	1.920	0.001	1.920	0.001	1.920	0.001	100	100
IZVOZ	-	-	0.954	-	0.982	-	0.693	103	71
Ugalj	1000 t	-	0.034	-	0.034	-	0.034	100	100
Nafta	1000 t	344	0.347	364	0.367	113	0.114	106	31
Sirova nafta	1000 t	0	0.000	0	0.000	0	0.000	-	-
Naftni derivati	1000 t	344	0.347	364	0.367	113	0.114	106	31
Gas	Mil m3	0	0.000	0	0.000	0	0.000	-	-
Električna energija	GWh	6609	0.568	6705	0.577	6277	0.540	101	94
Ogrevno drvo	1000 t	11.930	0.004	11.930	0.004	11.930	0.004	100	100
NETO UVOZ ENERGENATA	-	-	4.868	-	5.309	-	5.536	109	104
Ugalj	1000 t	-	0.585	-	0.704	-	0.910	120	129
Nafta	1000 t	3057	3.149	2935	3.029	2737	2.830	96	93
Sirova nafta	1000 t	2263	2.311	1999	2.041	1200	1.225	88	60
Naftni derivati	1000 t	. 794	0.838	936	0.987	1537	1.605	118	163
Gas	Mil m3	1584	1.261	2036	1.621	2253	1.794	129	111
Električna energija	GWh	-1425	-0.123	-465	-0.04	60	0.01	33	-13
Ogrevno drvo	1000 t	-10.010	-0.004	-10.010	-0.004	-10.010	-0.004	100	100
UKUPNA PRIMARNA ENERGIJA ZA POTROŠNJU	-	-	14.442	-	14.966	-	15.092	104	101
Ugalj	1000 t	-	8.026	-	8.031	-	8.147	100	101
Nafta	1000 t	3867	3.969	3783	3.895	3792	3.906	98	100
Gas	Mil m3	1752	1.395	2324	1.850	2357	1.877	133	101
Električna energija	GWh	-1425	-0.123	-465	-0.040	60	0.005	33	-13
Hidropotencijal	GWh	10241	0.881	10906	0.938	10068	0.866	106	92
Energija vetra	1000 t	0	0	0	0	15	0.001	-	-
Geotermalna energija	TJ	206	0.005	206	0.005	206	0.005	100	100
Solarna energija	GWh	0	0	0	0	11	0.001	-	-
Biodizel	1000 t	3.729	0.001	2.306	0.002	10 000	0.000	114	0
Ogrevno drvo	1000 t	776908	0.285	776908	0.285	776906	0.285	100	100
UVOZNA ZAVISNOST (%)	-	-	33.71	-	35.48	-	36.68	105	103
UČEŠĆE U UKUPNOJ BRUTO POTROŠNJI (%)
Ugalj	1000 t	-	55.576	-	53.17	-	54.77	96	103
Nafta	1000 t	-	27.479	-	25.79	-	26.26	94	102
Gas	Mil m3	-	9.658	-	12.25	-	12.62	127	103
Električna energija	GWh	-	0.849	-	0.26	-	0.03	31	13
Hidropotencijal	GWh	-	6.099	-	6.21	-	5.82	102	94
Energija vetra	1000 t	-	0.000	-	0.00	-	0.01	-	-
Geotermalna energija	TJ	-	0.034	-	0.03	-	0.03	96	102
Solarna energija	GWh	-	0.000	-	0.00	-	0.01	-	-
Biodizel	1000 t	-	0.010	-	0.01	-	0.00	110	0
Ogrevno drvo	1000 t	-	1.975	-	1.89	-	1.92	96	102
BRUTO PROIZVODNJA ELEKTRIČNE ENERGIJE	GWh	38322	3.296	38064	3.273	37145	3.194	99	98
Termoelektrane	GWh	26833	2.308	25956	2.232	26186	2.252	97	101
Hidroelektrane***	GWh	11144	0.958	11682	1.005	10571	0.909	105	90
Termoelektrane-toplane	GWh	185	0.016	267	0.023	202	0.017	144	76
Industrijske energane	GWh	160	0.014	160	0.014	160	0.014	100	100
Vetroelektrane	GWh	0	0.000	0	0.000	15	0.001	-	-
Solarne fotonaponske elektrane	GWh	0	0.000	0	0.000	11	0.001	-	-
ENERGENTI ZA PROIZVODNJU ELEKTRIČNE ENERGIJE	-	-	6.984	-	6.809	-	6.952	97	102
Ugalj	1000 t	-	6.899	-	6.711	-	6.778	97	101
Nafta	1000 t	-	0.042	-	0 026	-	0.068	62	260
Gas	Mil m3	-	0.044	-	0.072	-	0.107	164	148
ENERGENTI ZA DRUGE TRANSFORMACIJE	-	-	5.454	-	5.643	-	5.100	103	90
Rafinerije	1000 t	-	2.992	-	2.921	-	2.300	98	79
Prerada uglja	1000 t	-	0.527	-	0.721	-	0.790	137	109
Ostalo	-	-	1.934	-	2.001	-	2.010	103	100
POTROŠNJA ENERGETSKOG SEKTORA	-	-	0.529	-	0.527	-	0.504	100	96
GUBICI	-	-	0.686	-	0.712	-	0.677	104	95
POTROŠNJA FINALNE ENERGIJE (FE)	-	-	8.192	-	8.776	-	8.738	107	100
NEENERGETSKA POTROŠNJA	-	-	0.601	-	0.634	-	0.598	106	94
POTROŠNJA FINALNE ENERGIJE U ENERGETSKE SVRHE	-	-	7.591	-	8.142	-	8.139	107	100
PO SEKTORIMA
Industrija	-	-	2.039	-	2.430	-	2.356	119	97
Saobraćaj	-	-	2.327	-	2.333	-	2.428	100	104
Ostalo (Domaćinstva, JKD, Poljoprivreda)	-	-	3.225	-	3.379	-	3.355	105	99
PO ENERGENTIMA
Čvrsta goriva	1000 t	-	0.776	-	0.859	-	0.865	111	101
Tečna goriva	1000 t	2571	2.686	2568	2.683	2589	2.712	100	101
Gasovita goriva	M Stm3	1002	0.797	1415	1.126	1322	1.053	141	93
Električna energija	GWh	26810	2.306	27783	2.389	27965	2.405	104	101
Toplotna energija	TJ	30626	0.731	33171	0.792	33671	0.804	108	102
OIE (geotermalna energija, biodizel, ogrevno drvo)	-	-	0.294	-	0.293	-	0.300	99	103
* Domaća proizvodnja sirove nafte i poluproizvoda
** Nije uključeno pumpanje
*** Uključeno pumpanje